Psal. 118. LEydt my voordts in den padt van uwe gheboden, want+
die hebb' ick ghewilt.
+
Psal. 24. Thoont my Heere uwe weghen, ende leert my uwe paden.+
+
Psal. 108. Stelt my Heere voor eene wet, den wech uwer rechtveerdic-maeckinghen,+
ende ick sal dien soecken tot allen tijden.
+
Psalm. 118. Mijne ganghen beschickt naer u woordt, ende en laet gheene+
heerschappije over my hebben eenighe on-rechtveerdichheydt.
+
Psalm. 142. Maeckt my kennelijck den wech daer ick in wandelen mach,+
want tot u heb ick mijne siele op-gheheven.
+
Psalm. 16. Vol-maeckt mijne ganghen in uwe paden, dat mijne voetstappen+
niet beroert en worden.
+
Psalm. 138. Besiet oft den wech der boosheydt in my is, ende leydt my+
in den eeuwighen wech.
Het II. Capittel.
Beraedt van den eersten ende principaelsten middel om tot het eynde
te gheraken, te weten, het Gheloove.
+
Men moet bequaeme middel soecken, om tot sijn eynde te gheraeken. Heb. 1.
GHy hebt nu het eynde, ende siet van verre de haven;+
daer resteert nu, dat ghy de middelen ende den wech soeckt om al-daer te gheraken. Ende wat isser
noodtsakelijcker dan het gheloove? Want sonder 't Gheloof (seght den H. Apostel) is't on-moghelijck Gode te behaghen. Want soo wie tot Godt komt, die moet
+
Den eersten middel is, een op recht Gheloof.
ghelooven dat hy is, ende dat hy den+
ghenen die hem soecken eenen verghelder is. Ia na de leeringhe van Clemens Alexandriunus, het gheloove is alsoo
noodtsakelijck, als den mensch, die in dese wereldt leeft, het her-halen van sijnen asem is, ghy siet dan hoe grootelijckx dat ghy moet besorghen het waerachtich Catholijck gheloove te
vol-ghen, u in't selve te verstercken ende dat te soecken, by al-dien dat ghy van den rechten wech gheweken waert. Hier op sal ick al-hier het beraedt stellen, niet soo seer voor den ghenen die in't gheloove twijffelen, maer voor die wenschen in't selve versterckt te worden, 't welck nochtans oock sal moghen dienen voor een berdt aen deghene, die schip-brake in het gheloove souden moghen lijden.
+
Psalm. 5.
+
Den mensch. O Heere leyt my in uwe rechtveerdichheydt: om mijnder vijanden
wille, soo beschickt in u aen-schouwen mijnen wech: want daer en is gheenen anderen die mijne voet-stappen kan schicken in uwe weghen, op dat ick van den rechten wech niet af en wijcke, ghestelt zijnde tusschen soo veel-der-hande ketterijen ende dolinghen. Want wie isser die niet en soude konnen dolen oft twijfelachtich worden, tusschen soo veel weghen, ghestelt zijnde in't middel van den nacht, ende reysende eenen onbekenden wech? Wie en soude niet by-na vallen oft ten minsten
+
Ioan. 1.
strunckelen, 't en waer sake dat ghy, die een+
waerachtich licht zijt, verlichtende alle
+
Rom. 9.
menschen,+
in onse herten waert schijnende? Want het en is voorwaer niet des
+
Matth. 16.
ghenes die wilt ende loopt, maer+
des ontfermenden Godts: noch het vleesch, noch het bloedt en konnen ons niet brenghen tot de kennisse van uwen wech, maer ghy
+
2. Tim. 6. alleen, die uwe woonplaetse+
ghestelt hebt in een onbegrijpelijck licht; van wien als van den Vader des lichts, alle goede gave, ende alle vol-maeckte ghifte
+
Iacob. 1.
neder-dalende is:+
ende die begheert dat alle menschen soude komen tot de kennisse van de oprechte waerheyt; ende daeromme en hebt ghy ons niet ghelaten sonder ghetuyghenisse, maer hebt eenen sekeren wech, ende uwe wet laten schijnen in dese werelt gelijck eene fackel, waer door alle menschen, ghelijck hier voor-tijdts de kinderen van Israel, door de wildernisse souden moghen gheleydt worden in het landt
+
Godt en laet de menschen niet al willens dolen van 't Gheloof.
