In dit hoofdstuk zullen enkele Nederlandse en Vlaamse e-mails uitgebreid worden geanalyseerd. Deze exemplarische analyse dient als voorbeeld voor de gehele analyse. Aan de hand van het schema uit hoofdstuk drie worden de verschillende uitingen geanalyseerd.
De resultaten van de gehele analyse zullen worden verwerkt in een tabel (zie bijlage I). Uiteindelijk worden de resultaten gecodeerd zodat er kwantitatieve data ontstaan die statistisch verwerkt kunnen worden. Zo wordt er onderzocht of de resultaten niet aan toeval zijn toe te wijzen. Een uitgebreide beschrijving van de methode is te vinden in hoofdstuk drie. De resultaten van de analyse zullen worden beschreven in hoofdstuk vijf. De voorbeeldfragmenten zijn als volgt weergegeven: (Nummer fragment: nummer in analysetabel, met een N voor de Nederlandse data en een V voor de Vlaamse data).
(1: 1V) Hallo,
1 Ik heb jullie website bekeken en vind de formule van vrijwillgerswerk en Spaans leren heel toff en
spreekt mij enorm aan en dan in het bijzonder in Peru in Cusco.
2 Ik heb een vraagje:
3 is er ook een formule om 3 weken naar Cusco te gaan en enkel vrijwilligerswerk te doen en Spaans te
leren zonder die andere activiteiten.
4 Ik ben al naar Peru geweest en heb dit al gezien.
5 Staan die data voor de reizen al vast?
6 Bedankt!
Vriendelijke groetjes,
Bovenstaande e-mail begint met de informele groetformulering “hallo”. In deze e-mail zijn zowel positieve als negatieve face-strategieën terug te vinden, in zowel de verzoeken zelf als in de context. In de eerste zin wordt er interesse en sympathie getoond voor de organisatie: “...vind de formule van vrijwilligerswerk en Spaans leren heel toff en spreekt mij enorm aan...”. Dit is een vorm van positieve face-work (substrategie 1: Toon interesse voor de
hoorder). De positieve evaluaties “heel toff” en het bijwoord “enorm” duiden ook op een
overdrijving van deze interesse (substrategie 2: Overdrijf interesse, goedkeuring, sympathie). Deze uiting is op zichzelf geen fta, maar wel een face-strategie ter voorbereiding op de daadwerkelijke fta.
In de tweede zin wordt het verzoek om informatie ingeleid. De belasting van de aanstaande fta wordt geminimaliseerd met behulp van het verkleinwoord ‘vraagje’. Dit is
een voorbeeld van negatieve face-work (substrategie 4: Minimaliseer de belasting). De belasting in dit verzoek is reëel omdat er om een afwijking van het bestaande programma wordt gevraagd: “Is er ook een formule om 3 weken naar Cusco te gaan en enkel vrijwilligerswerk te doen en Spaans te leren zonder die andere activiteiten?”. Deze zin is bald
on record, direct gedaan en is tevens de daadwerkelijke fta. In zin 4 wordt ook nog een reden
gegeven voor het verzoek: “Ik ben al naar Peru geweest en heb dit al gezien”. Dit is een vorm van positieve face-work (substrategie 13: Geef of vraag naar redenen). Daarna wordt in zin 5 nog een directe vraag gesteld: “Staan die data voor de reizen al vast?”. Deze vraag wordt niet voorafgegaan door een inleidende of afzwakkende uiting en wordt bald on record gesteld.
In de laatste zin van deze e-mail wordt middels de afsluitende uiting “bedankt!” optimisme over het kunnen en willen meewerken van de lezer wordt getoond. Dit is wederom een vorm van positieve face-work (substrategie 11: Wees optimistisch dat de
hoorder wil wat de spreker wil, zodat de fta gering is). Deze uiting, waarmee vooraf bedankt
lijkt te worden voor de handeling(en) van de lezer, toont tevens aan dat het hier om een verzoek gaat. De e-mail eindigt met de informele groetformulering “Vriendelijke groetjes”.
In bovenstaande e-mail worden informele groetformuleringen gebruikt en ook de aanspreekstijl is informeel (“..jullie website..”, r.1). In deze e-mail, met een reële fta door het vragen naar een afwijkend programma, zijn vormen van zowel positieve als negatieve
face-work gevonden.
