+
Naer het berouw moet de biechte volghen.
+
HEt berou, en is nochtans niet ghenoech, maer wy moeten daer-en-boven den wech
van den tweeden dach, dat is, het tweede deel der penitentie: op dat ghelijck wy metter herten gelooven tot de recht-veerdicheyt, dat alsoo met den monde onse belijdinghe gheschiede ter salicheydt. Wat beghint ghy hier te twijfelen, oft te vreesen? ghy zijt eenen mensch, ende 't ghene dat andere menschen gheschiet is, kan u oock
+
Psal. 31.
gheschieden; dwalen vallen, ende on-wetende zijn. Seght dan met den+
Propheet: Ick heb gheseydt, ick sal mijne on-rechtveerdicheden teghen my selven voor den Heer
+
Psal. 140.
belijden;+
ende ghy hebt de boosheydt mijnder sonden vergeven. Dus en keert u herte niet tot de woorden der quaetheydt, om t' on-schuldighen de on-schulden in die
+
Eccles. 4.
sonden, noch en weest niet beschaemt uwe sonden+
te belijden. Want die sijne sonden verborght, die en sal niet voor-spoedich zijn; maer diese belijdt ende laet, die sal bermherticheyt verkrijghen.
Wilt hy dan uyter herten u bekeeren tot den Heere? siet hier is den wech;
over-denckt alle uwe jaren in bitterheyt uwer herten, ende stelt u tot eene op-rechte ende waer-achtige generale biechte uwer sonden, 't en waer sake dat het uwen Biecht-vaders anders gheraden vonde. Noch en vreest niet eenige pijne ende moeyelijckheydt aen te nemen voor uwer siele salicheydt; maer weet voor-seker dat dese biechte, is 't sake dat ghy u wilt laten gheleyden, even licht is om doen, als aen sommighe, de ghene diese alle weken doen. Ghebruyckt hier toe de maniere van onder-soecken, die by verscheyden Autheurs geschreven staet, want 't en sal u niet swaerder vallen te segghen, ick heb den Heere duysendt-mael vergramt, als te segghen, honderdt-mael.
Al is't dat de generale biechte niet al-tijdt van noode en is dick-wijls isse nochtans nut, ende somwijlen oock noodt-sakelijck.
+
Wanneer eene generale Biechte van noode is. Sy is noodt-sakelijck als de voor leden biechten+
on-volmaect gheweest hebben, oft by ghebreck van geheelheyt, oft by faute van leet-wesen, oft dat den Biecht-vader gheene wettelijcke macht en hadde: want by sulcken gheval, soo soude dese moeten ghedaen worden.
+
Verscheyden profijten komende uyt eene generale Biechte.
Sy brenght oock menich-vuldighe profijten by,+
Al is't dat wy niet voor-sekert en zijn, dat de voorleden Biechte eenich gebreck gehadt hebben. Want sy brenght den mensch ten eersten, tot eene kennisse ende kleyn achten sijns selfs. Ten tweeden aen-gesien, dat hier in een kloeck werck van oot-moedichheyt ghelegen is, soo wordt Godt al-machtigh hier door oock verweckt, om den mensch eenighe bijsondere gratien ende gaven mede te deylen: gelijck wy sien ghebeuren aen den genen, die dese sorgh-vuldelijck doen, door het aen-nemen van een nieu leven, als die hare rekeninge van alle kanten nu effen gestelt hebben. Ende hier om wordt dit selve voor alle voor-gestelt den ghenen, die haer tot een Religieus leven begeven, omdat sy haer-selven soo veel te bequaemelijcker tot een nieu ende vol-maeckter leven souden moghen schicken. Ten derden, sy gheeft den mensch eene gherustheyt ende sekerheyt in't midden van alle twijfel-achtigheden; waer door 't dick-wijls ghebeurt, dat veel menschen door den H. Gheest ghedreven zijnde, de selve doen in de ure des doots. Bemerckt nochtans wel, dat de generale biechte alle menschen niet
+
Voor wie eene generale Biechte profijtelijck is, oft niet.
