Conclusies over de maatregelen op basis van eerder (internationaal) onderzoek en de effecten ervan op omgang met seksueel misbruik en de aangiftebereidheid

Internationale onderzoekingen uitgevoerd in Australië, België en het Verenigd Koninkrijk tonen aan dat de problematiek rondom seksueel misbruik in de gemeenschap van Jehova's getuigen een probleem is dat niet tot Nederland beperkt is. Onderzoekingen in de Nederlandse

Rooms-Katholieke Kerk en de Jeugdzorg in Nederland tonen verder aan dat de problematiek rondom seksueel misbruik niet tot de gemeenschap van Jehova's getuigen beperkt is.

Internationaal onderzoek naar de gemeenschap van Jehova's getuigen geeft aan dat slachtoffers in de gemeenschap vaak onvoldoende worden gehoord, worden geconfronteerd met hun dader en dat de wegen naar buiten beperkt en risicovol zijn, omdat ze kunnen leiden tot mijding (shunning) en uitsluiting. De mechanismen vanuit de gemeenschap om de slachtoffers bij te staan lijken onvoldoende en de weg naar buiten wordt niet begeleid en zelfs ontmoedigd.

Uit elk van internationale onderzoeken die in Hoofdstuk 6 zijn besproken komt eveneens naar voren dat er sprake is van vaste structuren en protocollen waarbij de Bijbel leidend is. De interpretatie van de Bijbel is in handen van een sterk mannelijke hiërarchische organisatie. De structuur en werking van de internationale gemeenschap van Jehova's getuigen is hierdoor, ongeacht de plaats van vestiging, vrijwel hetzelfde. De verticale communicatie tussen de verschillende lokale en nationale groeperingen is gecentraliseerd vanuit het Amerikaanse bestuurslichaam.

Uit de drie internationale onderzoeken blijkt dat de gemeenschap van Jehova’s getuigen niet adequaat omgaat met meldingen en klachten van seksueel misbruik van minderjarigen en dat de slachtoffers bijzonder zwak staan. Hoewel de gemeenschap seksueel misbruik in alle landen afkeurt, bestaat er geen beleid waarbij misbruik direct gemeld wordt aan de autoriteiten. In ieder land worden de aanklachten volgens eenzelfde procedure intern opgepakt door het college van ouderlingen dat vervolgens een gerechtelijk comité opstelt. Bovendien zorgen de strenge procedurele regels ervoor dat slachtoffers verklaringen moeten afleggen in 'lastige situaties,' zoals bijvoorbeeld in het bijzijn van de daders. Opvallend is bovendien dat er geen vrouwen actief zijn in het tuchtsysteem van de Jehova’s getuigen.55

De gemeenschap heeft in de laatste tien jaar stappen genomen om de omgang met seksueel misbruik te verbeteren, maar het door de Jehova's getuigen gehanteerde formalistische systeem biedt, volgens deze onderzoeken, geen waarborg dat meldingen van seksueel misbruik adequaat behandeld worden.

Het verplichten om (vermoedens van) seksueel misbruik te melden bij officiële instanties is een belangrijke maatregel die in Australië en België genomen of geadviseerd is aan de gemeenschap van Jehova's getuigen. Een meldplicht is ook aan de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland geadviseerd. Het ontbreken van een meldplicht in Nederland zorgt ervoor dat er nog steeds veel druk op slachtoffers ligt om zelf naar de autoriteiten te stappen. Door de nadruk op het naleven van de geloofsregels, zullen slachtoffers dit vaak niet doen.

Sinds de onderzoeken in Australië en het Verenigd Koninkrijk hebben de Jehova’s getuigen een protocol opgesteld waarin wordt beschreven hoe de ouderlingen van de gemeenschap dienen om te gaan met beschuldigingen van kindermisbruik. Of deze richtlijnen, die onder meer stellen dat

ouderlingen een meldplicht hebben als het slachtoffer nog steeds in gevaar is, een zinvolle bijdrage leveren aan een aangiftebereidheid en de veiligheid van de slachtoffers is momenteel nog niet duidelijk. Het Belgische onderzoek geeft aan geen zicht te hebben op de praktische uitvoering van het recent opgestelde protocol. De studie in het Verenigd Koninkrijk, die zich richt op de Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, is op dit moment bezig met een evaluatie van de implementatie en uitvoering van deze opgestelde procedures voor de veiligheid van kinderen. Tot op heden is er dus in Australië, het Verenigd Koninkrijk en België nog niets bekend over het effect van de maatregelen ondernomen door de Jehova-gemeenschap om de veiligheid van de kinderen te verbeteren.

Kijkend naar de drie Nederlandse onderzoeken naar (gesloten) gemeenschappen, die in Hoofdstuk 6 aan bod zijn gekomen (Rooms-Katholieke Kerk, Jeugdzorg en Defensie), valt op dat het gesloten karakter een drempel is bij het doen van meldingen over diverse delicten. De minderjarigen die melding doen van seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerkgemeenschap lijken vanwege afwezigheid van persoonlijke begeleiding bijzonder zwak te staan. Onderzoeken in de Jeugdzorg en bij Defensie indiceren dat ook non-religieuze organisaties structureel steken laten vallen wanneer het aankomt op het beschermen van leden tegen ongewenst gedrag. Bovendien kan uit de onderzoeken in de Rooms-Katholieke Kerk en Jeugdzorg voorzichtig worden opgemaakt dat de zwakke procedurele transparantie in deze gemeenschappen de aangiftebereidheid van de slachtoffers negatief lijkt te hebben beïnvloed.

Er zijn dus veranderingen in beleid waar te nemen, maar zowel de geïnterviewde slachtoffers en naasten van slachtoffers als de Stichting Reclaimed Voices betwijfelen of die altijd voldoende en adequaat zijn. Het wij-zij denken, de geslotenheid van de cultuur van de gemeenschap en de juridisering van de afhandeling spelen hierbij een belangrijke rol.

7.3 AANBEVELINGEN

Op basis van de in dit rapport beschreven bevindingen en conclusies komen we tot de een reeks aanbevelingen. De aanbevelingen zijn gericht aan:

1. de gemeenschap van Jehova’s getuigen;

2. de Nederlandse overheid en relevante betrokken partijen.

Doel van de aanbevelingen jegens de gemeenschap van Jehova’s getuigen is de interne omgang met seksueel misbruik te verbeteren, gericht op meer erkenning van het slachtoffer en wegen naar buiten te verduidelijken en te faciliteren.

Doel van de aanbevelingen jegens overheid en relevante partners is het verduidelijken en verstevigen van beschikbare externe wegen richting de gemeenschap van Jehova’s getuigen en daarmee richting individuele slachtoffers binnen de gemeenschap. Ook de aanbevelingen met betrekking tot vervolgonderzoek zijn gericht aan de overheid.

7.3.1 Aanbevelingen voor de gemeenschap van Jehova’s getuigen