Profielschets geïnterviewden
De eerste acht vragen waren gericht om de kennis en ervaring van de geïnterviewden in beeld te brengen. Deelnemers aan het interview zijn: de directeur, drie managers en drie leden van de Raad van Commissarissen. In tabel 3, profielschets geïnterviewden, is de kennis en ervaring weergegeven.
Directie/MT RvC
Werkzaam bij SallandWonen 4-30 jaar 6-12 jaar
Man/Vrouw 3M/1V 2M/1V
Leeftijd 52-65 jaar 54-66 jaar
Opleidingsniveau HBO-WO HBO/WO
Relevante werkervaring 18-38 jaar 36-40 jaar
Tabel 3: Profielschets geïnterviewden
De profielschets van de geïnterviewden geeft aan dat de deelnemers aan het onderzoek gemiddeld niet alleen een lang dienstverband hebben, maar ook ervaren zijn in het
aansturen van een organisatie en toezicht houden op een corporatie. Dit gegeven maakt dat de antwoorden en uitkomsten uit het onderzoek gebaseerd zijn op langdurige
praktijkervaring, waarmee de theorie goed getoetst kan worden. Bij vervolg onderzoek kan de profielschets gebruikt worden om de uitkomsten van de verschillende onderzoeken beter met elkaar te vergelijken.
Verwerken interviews
Voor het transcriberen van de antwoorden op de open vragen zijn deze woordelijk
uitgeschreven. Om de interviews te kunnen interpreteren is gebruik gemaakt van een eigen coderingssyteem. De codering is deductief op basis van persoonlijke verwachting en
ervaring van de onderzoeker. Er is gekozen voor deductieve codering zodat vooraf gecheckt kan worden of de vragen die in het script zijn opgesteld daadwerkelijk informatie over
constructen of variabelen kunnen opleveren.
De ingevulde vragenlijsten zijn uitgewerkt in Word en de antwoorden van zowel de open als de gesloten vragen zijn vervolgens verwerkt in Excel voor verdere analyse. Bij de analyse is gezocht naar bepaalde woorden, uitspraken welke thematisch zijn gegroepeerd en geturfd. In bijlage D is een samenvatting van de gesloten en open vragen opgenomen.
Gesloten vragen
De gesloten vragen zijn onderverdeeld op basis van het conceptueel model en zijn
beantwoord met een 5-punts schaal (-2 tot 2). De geïnterviewde heeft per vraag aangegeven hoe sterk men het eens of oneens is met de stelling. De mogelijke antwoorden zijn: helemaal oneens(-2); eerder oneens(-1); noch eens, noch oneens (0); eerder eens(1) of helemaal eens(2).
Open vragen
Zoals aangegeven zijn de antwoorden op de open vragen gecodeerd. De open vragen met een direct antwoord zijn op basis van de codering op gelijke wijze als bij de gesloten vragen in beeld gebracht met een 5-punts schaal (-2 tot 2). De antwoorden op de overige vragen zijn informatief of meer toelichtend van aard.
Aanvullend onderzoek
Bij het zoeken naar antwoorden op de deelvragen of een nadere analyse is aanvullend onderzoek gedaan.
Naast de casestudy en het onderzoek naar de effecten van lean zijn documenten en
rapportages van SallandWonen en de CIP rapportage van het CFV onderzocht op relevante informatie over bedrijfskosten. Onderzocht zijn de volgende rapportages van SallandWonen:
29
de Jaarrekening 2015, Kwartaalrapportage 4e kwartaal 2016 en de Begroting 2016 en 2017. Van de bedrijfsvergelijking (CIP) van het CFV is tevens een database met veel gegevens van alle corporaties in Nederland beschikbaar(2013). Met ingang van 2014 is de CIP
overgegaan in de Corporatie Benchmark Centrum (CBC). Aedes publiceert deze CBC sinds 2014 in de vorm van de Aedes-CiP. De digitale rapportage biedt per woningcorporatie inzicht in de belangrijkste volkshuisvestelijke en financiële cijfers en is gebaseerd op gegevens die corporaties afgelopen jaar aanleverden bij het CFV.
Het onderzoek naar documenten en rapportages is gebruikt om antwoorden op
onderzoeksvragen te toetsen en is gebruikt voor de onderbouwing bij de analyse van het onderzoek.
