De maatschappij heeft belang bij accountantscontroles om de agency problematiek te verlagen. Accountantscontroles moeten van voldoende kwaliteit, betrouwbaar, zijn. De prijs moet op een acceptabel niveau liggen en de dienst zou beschikbaar moeten zijn voor alle ondernemingen die daar gebruik van willen maken.
Om accountants te stimuleren om goede controles te leveren moeten ze verantwoordelijk, aansprakelijk, zijn voor hun werk. In deze scriptie is gekeken hoe deze aansprakelijkheid wordt vormgegeven. Het bleek dat er een aantal componenten zijn die de hoogte van aansprakelijkheid bepalen: de partijen met een aansprakelijkheidsrecht, de schuldbepaling, de schuldbetaling, de aanwezigheid van claimbegrenzingen zoals caps en de mogelijkheid tot het afsluiten van een aansprakelijkheidsverzekering.
Deze aansprakelijkheidscomponenten beïnvloeden de hoogte van de aansprakelijkheid. Een juiste hoogte is gewenst vanuit maatschappelijk oogpunt, maar hoe hoog precies is een vraag met veel antwoorden. Ondernemers en aandeelhouders spreken zich uit voor onbeperkte aansprakelijkheid, accountants bepleiten een begrenzing van de aansprakelijkheid.
Als alleen gekeken wordt naar de controle-inspanningen, de hoeveelheid werkzaamheden die een accountant verricht, blijkt er een positief verband te bestaan met een hoge(re) aansprakelijkheid. Hogere aansprakelijkheid heeft echter een negatieve invloed op andere zaken die van maatschappelijk belang zijn, zoals; de beschikbaarheid en prijs van controles. Een onjuiste vorm van aansprakelijkheid heeft ook andere gevolgen; zo lokt het fraude van ondernemingen uit en stimuleert het risico zoekend gedrag van investeerders.
De claimbepaling die het maatschappelijk belang het beste dient is een neglect standard om de schuld te bepalen en een proportionate schuldbetaling. Voor Nederland zou dit een verandering van een joint and several systeem naar een proportionate systeem inhouden. Een
neglect standard wordt al toegepast.
Er zal altijd sprake zijn van een vague neglect standard, elke richtlijn is generiek, elke controle specifiek. Om de voordelen die een neglect standard oplevert optimaal te benutten moet de standard voldoende duidelijk zijn. Het NIVRA en de accountantskantoren zullen moeten streven naar hoogwaardige richtlijnen die als maatstaf kunnen dienen als neglect
Over de partijbenadering bestaat veel onzekerheid, er is niet duidelijk wie een verhaalsrecht op de accountant heeft. Duidelijkheid hierover is gewenst, maar hoe deze verkregen is complex. Een arbitraire wettelijk grens stellen is geen goede oplossing, dit zou in veel (bijzondere) omstandigheden te nadelig voor de accountant of derden kunnen zijn. Meer en eenduidiger jurisprudentie is gewenst, zoals de te verwachten uitspraak van de Hoge Raad in de Vie d’Or zaak). Dit zou als leidraad kunnen dienen waardoor in veel gevallen duidelijkheid is, maar de vrijheid bestaat hier in afzonderlijke situaties een andere belangenafweging te maken.
Een cap, begrenzing van de claimgrootte, is een optie die kan bijdragen aan een optimale aansprakelijkheidsvorm. Bij de vaststelling van de begrenzing moet gewaakt worden dat de belangen van alle partijen worden bewaakt, zo moeten grote accountantskantoren niet bevoordeeld worden ten opzichte van kleinere kantoren. Ook moet er voor derden verhaalsrecht blijven bestaan in die gevallen waarin de accountant zich schuldig heeft gemaakt aan fraude. Het doel van de cap is niet het voorkomen van een faillissement van een kantoor, maar het beter inschatbaar maken van risico’s waardoor de verzekeringsmarkt zich normaliseert.