van beloften.+
Verre soude het wesen van uwe goedheydt, ende al te hert, ons te roepen tot eenen on-bekenden wech, ende dat ghy ons niet en soudt wijsen, den wech die wy moeten ingaen. Dit leert de rechte redene, ende betuyght ons dat dierbaer bloedt, dat ghy soo mildelijck voor ons hebt uyt-ghestort: want de rechte
redene ghetuyght, datter eene waerheydt is, ghelijck ghy mijnen Godt een zijt, ende eenen Christus, eene Kercke ghelijck hier voor-tijdts de arcke van Noe, buyten de welcke gheene salicheyt te bekomen en is: eylaes! hoe droevich is het te aen-schouwen den overvloet van soo menigherley dolinghen, door de welcke wy by-na de gheheele wereldt sien verdrincken, waer door u kleedt (sonder naet zijnde) ghescheurt wordt, ende alsoo wordt verworpen den alder-heylichsten prijs van uwe bittere doodt. O Heere Iesu!
Christus. Aenmerckt hoe veel dat ick voor uwe siele ghedaen hebbe, die u in't
midden van soo veel verscheyden dolinghen ghegheven hebbe het licht van't Waerachtich gheloove, ende gestelt op den rechten Wech.
Den mensch. Wat sal ick weder om gheven voor dese groote wel-daden, o Heere?
ick en sal voorwaer niemermeer ten vollen u konnen bedancken, die van u gheroepen
+
1. Pet. 2. ben tot u wonderlijck licht.+
Christus. Het is verre van my dat ick begheere datter iemandt verloren soude
gaen, daer-omme soo toone ick eenen-ieghelijcken den goeden wech ende kercke, zijnde eene colomne ende steunsel der waerheydt ghelijck een vier-baken in de zee des werelts, die soo veel schip-braken onder-worpen is.
Den mensch. Van waer komt het dan, Heere Iesu, dat soo veel secten, verschillen
ende dolinghen der ketterijen, van de menschen vrij-willichlijcken ghesocht worden?
Christus. Sone en is mijne wet niet bekent genoech door het licht der nature? en
is mijn jock niet saecht? nochtans worden daer soo veel ghevonden die door hare eyghene boosheyt alsoo verblindt worden, dat de naturelijcke reden in haer alsoo verduystert wort, datse mijne gheboden als swaer ja onverdragelijck rekenen; sy beschuldighen mijne wijsheydt ende goedtheyt, als oft ick begeerlijck wesende van haer lieder qualijck-vaert, maeckte gheboden die-men niet en kan vol-brenghen oft onder-houden, ghelijck oft ick belaste sonder vleughelen te vlieghen, ende sonder voeten te staen; sy willen alle dinghen doorsoecken, ende doen professie van niet te ghelooven,
dan't ghene datse van de voren wel hebben verstaen, als oft daer iemandt soo scherp van verstandt ghevonden wierde, die mijne Drijvuldicheyt kan begrijpen, oft eenighe
+
De dwaesheyt der Ketteren in de Schrifture te gelooven, nae haren eyghen sin. verborghentheden van de nature+
gheheelijck kan doorgronderen: even sottelijck is't , als sy segghen datse ghelooven inde Schrifture, die haer van de Kercke ghegheven is, ende nochtans gheenssins haer willen te vreden houden met den sin ende 't verstandt, die haer van de selve Kercke ghegheven wordt: ende alsoo gheschiedt het dat de gene, die den gheest niet levendich en maeckt, door de letter ghedoodt worden. Men vindt daer andere, die dit niet met allen en achten, ende meynen in alle religien hare salicheyt te bekomen; waer dat alsoo, waer toe soude ick u-lieden het Euangelie verkondight hebben, ende medeghedeylt, het ghene ick van mijnen Hemelschen Vader verstaen hebbe? Waer toe souden de ketterijen door mijn bevel verwesen worden? Waer toe souden de Martelaers voor het Catholijck gheloof haer bloedt ghestort hebben? Waer toe souden d'Apostelen ghesonden gheweest hebben om het Euangelie te prediken door de gheheele wereldt? Wat onder-scheedt soude
+
Ad Tit. 3.
daer wesen tusschen de Ioden, Turcken ende Christenen?+
Waer toe soude mijnen Apostel bevolen hebben eenen ketter te vlieden, na de tweede vermaninghe, anders dan om dat soodanighen mensch verworpen ende door sijn eyghen vonnisse verwesen is.
+
Den mensch danckt den Heere van sijne welvaert.