Validiteit
De validiteit van het onderzoek wordt bepaald door de mate waarin de uitkomsten van het onderzoek representatief zijn voor de gehele populatie (Blumberg 2011). Dit onderzoek zal plaatsvinden bij één organisatie. Eén casestudie maakt het echter niet legitiem om over de onderzoeksresultaten generaliserende uitspraken te doen over de corporatiesector. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig. Met de casestudie is inzichtelijk gemaakt in hoeverre de kritische succesfactoren in het conceptueel model overeenkomen met de praktijk. Daarmee is het onderzoek mogelijk bruikbaar voor de organisatie SallandWonen en voor verder onderzoek.
Betrouwbaarheid
Het conceptueel model is ontworpen op basis van literatuurstudie. Door de controller van SallandWonen is een controle verricht of de verwerking van de gegevens correct heeft plaatsgevonden.
In het volgende hoofdstuk worden de resultaten en analyse van het onderzoek weergegeven.
30
4. RESULTATEN & ANALYSEIn dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten en antwoorden op de deelvragen gepresenteerd. Vervolgens zal stil worden gestaan bij het conceptueel model.
4.1 Onderzoeksresultaten
De onderzoeksresultaten bestaan uit een beschrijving en analyse van de uitkomsten van de interviews die gehouden zijn, waar nodig getoetst of aangevuld met aanvullend onderzoek. Zoals in hoofdstuk 3 bij de onderzoeksmethode is aangegeven volgen de vragen een soort script waarbij de gesloten vragen (stellingen) en de open vragen elkaar afwisselen. De open vragen gaan over hetzelfde onderwerp, maar vaak op een andere wijze geformuleerd. Vervolgens de waarom vraag of de vraag kunt u een voorbeeld geven. Dit geheel aan antwoorden maakt dat de consistentie van de beantwoording door de geïnterviewden getoetst kan worden.
In paragraaf 4.2 zal per deelvraag nader worden ingezoomd op de antwoorden.
4.2 Deelvragen
Het script van de interviews is geschreven rond de deelvragen van het onderzoek. Zoals in hoofdstuk 3 is aangegeven zijn de gesloten vragen onderverdeeld op basis van het
conceptueel model en zijn beantwoord met een 5-punts schaal (-2 tot 2). De open vragen met een direct antwoord zijn op basis van de codering op gelijke wijze als bij de gesloten vragen in beeld gebracht met een 5-punts schaal (-2 tot 2). Om de interviews te kunnen interpreteren is gebruik gemaakt van een eigen coderingssyteem en heeft een analyse plaatsgevonden zoals beschreven in hoofdstuk 3. De antwoorden op de overige vragen zijn gebruikt voor een nadere toelichting. Per deelvragen is de beantwoording met de 5-punts schaal in grafiekvorm in beeld gebracht. Op de Y-as is de 5-punts schaal (-2 tot 2)
weergegeven, waarbij de waarden als volgt zijn: helemaal oneens(-2); eerder oneens(-1); noch eens, noch oneens (0); eerder eens(1) of helemaal eens(2). Op de X-as zijn met de letters A tot en met G de personen weergegeven die hebben deelgenomen aan het interview. De gegevens van de personen die hebben deelgenomen aan het interview zijn geanonimiseerd en worden als A, B, C, D, E, F, of G weergeven.
31
MissieIn welke mate is een aanpassing van de missie waarin de maatschappelijke meerwaarde van de organisatie wordt verwoord, van invloed op het aanpassen van de organisatie? De missie van SallandWonen is: “Zorgen voor kwalitatief goede en betaalbare huisvesting, voor mensen die niet of in mindere mate in hun huisvesting kunnen voorzien”.
Bij de beantwoording van de vragen komt naar voren dat als gevolg van de transitie waar corporaties zich in bevinden de missie formeel nog niet is aangepast. SallandWonen werkt al wel alsof ze de missie hebben aangepast om bijvoorbeeld te voldoen aan gewijzigde
regelgeving bij het toewijzen van woningen.
volledig eens eens
oneens volledig oneens gesloten vraag 1 als gevolg van transitie aanpassen missie noodzakelijk
open vraag 2 onder invloed transitie missie aangepast
open vraag 3 aanpassing missie was nodig voor succesvol presteren
neutraal ‐2 ‐1 0 1 2 A B C D E F G
Tabel 4: relatie aanpassen missie met succesvol presteren
In tabel 4 is op basis van de beantwoording van de vragen de relatie tussen het aanpassen van de missie en het aanpassen van de organisatie in beeld gebracht. Per geïnterviewde zijn drie vragen verwerkt.