In onderstaande e-mail wordt de informele groetformulering “Beste,” zelfstandig gebruikt. Deze groetformulering wordt in het Nederlands alleen gebruikt als de geadresseerde bekend is, zoals in ‘Beste Anne’. De formulering komt in het Nederlands niet zelfstandig voor zoals in deze Vlaamse e-mail en is voor een Nederlandse lezer dus gemarkeerd.
(2: 2V)
Beste,
1 Ik ben een (bijna) 22-jarige Belgische geneeskunde-studente en wil deze zomer graag nog eens een stukje van de wereld zien.
2 Ik heb als 18-jarige 5 weken in een vrijwilligerswerkproject in kenia gewerkt, en sindsdien heb ik de charmes van reizen naar andere culteren ontdekt.
3 Nu heb ik mijn zinnen op midden-amerika gezet.
4 Na wat zoekwerk kwam ik bij "het andere reizen" terecht en ik ben erg geïnteresseerd.
6 Ik heb op jullie site gezien dat jullie hier tal van interessante projecten hebben.
7 Daarom wil ik eens vragen wat nog mogelijk is, want ik besef dat ik aan de late kant ben.
8 Het type vrijwilligerswerk dat ik wil doen is vooral werk waarbij menselijke relaties op de voorgrond staan.
9 Een medisch project zou heel tof zijn (gezien mijn studies), maar werken met kansarme vrouwen of kinderen lijkt me ook zeer boeiend!
10 De periode waarin ik kan gaan loopt van 1 juli-20 september, het liefst zou ik de laatste week van juli vertrekken en blijven tot 20 september (dan kan ik mij na mijn examens in juni rustig en goed voorbereiden op de reis!)
11 Ik wou ook eens vragen hoe jullie precies werken.
12 Hebben jullie een kantoor in nederland? 13 En zo ja waar?
14 Want ik zou toch graag iemand van de organisatie willen spreken voor ik knopen doorhak.
15 Zijn er problemen omdat ik de Belgische nationaliteit heb?
16 Alvast bedankt!
Vriendelijke groeten
De schrijver begint de e-mail met een korte introductie over zichzelf, gevolgd door een positieve vorm van face-work (substrategie 1: toon interesse voor de hoorder) in zin 4: “....en ik ben erg geïnteresseerd”. In zin 7 wordt het verzoek voorzien van een vorm van positieve
face-work (substrategie 13: geef of vraag naar redenen): “Daarom wil ik eens vragen wat nog
mogelijk is...”. Met het bijwoord “daarom” maakt de schrijver duidelijk dat er een reden wordt gegeven. De fta is hier redelijk reëel, omdat de schrijver laat contact opneemt.
In zin 11 wordt een indirect verzoek gedaan, doordat alleen gesproken wordt over wat Searle (zie 2.7) de oprechtheidsvoorwaarde noemt. Door alleen aan te halen wat de schrijver wil, is dit letterlijk genomen geen verzoek. De uiting zal echter, in deze context, toch als zodanig worden gezien en is dus een vorm van negatieve face-work (substrategie 1:
wees conventioneel indirect): “Ik wou ook eens vragen hoe jullie precies werken”. Dan
volgen in zin 12 en 13 enkele directe vragen, die worden ingekleed met een positieve vorm van face-work in zin 14 (substrategie 13: geef of vraag naar redenen): “want ik zou toch graag iemand van de organisatie willen spreken voor ik knopen doorhak.” Door deze uiting met “want” te beginnen geeft de schrijver aan dat er een reden komt. In zin 15 wordt er nog een directe vraag gesteld, deze staat los van de andere vragen en wordt niet voorafgegaan of bijgestaan door enige vormen van face-work.
Ook deze e-mail wordt afgesloten met een positieve vorm van face-work (substrategie 11: Wees optimistisch dat de hoorder wil wat de spreker wil, zodat de fta
gering is): “Alvast bedankt!”. De schrijver is positief gestemd over het willen en kunnen
gaat. De afsluitende groetformulering “Vriendelijke groeten” is niet heel formeel, wat meer het geval is bij ‘met vriendelijke groeten’ of ‘hoogachtend’. De groetformulering is echter ook niet heel informeel, zoals in ‘groetjes’.
De toon van bovenstaande e-mail is informeel te noemen, omdat de groetformuleringen (redelijk) informeel zijn en de aanspreekstijl ook (“jullie”). In deze e-mail, met een redelijk reële fta door het laat aanvragen van informatie, zijn vormen van zowel positieve als negatieve face-work gevonden.
