6 Alleenstaande ouders
6.5 Conclusies over alleenstaande ouders
Home-Start 10 Opvoedspreekuur 4 N=18
Tabel Vormen van opvoedingsondersteuning die alleenstaande ouders aanspreken Groepsbijeenkomsten 12
Huisbezoek 10 Folder 8 N=18
De meerderheid van de ouders wil met andere alleenstaande moeders in contact komen. Met als doel het uitwisselen van ervaringen rondom opvoeding en rondom praktische zaken zoals oppasregeling en kledingruil. De nadruk moet liggen op gezelligheid, een informele sfeer, eventueel te houden bij iemand thuis. Moeders geven aan dat ze het fijn zouden vinden, als er iemand op huisbezoek zou komen die praktische ondersteuning geeft. Ze hebben weinig individuele contacten. Ze geven aan teveel problemen te hebben op verschillende gebieden. Het praten over opvoeding komt op de tweede plaats. Eerst moeten ze ontlast worden.
6.5 Conclusies over alleenstaande ouders
6.5.1 Over de onderzoeksaanpak
Zoals we in de inleiding (paragraaf 1.3) hebben gelezen, gaat het bij ‘nog niet bereikte groepen’ vaak om ouders en gezinnen die tot de maatschappelijke onderlaag van de Nederlandse samenleving behoren. Genoemd worden risico-factoren zoals armoede, werkloosheid, discriminatie, sociaal isolement. Veel van deze factoren vinden we terug bij eenoudergezinnen. We zien in praktijk terug dat deze gezinnen vaak een meervoudige problematiek kennen. Opvoedingsproblemen blijven onderbelicht, wanneer er relatie- of familieproblemen zijn of financiële zorgen.
De werving van ouders voor de vraaggesprekken kostte veel tijd en moeite. Het zijn veelal praktische zaken, die ouders belemmerden om te komen. Ze hebben een druk leven en beschikken over weinig vrije tijd. Binnen een bestaande groep bleken ouders bereid te zijn om aan een gesprek mee te doen. Onder ouders die elkaar niet kennen was weinig bereidheid om in een groep te praten. De individuele gesprekken die zijn gevoerd vroegen een forse tijdsinvestering.
Het is de sleutelfiguren gelukt de eerste contacten met de ouders te leggen op de plaatsen waar de alleenstaande ouders komen. De gesprekken die we hebben gevoerd speelden in op randvoorwaarden voor deze ouders: kinderopvang, mogelijkheid van huisbezoek, gesprekken in de avonduren.
6.5.2 Bekendheid met het aanbod
De ouders zijn niet bekend met de activiteiten of met de inhoud daarvan. In Rijswijk is het voor ouders niet duidelijk waar welk type hulp te halen valt. Op de website van de gemeente is wel een overzicht te vinden. De informatie daar is niet voor iedereen toegankelijk, omdat niet iedere alleenstaande ouder over internet beschikt.
In Dordrecht is een groot aanbod van activiteiten; dat heeft een gebrekkige samenhang.
6.5.3 Belemmeringen voor deelname aan activiteiten
• Ouders zijn te druk met andere zaken, omdat ze problemen hebben op verschillende levensgebieden; zoals armoede, sociaal isolement, het regelen van de financiën, materiele zaken of echtscheiding.
• Ouders hebben deels ook slechte ervaringen vanuit het verleden met de hulpverlening.
• De alleenstaande ouders leiden een druk leven. Moeders met kleine kinderen kunnen moeilijk tijd vrij maken om wekelijks of tweewekelijks naar een activiteit te gaan.
• Praktische problemen, zoals het ontbreken van kinderopvang.
• Opvoedcursussen, opvoedtelefoon, de afsprakenlijn van het opvoedspreekuur:
alles kost geld. Voor alleenstaande ouders levert dat vaak problemen op.
• Ouders zien niet direct het voordeel van de activiteiten. Het kost tijd, geld, wat levert het me op?
• Moeders durven er niet voor uit te komen dat ze opvoedingsvragen hebben, omdat ze daarmee aangeven dat ze het alleen niet aankunnen.
• Alleenstaande ouders voelen zich in een bijzondere positie en hebben een sterk gevoel zich te moeten bewijzen (ten opzichte van maatschappij en familie).
• Sommige moeders praten slecht Nederlands en nemen daarom niet deel aan een activiteit.
• Cultuurverschillen maken dat sommige groepen ouders zich niet kunnen vinden in de Nederlandse opvoedstijl, die tijdens een cursus of opvoedspreekuur ter sprake komt.
