In 2012 zet de SP zich nog extra in voor de samenleving die, volgens hen, lijdt onder het
4.4 Een Nederlandse identiteit en kernwaarden?
Duidelijk is geworden dat van de zes onderzochte partijen, alleen de VVD een invulling geeft aan de Nederlandse identiteit. Voor alle (andere) partijen is duidelijk dat een vast omlijnde identiteit geen prioriteit heeft. Tevens is duidelijk geworden dat alle onderzochte partijen van mening zijn dat er vaste waarden zijn die een rol spelen of zouden moeten spelen binnen de maatschappij. De waarden vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en solidariteit worden door alle partijen
onderschreven, waarbij solidariteit en vrijheid de kernwaarden zijn die voor alle partijen van zeer sterk belang zijn. De PVV is echter afwijkend, voor deze partij worden geen achterliggende betekenis van hun visie en/of waarden duidelijk uit het onderzochte discours.
Voor de overige vijf partijen zijn bovengenoemde waarden elk van toepassing. Waar de ene partij de liberale waarden onderschrijft en inzet, richt de andere partij zich vooral op het
communautarisme en communautaire waarden. Het lijkt alsof juist de combinatie van de liberale en communautaire waarden, dé combinatie is die nodig is in de huidige samenleving. De
combinatie van beide waarden kan namelijk bijdragen aan het creëren van een vrije maar verbonden maatschappij.
Zeker in de huidige maatschappij, een onzekere maatschappij onder druk van interne en externe factoren zoals globaliseringsprocessen, economische problemen, culturele hybridisering, angst en
onzekerheid, is dit een belangrijk doel. Het lijkt echter alsof de enige twee partijen die juist deze combinatie in hun visie terugzien, namelijk de VVD en de PvdA, niet voldoende lijken te beseffen dat zij de combinatie verbondenheid en (lees: in) vrijheid vertegenwoordigen. Vooral de VVD denkt nog steeds vooral de focus op liberale waarden te leggen, terwijl ze eigenlijk vooral het
communautarisme onderschrijven.
Dit onderzoek heeft het begrip over het identiteitsdebat vergroot door de visies en belangrijkste waarden te benoemen die het beleid van de partijen voor de verkiezingen van maart 2017 bepalen. Duidelijk is geworden dat het overgrote deel, vier van de zes partijen, zich duidelijk uitspreken vóór een duidelijk gedefinieerde Nederlandse gemeenschap die het waard is om te beschermen. Binnen het identiteitsdebat is de communautaire visie duidelijker aanwezig dan de liberale visie. Echter zijn de waarden die het meest benadrukt worden binnen dit debat de liberale waarden. Het identiteitsdebat is daarom een goede weergave van de (‘paradoxale’) spanning tussen de liberale en communautaire waarden en geeft tegelijkertijd weer dat deze waarden wel degelijk gecombineerd kunnen worden in de praktijk.
Het belang van het communautarisme binnen het Nederlandse politieke debat, is nog niet duidelijk voor alle betrokken partijen, met name de VVD en PvdA. Dit onderzoek heeft niet alleen het inzicht van de lezer over het huidige identiteitsdebat vergroot maar kan ook vooral dienen als hulpstuk voor die politieke partijen. Immers aan de hand van de uitkomsten van dit onderzoek kunnen deze partijen duidelijk(er) krijgen wat ze eigenlijk bedoelen te zeggen over de Nederlandse identiteit en kernwaarden. En ze krijgen tevens inzicht in wat ze eigenlijk zouden moeten zeggen, willen ze een begrijpelijkere discussie met een begrijpelijke(re) inhoud kunnen voeren over het identiteitsdebat, op weg naar de verkiezingen van 2017.