De e-mail hieronder begint met de formele groetformulering ”Geachte,”. Merk op dat ook deze term zelfstandig gebruikt wordt, net als “beste” in de e-mail hierboven.
Er wordt vervolgens weer uitgebreid beschreven wie de schrijver van de e-mail is, wat hij of zij doet en wat het doel is. In deze e-mail zitten twee reële (gemarkeerde) fta’s. De eerste zit in zin 6 en 7. De schrijver contacteert laat, terwijl de aanvraag “ten laatste op 20 mei moet ingediend worden”. Hier wordt echter wel een vorm van positieve face-work aan toegevoegd (substrategie 13: geef of vraag naar redenen): “Ik contacteer jullie nogal laat,
maar dit komt doordat mijn oorspronkelijke stageplaats in Cuba geen toestemming van de
overheid heeft gekregen om een stagiair aan te nemen”. De schrijver geeft hiermee een reden (of eigenlijk de oorzaak) van zijn/haar late schrijven.In zin 8 wordt de tweede reële fta gerealiseerd. Hier wordt indirect een verzoek gedaan: “Voor mijn aanvraag heb ik een organisatie van hier en een ter plaatse nodig plus telkens een contactpersoon die voor mij verantwoordelijk wil zijn”. De aanvraag moet dus niet alleen snel binnen zijn, de schrijver heeft ook nog allerlei eisen. Dit verzoek is conventioneel indirect, omdat alleen de need for
request wordt uitgesproken. Letterlijk genomen is deze uiting geen verzoek. Dat deze uiting,
in deze context, toch als een verzoek zal worden gezien, maakt het conventioneel indirect en dus negatief afgezwakt (substrategie 1: wees conventioneel indirect).
In zin 9 wordt ook een indirect verzoek gedaan, maar deze is nog indirecter: “Een korte werkomschrijving ware ook zeer handig”. Hier verwoordt de spreker alleen een motief
of voorwaarde voor een handeling en laat hij de ander hieruit concluderen wat er van hem
gevraagd wordt (Huls, 2001: 89). Dit is een voorbeeld van een off-record strategie (substrategie 1: Geef hints).
(3: 3V)
Geachte,
1 ik ben voor mijn opleiding op zoek naar een stage voor deze zomer (liefst augustus). 2 Ik studeer Bio-Ingenieur Land- en Bosbeheer en zit nu in mijn derde Bachelorjaar. 3 Ik spreek Spaans, werk graag, reisde reeds alleen door Cuba,....
4 De plaats van mijn stage is voor mij persoonlijk om het even.
5 Mijn voorkeur gaat uit naar Ecuador maar als u een geschiktere plaats kent of een plaats waar een stagiair gewenst is, is dit ook goed.
6 Twee aandachtspuntjes zijn evenwel dat mijn persoonlijk budget redelijk beperkt is en dat mijn stage-aanvraag ten laatste op 20 mei moet ingediend worden.
7 Ik contacteer jullie nogal laat, maar dit komt doordat mijn oorspronkelijke stageplaats in Cuba geen
toestemming van de overheid heeft gekregen om een stagiair aan te nemen.
8 Voor mijn aanvraag heb ik een organisatie van hier en een ter plaatse nodig plus telkens een
contactpersoon die voor mij verantwoordelijk wil zijn.
9 Een korte werkomschrijving ware ook zeer handig.
10 Het soort werk is voor mij ook om het even.
11 Liefst wat praktische toepassingen en echte handenarbeid, eventueel afgewisseld met wat
onderzoek of dergelijke.
12 Ik heb hierbij ook een klein CV in het spaans gevoegd.
13 Als u meer info wenst over mij, mijn opleiding of andere zaken, vraag maar raak.
14 Alvast bedankt en vriendelijke groeten,
In zin 10 en 11 lijkt het erop dat de schrijver probeert de belasting te minimaliseren door zelf niet te veel eisen te hebben: “Het soort werk is voor mij ook om het even. Liefst wat praktische toepassingen en echte handenarbeid, eventueel afgewisseld met wat onderzoek of dergelijke”. Hiermee verzwaart de schrijver echter de belasting van het verzoek juist, doordat het de lezer veel meer werk geeft. De fta is hier dus reëel. Zin 11 is hier een duidelijk voorbeeld van wat in de theorie be vague wordt genoemd. Dit is een off-record strategie (substrategie 12: wees vaag) en is dus een heel indirect verzoek. De toevoeging van “of dergelijke” versterkt dit nog eens.
