1. Structuur en opbouw
De drie vragenlijsten (thuisvragenlijst, schoolvragenlijst en vrijetijdsvragenlijst) zijn op eenzelfde manier opgebouwd met een toevoeging van extra vragengroepen in de thuisvragenlijst.
Elke vragenlijst start met een aantal sociodemografische vragen waaronder geslacht, leeftijd, woonplaats, leerjaar, onderwijsrichting,…. Vervolgens wordt ook de gezinssituatie uitvoerig bevraagd met eveneens een aantal vragen met betrekking tot ouderkenmerken (leeftijd, opleidingsniveau, dagbesteding van de opvoedingsfiguren,…). Daarna worden een aantal variabelen op schaalniveau bevraagd namelijk ‘zelfbeeld’, ‘schoolbeleving’ en ‘vrijetijdsbesteding’.
Vervolgens bevragen we de subjectieve welvaartsstaat en het al dan niet bezitten van een smartphone.
Een tweede deel van de vragenlijst omvat de vragengroepen met betrekking tot cyberpesten. In een eerste fase wordt het elektronisch media gebruik bij kinderen en jongeren bevraagd, gevolgd door de vragen in welke mate ze gekwetst of bang gemaakt zijn door middel van deze media en specifieke vormen van cyberpesten (i.e. ECIPQ). Naast slachtofferschap, wordt ook plegerschap bevraagd. Eerst wordt gevraagd in welke mate kinderen en jongeren bepaalde vormen van elektronische media gebruiken om anderen te kwetsen of bang te maken. Daarna komen de verschillende items aan bod met betrekking tot plegerschap cyberpesten (zoals opgenomen in de ECIPQ). Volgend op het onderdeel cyberpesten wordt een pauzepagina aangeboden zodat de leerlingen de mogelijkheid hadden om de woordzoeker in te vullen of even mentaal afstand te nemen van de vragenlijst. Leerlingen die startten in de vrijetijdsvragenlijst maar aangeven dat zij geen lid zijn van een club of vereniging, worden op dit moment doorverwezen naar de schoolvragenlijst via een link in de vragenlijst.
In een derde deel van de vragenlijst worden de specifiek geweldsvormen bevraagd in volgorde, emotioneel, fysiek en seksueel geweld binnen de bevraagde context. In de thuiscontext worden voorafgaand aan de specifieke geweldvormen de vragen met betrekking tot getuige van geweld in de buurt en het gezin, en verwaarlozing binnen het gezin bevraagd.
Tot slot worden een aantal afrondende vragen gesteld naar mogelijk hulpzoekgedrag van de scholieren en de algemene beleving van de leerling tijdens het invullen van de vragenlijst.
2. Omzetting naar een online-tool
Nadat de vragenlijsten werden gefinaliseerd, gebeurde de omzetting naar een online tool via de open source software “Limesurvey”. Deze software is gebruiksvriendelijk en heeft een intuïtieve interface. Daarnaast beschikt het over ruime mogelijkheden qua vraagtypes en biedt het veel mogelijkheden naar export van het databestand (o.a., spss, excel). Websurveys worden gehost op de servers die beheerd worden door het ICT departement van de KU Leuven en voldoet aan alle veiligheidsvoorwaarden.
In totaal werden acht vragenlijsten opgesteld afhankelijk van de leeftijd (kind/jongere) en de context (thuis, school, vrije tijd, vrije tijd extra). Wanneer de leerling geen lid is van een vrijetijdsvereniging, werd de leerling doorverwezen naar de schoolvragenlijst. Beide vragenlijsten
konden echter niet in dezelfde vragenlijst geprogrammeerd worden omwille van de lengte van de vragenlijsten. De nieuwe vragenlijst heeft als benaming ‘vrije tijd extra’.