Uit het onderzochte discours is duidelijk geworden dat het liberalisme en communautarisme wel degelijk samen kunnen gaan en dat dit samengaan zelfs geschikt kan zijn voor de huidige Nederlandse samenleving. Wanneer dit samengaan (beter) wordt erkend door de Nederlandse politieke partijen kan de vorming van een vrije én verbonden maatschappij verder voort worden gezet. Want uiteindelijk is dat wat duidelijk wordt uit dit onderzoek, een vrije en verbonden samenleving is voor zowel het individu als de gemeenschap van belang en wordt onderschreven door bijna alle onderzochte partijen, behalve door de PVV.
Referentielijst
Baruchella, G. (2015). Enemies of Interculturalism: The Economic Crisis in Light of Xenophobia, Liberal Cruelties and Human Rights. Nordicum-Mediterraneum, 10, 2, pp. 1- 8.
Bell, D. (2016). Communitarianism. In E.N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2016 ed.) Geraadpleegd op 30/09/2016,
http://plato.stanford.edu/archives/sum2016/entries/communitarianism
Bryman, A. (2012). Social Research Methods. Oxford, Groot-Brittannië: Oxford University Press.
CDA. (2012). Iedereen. Verkiezingsprogramma 2012-2017. Geraadpleegd op 24/11/2016, https:// d2vry01uvf8h31.cloudfront.net/CDA/Documenten/
CDA_Verkiezingsprogram_2012-2017.pdf
CDA. (2016a). Keuzes voor een beter Nederland. Concept verkiezingsprogramma 2017- 2021. Geraadpleegd op 23/11/2016, https://d2vry01uvf8h31.cloudfront.net/CDA/Documenten/ 2016/TK2017/Verkiezingsprogramma/Concept%20CDA%20verkiezingsprogramma %20Keuzes%20voor%20een%20beter%20Nederland%202017-2021.pdf
CDA. (2016b). Standpunten: Uitgangspunten. Geraadpleegd op 07/12/2016, https://www.cda.nl/ standpunten/uitgangspunten/
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2016). Bevolking: Kerncijfers. Geraadpleegd op 06/11/2016, http://statline.cbs.nl/statweb/publication/?vw=t&dm=slnl&pa=37296ned&d1=0-2,8-
13,19-21,25-35,52-56,68&d2=0,10,20,30,40,50,60,64-65&hd=151214-1132&hdr=g1&stb=t
Committee on the Elimination of Racial Discrimination. (2015). Concluding Observations on the Nineteenth to Twenty-first Periodic Reports of the Netherlands (Report No. CERD/C/NLD/ CO/19-21). Geraadpleegd op 05/11/2016, https://www.scribd.com/document/276683472/ VN-rapport-CERD
Davies, W. (2012). The Emerging Neocommunitarianism. The Political Quarterly, 83, 4, 767-776.
Davidov, E., & B. Meuleman. (2012). Explaining Attitudes Towards Immigration Policies in European Countries: The Role of Human Values. Journal of Ethnic and Migration Studies, 38, 5, 757-775.
Doppen, F. H. (2010). Citizenship Education and the Dutch National Identity Debate. Education,
Citizenship and Social Justice, 5, 2, 131-143.
D66. (2012). En nu vooruit. Verkiezingsprogramma 2012-2017. Geraadpleegd op 24/11/2016, https://d66.nl/content/uploads/sites/2/2014/05/verkiezingsprogramma-d66-2012-2017.pdf
D66. (2016a). Kansen voor Iedereen. Concept verkiezingsprogramma 2017 - 2021. Geraadpleegd op 24/11/2016, https://d66.nl/content/uploads/sites/2/2016/08/D66-
Conceptverkiezingsprogramma-TK20171.pdf
D66. (2016b). Standpunten. Geraadpleegd op, 09/12/2016, https://d66.nl/standpunten/
de Gruyter, C. (2016). Is dit het Einde van de Globalisering? Het NRC Handelsblad.
Geraadpleegd op 06/11/2016, https://www.nrc.nl/nieuws/2016/08/03/het-einde-van-de- globalisering-3502643-a1514566
el-Ojeili, C., & P. Hayden. (2006). Critical theories of Globalization. An Introduction. London, United Kingdom: Palsgrave Macmillan UK.