In zin 13 wordt de directe uiting “vraag maar raak” gebruikt. Ondanks dat dit een vrij directe uiting is, maakt de schrijver duidelijk dat de lezer gerust om extra informatie mag vragen. De schrijver is dus coöperatief, dus het zou ook als een vorm van positieve face-work kunnen worden gezien (substrategie 15: Geef H geschenken. Goederen, medeleven, begrip,
samenwerking).
In deze e-mail is wederom gebruik gemaakt van de positieve face-strategie “Alvast bedankt...” als afsluiting van de e-mail (substrategie 11: Wees optimistisch dat de hoorder wil
wat de spreker wil, zodat de fta gering is). De schrijver is positief gestemd over het willen en
verzoek gaat. De afsluitende groetformulering “...en vriendelijke groeten” volgt meteen hierna in dezelfde zin. Deze formulering is niet heel formeel, wat meer het geval is bij ‘met vriendelijke groeten’ of ‘hoogachtend’. De groetformulering is echter ook niet heel informeel, zoals in ‘groetjes’.
De toon van bovenstaande e-mail is formeel te noemen, omdat de groetformuleringen (redelijk) formeel zijn en de aanspreekstijl ook (“u” en een keer “jullie”). “Jullie” wordt overigens tegenwoordig steeds vaker als meervoud van u gebruikt. Ondanks dat dit grammaticaal niet helemaal correct is, lijkt de intentie van deze e-mail formeel en daarom wordt deze ook als zodanig bestempeld).
In deze e-mail, met een redelijk gemarkeerde fta door het laat aanvragen van informatie, zijn veel vormen van positieve face-work gevonden. Daarnaast is er ook een vorm van negatieve face-work gevonden en een off-record strategie.
De volgende e-mail begint met een formele groetformulering, zoals we die in het Nederlands kennen als de geadresseerde onbekend is: “Geachte heer/mevrouw”.
(4: 1N)
Geachte heer/mevrouw
1 Sinds kort ben ik afgestudeerd aan de NHTV te Breda.
2 Ik heb mijzelf tijdens de drie jaar aan de NHTV gespecialiseerd in Tour Manager.
3 Ik heb tijdens mijn studie dan ook diverse rondleidingen gegeven in Nederland maar ook buiten Nederland.
4 Ik ben op zoek naar een leuke en uitdagende werkervaring in de toerisme branche in het buitenland.
5 Door op het internet te zoeken kwam ik bij jullie organisatie terecht en zag dat jullie leuke projecten
hebben in de toerisme branche.
6 Het eerste project wat mij erg aansprak is het vrijwilligerswerk in Oaxaca bij reisorganisatie Gran Via
Travel.
7 Naast dit project spraken mij de projecten aan in het toerisme in Peru.
8 Ik zou graag voordat ik aan het project begin nog 1 a 2 weken een spaanse talencursus willen volgen
en daarna voor ongeveer 4 maanden aan de slag willen op een project.
9 Ik zou alleen graag willen weten welke tarieven daarvoor gelden.
10 Ik zou dus graag wat meer informatie willen m.b.t het project in Oaxaca en de projecten in Peru.
11 Ik stuur bij deze mijn cv door en zou graag van jullie willen weten wat jullie denken welk project daar het beste op aan sluit.
12 Ik zie uw reactie graag tegemoet.
Met vriendelijke groeten,
Na een introductie over de schrijver zelf, volgt ook in bovenstaande e-mail een positieve vorm van face-work (substrategie 1: toon interesse voor de hoorder). De schrijver geeft aan de projecten van de organisatie erg interessant te vinden: “...en zag dat jullie leuke projecten hebben in de toerisme branche”. In zin 9 wordt een indirect verzoek gedaan om
eerst een talencursus te volgen en daarna aan de slag te gaan bij een project. Dit verzoek gaat gepaard met een vorm van negatieve face-work, omdat het conventioneel indirect wordt vormgegeven (substrategie 1: wees conventioneel indirect). In plaats van ‘vertel me welke tarieven daarvoor gelden’, wordt de zin indirect geuit: “Ik zou alleen graag willen weten welke tarieven daarvoor gelden”. Zonder kennis van geldende conventies zou er taaltechnisch gezien geen verzoek gedaan zijn. Er wordt alleen gezegd wat de schrijver zou willen weten (de oprechtheidsconditie van Searle, zie 2.7). Dit geldt ook voor de indirecte verzoeken in de zinnen 8, 10 en 11. Met ‘alleen’ in zin 9 lijkt ook nog een afzwakking te worden gegeven (hedge). Deze conventioneel indirecte verzoeken gaan hier ook nog gepaard met het beleefdheidspartikel ‘graag’.
