Nazianz. de pauperum amore.
+
Daer en is niet soo Godlijck in den mensch, als dat men wel doet aen eenen anderen.
+
Luc. 6.
+
Weest bermhertich, ghelijck uwen Vader bermhertich is.
+
Eccli. 17.
+
Hy heeft eenen ieghelijcken bevolen van sijne naesten.
+
Ephes. 4.
+
Weest malckanderen goedertieren, verghevende malckanderen.
+
Galat. 6.
+
Draecht d'een des anders last, ende alsoo sult ghy vol-brenghen de wet Christi.
+
1. Ioan. 3.
+
Mijn kinderkens en laet ons niet lief hebben met den woorde, noch met der tonghen, maer met den wercken ende waerheydt.
Het IX. Capittel.
Van het Ghebedt, het derde vverck van Voldoeninghe, ende haer
ghebruyck ende vruchten.
DE derde maniere van goede wercken, waer mede wy Godt oock konnen vol-doen,
is het gebedt: want dit eenen alder-soetsten reuck-offer is, seer aenghenaem aen Godt al-machtich, ende een sacrificie van vol-doeninghe, is 't sake dat het komt uyt een
+
Chrys. in Psal. 116.
rouwich ende ootmoedich herte. Ende in dien dat+
wy (soo den H. Chrysostomus
+
De Gebeden zijn de beste giften die men Gode kan offeren.
seght) eenige groote ghifte aen Godt willen offeren, wy en hebben niet+
grooter als het ghebedt, noch wy en hebben niet moeyelijcker dan het ghebedt. Want door het ghebedt en werdt niet alleenlijck de siele vermoeyt, maer oock het lichaem:
+
Eccles. vlt.
dit betuycht ons den heylighen+
Gheest, als hy seght: dat het menich-vuldich gebedt is eene pijnelijckheyt voor het lichaem; ende dit dient seer wel voor
sommige menschen, die geen aelmoessen en konnen gheven, oft niet sterck ghenoech
+
Psalm 37.
en zijn om te vasten. Volcht dan den Koninclijcken+
Propheet David na, die vol droefheyt ende vernederinge sijns selfs, brieschte van 't suchten sijns herten, ende door een ghebedt met tranen ghemenghelt, versoende den Heere. Den H. Augustinus nu op sijn sterven ligghende, ende gheboden hebbende dat men de seven Psalmen van penitentie aen sijn bedde soude hechten, heeft eene sententie uyt-gesproken, die in der waerheyt weerdich was van Augustinus ghekomen te zijn, te weten: dat het niet en
betaemde, dat een Christen-mensch sonder penitentie soude sterven. Dus is het
+
Het ghebedt is noodich voor de gene die hun bekeeren willen.
noodich, dat de ghene+
die hem tot Godt wilt bekeeren, den ghebede toegedaen zy: want het dic-wijls gebeurt dat het vier van de quade begeerlijckheden, den
over-vloet van quade ghedachten, den aen-stoot van onse vijanden ons dwinghen te roepen tot den Heere, ende onse herten ende handen op te heffen naer den hemel.
+
Bedeylinghe van het ghebedt.
Daer worden verscheyden manieren van bidden+
ghevonden. De eerste is (soo ghy de volmaecktheyt des gebedts wilt aen-sien) de contemplatie, oft het
aen-schouwende Ghebedt. De tweede, de Meditatie. Van d'eerste wort gesproken in het Derde boeck, al-waer ghehandelt wordt van de oeffeningen der gener die vol-maeckt zijn: Van de Meditatie wort ghesproken in het tweede boeck, aen-gesien dat die maniere van bidden, eygen is den ghenen die eenighen voort-ganck ghedaen hebben: wy sullen daer-en-boven hier sommighe andere manieren van bidden
+
1. Alsmen iemandts anders woordt ghebruyckt.
voorts-brengen. Ten eersten, met kan iemants+
anders woorden ghebruyckende, bidden, te weten, als wy eenighe Psalmen lesen, oft andere stemmelijcke ghebeden: ende dit is oock een seer aen-ghenaem sacrificie van onse lippen aen Godt
+
Oseae 14.
al-machtich,+
soo naer de siele, als naer het lichaem.
