De onderzoeksgroep: kerngroep en extra groepen

De kerngroep (n=84)

In de loop van het veldwerk hebben we 84 respondenten geïnterviewd die aan alle vier hier-boven geformuleerde criteria voldoen. Deze groep respondenten zullen we in deze rapporta-ge aanduiden als de kerngroep. Deze kerngroep bestaat vooral uit voormalirapporta-ge amv’s. Vijf van de 84 jongeren uit de kerngroep waren ten tijde van het interview minderjarig. De overige 79 respondenten waren op dat moment tussen de 18 en 25 jaar. Daarnaast hebben we met 34 jongvolwassen vreemdelingen gesproken, die aanvullende waardevolle inzichten kunnen bieden in de vragen die we in deze rapportage willen beantwoorden. Deze jongvolwassen vreemdelingen kunnen we onderverdelen in drie groepen: (1) voormalige amv’s die zich al voor de invoering van de Vreemdelingenwet 2000 in Nederland hebben gevestigd, (2)

alleen-36 staande minderjarige vreemdelingen in vreemdelingenbewaring en (3) teruggekeerde jong-volwassen vreemdelingen in Freetown, Sierra Leone.

Amv’s die voor de Vreemdelingenwet 2000 zijn binnengekomen (n=8)

We hebben acht onrechtmatig in Nederland verblijvende jonge vreemdelingen geïnterviewd, die zich al voor de invoering van de Vw2000 als amv in Nederland hebben gevestigd. Zij val-len binnen de beoogde leeftijdscategorie van vijftien tot vijfentwintig jaar en zijn dus in verge-lijking met de respondenten uit de kerngroep op jongere leeftijd naar Nederland gekomen. Een deel van deze (voormalige) amv’s heeft geen asiel aangevraagd en valt in de groep die we eerder omschreven als amv’s zonder asielachtergrond. Andere respondenten uit deze groep zijn tijdens hun verblijf tot ongewenst vreemdeling verklaard, maar hebben Nederland niet verlaten en bij weer anderen zijn pogingen tot uitzetting mislukt en zij verblijven even-eens nog onrechtmatig in Nederland. We zullen deze groep in de rapportage als de ‘pre-Vw2000 groep’ aanduiden. Jongeren uit deze groep wijken af van de jongeren uit de kern-groep omdat ze zich voor april 2001 in Nederland hebben gevestigd (criterium twee). Deze groep is relevant voor het onderzoek omdat zij een langdurige ervaring met het onrechtmatig bestaan hebben. Kenmerken van de amv’s die tot de ‘pre-Vw2000 groep’ gerekend zijn, zul-len in hoofdstuk twee analoog met de kenmerken van de kerngroep beschreven worden.

Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen in vreemdelingenbewaring (n=11)

Voor het onderhavige onderzoek hebben we met achttien amv’s in vreemdelingenbewaring gesproken. Ze zijn geïnterviewd op de afdeling voor alleenstaande minderjarige vreemdelin-gen van de justitiële jeugdinrichting De Maasberg, Overloon.23 Er zitten geen meisjes op de amv-afdeling in dit detentiecentrum, dus alle achttien geïnterviewde respondenten zijn jon-gens. Van deze achttien voldoen zeven jongens aan de hierboven geformuleerde criteria en vallen daarmee binnen de kerngroep. Elf jongeren in vreemdelingenbewaring vallen buiten de kerngroep omdat zij bij het passeren van de Nederlandse grens zijn aangehouden en vooraf-gaand aan de bewaring niet onrechtmatig in Nederland hebben verbleven.24 Ze voldoen daarmee niet aan criterium vier. Het betreft vooral jongens uit Afghanistan die op doorreis waren naar Zweden en Noorwegen. Het is relevant aandacht te besteden aan amv’s die geen asielachtergrond hebben (of aangeven geen asiel te willen aanvragen) en die aan de grens worden aangehouden. Zij hebben weliswaar geen ervaring met de Nederlandse

23

De Maasberg in Overloon is één van de twee locaties van de Justitiële Jeugdinrichting de Hunnerberg.

