De expertbijeenkomst ‘kinderen en jongeren’

15 juli 1999. Provinciehuis Flevoland, Lelystad

Aanwezig: M. Engelage van School Maatschappelijk Werk Almere/

Raadslid, B. Bakker van Jongerengroep Urk, H. Beima van Preventiepro-ject De Paraplu, J. Ruben van Zorggebruikers Bundeling, A. Angerman van Emancipatiebureau Flevoland, S. Ebbens van Stichting Samenwer-kende Bibliotheken Flevoland, A. van Asselt van G.G.D. Flevoland, A. de Jong van Stichting Kwadrant en R. Blom van Stichting Paspartoe.

Inleiding

De voorzitter legt uit hoe de rapportage van de bijeenkomsten in fasen gaat plaatsvinden om geen gegevens verloren te laten gaan. In totaal zullen vier delen uitgebracht worden: deel 1 wordt een algemeen verhaal over de sociale kwaliteit van Flevoland, deel 2 bevat de omgevingsverkenning die het Verwey-Jonker Instituut gemaakt heeft, deel 3 geeft van de elke ronde de samenvat-tende verslagen met de voorstellen voor aanbevelingen en deel 4 tenslotte bevat de slotbeschouwing met een advies. Op deze wijze blijven de resultaten van alle fases van het onderzoek behouden. Een belangrijk aandachtspunt voor deze bijeenkomst is de verhouding tussen gemeentelijke en provinciale verantwoordelijkheden. Bij sociale kwaliteit is vooral de vraagzijde aan de orde, maar er moet wel sprake zijn van samenspel.

De algemene aanbevelingen

Er is veel steun voor de drie algemene aanbevelingen. Men waardeert de formuleringen ervan: “positief en verbindend”. Men vraagt zich af of er vol-doende sociale kwaliteit en sociaal kapitaal aanwezig is in de provincie. En ook tijdens deze expertbijeenkomst wordt gevraagd om een begrippenkader voor sociale kwaliteit, sociaal kapitaal en sociale infrastructuur. De voorzitter wijst erop dat bij de sociale infrastructuur niet alleen gekeken moet worden naar de voorzieningen en de ambtelijke diensten, maar ook naar het al aan-wezige sociaal kapitaal/ initiatieven onder de bevolking: “Er is al behoorlijk wat sociaal kapitaal in Flevoland aanwezig”.

Samenwerking provincie en gemeenten

Ten aanzien van de derde aanbeveling vindt men de slechte samenwerking tussen provincie en gemeenten ronduit ‘schokkend’. Er moet een premie ko-men op sako-menwerking: “Als de provincie iets wil, dan moet dat niet met alle zes de gemeenten in Flevoland, maar alleen met de gemeenten die dat willen en die moeten dan vervolgens beloond worden”.

Overigens heeft dit ook te maken met het kleine aantal gemeenten in de pro-vincie: “Het valt hier extra op, omdat het zo klein is”. Een andere deelnemer wijst meer naar de provinciale instellingen: hij ziet het als een gebrek dat de provincie de gemeenten niet ziet als zelfstandige experts die zelf kunnen be-palen of ze participeren in nieuw provinciaal beleid. Gemeenten moeten van de provincie de mogelijkheid krijgen om hun beleid zelf in te kleuren. Zo is “Urk binnengehaald bij het bibliothekenproject, maar we mogen van de provincie niet in ons beleid opnemen dat we samenwerken voor de individuele burger, want dat is een potje van de gemeente. Het is lastig om die verschillende geldstromen op elkaar af te stemmen”.

Voorstel experimentenprogramma’s op het themagebied kinderen en jongeren

De voorstellen worden op hoofdlijnen aanvaard.

Men constateert een eenzijdige nadruk op jongeren (12-18 jaar) (bijvoorbeeld bij het voorstel voor een sociale kaart), terwijl kinderen (0 -12 jaar) evengoed aandacht verdienen. Deze laatste groep komt in het verslag te weinig expliciet naar voren: “Waar zijn de hele kleinen?” Men stelt voor om een onderscheid te maken in drie leeftijdsgroepen bij jeugdparticipatie: naast kinderen en jonge-ren, een groep 18-25 jarigen. Ook stelt men voor om de participatie van ‘jonge-ren in de knel’ onder punt A van voorstel 1 op te nemen. Verder wordt in lijn met voorstel 1A een provinciale overlegronde voorgesteld waarin alle organi-saties die met jeugdhulpverlening te maken hebben elkaar ontmoeten. Andere deelnemers zijn sceptisch en zijn van mening dat de jongeren en hun ouders die met de jeugdhulpverlening te maken krijgen hiervoor nog niet voldoende georganiseerd zijn. Juist de jongerenadviesraden in de gemeenten zijn al wel zover. Hier wordt tegenin gebracht dat deze raden vanuit een hele andere doelstelling werken en “alleen bepaalde jongeren komen erin. Je moet veel breder kijken of de stem van de jeugd wel beluisterd wordt in besturen en politieke partijen”.