+
2. Ghebedt het welck komt uyt affectie des herten. Ten tweeden, als men gebruyckt de woorden, de+
welcke komen uyt het binnenste van de affectie des herten, ende daer mede de Goddelijcke Majesteyt aen-spreeckt: welcke manier spruyt uyt den overvloet van affectie. Want als onse siele inwendelijc gelijck vet gemaeckt is, als-dan berst de blijdschap onser herten oock uytwaerts, door lof-sanghen die gesproken worden tot Godt; ende als onse siele met blijdschap vervult is, als-dan verblijden haer oock onse lippen, om den Heere te loven, ende te gebenedijden. Want soo het herte gesint is, soo ghetuyght den mondt, ende de liefde maeckt den mensch welsprekende, ende over-vloedich in woorden.
+
3. Als men by eens anders woorden de sijne voeght. De derde manier is ghemenghelt, te weten, als+
de siele door iemants anders woorden, gelijck door vleughelen op-ghegeven wordt in de locht, ende nader-handt selfs voorts vlieght, ende haer selven aldus behelpt. Dit gebeurdt als iemandt
lijck ende allenghskens eenighe stemmelijcke ghebeden ghebruyckt; ende d'affectie nu onsteken wordende, by sy selven sijn ghebedt vol-maeckt: ende tusschen beyden valt weder-om op het eerste.
+
4. Ondermenghinghe van versuchtingen onder het ghebedt.
+
Ten vierden, als wy by het stemmelijck ghebedt gheen ander en voeghen; maer het selve alleenlijck door vierige affectie ende versuchtingen dick-wijls
onder-breken, oft naer elck woordt in 't besonder, oft wel naer dat wy veel woorden aen-dachtelijck uyt-gesproken hebben! alsoo dat elcke lichamelijcke versuchtinghe, zy als eene op-heffinghe tot Godt.
+
5. 'T gebruyc der schietghebeden.
+
De vijfde maniere is, een kort begrijp vande geheele volmaecktheydt, als-men korte Schiet-gebedekens gelijck schichten tot den hemel seyndt, ende hier door sy-selven met Godt vereenicht. Want die Gode aen-hanght, is eenen gheest met
+
Cant. 4.
hem. Hier door wort het herte van onsen alder liefsten Salich-maker+
soetelijck door-wondt: Ghy hebt mijn herte, seght hy, o mijne bruydt, ghewont, met een van uwen ooghen, ende met een hayr van uwen halse. Want dat men alleenlijck sijne ooghen eens vierichlijck op-heft tot den hemel, is een krachtelijck ghebedt, ende
+
Waer uyt de
schiet-ghebedekens moet spruyten.
beweecht gantschelijck den Vader+
der bermherticheydt. Want d'affectie moet wesen den oorspronck van dusdanige gebedekens; welcke affectien zijn leedt-wesen der sonden, mede-lijden hebben met onsen Salich-maker, eene begheerte van den hemel, een verdriet van dit stervelijck leven, weedom in teghen-spoet,
danckbaerheydt van de ontallijcke wel-daden van Godt al-machtich, verwonderinghe over Godts wercken, betrauwen op Godt, eenen ijver van sijne eere; maer
besonderlijck eene brandende liefde tot Godt, waer door de siele met geduerichlijcke, ende brandende begheerten verlanght, ghelijck een hert tot de levende wateren, te
+
Het vier van goede begeerten ende van liefde moet met schiet-ghebedekens onder-houden worden. drincken met blijdschap van de fonteyne+
ons Salich-makers. Ende het vier van dese begeerten wort alder-meest onsteken in de meditatie, ghelijck den Propheet David spreeckt, het welck oversulcks den gheheelen dach door met schiet-ghebedekens als met vierighe pijlen onder-houden moet worden, stellende sy-selven voor oogen den persoon van onsen Salich-maker, ghelijck men in de
medi-tatie, oft in de H. communie, oft in eenighe andere oeffeninghe, waer in d'affectie alder-meest ontsteken is geweest, gevoelt heeft. Want is 't dat wy in sulcker voeghen, alle onse wercken derwaerts stieren, oft onsen Salich-maker op-dragen, soo sal 't geschieden dat d'affectie die wy verweckt hebben, ghevoedt, ende versterckt sal worden, by-sonder als wy dese in elck werck vernieuwen. Het is nochtans oock profijtelijc, al is't dat wy dese affectie niet en gevoelen, sekere veerskens uyt de Psalmen, oft andere plaetsen der H. Schrifture aen de hant te hebben ende te
gebruycken, op dat hier door ons verkeeren ende hanteren met wereldtsche menschen, ende alle onse uyt-wendige bekommeringen, gelijck met eene geestelijck sausse ende geur over-goten mach worden, ende dat niet alleen de gedaenten van het ghene dat wy met onse uyt-wendighe sinnen vatten, ons te voren souden komen, maer oock
+
Maniere ofte konste om uyt alle dinghe 't goudt van Goddelijcke liefde uyt te trecken.