+
Den mensch. Ick sal u dancken Heere uyt het binnenste mijnder herten, ende uwen
naem groot maken inder eeuwicheydt; want groot is uwe bermherticheydt over
+
Psal. 85.
my, ende ghy hebt mijne siele verlost+
van 't diepste der hellen, ghy hebt mijne
+
Psal. 55.
siele verlost+
van de doodt, ende mijne voeten op dat ick niet en soude vallen, ghy
+
Psal. 7.
hebt mijnen beschermer gheweest,+
ende inder waerheydt ghy hebt my verlost. Want het is groote eere u te dienen o Heere, ende te volghen uwe wetten, uwe
+
Psal. 18.
wet, die on-bevleckt is bekeerende de zielen, u oordeel is waerachtich verlichtende+
de kinderen.
+
De bottichheyt der Ketteren, van dat het soude onmoghelijck zijn de reynicheydt te onder-houwen.
+
Christus. Neemt dit voor een merck-teecken van de Catholijcke waerheydt, te
weten, dat de Ketters segghen on-moghelijck te wesen t' onder-houden de
reynicheydt die ick aen-ghepresen hebbe; het vasten ende de beloften noemen sy eene goddeloose sake. Sy beschuldighen my als autheur ende oorsake van de sonde, om alsoo te soecken een decksel tot hare vrijheyt ende hare boosheden; want waer toe zijn dan de wetten, de straffen ende den loon, is't saecke dat den mensch de sonde niet en kan schouwen?
Den mensch. Dit hebbe ick claer ghenoech ghesien als ghy mijne siele gheroepen
+
Psal. 65.
hebt o Heer tot het+
leven, ende mijne voeten bewaert dat ick niet en soude vallen, daer-en-boven dit versterckt my grootelijcks ende versekert my in 't middel van soo veel dolinghen dat de Ketters met haren eyghen mondt belijden, dat de
Catholijcken oock salich konnen worden. Hy moeste dan wel t'eenemael van sinnen berooft zijn, die hem niet en soude voeghen met de Catholijcke religie, inde welcke oock onse teghenpartije seght, datmen kan tot sijne salicheydt gheraken; want wie en soude ick niet raden den sekersten wech te kiesen in soo groote on-sekerheydt? ende desen sekeren wech is de Catholijcke religie, die van twee contrarie sijden aenghepresen wordt. Insghelijcks en wordt daer niemant ghevonden, oft hy sal de medecijne, die naer het ghevoelen van twee hervaren Doctoren goedt ghevonden wordt, sekerder houden om in te nemen, als die door opinie van den eenen verwesen wordt.
+
Hoe de Ketters in de ure des doodts beswaert sullen wesen, om hare
twijfelachtighe dolinghe. Och wat eene benouwtheydt sullen soodanighe+
zielen in d'ure des doodts ghevoelen, die met soo veel dwalinghen herwaerts ende derwaerts ghedreven worden; sy en vinden nergens gheene ruste, maer sy leven al twijfelende, ende sterven al twijfelende, ende die u hebben derren beschuldighen in haer leven, dat ghy gheenen rechten wech ghewesen en hebt, loopen on-twijfelijck in den af-grondt van de eeuwighe verdoemenisse: och wie sal mijnen hoofde water gheven, op dat
+
Ierem. 9.
ick soude moghen beweenen de over-ledenen mijns volcks?+
Dese sullen tot u komen o Heere, als tot haren Rechter, de welcke waer't sake dat sy de H. Kercke gehouden hadden voor hare Moeder, u hebben souden voor haren Vader, ende sullen terstont daer na
hooren dat de goede wercken geloont, ende de quade ghestraft worden; als men sal kroonen de ghene, die de hongherighe hebben ghespijst, ende men sal straffen die dit niet en hebben ghedaen.
+
Hoe sy in den dach des oordeels beschaemt sullen zijn.
+
Christus. Wat sullen sy my antwoorden, dat sy de Apostaten oft af-ghewekene
ketters, die sonder eenighe ghetuyghenisse van deuchdt oft mirakelen, maer alleen door hare boosheden ende schelmerijen bekendt zijn, aen ghevanghen hebben; verlatende de H. Kercke, beseghelt met haren ouderdom ende mirakelen; volghen (seggh' ick) de ketters alleen op dit argument, dat sy haer beroemen de beste
uyt-leggers der H. Schrifture ende oudt-Vaderen te zijn. Want (let hier wel op) gheene ander sluyt-reden en konnen de ketters voort-brenghen, om de menschen tot hare dwalinghe te trecken.