24

In haar reactie op de het WODC onderzoek Illegaal verblijf in Nederland besluit de staatssecretaris van Justitie haar commentaar met een verwijzing naar deze specifieke categorie amv’s die aan de grens wordt aangehouden en geen asielachtergrond heeft of aangeeft geen asiel aan te willen vragen (Kamerstukken II, 2007/08, 19 637, nr. 1207: 45). Het kan zijn dat de vrijheidsbeneming van deze jongeren heeft plaatsgevonden onder de noemer van ‘grensdetentie’; een grensbewakingmaatregel die moet voorkomen dat de vreemdeling alsnog (feitelijk) toegang tot Nederland verkrijgt (Kalmthout 2007: 89).

37 dure en evenmin met een onrechtmatig verblijf in Nederland, maar wel met het verblijf in vreemdelingenbewaring. Bovendien kunnen zij inzichten bieden in de omstandigheden die voor amv’s aanleiding geven om zich in een specifiek land te (willen) vestigen. Om het bij-zondere van deze amv’s te kunnen bepalen, zijn de kenmerken van de elf amv’s die tot deze groep behoren, in hoofdstuk twee analoog met de kenmerken van de kerngroep beschreven.

‘De Sierra Leone groep’ (n=15)

Ook hebben we met zestien vanuit Nederland teruggekeerde jongvolwassenen gesproken in Freetown, Sierra Leone. Deze jongvolwassenen hebben in Nederland de asielprocedure doorlopen, maar zijn uiteindelijk teruggekeerd naar hun geboorteland Sierra Leone. Van de zestien jongeren die wij in Freetown hebben geïnterviewd, voldoet slechts één jongere aan de hierboven geformuleerde criteria en valt daarmee binnen de kerngroep. De overige vijftien respondenten kunnen om verschillende redenen niet tot de kerngroep gerekend worden. De-ze Sierra Leoners voldoen niet aan criterium 1 (alleenstaande minderjarige bij binnenkomst) dan wel criterium 4 (onrechtmatig verblijf). De respondenten kunnen wel relevante inzichten bieden in de afwegingen en omstandigheden die een rol spelen bij terugkeer en bovendien kunnen zij vertellen over hun leefsituatie na de terugkeer en vestiging in Sierra Leone. Een preciezere beschrijving van hun kenmerken en de omstandigheden rondom het vertrek uit Nederland en het verblijf in Sierra Leone zal in het hoofdstuk over toekomstperspectieven en terugkeer aan de orde komen.

In onderstaande tabel is de verdeling van het aantal respondenten over de kerngroep en de extra groepen weergegeven.

Tabel 1.1 Overzicht categorieën respondenten naar aantal

Onderzoeksgroep Aantal

KERNGROEP 84

Zonder asielachtergrond 8

Met asielachtergrond 76

EXTRA GROEPEN 34

(1) ‘de Pre-Vw2000 groep’ 8

(2) ‘amv’s in vreemdelingenbewaring’ 11

(3) ‘de Sierra Leone groep’ 15

Totaal 118

In dit rapport staat de kerngroep aan de basis van de analyse. De drie extra groepen zullen in de analyse worden meegenomen als zij relevante inzichten kunnen bieden bij de beantwoor-ding van de onderzoekvragen. Zo zullen de ‘Sierra Leoners’ een rol spelen in het laatste hoofdstuk dat handelt over het toekomstperspectief en de terugkeer naar het herkomstland. De groep respondenten in vreemdelingenbewaring zal in de hoofdstukken over de komst naar Nederland, ervaringen in vreemdelingenbewaring en ideeën over het toekomstige

ver-38 blijf een rol spelen. De ‘pre-Vw2000 groep’ zal met uitzondering van de tekst die handelt over de ervaringen met de asielprocedure (hoofdstuk vier) in alle hoofdstukken ingezet worden.