bijvoorbeeld het ernstige nieuws, het traditionele nieuws, met als doel informatie die moet overgedragen worden.69 soft nieuws beschouwen zij als nieuws dat gericht is op entertainment en waarin de informerende factor niet dusdanig aanwezig is. Patterson (2000) en Bennett (2004) onderscheiden hard en soft door te kijken naar de inhoud. items met beleidsrelevantie en informatie die mensen nodig hebben om inzicht te krijgen
67 n. Postman, ’amusing ourselves to death’, in; d. altheide en r. snow, Media worlds in the postjournalism era, New york 1991.
68 i. Costera meijer, ‘The public Quality of popular Journalism: Developing a normative Framework’, Journalism studies 2 (2001) PP189–205.
69 M.a. Baum & a.s. Jaminson, ‘the oprah Effect: How soft news helps inatten-tive citizens vote consistenly’, Journal of Politics 68 (2006) PP946-959.
in politieke gebeurtenissen worden beschouwd als hard nieuws.70 verhalen die zich richten op human interest zonder beleidsrelevantie vallen in de categorie soft.71 Een voorbeeld hiervan is een portret van een pater in Homs (syrië) die ondanks het gevaar toch in de stad blijft wonen (januari 2014). Wanneer in een dergelijk portret de context (de oorlog in syrië) achterwege wordt gelaten, is er sprake van human interest. Het gaat immers enkel om de pater, niet om de politieke ontwikkelingen.
tuchman stelt weer een ander criterium, namelijk urgentie. Hard nieuws is in zijn opinie dusdanig actueel dat het niet kan wachten, soft nieuws daarentegen bevat volgens hem geen actualiteitsdimensie en kan evengoed op een andere dag gebracht worden.72 John langer neemt de mate van verteerbaarheid als uitgangspunt. Hard nieuws is nieuws waar geen medium om heen kan en het publiek moet weten. inhoud die het nieuws wat draaglijker maakt en meestal later in de uitzending aan bod komt, wordt als soft nieuws beschouwd. softe items moeten er dus voor zorgen dat de journaaluitzendingen niet te zwaar worden.73 Hooghe en De Swert merken terecht op dat soft nieuws op zichzelf ook weer op twee manieren gebruikt wordt: een minimale (het zacht, draaglijke, human
70 t.E. Patterson, ‘doing well and doing good: How soft news and critical jour-nalism are shrinking the news audience and weakening democracy – And what news outlets can do about it’ in Faculty research Working Paper series (2000). 71 W.L. Bennett, ‘gatekeeping and press-government relations: a multigated model news construction’, in L.L. kaid (ed.), Handbook of Political communica-tion research, new York 2004, PP283-313.
72 g. tuchman, ‘Making news by doing work: routinizing the unexpected’, ame-rican Journal of Sociology, 79 (1973) nr. 1.
73 J. Langer, tabloid television. Popular journalism and the ‘other news’, Londen 1998.
‘‘Het is problematisch dat het definiëren
van hard en soft niet eenvoudig is. Ook
in de literatuur hanteren onderzoekers
interest nieuws van langer) en een maximale (waar zowel human interest nieuws, als schokkend sensatienieuws onder vallen).74 De eerste manier valt te bestempelen met de term ‘opleuken’. de tweede manier is alles behalve ‘leuk’ en kan vooral gedefinieerd worden als sensationeel nieuws. Het is sensationeel van stijl en inhoud, en populistisch van toon. Het gaat dan vaak over geweld, erotiek, criminaliteit en rampenberichtgeving. volgens Hooghe en De Swert is het dan ook te kort door de bocht om het nieuws enkel onder te verdelen in hard en soft. Zij zien sensationeel nieuws als een derde categorie die evenals soft nieuws niet altijd veel informatieve waarde bevat en meer toekomt aan de behoefte van het publiek dan hard nieuws, dat meer beleidsrelevantie en democratische informatie bevat.75 Omdat dit onderzoek de verschuiving van hard naar soft nieuws wil meten en eventuele mengvormen hierin, is ervoor gekozen dramatisch nieuws niet als aparte categorie te behandelen maar onder te brengen in hard en soft nieuws. sensationele onderwerpen worden in tabel 1 en 2 aangeduid met een asterix*. verdere definitie van sensationeel nieuws
74 k. de Swert, m. Hooghe & S. Walgrave 2007, p135. 75 k. de Swert, m. Hooghe & S. Walgrave 2007, p137.
wordt gegeven in paragraaf 3.4. Wel is het van belang alvast te melden dat sensationele onderwerpen niet per definitie op een sensationele manier gebracht hoeven worden. ook hier spelen de vorm en benaderingswijze een grote rol. Dit zal geanalyseerd worden door middel van een extra codering. dit komt ook aan bod in hoofdstuk 4. zie tabel 1 en 2 voor de omlijning van hard en soft nieuws die gehanteerd wordt in dit onderzoek.