De laatste component, aansprakelijkheidsverzekeringen, bleek bij een hoge aansprakelijkheid maar beperkt af te sluiten, tegen hoge premies en met een hoog eigen risico. De verlaging van de aansprakelijkheid door de verandering naar proportionate regime, de duidelijkheid over de partijbenadering en de aanwezigheid van de cap zullen naar verwachting het afsluiten weer mogelijk maken en de premies verlagen.
Door de combinatie van een neglect standard met een proportionate regime, meer duidelijkheid over de rechten van derden, een cap en een aansprakelijksheidsverzekering heeft aansprakelijkheid de juiste vorm. Er worden voldoende controle-inspanningen geleverd, er bestaat er verhaalsrecht voor benadeelde derden bij de accountant tot zover de accountant deze veroorzaakt heeft en controles blijven betaalbaar en beschikbaar voor alle partijen die de dienst willen afnemen. Naast maatschappelijk wenselijk gedrag van de accountant worden ook de andere partijen onder deze aansprakelijkheidsvorm hiertoe gestimuleerd De neiging tot over-investment bij aandeelhouders en (te) lage investeringen van ondernemers in het internal control systeem worden beperkt.
De titel van deze scriptie is: accountantsaansprakelijkheid en het algemeen belang. Het moge inmiddels duidelijk zijn: accountantsaansprakelijkheid in het algemeen belang!
Literatuurlijst
Ali, A and Kallapur, S. (2001). Securities Price Consequences of the Private Securities Litigation Reform Act of 1995 and Related Events. Accounting Review, vol. 76, no. 3, 431-461.
Almelo, L. van (2003). Beroepsaansprakelijkheid - Grote risico’s niet meer te verzekeren. De Accountant, juni 2003.
Asare, S.K. en Wright, A.M. (2004). The effectiveness of alternative risk assessment and program planning tools in a fraud setting. Contemporary Accounting Research, vol 21., no. 22, 325-352.
Balachandran, B.V. en Nagarajan, N.J. (1987). Imperfect information, insurance, and auditors’ legal liability. Contemporary Accounting Research, vol. 3, no. 2, 281-301.
Barton, J. (2005). Who cares about auditor reputation? Contemporary Accounting Research, vol. 22, no. 3, 539-586.
Buchman, T.A. (1985). An effect of hindsight in predicting bankruptcy with accounting information. Accounting Organizations and Society, vol.10, no.3, 267-285.
Chan, D.K. en Pae, S. (1998). An analysis of the economic consequences of the proportionate liability rule. Contemporary Accounting Research, vol. 15, no. 4, 457-480.
Chaney, P.K en Philipich, K.L.. (2002). Shredded reputation: the cost of audit failure. Journal of Accounting Research, vol. 40, no. 4, 1221-1245.
Cook, J.M., Freedman, E.M, Groves, R.J., Madonna, J.C., O’Malley, S.F., Weinbach, L.A. (1992). The liability crisis in the United States: impact on the accounting profession. Journal of Accountancy, November 1992, 19-23.
Davidson, R.A. en Neu, D.A. (1993). Note on the Association between Audit Firm Size and Audit Quality. Contemporary Accounting Research, 1993, Vol. 9 Issue 2, 479-488.
DeAngelo, L. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of Accounting and Economics, 3, 183-199.
Dopuch, N., King, R.R. en Schatzberg, J.W. (1994). An Experimental investigation of alternative damage-sharing liability regimes with an auditing perspective. Journal of Accounting Research, vol. 32, 103-130.
Europese Commissie (2002). A study on systems of civial liability of statutory auditors in the context of a Single Market for the auditing services in the European Union.
Ewert, R., Feess, E. en Nell, M. (2000) Auditor liability rules under imperfect information and costly litigation: the welfare-increasing effect of liability insurance. The European Accounting Review 2000, 9:3, 371-385.
Firth, M. (1990). Auditor reputation: the impact of critical reports issued by government inspectors. The RAND Journal of Economics, vol. 21, no. 3, 347-387.
Gramling, A.A., Schatzberg, J.W., Bailey A.D. en Zhang, H. (1997). The impact of legal liability regimes and differential client risk on client acceptance, audit pricing, and effort decisions. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 437-460.