Door al deze vormen van face-work zou je verwachten dat de fta in deze e-mail heel zwaar zou zijn. De vragen die de schrijver hier stelt zijn heel normale vragen die dit bedrijf elke dag krijgt. De enige reden waarom de fta zwaar zou kunnen zijn is dat er niet specifiek wordt gezegd welke informatie er wordt verwacht (behalve de tarieven). De fta is dus in werkelijkheid nauwelijks face-threatening te noemen en zal hier dus worden beoordeeld als een ongemarkeerde fta.
In bovenstaande e-mail is opnieuw te zien dat er wordt afgesloten met een positieve
face-strategie (substrategie 11: Wees optimistisch dat de hoorder wil wat de spreker wil, zodat de fta gering is). De schrijver is positief gestemd over het willen en kunnen
meewerken van de lezer: “ik zie uw reactie graag tegemoet”. Hoewel deze uiting, als deze wordt ontleed, redelijk direct wordt geuit (“ik zie uw reactie tegemoet”), wordt deze afgezwakt door middel van het partikel ‘graag’. Ondanks de directe vorm, is dit een algemeen geaccepteerde vorm van afsluiting in het Nederlands. Dit zien we ook in de volgende uiting:
(5: 22N)
Graag hoor ik van u!
Deze afsluitende uiting is heel direct geformuleerd: “Ik hoor van u!”. De uiting is alleen afgezwakt door de toevoeging van het beleefdheidspartikel ‘graag’. Deze uiting is echter ook een algemeen geaccepteerde vorm van afsluiting in het Nederlands.
De toon van bovenstaande e-mail is formeel te noemen, omdat de groetformuleringen formeel zijn en de aanspreekstijl ook (“u en jullie”. “Jullie” wordt overigens tegenwoordig steeds vaker als meervoud van u gebruikt. Ondanks dat dit natuurlijk niet klopt, lijkt de intentie van deze e-mail formeel en daarom wordt deze ook zo bestempeld). In deze e-mail, met een ongemarkeerde fta, zijn veel vormen van zowel positieve als negatieve face-work gevonden, waarbij ook nog veel afzwakkingen en beleefdheidspartikels zijn gebruikt. Dit is wel bijzonder gezien de zwaarte van de fta.
Hieronder is een voorbeeld van een erg uitgebreide e-mail te zien. De aanhef “Hallo” is een erg informele groetformulering.
(5: 13V) Hallo,
1 ik ben een leuvense pas afgestuurde studente (bachelor psychologie) en ik vond jullie site via het googlen van 'vrijwilligerswerk costa rica/ecuador'.
2 Uiteraard heb ik een aantal vragen, maar ik ben zeer geïnteresseerd in jullie organisate... 3 de persoonlijke en ecologische invalshoek komt echt naar voor een spreekt me zeer aan.
4 Ik zet mijn vragen even wat overzichtelijk op een rijtje:
5 1) Ik heb eigenlijk zin om naar twee landen te reizen: Ecuador en Costa rica.
6 Mijn vader is van Chili, en toen ik hem zei dat ik naar latijns amerika wou reizen om mijn spaans te perfectioneren, toen raadde hij mij deze twee landen aan, owv de combinatie: veiligheid en goede uitspraak spaans.
7 In hoeverre is het mogelijk om deze twee te combineren, want misschien is het nogal kostelijk, mijn
max tijd van verblijf zou 3 maanden zijn.
8 Misschien, als ik een kuststreek in ecuador en costa rica kies, dat het vervoer gemakkelijk via boot
zou kunnen gaan, ik heb ook gehoord dat vluchten binnen latijns amerika veel goedkoper zijn...
9 2) Mijn hoofddoel is: mijn spaans perfectioneren. 10 Ik kan namelijk al heel wat spaans.
11 Mijn vader heeft veel spaans met mijn gepraat en doet dat ook nog steeds, maar heeft mij nooit gedwongen om dat terug te spreken, met als gevolg dat ik altijd nederlands terugspreek en hij dan vaak in het nederlands verdergaat... en zo leer ik het dus niet hé.
12 Ik probeer wel al enkele jaren om wat spaans terug te praten, maar omdat het zo moeizaam gaat vaak,