Men ziet weinig heil in het opstarten van een apart preventie-programma van-wege het overlappende gebied tussen jeugdhulpverlening en preventie: “Beter zou het zijn om een programma te ontwikkelen voor beide poten, maar ik zou niet weten hoe”. Men vindt dat er apart iets samenbindends georganiseerd moet worden voor kinderen in de knel. Ook op dit gebied (kinderparticipatie) is nog weinig georganiseerd.

1. Versterking infrastructuur Kinderen en Jongeren

Bij Transparantie: In plaats van het instellen van een jongerenombudswerker kan men beter aansluiten op de ontwikkeling van de JIP’s (Jongeren Informa-tie Punten); Kwadrant is bezig met een provinciaal project voor de diffusie van succesvolle JIP’s naar andere gemeenten in Flevoland. Men wijst op het on-derscheid in verschillende (kwaliteits)categorieën JIP’s: er zijn JIP’s die het landelijke logo mogen dragen en daarvoor aan bepaalde eisen moeten vol-doen en JIP’s die zo genoemd worden omdat ze zo werken, maar die niet aan alle eisen voldoen.

Men vraagt om tekst en uitleg bij het initiatief van de Stichting Samenwerkende Bibliotheken Flevoland (SSBF). Vanuit dit initiatief wordt toegelicht dat men samenwerkt aan een nieuwe opzet bestaande uit vier kennisteams op de ge-bieden onderwijs, cultuur, publiekinformatie en algemeen. Digitale specialisten uit de verschillende bibliotheken zetten op deze gebieden digitale netwerken op, waarvoor elke bibliotheek uren inlevert. Het initiatief van de SSBF maakt onderscheid tussen een frontoffice (bibliotheken, JIP’s) en een backoffice (infrastructuur), waarbij deze laatste als vangnet fungeert.

Bij de sociale kaart verwijst men naar de discussie die hierover in de vrijwilli-gers-expertbijeenkomst gevoerd is: er moet gelet worden op het probleem van het bijhouden van de gegevens; een werkgroep van de GGD is hiermee al begonnen. Juist met het oog op het onderhoud kan gedacht worden aan de inzet van nieuwe media (internet site); een goede zoekfunctie is dan erg be-langrijk. Er kan ook een verbinding gelegd worden met het initiatief van de SSBF tot het ontwikkelen van een kenniscentrum. Men benadrukt enerzijds dat de sociale kaart overzichtelijk moet blijven en niet alleen in digitale vorm:

“Je moet ervoor waken dat het een levende sociale kaart blijft. Mensen moeten er ook persoonlijk naar verwezen worden”. Anderzijds kan er aangesloten worden op nieuwe ontwikkelingen zijnde provinciale virtuele infrastructuren.

Men maakt in dit verband melding van het project ‘De Digitale Pionier’ waarbij een virtuele kennisinfrastructuur voor het platteland ontwikkeld wordt in de vorm van een marktplein met thematische verbindingen voor de sociale kaart

van jeugd en jongeren, vrijwilligerswerk en bibliotheken. De GGD is ook met verschillende overheidsprojecten bezig, waaronder het ontwikkelen van een sociale kaart die in oktober klaar moet zijn, het project NAC1 (Nationale Actie Snelweg) en de loketten van overheid en burgers (link met het Overheidsloket 2000). Men vraagt zich af of het opzetten van een sociale kaart wel zin heeft als het project van de GGD in oktober wordt afgerond.

Volgens een van de deelnemers wordt er door de provincie en gemeenten weinig gebruik gemaakt van de cijfers van de GGD: “Ze passen het niet toe.

De splitsing die de GGD in haar cijfers maakt naar verschillende groepen vind je niet terug in de aanbevelingen van gemeenten”. Men vraagt zich echter af of dit wel nodig is. Als voorbeeld wordt Urk genoemd waar in een onderzoek naar alcoholgebruik een uitsplitsing werd gemaakt naar plaats van gebruik (jongens drinken meer binnenshuis, meisjes meer buitenshuis). Maar de gemeente nam in haar aanbevelingen deze uitsplitsing niet over. Dit is een gemiste kans.

Cultuuromslag

Ten aanzien van de positieve dynamiek in het samenspel tussen de overheid en initiatieven van burgers wordt opgemerkt dat dit scherper geformuleerd dient te worden: het gaat allereerst om een cultuuromslag in het ambtelijk apparaat, en dit kun je met name ook bereiken door ambtenaren te laten parti-ciperen in goede voorbeelden van synergie tussen het overheidsapparaat en initiatieven van burgers. De cultuuromslag leren ambtenaren niet van achter hun bureau: “Je moet ambtenaren vanachter hun bureau vandaan zien te krijgen” (…) “Ambtenaren vinden een ondersteuningsaanbod niet nodig”; “Ze weten hoe het moet, maar doen het niet. Je moet het spiegelen aan lokale voorbeelden, anders werkt zo’n training niet”.