Omdat dit onderzoek zich ook richt op eventuele mengvormen, is in het coderingsschema een derde categorie opgenomen waaronder combinatie-items vallen. Want zoals in de literatuur beschreven, is het onderscheid tussen hard en soft, kwaliteits- en populair nieuws, aan het vervagen. Sport- of koningshuisitems (beide gedefinieerd als soft nieuws) kunnen bijvoorbeeld ook op een harde manier gebracht worden. de vorm heeft immers invloed op de inhoud en vice versa. Een item wordt gecodeerd als zijnde combinatie hard/soft als er sprake is van:
• Harde onderwerpen die met een zachte of sensationele invalshoek/benadering behandeld worden. voorbeeld: een economisch item met veel nadruk op het persoonlijke/human interest.
• Zachte onderwerpen die met een harde of zakelijke invalshoek/benadering behandeld worden. voorbeeld: een
celebrity item dat op een zakelijke, feitelijk en afstandelijke manier gebracht wordt.
Een hard item kan dus toch een zachte vorm hebben en andersom. omdat dit onderzoek tot doel heeft om juist die samenkomst van inhoud en vorm vast te leggen, is dit ook grafisch weergegeven in figuur 1. Bij het analyseren wordt naast het reguliere coderingsschema nog een extra codering gedaan. zo kan er per genre worden gekeken waar op de twee assen een item zich bevindt. op de verticale as bevinden zich de tegenpolen hard en soft nieuws. Hoe dichter naar de horizontale as, hoe groter de vervaging tussen hard en soft. de horizontale as gaat over de vorm met enerzijds een afstandelijke invalshoek en anderzijds een betrokken en persoonlijke invalshoek. Figuur 1 is een voorbeeld, waarbij sport een illustratie is van een gemengd genre (op de kruising tussen hard (feitelijk) en soft (entertainend) nieuws). door deze extra codering kan van zowel individuele genres als alle items samen de spreiding berekend worden.
Het onderscheid tussen afstandelijke en persoonlijke vormen (de horizontale as) is deels gebaseerd op het kwaliteitsdrieluik van professor irene Costera meijer welke in paragraaf 3.2.3 verder uiteengezet wordt. Dit drieluik maakt onderscheid
tussen drie benaderingen, die elk een andere invalshoek en behandeling van het nieuws hanteren. De benaderingen zeggen wat over HOE het nieuws gebracht worden en hebben dus te maken met popularisering door middel van de vorm.
3.2.3 Stijgend belang van het visuele (stijl) en het gebruik van het persoonlijke format
irene Costera meijer is van mening dat nieuws een cultureel artefact is en dat daarom de rol van de journalistiek breder moet worden opgevat. Popularisering hoeft volgens haar niet te duiden op trivialisering van het nieuws, maar kan evengoed wijzen op het aanspreken van een bredere bevolkingsgroep. Zij verdeelt het nieuws niet in hard en soft nieuws maar in verschillende benaderingen: de conventionele, populaire en publieke benadering, waarbij binnen de publieke benadering de vraag vanuit het publiek (‘het gesprek van de dag’) centraal staat.76
76 i. costera Meijer, ‘naar een goed Journaal? conventionele, populaire en pu-blieke repertoires in de televisiejournalistiek’, in: J. Bardoel et al ( eds), Journa-listieke cultuur in nederland. amsterdam 2002, PP391-410.
Costera meijer deed onderzoek naar het Journaal toen NOS Nieuws nog onder leiding van Nico Haasbroek stond. in gesprekken met redacteuren kwam duidelijk naar voren dat zij ‘echt’ nieuws onderscheiden van ‘ander nieuws’. Popularisering betekende, zo schrijft costera Meijer, in positieve zin experimenteren met vorm en soms ook met inhoud met als doel complexe gebeurtenissen toegankelijk te maken voor de massa. in negatieve zin stond popularisering gelijk aan trivialisering en ‘opleuken’.77
77 i. Costera meijer 2002, p396.