In de beantwoording op de vragen van het onderzoek geven directie, management en RvC aan dat er wel een relatie is tussen de missie en het succesvol presteren. Dit blijkt uit de missie en de doelen zoals beschreven in het ondernemingsplan. Op de doelen uit het ondernemingsplan stuurt SallandWonen. Om succesvol te zijn past SallandWonen haar missie aan. Succesvol kan worden omschreven als het realiseren van doelen uit het ondernemingsplan en het voldoen aan regelgeving. Het voldoen aan regelgeving wordt getoetst door het CFV. Door het sturing op doelen en voldoen aan regelgeving is er een noodzaak om de organisatie succesvol aan te passen. Daar waar SallandWonen
maatschappelijke doelen wil realiseren of wil voldoen aan regelgeving, blijkt uit de
beantwoording van de vragen, dat SallandWonen in grote mate de missie zal aanpassen. Geïnterviewde C geeft bij directe vragen consequent aan dat de missie niet is aangepast. Bij de vraag naar voorbeelden geeft C twee voorbeelden waaruit het aanpassen wel blijkt, zoals het maatschappelijk bestemmingsplan en meer steun van de huurdersvereniging en andere stakeholders als gevolg van het bijstellen van de koers. Andere geïntervieuwden geven aan: “Het was noodzakelijk de missie aan te passen”. De vervolgvraag waaruit blijkt dat, kreeg als antwoord: “Dit blijkt uit dat SallandWonen geen huurwoningen boven een bepaalde huurprijs kan aanbieden en door het nader stellen van inkomensgrenzen bij het toewijzen. Inkomens boven een bepaalde grens komen nog maar beperkt in aanmerking voor een goedkope
32
huurwoning”. De missie van SallandWonen was het bieden van huisvesten aan mensen die daar niet zelfstandig in kunnen of willen voorzien. Huisvesting stond in principe open voor iedereen. Door de regelgeving en om legitimiteit te behouden is door het management de missie aangepast in “Zorgen voor kwalitatief goede en betaalbare huisvesting, voor mensen die niet of in mindere mate in hun huisvesting kunnen voorzien”. Mensen met een hoger inkomen komen na deze aanpassing nog maar beperkt in aanmerking voor een huurwoning. Het bijstellen gaf als resultaat steun bij de stakeholders omdat de corporatie zich meer richt op haar kerntaak.Bij de antwoorden van de RvC (zie score van E, F en G) en C komt naar voren dat de missie nog niet is aangepast. De RvC ziet het meer als een accentverschil met meer aandacht voor betaalbaarheid. De verwachting van de RvC is wel dat de aanpassing van de missie formeel nog gaat plaatsvinden als gevolg van regelgeving.
Zoals in de theorie bij het sturingsparadigma van Moore (1995) is weergegeven kan de missie van een organisatie worden gezien als een factor die van invloed is op het veranderen van een organisatie. Naast deze theoretische onderbouwing komt uit de interviews naar voren dat het management van SallandWonen de missie aanpast om
legitimiteit te behouden met als resultaat steun van haar stakeholders. De conclusie is dat de resultaten van het onderzoek de verbanden rond de missie bevestigen zoals weergegeven in het conceptueel model
Legitimiteit
In welke mate heeft het verwerven van draagvlak bij stakeholders, steun en legitimiteit in de omgeving, invloed op het aanpassen van de organisatie?
Uit de beantwoording door de geïnterviewden komt naar voren dat de samenwerking met de omgeving (stakeholders: gemeenten, zorginstellingen, huurders) goed is, gelijkwaardig.
volledig eens eens
oneens volledig oneens gesloten vraag 4 het is belangrijk dat de organisatie steun krijgt in omgeving
gesloten vraag 5 publieke organisaties streven naar steun in omgeving open vraag 5 je past missie aan om steun te behouden
open vraag 6 nieuwe vormen van steun zijn ontstaan tijdens transitie
neutraal ‐2 ‐1 0 1 2 A B C D E F G
Tabel 5: relatie steun in omgeving heeft invloed op aanpassen organisatie
In tabel 5 is op basis van de beantwoording van de vragen de relatie tussen steun in de omgeving en de invloed op het aanpassen van de organisatie in beeld gebracht. Per geïnterviewde zijn vier vragen verwerkt.
