ACM treedt op tegen kartels en misbruik van dominante marktposities.
Kartels
Bedrijven spreken soms met elkaar af om niet meer met elkaar te concurreren. Ze verhogen samen de prijzen of ze spreken af om niet in elkaars gebied te werken. Dit soort afspraken noemen we een kartel. Kartels zijn verboden volgens de Nederlandse concurrentieregels. Ze verstoren de
concurrentie en dat is uiteindelijk slecht voor consumenten.
Dominante marktposities
Sommige bedrijven zijn groter dan andere. Ze blijven de concurrentie voor omdat ze een uitstekend product maken. Dat is gezonde concurrentie en daar is niets mis mee. ACM kan optreden als een bedrijf met een dominante marktpositie schade toebrengt aan de concurrentiepositie van zijn concurrenten. Het dominante bedrijf sluit bijvoorbeeld concurrenten uit van een markt ten koste van de consument. De consument heeft daardoor bijvoorbeeld minder te kiezen. Ook uitbuiting van
afnemers door het hanteren van onredelijk hoge prijzen of het weigeren om producten aan bepaalde afnemers te leveren kan misbruik zijn van een dominante positie.
Inzet instrumenten
Met de inzet van haar instrumenten zoekt ACM naar de meest effectieve en efficiënte manier om concurrentieproblemen aan te pakken. Dat kan bijvoorbeeld een toezegging, een boete of een last onder dwangsom zijn.
Ook in 2015 liet ACM de breedte van haar instrumentarium zien. ACM legde onder meer boetes op aan producenten van natuurazijn en aan bedrijven in andere sectoren. Daarnaast publiceerde ACM een analyse van de afspraken over ‘de Kip van Morgen’. Verder gaf ACM twee keer een informele zienswijze over samenwerking voor betere zorg voor mensen met kanker. ACM gaf ook inzicht in haar toezicht op verticale overeenkomsten. Speciaal voor ondernemers bracht ACM een
informatiekaart hierover uit zodat zij hun eigen verticale overeenkomsten kunnen toetsen aan de mededingingsregels.
4.1.1 Boetes voor kartelafspraken natuurazijn
ACM legde in augustus 2015 aan 2 producenten van natuurazijn, Kühne en Burg, boetes op voor het maken van kartelafspraken.
Kühne en Burg maakten afspraken over offertes voor meerdere klanten die dit soort
voedingsmiddelen maken. Ook wisselden ze gegevens uit over prijzen en volumes. Natuurazijn is een product dat door fabrikanten wordt verwerkt in diverse consumentenproducten zoals sauzen, salades en augurken.
Burg kreeg een boete van 1,8 miljoen euro. Kühne ontloopt een boete van 4,6 miljoen euro omdat zij deze afspraken bij ACM heeft gemeld en vergaand heeft meegewerkt aan het onderzoek. De boetes zijn met 10% verlaagd omdat zowel Kühne als Burg de overtreding heeft erkend. De overtreding duurde van 2001 tot in 2012.
ACM legde in deze zaak ook boetes op aan personen die leiding gaven aan de kartelafspraken. Twee medewerkers van Burg kregen boetes van 16.000 euro en 54.000 euro. De 3 personen die bij Kühne leiding gaven aan de kartelafspraken kregen van ACM een boetevrijstelling. Zij ontlopen daardoor een boete variërend van 22.500 tot 135.000 euro.
4.1.2 Boetes voor andere kartelafspraken
ACM legde eind 2015 in totaal bijna 15 miljoen euro boetes op aan een aantal bedrijven. De bedrijven hebben kartelafspraken gemaakt, waardoor er geen eerlijke concurrentie was.
ACM heeft in 4 aparte zaken boetes opgelegd. In een deel van de zaken heeft ACM een aantal feitelijk leidinggevenden een boete van bij elkaar ongeveer een half miljoen euro voor hun aandeel in
de kartelafspraken gegeven.
Sommige van de overtreders hebben goed meegewerkt aan de onderzoeken van ACM en hebben fouten erkend. Daarom matigde ACM de boetes. Tegelijk heeft een onderneming structurele gedragsverbeteringen doorgevoerd om toekomstige overtredingen te voorkomen. ACM zal naar verwachting de details van deze kartelzaken later in 2016 bekendmaken.