nut en is: Ten eersten en dientse+
niet den genen, die door groote vreese ende on-gherusticheden des herten gedreven worden: want voor soodanighe en is het gheene medecijne, maer veel meer een cruys ende een ghedurighe quellinghe; want sulcke menschen haer te vergheefs hier door soecken te vreden te stellen, aen-ghesien dat sy desen vrede door geenen anderen middel, dan door de
gehoorsaemheyt alleen, ende een vast betrouwen vergheselschapt met eene op-rechte liefde Godts sullen verkrijghen. Want alsoo langh als sy in het overdencken van hare sonden, die niet anders dan duysternissen en zijn, besich zijn, wort haer-lieden verstandt meer ende meer verdonckert. Maer is't sake dat sy met betrouwen ende liefde tot Godt gaen, sy
sullen hem vinden, ende van hem verlicht worden. Ten laetsten, is 't seker, dat ghy
+
Luc. 10.
u eens moet gerust houden, ende dit sal ontwijfelijck veel beter geschieden+
door eens anders goedt-duncken, dan door u eyghen; waer af u gheseyt is: Die u hoort, die hoort my, daerom volght dese leeringhe. Daer-en-boven, het is onmogelijck dat eenen mensch sekerlijck kan gheraken tot het ghetal sijnder sonden: waer uyt volght, dat hy hier toe niet verbonden en is, maer dat het ghenoech is, dat het hier ghebruycke, eene sedelijcke oft menschelijcke neersticheyt ende sorchvuldicheydt, ghelijck als men placht te doen in eenighe sake, die men ernstelijck behert. Want het Sacrament der penitentie is in-ghestelt, niet tot eene pijninghe ende quellinghe, maer tot troost ende solaes. Ende dit wel verstaende, aengaende de voorleden sonden.
Nu aengaende de teghen-woordighe, als eenen mensch, die Godt uyter herten vreest, ende hem in gheender manieren en begheert te vergrammen, twijfelt, soo mach hy hem wel laten voorstaen, dat hy daer in niet vrij-willich geconsenteert en heeft. Want aengesien, dat hy soo rijpelijck ende vastelijck by sy selven gesloten heeft, Godt te dienen, soo en kan hy dit voor-nemen oft propoost soo lichtelijck niet breken, dan, t'eenemael contrarie doende, ende met eenen vol-komen wille: ende het waer goedt, dat hy hier toe van niet te sondighen Godt tot ghetuyghe name, ende sy selven in deser voeghen 's morghens wapende tegen dese benoutheden ende
quellingen.
Ten tweeden de generale biechte, en is oock niet nuttich die oneerlijck gheleeft hebben, besonderlijck nochtans vrouw-persoonen, naer datse de selve eens ghedaen hebben. Want het over-dencken van ons voor-leden leven, ende veel meer het verhael, niet sonder perijckelen is; ende het is veel beter geraden het selve achter te laten, ende hem uyt-trecken tot het ghene dat voor de handt is, ende vervolghen te bekomen den prijs ende loon die ons belooft is. Het alder-beste ende sekerste is, hier in te volghen den raet van eenen wijsen Biecht-Vader, den welcken on-twijfelijck niet toe-laten en sal, dat soo-danighe menschen eene generale biechte sullen doen, die de
selve eens van gheheel haer leven ghedaen hebben; 't en waer sake dat den noodt van het heylich Sacrament anders vereyschte: ende sal oock lichtelijck het bedroch des vijandts ontdecken, door het welck hy haer som-wijlen soeckt te brenghen tot haer voor leden sonden, van de welcke sy nu gheheelijck bevrijdt ende verlost waren, ende dat onder het decksel van Godts-diensticheydt ende Godtvruchticheydt.
Ghebedt voor de Biechte.
O Goedertieren Godt, die mijn herte ende nieren door-straelt, verleent my door het bloedt van uvven eenighen Sone, om vviens vville, ghy my niet vveygheren en kont, dat ick u mach verhalen ende over-dencken alle mijne jaren, ende misdaden met een rouvvich ende ghebroken herte, eer ick sterve, ende dat ghy uvve gramschap over my vvilt laten komen, in tijdts ende stonde. Dat mijne jonckheydt ghelijck den arendt nu vernieuvvt mach vvorden, op dat ick alsoo behagen mach uvve Goddelijcke ooghen, o alder-liefsten mijnder siele; ende niet uyt noodt, of, door eenighe ghevvoonte, maer door een oprecht herte, met een betrouvven van verghevenisse te vervverven, met eene volmaeckte liefde, mijnen sonden voor u, ende uvven Stadthouder mach belijden.
