Concurrentiesituatie op de relevante retailmarkten

109. In Annex B heeft het college vastgesteld dat in afwezigheid van regulering het risico bestaat dat KPN beschikt over AMM op de retailmarkten voor zakelijke netwerkdiensten, internettoegang en vaste telefonie. In deze paragraaf vat het college zijn conclusies over de afbakening en de

concurrentiesituatie op de betreffende retailmarkten beknopt samen.

54

Marktanalysebesluit Ontbundelde toegang, OPTA/AM/2010/201285, 27 april 2010.

55

CBb 3 mei 2011, AWB 10/498, AWB 10/536 en AWB 10/545, LJN: BQ3135.

56

110. ODF-access (FttO) is met name van belang als bouwsteen voor de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten en in veel mindere mate voor de retailmarkt voor internettoegang en de retailmarkten voor vaste telefonie. Om die reden heeft het college ten opzichte van het in februari 2012

genotificeerde ontwerpbesluit alleen de cijfers voor de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten geactualiseerd.

3.4.1 Internettoegang

Marktafbakening

111. Tot de productmarkt voor internettoegang behoren alle vaste internettoegangsdiensten, al dan niet geleverd in een bundel. Een nader onderscheid naar productspecificatie, afnemersgroep

(zakelijke afnemers en consumenten) of naar infrastructuur (DSL, kabel- en

glasvezelaansluitnetwerken) is niet van toepassing. De markt voor internettoegang is nationaal.

Concurrentieanalyse

112. KPN is thans de grootste aanbieder van internettoegang. In afwezigheid van regulering is de concurrentiedruk die uitgaat van alternatieve DSL-aanbieders niet langer gegarandeerd. De concurrentiedruk die van de kabelaanbieders uitgaat, is ook onvoldoende om KPN te disciplineren. Het college heeft dan ook geconcludeerd dat er in de komende reguleringsperiode in een situatie zonder regulering een risico is dat KPN zich in belangrijke mate onafhankelijk kan gedragen van concurrenten en dat er dus een risico is dat KPN AMM heeft op de retailmarkt voor internettoegang.

113. In het ontwerpbesluit van 21 februari 2012 trok het college deze conclusie, naast overige specifieke marktomstandigheden, mede op basis van marktaandelen Q2 2011 en

marktaandeelprojecties voor 2012-2014. Meer recente cijfers (Q4 2011) geven het college geen aanleiding tot een herziening van deze conclusie.

3.4.2 Zakelijke netwerkdiensten

Marktafbakening

114. Tot de productmarkt voor zakelijke netwerkdiensten behoren klassieke huurlijnen,

datacommunicatiediensten (VPN) en dark fiber (inclusief lichtpaden). Het college maakt hierbij geen onderscheid naar markten op basis van verschillen in productkenmerken, zoals capaciteit(sgaranties), service levels en onderliggende infrastructuren. De markt voor zakelijke netwerkdiensten is nationaal.

Concurrentieanalyse

115. De markt voor zakelijke netwerkdiensten is de belangrijkste onderliggende retailmarkt voor ODF-access (FttO) diensten. In aanwezigheid van regulering was in Q2 2011 het geschatte

marktaandeel van KPN 55-60 procent [vertrouwelijk: XXX procent] (zie B.8.2.1). In Q4 2011 was dit 55-60 procent [vertrouwelijk: XXX procent] (zie onderstaande Tabel 1). Dit is ongeveer gelijk gebleven.

116. In de markt voor zakelijke netwerkdiensten is op basis van onderzoek van Roland Berger in aanwezigheid van regulering een daling van KPN’s marktaandeel voorzien tot 40-50 procent in 2014. Met de nieuwe observatie voor Q4 2011 verandert deze projectie niet en wordt met regulering het marktaandeel van KPN in 2015 naar verwachting 45-50 procent [vertrouwelijk: XXX procent] (zie onderstaande tabel). In afwezigheid van regulering schat het college het marktaandeel van KPN in 2015 op 80-85 procent [vertrouwelijk: XXX procent].