Verder wordt ingebracht dat bij de ontwikkeling van het eerste experimenten-programma ook aandacht besteed moet worden aan het gegeven dat kinder-participatie niet zonder de school kan; de bestaande kokers tussen bijvoor-beeld de sectoren onderwijs en sociaal-cultureel werk zullen hiervoor ontschot moeten worden: “De samenwerking school-welzijn is ondergesneeuwd”, die samenwerking bestaat nauwelijks.. Je zou het eerste experimentenprogramma veel breder kunnen formuleren dan participatie en ook een link met de dagin-delingproblematiek kunnen maken: “De hele verbetering van hoe je jouw dag-indeling efficiënter en effectiever maakt op een locatie is ook weer erg onder-steunend naar de brede school”.

Het gebrek aan samenwerking tussen provincie en gemeenten wordt ook hier als schokkend ervaren. Voor wat betreft de discussie over complementariteit, doet men het voorstel om niet meer de term bovenlokaal te hanteren, maar dat tot het provinciale terrein te rekenen wat gemeenteoverstijgend is. Bovenlokaal kan immers zowel een intergemeentelijke als een bovengemeentelijke verant-woordelijkheid impliceren “De provincie maakt onderscheid in provinciaal en bovenlokaal. Provinciaal is waar de provincie baat bij heeft en bovenlokaal is wat de zes gemeenten samendoen, maar waar de provincie niet noodzakelijk wat aan heeft”. Als voorbeeld op provinciaal niveau wordt de infrastructuur van de automatisering bij het bibliotheken-project genoemd, dit wordt door de pro-vincie betaald.

Verantwoordelijkheid en haalbaarheid

De verantwoordelijkheid en haalbaarheid van elk onderdeel bij het eerste pro-gramma beoordelen de aanwezigen als volgt:

A ONDERSTEUNING IN DE RANDVOORWAARDELIJKE SFEER

 is een provinciale verantwoordelijkheid, en wordt als haalbaar ge-zien.

B TRANSPARANTIE

 De sociale kaart valt zowel onder gemeentelijke als provinciale ver-antwoordelijkheid. Aan dit onderdeel wordt al gewerkt.

 De JIP’s vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente (met diffusie via de provincie) en worden als haalbaar ingeschat.

 De helpdesks en ondersteuningsmatrices dienen lokaal/regionaal te worden opgezet. De helpdesks zijn volgens de aanwezigen een ge-zamenlijke verantwoordelijkheid van de instellingen en eveneens haalbaar: ”Dat hangt van de instelling af: als instelling kun je ge-meentelijke opdrachten letterlijk uitvoeren maar je kunt er ook iets meer mee doen. Je moet er de overheid een beetje af halen”.

 De ondersteuning van het initiatief van SSBF is deels een zaak van de provincie (die eist nu gemeentelijke bijdrage) en deels een zaak van de gemeenten. “De provincie moet betalen met bijdragen van lo-kale bibliotheken; het is namelijk gemeenteoverstijgend”.

C POSITIEVE DYNAMIEK IN HET SAMENSPEL TUSSEN DE OVERHEID EN INITIATIEVEN VANUIT DE SAMENLEVING

 Het ondersteuningsaanbod richting ambtenaren is een gemeentelijke verantwoordelijkheid.

 Men vraagt zich af of dit onderdeel haalbaar is en of het wat oplevert:

”Iets dat van bovenaf wordt opgelegd leggen mensen heel gemakke-lijk naast zich neer. Pas in een pilot komen ambtenaren erachter dat ze ook kunnen samenwerken met burgers, dat er sprake is van een

‘win-win’-situatie. Je moet de ondersteuning dus zo organiseren dat je dingen terug laat komen”. Men ziet ook het organiseren van een project als onderdeel van het ondersteuningsaanbod.

D INHOUDELIJKE ACCOUNTABILITY

 De inhoudelijke accountability zien de aanwezigen als een gedeelde taak van provincie en gemeente (knelpuntenbudget).

2. Voorstel experimentenprogramma Kinderen en Jongeren

Dit programma is zowel een taak voor de gemeenten als de provincie en ook haalbaar; er is namelijk een Turkse jongerenvereniging die het voortouw wil nemen en iedereen wil meedoen.

3. Nieuw experimentenprogramma Integrerende Brede School

Vanwege het belang van primaire preventie met het oog op ‘kinderen in de knel’ wordt de onderzoeksgroep alsnog gevraagd om het eerder gedane voor-stel rondom integrerende brede school uit te werken tot een voorvoor-stel voor een derde experimentenprogramma gericht op de sociale kwaliteit van jonge kinde-ren in de voorschoolse en basisschoolperiode.

Men waarschuwt wel dat men zich dan op een ander beleidsterrein begeeft en dat daarom moet worden nagegaan in hoeverre andere gemeenten al hiermee bezig zijn. Dit programma zal specifiek gericht zijn op participatie en niet op bijvoorbeeld achterstanden. Men vraagt zich daarop af of er geen combinatie wordt gemaakt met de voorstellen van de commissie Dagindeling. Het is be-langrijk om bij de integrerende brede school ook sportparticipatie, culturele activiteiten en voor- en naschoolse opvang te hebben. Men geeft uiteindelijk de voorkeur aan verschillende invalshoeken en stelt voor een concept te ont-wikkelen met als belangrijke invalshoek een verbreding naar de verschillende leeftijdscategorieën.

Hoofdstuk 5 Aanbevelingen en conclusies op