+
Prov. 28. VVant die sijne groote sonden verberght,+
en sal niet voor-spoedich zijn; maer diese belijdt ende laet, sal bermherticheydt verkrijghen. V is het al bekent; ende ghy aenschouvvt alle dinghen, over al; ende zijt ghereedt om te vergheven. VVeest
+
Iob. 10. ghedachtich, o Heere, dat ghy my ghelijck+
slijck ghemaeckt, ende soo dickvvijls hermaeckt hebt; dat ghy metter vvaerheydt moocht segghen. VVat heb ick mijnen
+
Isai. 5. vvijngaerdt konnen doen, dat ick niet ghedaen en heb? VVant hoe+
menigherhande middelen hebt ghy my ghegheven, om te komen tot mijne salicheydt: hoe veel exempelen van deuchden hebt ghy my in u alder-heylichste leven, met uvven sueren arbeydt achter-ghelaten, die ick nochtans veronachtsaemt heb te volghen? hoe veel vervveckselen van liefde in u lijden ende doodt
hebt ghy my uitghelaten? Ende, eylaes, ghy hebt vervvacht, dat ick goede ende smakelijcke druyven voorts-brenghen soude, ende siet het zijn vvilde druyven. Vader ick heb ghesondight, ende mijne sonden zijn vermenich-vuldight boven het ghetal van de sandekens der zee, die ick door lauvvicheydt ende slappicheydt mijnder siele by een vergadert heb; maer ick kome om van u ghevvasschen te vvorden, die daer zijt de fonteyne van het eeuvvich leven; tot u ben ick dorstich, ghelijck een hert tot de levendighe vvateren; ick kome om van u verlicht te vvorden, die mijn licht zijt; op dat ick u beminne, o eeuvvighe liefde gheneest my van mijne uyt-sinnicheydt, door de vvelcke, ick u, ende alle remedien ende middelen mijnder salicheyt versmaede: komt, o mijn licht, leydt my op den rechten vvech, o eeuvvighen Vader, maeckt my mijner sonden indachtich; o Sone Godts, geeft my dat ick de selve bekenne ende vvel vveghe; o H. Gheest, verleent my dat ick mijne vijanden, ende de doodt mach vervloecken ende van u, die mijn opperste goedt zijt, my niet en ver-vremde. Och oft mijn ghebedt mocht op-klimmen voor u aenschijn, ghelijck het vvieroock, ten minsten desen dach, den vvelcken mogelijck den laetsten sal vvesen van mijn leven! Ick heb
+
Psalm. 118. ghesvvoren, ende een+
vast opset gemaeckt te bevvaren de oordeelen uvver recht-veerdicheydt. Ende al hebb' ick min goedt voor-nemen seer dickvvijls
ghebroken by faute van leedt-vvesen, door mijne kranckheydt, nu neme ick u vastelijck voor my door uvve gratie (sonder de vvelcke ick niet en vermach ende over sulcks de selve van uvve Goddelijcke majesteyt hertelijcken versoecke, inder eeuvvicheyt niet af en vvijcken van uvve gheboden, ende die N. principaelste fonteynen ende oorsaken mijnder sonden met alle neersticheydt te vlieden. Dit op-set make ick in de teghen-vvoordicheydt van de H. maget MARIA, ende alle Heyligen, de vvelcke ick al-te-samen tot ghetuyghen van dese mijne begheerte, ende als voorbidders aen-roepe, besondere mijne patroonen, staet my by, ende helpt my, o soeten IESV, mijne eenighe hope. Amen.
Korte practijcke, oft maniere om sijne consciencie t onder-soecken.
DE manier van uwe consciencie t'onder soecken, sult ghy vinden in het
Hant-boecksken van de Sodaliteyt, ende in den Lust-hof van P. Makeblijde. In 't kort, dient tot het onder soecken, te over-loopen de thien gheboden Godts, ende aenmercken hoe dat ghy teghen dese met ghedachten, woorden ende wercken hebt ghesondight, ende om de memorie te helpen, soo over-loopt uwe jaren, officien, bekommeringhen, de plaetsen daar ghy gheweest, ende de persoonen met de welcke ghy ghehandelt hebt; let oock wat quade gheneghentheyt ghy in u selven bevint; want ghy sult sien dat dese gemeynlijck den oorspronck is van alle onvolmaectheden: merckt oock wel, ende let dat ghy de ghedaente van de sonde, sonder nochtans eens anders sonden te verclaren, oft on-noodighe omleghentheden in de sonde van on-kuyscheydt, de sonde wel uyt-druckt ende het ghetal der selver ten besten ghy kont; (by exempel) hoe dickwijls in de weke, in de maendt, oft daghelijcks ghy zijt ghevallen; oft is 't dat ghy ghewoonte hebt van te sondigen, noch en kont het getal niet uyt-drucken, alsdan is genoech te seggen, hoe veel jaren dat ghy kostuyme hadt van quade eeden, etc. maer let principalijck na het onder-soeck, dat ghy een oprecht leedt-wesen in u verweckt, ende propoost van beteringhe, ende namentlijck van de occasie der sonden te schouwen, ende uwe quade passien, als wortelen van alle onvolmaectheden uyt te roeyen.