Wat sullen sy segghen als sy sullen sien blincken mijn cruys in de locht, die gantschelijck eenen schroom ghehadt hebben van al 't ghene, dat het vleesch teghen was, mijn exempel versmaedt ende veracht hebben? Ick hebbe den loon belooft den ghenen, die ghearbeydt sullen hebben in mijnen wijngaert; ende den pachter die op sijnen tijdt vruchten voordt-brenghen soude: maer aen-ghesien dat sy alle wercken voor sonden rekenen, sal ick de sonden loonen? oft sal ick de sonden vruchten
+
Rom. 1.
noemen? gheensins: daer-om+
sullen sy beschaemt staen voor de gantsche wereldt, die haer voor wijse uytghevende, sot gheworden zijn; die al versmaedden, 't ghene sy niet en verstonden; ende voor on-seker hielden, 't ghene sy voor sulcks oordeelden te wesen.
+
Hoe dat het hier gaet om d'eeuwicheyt.
+
Den mensch. Waer het sake dat hier aen d'eeuwichheydt niet en kleefde, ick en
soude haer verlies soo grootelijcks niet achten ende beklaghen; maer, o
eeuwicheydt, o eeuwicheyt! wat eene sware ende grouwelijcke eeuwicheyt staet
+
Psal. 101.
haer te verwachten!+
Weest ghenadich o Heere, weest ghenadich, want den tijdt van t' ontfermen ende ghenadich te wesen ghekomen.
+
Waerom de Ketters niet en komen tot kennisse.
+
Christus. Bermhertich ende altijdt ghenadich te wesen is mijn eyghen: maer als
ick vermane, ende verwecke, daer en wordt nochtans niemandt ghevonden op de straten, die eens onder-vraghe naer
d'oude weghen; indien sy sulcks deden, siet terstont eene ontallijcke menichte van heylige Religieusen, souden haer op den rechten wech wijsen, diesgelijcks veel heylighe Bischoppen, soo veel als lichten der H. Kercke, souden alle duysternissen der dwalingen uyt haer verstandt verdrijven; want dese naer het oudt ghebruyck hebben Misse ghedaen, ghelijck ons ghetuyghen alle eeuwen, de Kercken gheven 't te kennen: de ghiften ende schencken aen Godt op-gedraghen, zijn als
ghedenck-teeckenen, die ons dit als met luyder stemmen verclaren: daer-en-boven hoe menich mirakel hebbe ick tot allen tijden gedaen, ghelijck ick noch hedens-daechs ter eeren van mijne H. Moeder doe? Hoe veel Heylighen hebbe ick met de selve vermaert ghemaeckt? maer ghelijck aen my gheseydt is, dat ick in den naem van den duyvel der hellen, de duyvels verdreef; alsoo noch heden dese verblinde menschen souden gheerne (waer 't in hare macht) de rechte waerheydt der mirakelen
verdonckeren, ende de menschen wijs maken, dat hier in eenich bedroch geleghen ware, die nochtans voor-waer, ende op-recht voor de gheheele wereldt bekendt zijn.
+
Hoe on-goddelijck sy segghen, als sy hun de Ghereformeerde noemen. Wat meynen doch dese Ghereformeerde? sal ick+
toe-laten, die een on-bevleckt ende onnoosel lam ben, dat mijne Kercke sal gereformeert worden van
uyt-gheloopen Monnicken, menschen, die haren buyck ende wel-lusten toe-ghedaen zijn? ende hoe sullen sy predicken, die doch van niemandt ghesonden en zijn? Hier uyt komt dat haer-lieder Leeraers die dese dinghen weten, in gheender manieren te ontschuldighen en zijn; die mijn volck van den rechten wech af-trecken, om de selve te doen dwalen gelijck verdoolde schapen, ende die alsoo te brenghen op de vleesch-banck, ende tot hare bedervenisse: ja dat sy komen te vallen tot in den
+
Psal. 48.
af-grondt der hellen, al waer sy van de eeuwighe doodt verslonden+
sullen worden.
Den mensch. O alder-langh-moedichsten, ende verduldichsten over de boosheydt
der menschen, weest ten minsten bermhertich aen soo veel duysenden, die gelijck verloren schaepkens sonder herder verlaten loopen; aen-siet, hoe dat de helle haren
+
Esai. 5.
ghedaen heeft, worpt uwe ooghen op haer lieden, o Heere, ende en weest niet in-dachtich onser ende haer-lieder sonden; want ghy zijt onsen herder, onsen leydts man ende wet-ghever: doet haer eens smaken den vrede, die ghy mede-deylt den ghenen, die u beminnen, ende sy sullen komen om u te aenbidden ende uwen Heylighen naem te belijden.