4.1.3 Afspraken Kip van Morgen beperken concurrentie
ACM analyseerde begin 2015 de onderlinge afspraken tussen supermarkten, producenten en verwerkers om het regulier geproduceerde kippenvlees in de supermarkt te vervangen door ‘de Kip van Morgen’. ACM concludeerde dat deze afspraken de concurrentie beperken op de markt voor de verkoop van kippenvlees aan consumenten.
ACM onderzocht of de afspraken van de Kip van Morgen in aanmerking kunnen komen voor de uitzonderingsmogelijkheid van de Mededingingswet. Eén van de voorwaarden hiervoor is dat de voordelen voor de consument groter zijn dan de nadelen zoals het beperken van de keuzes voor consumenten en mogelijk een hogere kostprijs. Door de afspraken over de Kip van Morgen heeft een kip onder andere iets meer ruimte, iets meer strooisel op de stalvloer en leeft de kip een paar dagen langer. Daarnaast zouden de betrokken partijen diverse milieumaatregelen nemen. ACM deed onderzoek naar de waardering door de consument van verschillende leefomstandigheden van kippen. Uit dit onderzoek blijkt dat de consument voor dierenwelzijnsmaatregelen wel wil betalen, maar weinig voor de beperkte verbeteringen van de Kip van Morgen. De voordelen van de milieumaatregelen werden berekend op basis van schaduwprijzen. Per saldo wogen de voordelen voor de consument niet op tegen de nadelen.
ACM heeft haar analyse met de betrokken partijen besproken. Zij hebben aangegeven de gezamenlijke uitvoering van de afspraken te staken. Verder gingen zij onderzoeken of er
alternatieven waren voor hun afspraken. Volgens ACM zijn er ook minder vergaande maatregelen mogelijk die ook tot een (verdere) verduurzaming van het kippenvleesassortiment kunnen leiden. Een voorbeeld hiervan is betere voorlichting aan consumenten over de keuzemogelijkheden op het gebied van duurzaam kippenvlees.
Rondetafelgesprek over de analyse van ACM
ACM werd naar aanleiding van de analyse over de Kip van Morgen door de vaste commissie voor Economische Zaken van de Tweede Kamer uitgenodigd om op donderdag 4 juni 2015 deel te nemen aan een rondetafelgesprek. Chris Fonteijn, bestuursvoorzitter van ACM, nam deel aan dit
rondetafelgesprek.
Visie ACM op mededinging en duurzaamheid
ACM publiceerde in 2014 haar Visie op mededinging en duurzaamheid. Het visiedocument beantwoordt de vraag hoe duurzaamheidsinitiatieven van ondernemingen zich verhouden tot het
mededingingsrecht. Om nog meer inzicht te geven in hoe ACM duurzaamheidsafspraken beoordeelt, analyseerde ACM onder andere de afspraken over de Kip van Morgen. Daarnaast sprak Henk Don op 11 juni 2015 voor de Vereniging voor Mededingingsrecht over “Toepassing van het ACM-visiedocument Mededinging & Duurzaamheid in de praktijk”.
4.1.4 Toezicht op verticale overeenkomsten
ACM gaf in april 2015 inzicht in haar toezicht op overeenkomsten tussen leveranciers en afnemers. ACM publiceerde een document over haar strategie en prioritering bij het toezicht op deze verticale overeenkomsten. ACM richt haar toezicht vooral op de overeenkomsten die een nadelig effect hebben voor consumenten.
Afspraken tussen bijvoorbeeld een leverancier van een product en detailhandelaren die dat product doorverkopen aan consumenten kunnen zowel positief als negatief uitpakken voor consumenten. Consumenten hebben er baat bij als verticale afspraken leiden tot betere service of nieuwe aanbieders op de markt. Maar dit soort afspraken kunnen ook zorgen voor minder keuze of hogere prijzen voor consumenten.
Er zijn verticale afspraken die ACM niet nader onderzoekt omdat deze al zijn uitgezonderd in wet- en regelgeving. Dat is bijvoorbeeld het geval als de marktaandelen van de partijen klein zijn. Voor overeenkomsten die niet onder de uitzondering vallen, maakt ACM een eerste inschatting van de effecten hiervan op consumenten. Daarbij maakt ACM een weging tussen de positieve effecten van de afspraken en de negatieve. ACM kiest ervoor die afspraken te onderzoeken waarvan de
negatieve effecten groter zijn dan de positieve effecten. Een diepergaand vervolgonderzoek van ACM kan tot handhaving leiden, dus tot het verbieden van de afspraak of het beboeten van de betrokken ondernemingen.