Etzioni, A. (1995). The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian
Agenda. Londen, Groot-Brittannië: FontanaPress.
Etzioni, A. (2002). Are Particularistic Obligations Justified? A Communitarian Examination. The
Review of Politics, 64, 4, 573-598.
Etzioni, A. (2014). Communitarianism Revisited. Journal of Political Ideologies, 19, 3, 241 -260.
Friend, C. (n.d.). Social Contract Theory. In Internet Encyclopedia of Philosophy (ISSN
2161-0002). Geraadpleegd op 31/10/2016, http://www.iep.utm.edu/soc-cont/#H5.
Frese, M. (2015). Cultural Practices, Norms, and Values. Journal of Cross-Cultural Psychology,
46, 10, pp. 1327-1329.
Kas, A. (2017). Onzekerheid en angst bij begin campagne. Het NRC Handelsblad. Geraadpleegd op 15/01/2017, https://www.nrc.nl/nieuws/2017/01/14/onzekerheid-en-angst-bij-begin-
Kymlicka, W. (1989). Liberalism, Community and Culture. New York, Verenigde Staten: Oxford University press Inc, hoofdstukken 1, 2, 4, 7 en 8 .
Lechner, F. J. (2008). The Netherlands: Globalization and National Identity. New York, Verenigde Staten: Routledge, hoofdstukken 1, 3, 5 en 8.
Locke, J. (1960). Locke: Two Treatises of Government Edited by Peter Laslett. Cambridge, Verenigde Staten: Cambridge University Press.
Mr. Hans van Mierlo Stichting. (2016). Sociaal Liberalisme: Gedachtegoed. Geraadpleegd op 09/12/2016, https://vanmierlostichting.d66.nl/sociaal-liberalisme/gedachtegoed/
Oostindie, G. (2008). Kossmanns Kwal: Identiteit, migratie en koloniale geschiedenis zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De academische boekengids, 68, 15-20.
Pan, Z., & G. M. Kosicki (1993). Framing Analysis: An Approach to News Discourse. Political
Communication, 10, 55-75.
Parlement & Politiek. (n.d.). Partij voor de Vrijheid. Geraadpleegd op 12/12/2016, http:// www.parlement.com/id/vhnnmt7m4rqi/partij_voor_de_vrijheid_pvv
Patton, M. J. (2009). The Synergy between Neoliberalism and Communitarianism: ‘ Erdoğan’s Third Way’. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 29, 3, 438-449.
Prins, B. (2000). Voorbij de Onschuld: Het Debat over de Multiculturele Samenleving. Amsterdam, Nederland: Van Gennep, hoofdstukken Inleiding en 1.