En dus spreekt ze van democratisering van het nieuws.78 Een redenatie die ook gelauff veel laat horen in debatten over popularisering. De driedeling die Costera meijer maakt is ook voor dit onderzoek bruikbaar en daarom zullen de drie benaderingen kort worden toegelicht. De dikgedrukte woorden zijn kenmerken van elke benadering en worden verwerkt in het coderingsschema van dit onderzoek. De benaderingen geven vooral een indicatie HoE het nieuws gebracht wordt. Een invalshoek (zakelijk, persoonlijk of betrokken) en/of het format van een vraaggesprek zijn immers aspecten die van invloed zijn
78 i. Costera meijer 2002, p397.
op de vorm. door de opgestelde matrix (figuur 1) worden deze benaderingen samengevoegd met de inhoud. Daarmee gaat dit onderzoek verder dan bijvoorbeeld het werk van irene Costera meijer. De drie benaderingen79:
1. in de conventionele benadering van nieuws zijn collega’s, de officiële agenda en concurrentie belangrijke referentiepunten voor kwaliteit. Er wordt gestreefd naar volledige informatie. de invalshoek is voornamelijk zakelijk waardoor er veel talking heads te zien zijn en bedrijven centraal staan. sensationele berichtgeving wordt vaak strikt gebracht met nadruk op het fysieke spektakel. items binnen deze benadering, bevinden zich links(boven) in figuur 1.
2. in de populaire benadering van nieuws vormen kijkplezier en kijkcijfers belangrijke criteria en is er meer aandacht voor ‘human interest’. de centrale vraag is wat er onder de bevolking speelt. Er wordt gestreefd naar eenvoudige en toegankelijke informatie. de invalshoek is persoonlijk waardoor er nabijheid wordt gecreëerd en er veel vox pop aanwezig is. de persoon staat centraal. sensationele berichtgeving over natuurrampen en oorlogen word op een spectaculaire manier gebracht dat de nadruk legt op de verschrikking en de slachtoffers. items binnen deze benadering, bevinden zich rechts(onder) in figuur 1.
3. Bij de publieke benadering moet onbedoelde uitsluiting van concrete groepen kijkers worden voorkomen. Het nieuws wordt gemaakt voor de burger en er wordt gestreefd naar heldere en toegankelijke informatie die democratische betrokkenheid moet creëren. de invalshoek is dan ook betrokken, de relevantie voor de burger staat centraal. sensationele berichtgeving wordt meerdimensionaal gebracht met aandacht voor politiek en persoon. items binnen deze benadering, bevinden zich in het centrum van figuur 1. Het is immers een soort mengvorm tussen bovenstaande benaderingen.
Naast een gekozen invalshoek zijn er nog andere aspecten die te maken hebben met vorm. zo ziet Elisabeth bird de
79 i. Costera meijer 2002, p399.
toenemende nadruk op het persoonlijke ook als indicatie van popularisering. Ze kaart aan dat journalisten steeds vaker grote thema’s behandelen door middel van persoonlijke verhalen van een individu.80 costera Meijer bevestigt dit: het toepassen van de publieke benadering heeft tot gevolg dat er in het huidige journalistieke repertoire meer ruimte is voor het zogenaamde ‘microverhaal’.81
zoals eerder besproken valt er onderscheid te maken in
stijl en format. Een microverhaal is een voorbeeld van een
format dat ter illustratie dient voor een grote verhaal op macroniveau. Het heeft dus te maken met de vorm die gekozen wordt om het nieuws te brengen. Dat kan zijn door middel van een microverhaal maar dat kan ook zijn door het gebruik van talking heads of het benadrukken van de presentator of verslaggever. dit laatste heeft vooral betrekking op de mate van personalisering en zal uitgebreider aan bod komen in
paragraaf 3.3. onder stijl wordt in dit onderzoek verstaan: de vormgevingsaspecten en de stijl van al het visuele (dus zowel decor als items). in de literatuur wordt dit geduid als tabloid packaging.82 Het betreft shotwisselingen, cameraperspectieven en –bewegingen, shotlengte, licht en geluidseffecten. door gebruik van dergelijk vormgevingsaspecten is het mogelijk om een hard nieuws item op een vormelijk heel toegankelijke en
80 s.E. Bird, ‘tabloidization what is it, and does is really Matter?’ in: B. Zelizer, the changing faces of journalism: tabloidization, technology and truthiness, london 2009, p41.
81 i. Costera meijer 2002, p403.
82 M.E. grabe, s. Zhou & B. Barnett, ‘Explicating sensationalism in television news : content and the bells and whistles of form’, Journal of Broadcasting & Electronic media 45 (2003) nr.4, 581 – 598.