Gwilliam, D.R. (1988). Apportionment in actions against auditors. ABACUS, vol. 24, no. 1, 37-54.
Hillegeist, S.A. (1999). Financial reporting and auditing under alternative apportionment rules. The Accounting Review, vol. 74, no. 3, 347-369.
Hillison, W. en Pacini, C. (2004). Auditor reputation and the insurance hypothesis: the information content of disclosures of financial distress of a major accounting firm. Journal of Managerial Issues. Vol. XVI, no. 1, 65-86.
Johnson, J.B., Stokes, D.J. en Watts, D.G. (1995). Auditor preferences for liability limitation. Accounting and Finance, November 1995, 135-153.
Jones, F.L. en Raghunandan, K. (1998). Client risk and recent changes in the market for audit services. Journal of Accounting and Public Policy 17, 169-181.
Jong, E.A. de Jong, mr. (2003). De derdenaansprakelijkheid van de accountant voor zijn goedkeurende verklaring. Ondernemingsrecht 2003-16, 600-606
Kadous, K. (2000). The effects of audit quality and consequence severity on juror evaluations of auditor responsibility for plaintiff losses. The Accounting Review, vol. 75, no. 3, 327-341. Lakeman, P. (2005) Accountants in de fout. Wind Publishers.
MARC (1996). The role, position and liability of the statutory auditor within the E.U.
Menon, K. en Williams, D.D. (1994). The insurance hypothesis and market prices. The Accounting Review, vol. 69. no. 2, 327-342.
Moore, G. en Scott, W. (1989). Auditor’s legal liability, collusion with management, and investors’ loss’. Contemporary Accounting Research 5, 754-774.
Morrison, M.A. (2004) Rush to judgment: the lynching of Arthur Andersen & Co. Critical Perspectives on Accounting 15, 335–375
Narayanan, V.G. (1994). An analysis of auditor liability rules. Journal of Accounting Research vol. 32, 39-59
Nelson, J., Ronen, J. en White, L. (1987). Legal Liabilities and the market for auditing services. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 255- 285.
Office of fair trading (2004). An assessment of the implications for competition of a cap on auditors' liability. OFT no. 741.
Pacini, C., Hillison, W., Alagiah, R. en Gunz, S. (2002) Commonwealth Covergence Towards a Narrower Scope of Auditor Liability To Third Parties for Negligent Misstatements.
ABACUS 38, no. 3.
Pacini, C., Martin M.J. en Hamilton, L. (2000) At the interface of law and accounting: an examination of a trend toward a reduction in the scope of auditor liability to third parties in common law countries. American Business Law Journal 137, 171-235
Pae, S. en Yoo, S.W. (2001). Strategic interaction in auditing: an analysis of auditors’ legal liability, internal control system quality, and audit effort. The Accounting Review, vol 76, no. 3, 333-356.
Schwartz, R. (1997). Legal regimes, audit quality and investment. The Accounting Review, vol. 72, no. 3, 385-406.
Shu, S.Z. (2000). Auditor resignations: clientele effects and legal liability. Journal of Accounting and Economics 29, 173-205.
Siliciano, J.A. 1997. Trends in independent auditor liability: the emergence of a sane consensus? Journal of Accounting and Public Policy 16, 339-353
Stolker, C.J.J.M, mr. (1995). Aansprakelijkheid voor beroepsfouten – van droomcarrière naar nachtmerrie. AA 44 Rode draad Beroepsaansprakelijkheid.
Willekens, M., Steele, A. en Miltz, D. (1996). Audit standards and auditor liability: a theoretical model. Accounting and Business Research, vol. 26, no. 3, 249-264.
Willemsen, V.M. en Kuiper, I. (2006) Visie vanuit de top – interview Roger Dassen. Risk Magazine, no. 3.
Yu, H.C. (2001). Experimental evidence of the impact of increasing auditors’ legal liability on firms’new investments. Contemporary Accounting Research, vol. 18, no. 3, 495-528.