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 27 januari). 9. Terugkerende Syriëgangers en infiltratie
door ISIS in de vluchtelingenketen. p. 1-29. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://
zoek.officielebekendmakingen.nl/h-tk-20152016-47-9.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 28 april). 13. Bestuurlijke maatregelen terrorisme-
bestrijding. p. 1-39. Geraadpleegd op 26/11/2016,
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-tk-20152016-82-13.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 18 mei a). 7. Arrestatie Nederlandse columnist in Turkije. p. 1-25. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 18 mei b). 8. Intrekken Nederlanderschap in belang
nationale veiligheid. p. 1-57. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://
zoek.officielebekendmakingen.nl/h-tk-20152016-84-8.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 25 mei). 3. Invloed ultraorthodoxe moslims in
moskeeën. p. 1-32. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/
h-tk-20152016-87-3.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 8 juni a). 3. Termijnen verlening Nederlanderschap. p. 1-21. Geraadpleegd op 27/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20152016-93-3.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 8 juni b). 9. Termijnen verlening Nederlanderschap. p. 1-25. Geraadpleegd op 27/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20152016-93-9.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 30 juni). 11. Invloed Eritrea in Nederland. p. 1-24. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20152016-103-11.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 13 september). 21. Nasleep legercoup in Turkije. p. 1-58. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20152016-110-21.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 21 september a). 3. Algemene politieke beschouwingen. p. 1-21. Geraadpleegd op 28/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20162017-2-3.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 21 september b). 6. Algemene politieke beschouwingen. p. 1-84. Geraadpleegd op 28/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20162017-2-6.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 22 september a). 3. Algemene politieke beschouwingen. p. 1-31. Geraadpleegd op 28/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 22 september b). 7. Algemene politieke beschouwingen. p. 1-67. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20162017-3-7.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 12 oktober). 6. Schiphol mogelijk doelwit. p. 1-30. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20162017-11-6.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 2 november). 12. Integratieonderwerpen. p. 1-57. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://zoek.officielebekendmakingen.nl/h-
tk-20162017-17-12.html
Plenair verslag Tweede Kamer. (2016, 24 november). 8. Begroting onderwijs, cultuur en
wetenschap. p. 1-57. Geraadpleegd op 26/11/2016, https://
zoek.officielebekendmakingen.nl/h-tk-20162017-18-8.html
PvdA. (2012). Nederland sterker & Socialer. Verkiezingsprogramma Tweede Kamerverkiezingen
2012. Geraadpleegd op 25/11/2016, https://www.pvda.nl/bibliotheek/publicaties/
verkiezingsprogramma/
PvdA. (2016a). Een verbonden samenleving. Concept-verkiezingsprogramma 2017. Geraadpleegd op 25/11/2016, https://www.pvda.nl/bibliotheek/publicaties/verkiezingsprogramma-2/
PvdA. (2016b). Standpunten. Geraadpleegd op 10/12/2016, https://www.pvda.nl/standpunten/
PVV. (2012). Hún Brussel, óns Nederland. Verkiezingsprogramma 2012 - 2017. Geraadpleegd op 24/11/2016, https://www.pvv.nl/images/stories/verkiezingen2012/VerkiezingsProgramma- PVV-2012-final-web.pdf
PVV (2016). Concept Verkiezingsprogramma 2017-2021: Nederland weer van ons!. Geraadpleegd op 07/11/2016, https://www.pvv.nl/index.php/visie.html
Rawls, J. (1999 [1971]). A Theory of Justice: Revised Edition. Cambridge, MA: Harvard University Press, hoofdstukken 1 en 2.
Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling. (1999). Nationale identiteit in Nederland:
Internationalisering en Nationale Identiteit. Geraadpleegd op 4/11/2016,
Sandel, M. (1982). Liberalism and the Limits of Justice, Cambridge, Verenigde Staten: Cambridge University Press, hoofdstukken 1 en 4.
Sap, J.W. (2004). De Bezieling van de Burgers voor de Europese Waardengemeenschap.
Philosophia Reformata, 115-124.
Schippers, E. (2016). De Elsevier/HJ Schoo-lezing ‘ De paradox van de Vrijheid’. Geraadpleegd op 04/11/2016, https://www.rijksoverheid.nl/documenten/toespraken/2016/09/05/de-paradox- van-de-vrijheid
Schroeder, D. N. (1973). John Rawls and Contract Theory. Soundings: An interdisciplinary
Journal, 56, 3, 338- 348.
Shaw, A. (1999). Economic Justice. In P. H. Werhane & R.E. Freeman (Ed.), The Blackwell encyclopedia of management volume XI, Business Ethics (pp. 183-185). Cambridge, Verenigde Staten: Blackwell Publishers Inc.
Sleegers, F. (2007). In debat over Nederland. Veranderingen in het Discours over de multiculturele samenleving en nationale identiteit [Een webpublicatie in opdracht van het WRR].