Oeffeninghe oft beraedt van hem oprechtlijck ende dick-vvijls te biechten.
+
Eccl. 40. DEn mensch. Een swaer jock isser gheleydt op alle+
de kinderen van Adam, van den daghe dat sy gheboren zijn, tot den dach dat sy in de aerde, onser aller moeder, begraven worden: Want Heere ick en weet niet hoe dat het komt dat sy van u aensicht vluchten, ende verborghen hun ende hunne sonden voor u, die in alle plaetsen aenschouwt de goede ende de quade. Maer wat doen wy ellendighe? wy
soecken de sonde te verborghen, dat is de wonde onser siele, om dat sy veranderen soude, om dat de sonde soude worden sondighende boven maten. Want wat is 't anders uyt te stellen de Biechte, dan de medecijne? Wat is 't anders de sonde te
+
Seer onwijsselijck doet den genen die sijne sonden bedeckt oft uytstelt die te biechten.
verborghen,+
dan de wonden bedecken, op dat sy verrotten souden, ende de lit-teeckenen voor het aenschijn onser onwetentheydt? Ick bidde u Heere gheneest de schadelijcke beschaemtheydt, met de welcke d'onbeschaemtheydt bedeckt wordt: gheneest d'ijdele begheerte van eere, door de welcke men d'eeuwighe schande behaelt. Helpt ons Godt onsen Salichmaker, op dat wy onse sonden waerachtelijck ende op-rechtelijck moghen biechten, ende ghy onser boosheden bermhertich wesen.
+
Eccl. 4.
+
Beter is't hier voor den biecht-vader alleen eens beschaemt te wesen, dan in der eeuwichheyt voor alle menschen.
+
Christus. Sone en schaemt niet voor uwer siele+
wel-vaert de waerheydt te segghen; want daer is eene beschaemtheydt aen-brenghende de sonde, ende eene
beschaemtheydt aen-brenghende de glorie ende gratie. Over-leght wat profijt u sal toe komen van eene op-rechte ende dick wijls ghesproken biechte, ende wat u komen sal uyt een valsch, ende uyt een lanck uyt-stel. Indien ghy eene groote wonde, namentlijck eene doodelijcke ontfanghen hadt, en soudt ghy niet terstondt met groote neersticheydt eenen medecijn soecken, ende hem die ontdecken, dit is de sonde? In dien ghy fenijn hadt ghedroncken, soudt ghy vertoeven remedie te
+
Berispelijck is den genen, die sorgh-vuldiger is voor het tijdelijck goedt ende leven, dan voor het eeuwich. soecken, tot dat het binnenste uwes lichaems heel waer door loopen? In+
dien ghy vanden vijandt ghevanghen waer't, ende in uwe macht ware om gherantsoent te worden, soudt ghy uyt-stellen tot der tijdt dat ghy met veel boeyen, dat is, sonden, beswaert ende ghebonden waert, tot dat ghy eene lastighe slavernije langhen tijdt hadt gheleden? wie isser soo dwaes, die wilt in ballinckschap blijven, soo langen tijdt tot dat hy veel goederen verloren heeft, ende uyt-ghesloten is uyt een riick erf-goedt ende hooghe eere? Maer indien den mensche terstondt na den val hem oodtmoedelijck biechtede, hy soude van stonden af van 't fenijn ende slavernije ontslagen worden, ende weder om aen-gheschreven onder het ghetal mijnder kinderen, hem soude wederom toeghelaten worden
daghelijcks met verdiensten sijne kroone te vermeerderen, ende deelachtich te zijn aller goederen. Die dit al veracht, ende uyt-stelt oft schaemt hem te biechten, hoe groot acht hy te zyn mijnen sone ende dienaer? hoe groot acht hy de salicheydt sijnder ziele, d'eeuwighe erf-goederen, ende (dat meest is) mijne gramschap oft
+
Die in 't biechten traech is, toont dat hy onachtsaem is in't stuck sijnder salicheydt. goedt-gunsticheyt? Seght+
my, in dien iemandt beschuldicht waer van een stuck daer 't leven aen hinck, welcken wetende datter op de selve ure vele uyt hun bedde, na de plaetse des doodts, van sijne rechte ende slincke zijde worden gehaelt, ende dat hy oock over-gedragen is, ja dat de officiers ende beulen daer ontrent zijn, last versoeckende om hem te vangen; ende in dien desen sy-selven met een woort van de doot, van eene wreede straffinghe, van 't verlies van sijne goederen, van des Konincks gramschap, ick segghe met een woordt konde verlossen, belijdende sijn
+
De biecht is eenen licht en middel om onse siele te bewaren, ende
noodtsakelijck, gemerct dat wy soo veel vijanden ende perijckelen onderworpen zijn.