Godt onsen Heere. Want daer en wordt niet profijtelijcker oft+
soeter gevonden, dan als-men door dese konste van Alkemisterije, om soo te segghen, uyt wereltsche ende verganckelijcke dingen, louter goudt van de Goddelijcke liefde weet te trecken, ende Godt alleen in alles te soecken ende te vinden: ja dat men door sulcke saken, daer gemeynlijck de menschen als met voetstricken door gevangen ende vast gehouden worden, oock weet naer Godt te vlieghen, in hem te rusten, ende in 't midden des brants van alderley bekoringen, den mondt te openen, ende scheppen den op-rechten ende waerachtigen gheest van de kinderen Godts.
+
6. Een aendachtelijck over legghen van elck woordt. Ten sesten, als-men aendachtelijck over-leght elck+
woordt in't besonder van het ghebedt ons Heeren, oft van eenich ander, ende op de selve blijft, soo langh als wy daer smaeck in vinden, ende daer naer tot ander gaen; tusschen beyden hier by voegende eenige t' samen-sprekingen, die ons de liefde tot Godt, ende andere verscheyden affectien, sullen doen spreken.
+
7. Het bemercken van de gheboden, oft sijnder reghelen.
Ten sevensten, over-legghen oft de thien gheboden+
in 't besonder, oft de gheboden der Kercke, oft wel de reghelen van sijne ordre, in welcker voeghen dat hy die onder-houdt, oft behoort t' onder-houden; ende waer in dat hy dese over-treden mach hebben, ende naer dat hy hier af leet-wesen verweckt sal
hebben, lesen eenen Vader onse ende Weest ghegroet, oft wel eenighen Psalm, by exempel den 50. Miserere, oft den Lof-sanck, Te Deum laudamus. Het selve mach oock gheschieden onder-soeckende de seven hoofdt-sonden, de krachten der siele, ende de vijf sinnen.
+
Drijderley aendachticheydt aengaende het stemmelijck ghebedt.
+
Men moet bemercken 1. datter in't stemmelijc gebedt, drijderley aendachticheyt ghevonden wordt. D'eerste ende die nootsakelijck is op de woorden; op dat de selve behoorlijcken, bescheydelijck, verstandelijck, ende geheelijck uyt-gesproken
+
1. Cor. 14. worden. De tweede waer door men op den sin let, als men is biddende+
met der herten, ende met den verstande, ende doen, ghelijck alsmen de spijse knouwt, ende smaeckt. De derde is, tot Godt, die wy aen-bidden, ende tot de sake, die wy door het ghebedt van hem versoecken. Hier om moet men in 't beginsel van 't ghebedt, syselven eenich eynde voor oogen stellen, ende soo veel als't mogelijck is, moet-men in sy-selven verwecken eene ghedachtenisse van de teghen-woordicheydt Godts, ende van het hemelsch heyr.
+
Hoedanighe bereydinghe datter nootsakelijck is tot een lanck ghebedt.
+
Bemerckt 2. dat men in de langhe manieren van bidden, in't beginsel sijn herte moet vereenigen ende vergaderen; gelijck men doet, eer men sy-selven, begeeft tot het mediteren. Ten tweeden, dat men hem stellen moet in de tegen-woordicheydt Godts. Ten derden, dat men moet oodt-moedelijck van Godt begheeren de gratie om wel te moghen bidden.
+
Het ghebedt wordt gheholpen door eenigh pijnelijc werck.
+
Bemerct 3. dat als-men op de voorseyde maniere onder-soeckende de gheboden over-loopt, ende naer elck ghebodt, leet-wesen der fauten verwect heeft, dat het seer profijtelijck is, naer het berouw oock eenich werck van vol-doeninghe by te voeghen 't zy knielende, oft met eene andere pijnelijcke ghesteltenisse (die nochtans betamelijck zy) sijne ghebeden te spreken. Het is wel waer dat het ghebedt in sy-selven vol-doet; maer sal nochtans al-dan van meerder vol-doeninge wesen, als het soodanich is, waer door wy eenighe af-laten souden mogen verdienen, ghelijck ghy sult bevinden in verscheyden artijckelen van de af-laten, die gegunt zijn ter eeren van den H. Carolus Borromeus, die als een klaer-blinckende licht t' onsen tijden op-ghestaen is in de heylighe Kercke. Want die hier in den raedt van