Geraadpleegd op 1/11/2016, http://test6.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/PDF-webpublicaties/
In_debat_over_Nederland.pdf
Startin, N., & A. Krouwel. (2013). Euroscepticism Re-galvanized:The Consequences of the 2005 French and Dutch Rejections od the EU Constitution. Journal of Common Market Studies, 51, 1, 65-84.
Steenbergen, E. & T. Niemantsverdriet (2016, 9 september). Onze identiteit, volgens Den Haag. Het NRC handelsblad. Geraadpleegd op 15/09/2016,https://www.nrc.nl/nieuws/2016/09/09/ onze-identiteit-volgens-den-haag-4215563-a1520694
SP. (1999). Heel de Mens, deel 2: Kernvisie, taken en doelen van de SP. Geraadpleegd op 11/12/ 2016, https://www.sp.nl/publicatie/heel-de-mens/kernvisie
SP. (2012). Nieuw vertrouwen. Verkiezingsprogramma SP 2013-2017. Geraadpleegd op 24/11/2016, https://www.sp.nl/sites/default/files/sp-verkiezingsprogramma-nieuw- vertrouwen.pdf
SP. (2016). Nu Wij. Conceptprogramma voor een sociaal Nederland voor de verkiezingen van 15 maart 2017. Geraadpleegd op 24/11/2016, https://www.sp.nl/sites/default/files/
concept_nuwij_oktober2016.pdf
van den Berg, H. (2004). Discoursanalyse. Kwalon 26, 9, 2, 29-39. Geraadpleegd op 29/09/2016,
https://www.tijdschriftkwalon.nl/scripts/shared/artikel_pdf.php?id=KW-09-2-6
van de Griend, R. (2009, 21 maart). Crisis en Xenofobie. Vrij Nederland. Geraadpleegd op 04/11/2016, https://www.vn.nl/crisis-en-xenofobie/
van Houdt, F., S. Suvarierol, & W. Schinkel (2011). Neoliberal communitarian citizenship: Current trends towards ‘earned citizenship’ in the United Kingdom, France and the Netherlands. International Sociology, 26, 3, 408 -432.
VVD. (2008). Beginselverklaring. Geraadpleegd op 08/12/2016, http://cdn.vellance.com/usmedia/ vvd/uploaded/attachment-files/8.pdf
VVD. (2012). Niet doorschuiven maar aanpakken. Verkiezingsprogramma VVD 2012-2017, Tweede Kamerverkiezingen 12 september 2012. Geraadpleegd op 24/11/2016, http://
files.vvd.nl/verkiezingsprogramma-2012-2017.pdf
VVD. (2016). Zeker Nederland. Concept verkiezingsprogramma 2017-2021. Geraadpleegd op 24/11/2016, http://deverkiezingswijzer.nl/wp-content/uploads/2016/10/334.pdf
UNESCO. (2009). Fact-Sheet on the Impact of the Economic Crisis on Discrimination and Xenophobia. Geraadpleegd op 06/11/2016, https://www.gfmd.org/unesco-fact-sheet-
impact-economic-crisis-discrimination-and-xenophobia
Vluchtelingenwerk Nederland. (2016). Vluchtelingen in Getallen 2016 [webpublicatie]. Geraadpleegd op 05/11/2016, https://www.vluchtelingenwerk.nl/sites/public/u895/ Vluchtelingeningetallen2016.pdf
Wagner, A., R. Bauer, J. Van Til & C. Ranci. (1997). Joint Review of Amitai Etzioni (ed.) New Communitarian Thinking: Persons, Virtues, Institutions, and Communities. Voluntas, 8, 1, 64-88.
Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid. (2007). Identificatie met Nederland. Amsterdam, Nederland: Amsterdam University Press, Hoofdstukken 1, 4 and 6.
Wren, T. E. (1999). The liberal-communitarian debate. In P. H. Werhane & R.E. Freeman (Ed.), The Blackwell encyclopedia of management volume XI, Business Ethics (pp. 374-376). Cambridge, Verenigde Staten: Blackwell Publishers Inc.