Q4 2008 Q4 2009 Q4 2010 Q4 2011 Prospectief 2015 met regulering Prospectief 2015 zonder regulering

Totaal aantal aansluitlijnen 161.580 164.661 167.113 158.410 156.539** 156.539**

KPN [65-70%] [60-65%] [55-60%] [55-60%] [45-50%] [80-85%] Tele2 [5-10%] [5-10%] [10-15%] [10-15%] [15-20%] [0-5%] Vodafone [5-10%] [5-10%] [10-15%] [5-10%] [10-15%] [0-5%] BT [5-10%] [5-10%] [0-5%] [0-5%] [0-5%] [0-5%] Eurofiber [0-5%] [0-5%] [0-5%] [5-10%] [10-15%] [5-10%] Overig [10-15%] [10-15%] [10-15%] [10-15%] [10-15%] [0-5%]

Tabel 1. Aandelen op retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten* [vertrouwelijk]

* aantallen en aandelen kunnen enigszins verschillen van de tabel in Annex B.4; dit wordt veroorzaakt door correcties door een aantal partijen van eerdere rapportages aan de structurele marktmonitor

** het aantal aansluitingen neemt af omdat met glas minder aansluitingen nodig zijn dan met koper

117. Naast het hoge marktaandeel is er nog een aantal andere factoren dat bijdraagt aan een sterke positie van KPN op de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten. Het college heeft dan ook

geconcludeerd dat er een risico is dat KPN in afwezigheid van regulering beschikt over AMM op de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten.

3.4.3 Vaste telefonie

Marktafbakening

118. Het college bakent de volgende drie productmarkten voor vaste telefonie af:

- de retailmarkt voor PSTN/VoB1-aansluitingen en het verkeer hierover (hierna: retailmarkt voor enkelvoudige gesprekken);

- de retailmarkt voor ISDN1/ISDN2/VoB2-aansluitingen en het verkeer hierover (hierna: retailmarkt voor tweevoudige gesprekken); en

- de retailmarkt voor ISDN15/ISDN20/ISDN30-aansluitingen en het verkeer hierover (hierna: retailmarkt voor meervoudige gesprekken).

119. Het internationale verkeer en het verkeer naar 0800/090x- en 084/087-nummers behoort niet tot deze relevante productmarkten. De geografische omvang van deze drie retailmarkten voor vaste telefonie is nationaal.

Concurrentieanalyse

120. Het college concludeert dat in afwezigheid van regulering er voor de komende

reguleringsperiode een risico is op AMM van KPN op de retailmarkt voor enkelvoudige gesprekken, de retailmarkt voor tweevoudige gesprekken en de retailmarkt voor meervoudige gesprekken.

121. Evenals bij de andere retailmarkten waar ODF-access (FttO) diensten worden gebruikt, geven meer recente cijfers (Q4 2011) het college geen aanleiding tot een herziening van deze conclusie.

3.4.4 Conclusie

122. Het college heeft ten aanzien van de drie onderzochte retailmarkten geconcludeerd dat er in afwezigheid van regulering een risico bestaat dat KPN beschikt over AMM.

3.5 Leeswijzer

123. Nu het college heeft vastgesteld dat er aanleiding is de markt voor ODF-access (FttO) te onderzoeken, beschrijft het college op welke wijze hij dit onderzoek – stap 2 van het proces van de marktanalyse – zal uitvoeren. Daartoe heeft het college in deze paragraaf een leeswijzer voor de hoofdstukken 1 tot en met 1 opgenomen.

124. Stap 2 kent in dit besluit vijf substappen:

- Stap 2a (hoofdstuk 4) bestaat uit de afbakening van de markt voor ODF-access (FttO). In stap 2a wordt zowel de productdimensie als de geografische dimensie van de afbakening

geanalyseerd.

- Stap 2b (hoofdstuk 5) bestaat uit de dominantieanalyse van de markt voor ODF-access (FttO).

- Stap 2c (hoofdstuk 6) bestaat uit het analyseren van potentiële mededingingsproblemen die het gevolg kunnen zijn van een eventueel bij stap 2b geconstateerde AMM-positie.

- Stap 2d (hoofdstuk 7) bestaat uit het vaststellen van passende verplichtingen, die de in stap 2c geïdentificeerde potentiële mededingingsproblemen adresseren.

- Stap 2e (hoofdstuk 8) bestaat uit de nadere invulling van de in stap 2d vastgestelde passende verplichtingen.

- Stap 2f (hoofdstuk 9) omvat de effectentoets waarbij de voor- en nadelen van de eventueel opgelegde verplichtingen worden gewogen.