33
SallandWonen past de missie aan om steun te behouden in de omgeving. Dit doet SallandWonen wel binnen een belangenafweging tussen financieel, continuïteit en regelgeving. Als voorbeeld is aangegeven, mochten stakeholders (gemeente,
zorginstellingen) een andere invulling wensen van het vastgoed, dan denkt SallandWonen daarin mee en tracht tot haalbare oplossingen te komen. Bij de prestatieafspraken met de gemeente maken gemeente en corporatie afspraken en komen partijen deze afspraken na. Een van de afspraken betreft meer zelfbeheer en invloed van bewoners bij renovatie en nieuwbouw, zoals particulier opdrachtgeverschap. Maar ook bij sociale problemen in wijken of met individuele bewoners trekken SallandWonen en stakeholders samen op om
oplossingen te bedenken en te realiseren.
Als voorbeeld waaruit de relatie tussen steun in de omgeving en het aanpassen van de organisatie blijkt, werd door geïnterviewden de opvolging van de visitatie genoemd. In 2011 heeft SallandWonen een visitatie laten uitvoeren. De stakeholders gaven destijds een matige beoordeling. Uit de interviews van de visitatiecommissie in 2015 komt naar voren dat
SallandWonen heeft ingezet op het verbeteren van de samenwerking met de omgeving (stakeholders: gemeenten, zorginstellingen, huurders). Mee weten, mee praten, samen beslissen. Om succesvol te zijn is de organisatie in de periode 2012-2015 aangepast. Er zijn uren vrij gemaakt om de verbeterpunten op te pakken en er is ingezet op een betere relatie met de stakeholders met zaken als het maatschappelijk bestemmingsplan,
prestatieafspraken maken met gemeenten, deze nakomen, en het aanpassen van de missie om steun in de omgeving te behouden. Als stakeholders, met name zorginstellingen, een andere invulling wensen van het vastgoed, is door SallandWonen meer ingezet om tot haalbare oplossingen te komen. Door te luisteren naar de omgeving was de beoordeling van de stakeholders dan ook zeer positief bij de visitatie in 2015.
Een ander voorbeeld wat naar voren kwam is het maatschappelijk bestemmingsplan. Het maatschappelijk bestemmingsplan is een voorbeeld van hoe SallandWonen invulling geeft aan de samenwerking met haar omgeving. Het management heeft het initiatief genomen voor dit maatschappelijk bestemmingsplan: “Dit betreft een traject op initiatief van
SallandWonen om met alle stakeholders het gemeenschappelijk belang in beeld te brengen van alle voorzieningen (van Kulturhus, busverbinding kleine kernen, buurtwinkel, zorgzones, sportvoorzieningen tot pinautomaat van de Rabo). Naast het in beeld brengen van de
meerwaarde van een maatschappelijk belang, was het voor SallandWonen ook een doel om duidelijk te maken, dat door de gewijzigde regelgeving SallandWonen op onderdelen een minder prominente rol kan spelen (financiële redenen) of mag spelen (als gevolg van strikte regelgeving)”. Het maatschappelijk bestemmingsplan is door geïnterviewden aangegeven als een nieuwe bron van steun die is ontstaan.
Uit de gesloten en open vragen komt naar voren dat het verwerven van steun en legitimiteit van grote invloed is op het succesvol aanpassen van de organisatie. De RvC geeft aan dat het overleg met stakeholders goed is. Als de maatschappij daarom vraagt dan pas je de missie aan. Dit heeft weer een direct verband met de legitimiteit.
In het model van Moore (1995) is legitimiteit en steun in de omgeving een factor die van invloed is op het veranderen van een organisatie. Naast deze bevestiging vanuit de theorie, is het voorbeeld van het maatschappelijk bestemmingsplan, waarin het management haar handelen bij haar stakeholders wil legitimeren met als resultaat steun in de omgeving, een bevestiging van de verbanden rond legitimiteit zoals weergegeven in het conceptueel model.