+
Den vrede der Christenen wordt by den oodmoedigen ghevonden.
+
Christus. Desen vrede en wordt niet ghesmaeckt, dan van de ghene, die
oodtmoedich van herten zijn. ende wat oodmoedicheyt kander ghevonden worden onder de ghene, die met eene groote hooveerdicheydt mijne Schrifture derren oordeelen, verminderen hier ende daer, dat haer lust, achterlaten, de Heylighe Vaders vervalschen, oft wel verworpen. Is daer meer dan eene waerheydt? En vindtmen gheene tweedracht, daer scheydinge ende deylinghe is? soo veel hoofden als daer zijn, soo veel verscheyden opinien vindt-men onder haer; want een-ieghelijck naer sijnen eyghen gheest wilt sijne dolinghe bevestigen: ende anders wort daer gheen verschil gevonden onder dese secten, dan dat d'eene seght onse uytlegghinghe is waerachtich ende oprecht; d'andere segghen, de onse is beter: vraeghtmen haer: Waer door bevestight ghy dit? sy sullen antwoorden door onsen gheest: ja maer, dien
+
Hoe snoode den eyghen gheest der Ketteren is. geest,+
te weten, die den eenen, den anderen teghen is: ende alsoo moeten dese botte ende on-verstandighe menschen belijden, dat de waerheydt, die maer een en is, oft wesen kan, ghedeylt, ende veelderley gheworden is. Wie en weet niet, dat de Schrifture, ende de oudt-Vaders, (door de boosheydt der menschen) herwaerts ende derwaerts getrocken konnen worden, ghelijck als oock de wetten? Ende hierom 't en waer datter rechters ende middelaers gevonden wierden, soo en souden dese geen behulp wesen der vrede, maer wel een voetsel ende verwecksel van vijandtschappen;
+
1. Tim. 3. ende om dese redene, hebbe ick de+
Kercke ghestelt als middelaersse, eene colomne
+
Matth. 18.
ende steunsel der waerheydt: soo dat, die haer niet en+
soude willen hooren, soude gherekent worden voor Heyden ende Publicaen. Heb ick met mijne Apostelen aldus de waerheydt bevestight? Ick hebbe ghelijck sy doen te rechte gheseydt: 'T en waer, dat
ick de wercken onder haer ghedaen hadde, die niemant anders ghedaen en heeft, sy
+
Ioan. 15.
souden de sonden niet hebben. Dese wercken te doen en hebb' ick+
voor my niet alleen bewaert, maer hebbe de selve aen mijne discipelen oock uyt goeder herten medeghedeylt, soo dat ick oock belooft hebbe dat sy-lieden meerdere saken doen souden (door mijne krachten) dan ick ghedaen hebbe: ende heb dit aldus gheschickt, datter tot allen tijden mirakelen ende heylighen, soo veel als daer sterren zijn, blincken souden in het firmament van mijne Kercke.
+
Merckt dat noyt iemandt af-gheweken is van't Catholijck gheloof, om hem tot een beter leven te begheven.
Den mensch. Dit hebb' ick oock dickwijls bemerct,+
te weten, datter noyt eenighe af-gheweken en zijn van de Catholijcken om hun tot een beter leven te begheven, maer omdat sy souden gheraken tot de vrijheydts des vleeschs, de welcke aen-ghepredickt wordt, van uwe vijanden o Heere, ende van de vijanden uwes Heylighen Cruys. Hoe dickwijls is't gheschiedt, dat d'alder-wijste onder haer-lieden, ghewenscht hebben te leven op de wijse ende maniere der Ketteren, maer te sterven op de manier der Catholijcken, ende dat eylaes te vergheefs. Och verblinde menschen,
+
Psal. 4.
Hoe langhe sult ghy zijn swaer van herten? Waer toe bemint ghy ijdelheyt,+
ende soeckt de loghenen?
Ghebedt.
+
Psal. 65. GHelooft ende ghedanckt moet ghy vvesen, o Heere, die+
uvve bermherticheydt van my niet ghekeert en hebt, ick en sal in der eeuvvicheydt, in der eeuvvicheydt en sal ick my niet af-keeren van uvve gheboden, maer sal al-tijdt ghehoorsaem vvesen