• De mate, waarin iets als een probleem wordt ervaren, verschilt van cultuur tot cultuur.
• In eerste instantie lossen ouders veel alleen op. Men wacht met hulp zoeken, totdat het echt niet meer gaat en zich een crisissituatie voordoet. Dat is meestal na verloop van een lange tijd.
• Ouders hebben niet altijd een duidelijke hulpvraag, terwijl de werkwijze van de instanties daarop gericht is.
• Mensen worden geacht voor hulp zelf contact op te nemen met een instantie. Dat vraagt nogal wat van de ouder, met name van ouders met meervoudige problemen. Hieronder zijn veel eenoudergezinnen met een allochtone achtergrond.
• Gebrek aan vertrouwen in de activiteiten. Moeders geloven niet dat het volgen van een opvoedcursus of een opvoedspreekuur helpt de gezinssituatie te verbeteren.
• Signalen van ouders zijn vaak troebel en diffuus. Eergevoel, loyaliteit en schaamte spelen daarbij een belangrijke rol. Daardoor worden signalen van de ouders vanuit de omgeving niet tijdig herkend.
• Als signalen wel worden herkend, wil dat niet zeggen dat daar gelijk iets mee wordt gedaan. Er is een zekere terughoudendheid bij welzijnswerkers, vrijwilligers om opvoedingsondersteuning voor te stellen. Deze mensen zijn bang het vertrouwen van de ouder te verliezen.
6.6 Aanbevelingen
Het is de vraag hoe alleenstaande moeders beter zijn te bereiken voor activiteiten op het terrein van opvoedingsondersteuning. We zien als belangrijke uitgangspunt in de benadering, dat er gewerkt wordt vanuit contact, vertrouwen en maatwerk.
Specifiek voor activiteiten voor alleenstaande ouders gelden een aantal rand-voorwaarden. Deze zijn:
• kinderopvangvoorziening of kinderen mee kunnen nemen;
• nadruk op gezelligheid;
• mogelijkheid tot het leggen van sociale contacten;
• buiten werktijden, wellicht in het weekend;
• bij iemand thuis of op een neutrale plek;
• aandacht voor praktische zaken, kleding uitwisselen, elkaar helpen met het invullen van formulieren.
Er zou meer gebruik gemaakt moeten worden van vrijwilligers en paraprofessionals die zich bevinden in de omgeving waar ouders signalen uitzenden. Het gaat om mensen met eenzelfde culturele achtergrond, die dezelfde (moeder)taal spreken en daardoor dicht bij het gezin staan. Ze zullen de ouders eerder begrijpen en doorvoelen. Deze zorgverleners winnen het gemakkelijkst het vertrouwen en kunnen functioneren als steunsysteem voor het gezin. Professionals moeten hen meer serieus nemen en gericht inzetten.
Overige aanbevelingen
• Het aanbieden van themabijeenkomsten op een vertrouwde plek dicht bij huis, met daarbij een voorziening voor kinderopvang.
• De cursussen en themabijeenkomsten dienen een eenvoudige werkwijze en structuur te hebben.
• In de cursussen dienen waardenoriëntaties, behoeften en probleempercepties van de doelgroep als uitgangspunt te fungeren.
• Cursusleiders moeten in staat zijn intercultureel te werken.
• Alle relevante actoren (buurtwerkers, leerkrachten, wijkverpleegkundigen, peuterspeelzaalleidsters, huisartsen) dienen op de hoogte te zijn van het aanbod op het gebied van opvoedingsondersteuning, het te ondersteunen en aan te bevelen.
• De moeders uit het onderzoek geven aan dat ze met andere alleenstaande moeders ervaringen willen uitwisselen in een informele sfeer. Huiskamer-bijeenkomsten spreken meerdere moeders aan.
• Het is aan te bevelen bestaande projecten voor huiskamerbijeenkomsten te evalueren en te kijken of het haalbaar is een dergelijk project op te zetten.
• Alleenstaande ouders hebben vaak problemen op meerdere levensterreinen. In eerste instantie moeten ze ontlast worden. Home-Start is een programma, dat goed aansluit bij de wensen en behoeften van alleenstaande ouders ten aanzien van het ontvangen van praktische ondersteuning. Daarnaast is werken aan het doorbreken van het sociale isolement door het bieden van vriendschap relevant voor de alleenstaande ouders. Die beschikken immers vaak niet over een groot sociaal netwerk.
• Huisbezoek is een effectieve manier om ouders te bereiken, zo blijkt uit Home-Start in Dordrecht. Home-Home-Start bereikt de doelgroep wel!