misdaedt aen eenen+
ghetrouwen vriendt, dien hy wiste seer secreet te wesen, ende 't selve nochtans versuymde te doen, en soudt ghy soodanighen niet segghen on-beradich ende uyt-sinnich te wesen? Aen-siet de haestighe doodt van veel menschen, de menich-vuldige vijanden vergadert om u te vermoorden, het ghetal der duyvelen meyne ick, die u omringhelen, ende u omgaen, soeckende wien sy souden moghen verslinden. Waer om en slaet ghy uwe salicheydt niet gade? waer
+
1. Pet. 5. om vertoeft ghy, die u selven ende soo grooten+
quale, met een woordt kondt
+
De onredelijcke creaturen leert ons de biechte ghebruycken. ghenesen? Den hert gequetst wesende, loopt tot het kruydt dictamnus,+
de swaluwe soeckt het kruydt chelidonia ghenoemt, om hare blinde joncxkens siende te maken: ende een mensche door sijne sonde beschuldicht, heeft liever eenen ooghen-blick verborghen te blijven, ende in der eeuwicheydt verdoemt, dan van de straffinghe ontslaghen ende salich te wesen. O ellendighe, die meerder acht slaet op de schaemte dat op uwe salicheyt! die liever hebt eeuwelijck verloren te gaen, dan uwe sonde t' openbaren! Wat soudt ghy in dit stuck uwen vriendt raden, wat u-selven ?
Den mensch. Heere is sie dat het swaerder is de bedreven sonden te openbaren,
dan te schouwen de
+
Psal. 38.
ghene die noch te doen staen, ende ick moet my verwonderen+
over onse uyt
+
Psal. 31.
sinnicheydt. Ick ben stom+
gheworden, ende om dat ick 't goedt versweghen hebbe is mijne pijne vernieut. Voorwaer mijnen Godt, ick sal u mijne onrechtveerdicheyt belijden, ende ghy sult vergheven d'on-goddelijckheyt mijnder sonden, door uwe oneyndelijcke goedertierenheydt: want in dien ick swijghe, ick sal meer beschuldicht wesen; ende hoe ick langer vertoeve, hoe ick met meerder swaricheydt ghelijck-men van den eghel seght, baren sal de sonde die ick ontfanghen hebbe.
+
Hoe schadelijck dat het is de biechte te vervalschen door ijdele schaemte.
+
Christus. Och met wat benautheden zijn sy bevanghen in de ure des doodts, die
door hunne hooverdije, ende eene ijdele schaemte zijn weder houden gheweest van op-rechtelijck ende dickwijls te biechten! want hoe veel zijnder, die hun veel jaren valschelijck hebben ghebiecht, ende mijn bloedt met voeten ghetreden, ende souden als-dan willen eene op-rechte biechte spreken; maer konnen nauwelijcken in dese laetste ende benoude ure des doodts het fenijn der sonden uyt-spouwen. O wat droefheydt is't my om sien, dat dit Sacrament, 't welck ick tot troost hebbe in-ghestelt, wordt door de boosheydt en de ijdelheydt der menschen, in eene seer schadelijcke bederffenisse verkeert! wat hebbe ick saechter oft lichter konnen segghen, dan: Belijdt