Chris Fonteijn sprak tijdens meerdere nationale en internationale bijeenkomsten over het toezicht van ACM op verticale overeenkomsten. Zo sprak hij bijvoorbeeld eind 2014 bij de Vereniging voor Mededingingsrecht over dit onderwerp en eind 2015 bij een conferentie in Brussel.
Informatiekaart voor ondernemers
ACM is een open toezichthouder. Voor ondernemers die hun eigen overeenkomsten willen toetsen biedt ACM daarom een informatiekaart als hulpmiddel. Door vragen te beantwoorden over de aard, de omvang en het effect van de afspraken waarin een ondernemer partij is, kunnen zij inschatten of deze afspraken mogelijk nadelig uitpakken voor consumenten. Dit zijn ook de afspraken die ACM als eerste zal onderzoeken.
Toezeggingen Booking.com
ACM liet zich in april 2015 positief uit over de toezeggingen van Booking.com in Frankrijk, Italië en Zweden. De toezeggingen houden in dat hoteliers op andere platforms hun kamers voor lagere prijzen mogen aanbieden. Deze toezeggingen nemen volgens ACM de concurrentierisico’s weg die
samenhangen met de laagste prijsgarantie die Booking.com oplegde. Tegelijkertijd blijven de voordelen voor consumenten in stand.
ACM was actief betrokken bij de gecoördineerde Europese aanpak. ACM heeft afgezien van een eigen onderzoek in de verwachting dat deze Europese aanpak zou leiden tot het wegnemen van eventuele risico’s op de Nederlandse markt.
4.1.5 Zienswijzen protonentherapie en borstkankerzorg
In 2015 gaf ACM tweemaal een informele zienswijze over mogelijke samenwerkingen op het gebied van zorg voor mensen met kanker. Marktpartijen kunnen bij ACM een verzoek om een informele zienswijze indienen. ACM kan met een informele zienswijze meer duidelijkheid geven over de toepassing van de mededingingsregels in een specifiek geval.
Kansen voor behandelcentra protonentherapie
In maart 2015 gaf ACM antwoord op de vraag of zorgverzekeraars gezamenlijk bij één
protonencentrum in Nederland protonentherapie voor de behandeling van kanker mogen inkopen. Volgens ACM zijn de afspraken tussen zorgverzekeraars om gezamenlijk bij één protonencentrum in te kopen niet toegestaan volgens de mededingingsregels. Wel ziet ACM mogelijkheden voor
gezamenlijke inkoop van protonentherapie in het buitenland.
Protonentherapie is een innovatieve manier voor de behandeling van bepaalde soorten kanker. Op dit moment is er geen behandelcentrum in Nederland; patiënten wijken nu uit naar het buitenland. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft 4 vergunningen afgegeven voor de bouw van dit soort behandelcentra in Nederland.
ACM gaf aan dat er zonder afspraken tussen de zorgverzekeraars één of meer behandelcentra komen. Bij meerdere centra ontstaat meer keuze voor patiënten. Als de zorgverzekeraars samen afspreken om een contract te sluiten met één behandelcentrum, vermindert dit de kans dat er andere centra worden opgericht.
Samenwerking ziekenhuizen voor betere borstkankerzorg
ACM stond toe dat 6 ziekenhuizen samenwerken voor betere borstkankerzorg. ACM geeft ruimte voor samenwerking tussen partijen die geen concurrenten zijn en die de kwaliteit en efficiency van hun zorg willen verbeteren.
In mei 2015 vroegen 6 ziekenhuizen aan ACM of zij met elkaar mochten samenwerken om hun borstkankerzorg op een hoger plan te brengen. Zij willen hierover gezamenlijk met de
zorgverzekeraars onderhandelen, die deze zorg vervolgens tegen uniforme voorwaarden kunnen inkopen. Deze 6 ziekenhuizen werken met elkaar samen in het samenwerkingsverband ‘Santeon’. ACM constateerde in dit geval dat de 6 betrokken ziekenhuizen zijn verspreid over Nederland en geen concurrenten van elkaar zijn. ACM concludeerde dat het gezamenlijk onderhandelen van de
Santeon-ziekenhuizen met zorgverzekeraars over borstkankerzorg in de huidige situatie niet tot een merkbare beperking van de concurrentie zal leiden.