In Limesurvey zijn de volgende vragenlijsten ingevoerd:
- Vragenlijst school – basisonderwijs - Vragenlijst thuis – basisonderwijs - Vragenlijst vrije tijd – basisonderwijs - Vragenlijst vrije tijd extra – basisonderwijs - Vragenlijst school – secundair onderwijs - Vragenlijst thuis – secundair onderwijs - Vragenlijst vrije tijd – secundair onderwijs - Vragenlijst vrije tijd extra – secundair onderwijs
Na het invoegen van de vragenlijsten in Limesurvey, vond een technische testing plaats door collega-onderzoekers binnen de expertisecel Empowering People (UCLL). Tijdens het invullen van de vragenlijsten namen de ‘proefpersonen’ de volgende items onder de loep:
- Spellingsfouten in de formulering van de vragen - Lay-out van de vragen
- Volledigheid en volgorde van de vragenlijst (alle vragen zijn opgenomen)
- Ingebouwde controleregels worden uitgetest (bv. onmogelijke leeftijd ingeven, antwoorden open laten)
- Doorverwijzing naar andere vragen op basis van antwoord op eerdere vraag
Vervolgens werden alle versies van de vragenlijst ook gescreend en ingevuld door kinderen en jongeren zelf. De technische testing door de leerlingen vond plaats in de maand juni 2017. Er werden tien leerlingen uit het basis- en tien leerlingen uit het secundair onderwijs bevraagd. De leerlingen secundair onderwijs werden gerekruteerd via dezelfde school en op dezelfde manier als de deelnemers uit de initiële pretest. Aangezien de basisschool uit de eerste pretest omwille van praktische redenen geen ruimte had voor de technische testing, werd een nieuwe basisschool aangeschreven voor het verwerven van deelnemers. De deelnemers en hun ouder/wettelijk vertegenwoordiger/gemachtigde gaven vooraf hun toestemming voor deelname aan de pretest. Ze kregen uitleg over het doel van het onderzoek, het doel van de pretest en nazorg na het invullen van de vragenlijst. Het doel van de pretest van de online tool is het nagaan van de gebruiksvriendelijkheid en duidelijkheid van de online vragenlijsten.
De online vragenlijsten werden zowel blind als participerend getest door de leerlingen. Vijf leerlingen uit het basisonderwijs en vijf leerlingen uit het secundair onderwijs testten één van de online vragenlijsten blind zonder het meevolgen van de onderzoeker. De onderzoeker was wel in het lokaal aanwezig voor het beantwoorden van vragen. Elke leerling werd gevraagd een andere vragenlijst in te vullen zodat in totaal alle vragenlijsten werden uitgetest. Tijdens deze testing vulden de vijf leerlingen de vragenlijst gelijktijdig in. Alle antwoorden werden anoniem en vertrouwelijk verwerkt en op geen enkele manier individueel (her)kenbaar gemaakt of teruggekoppeld naar de school of derden.
De andere kinderen en jongeren doorliepen individueel, samen met de onderzoeker de online vragenlijst (participerend). De kinderen en jongeren kregen de opdracht telkens de eerste antwoordcategorie aan te duiden, om te vermijden dat ze eigen kwetsbare informatie aan de onderzoeker moeten delen. Bij de start van de bevraging observeerde de onderzoeker of het voor de kinderen en jongeren duidelijk is hoe ze moeten doorklikken naar de vragen. Na elk vragenblok
controleerde de onderzoeker of deze (lay-outmatig) duidelijk is. Na het doorlopen van de vragenlijst werd aan de kinderen en jongeren gevraagd of ze nog andere suggesties hadden voor (lay-outmatige) aanpassingen aan de vragenlijst naar gebruiksvriendelijkheid toe. De feedback van de leerlingen werd meegenomen in de verdere aanpassingen aan de online tool. De onderzoekers registreerden eveneens het antwoordpatroon op papier. In de geëxporteerde database werd nagekeken of de antwoorden juist werden geregistreerd. Indien nodig werden aanpassingen doorgevoerd en opnieuw getest. Er werd ook geregistreerd wat de gemiddelde invultijd is zodat een inschatting gemaakt kon worden van de reële duur van een afname in een klasgroep.