11 Doelbereik Ruimtelijke Kwaliteit
11.2 Bestaande ruimtelijke kwaliteit
43 In aanvulling op het versterken van de lokale gebiedskwaliteiten als onderdeel van de opgaven, wordt door Waterschap Limburg, in samenwerking met de lokale, regionale en nationale partners ook gezocht naar mogelijkheden hoe het versterken van de ruimtelijke kwaliteit verder kan worden vormgegeven. Er liggen kansen om aanvullende kwaliteiten en nieuwe functies toe te voegen aan de te versterken of te verleggen dijk, het gebied als geheel en mogelijkheden om nabijgelegen
projecten in samenhang met de versterkings- of verleggingsopgave op te pakken. De koppeling van projecten van derden aan de versterkings- of verleggingsopgave draagt bij aan het vergroten van de ruimtelijke kwaliteit van het gebied, creëert meer draagvlak en vermindert hinder voor de omgeving, omdat projecten tegelijkertijd uitgevoerd kunnen worden. Deze mogelijke combinaties van
projecten worden meekoppelkansen genoemd. Het kunnen uitvoeren van deze meekoppelkansen is afhankelijk van de financiële bijdrage van de verschillende samenwerkingspartners. Zonder
financiële bijdrage van één of meerdere samenwerkende partners ontstaat er geen meekoppelkans.
In het gebied rondom het dijktraject Thorn-Wessem speelt één ontwikkelingen die als
meekoppelkans betrokken kan worden bij de dijkversterking of verlegging, met partijen die bereid zijn te investeren6. Dit betreft een recreatieve ontwikkeling aan de rand van de plas Grote Hegge.
Deze is ook vastgesteld in de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) van het MER Thorn-Wessem.
De mogelijkheden om bij de dijkversterking of -verlegging in te spelen op deze meekoppelkans verschilt per alternatief.
De beoordeling van de mogelijkheid tot het integreren van de meekoppelkans vindt plaats door per meekoppelkans te duiden of – en zo ja bij welke dijksecties en daarbinnen mogelijke alternatieven – de meekoppelkans relevant is en in hoeverre de alternatieven kunnen inspelen op de gesignaleerde meekoppelkans. Er wordt geen kwalitatieve beoordelingsschaal gehanteerd maar alleen gekeken voor welke alternatieven de meekoppelkansen kansrijk zijn om te worden meegenomen.
Daarnaast wordt als meekoppelkans van de dijkversterking een nieuwe ligging van de Thornerbeek onderzocht door het landschap tussen Thorn en Wessem, alsmede de monding van de Thornerbeek in de Maas in het stedelijk karakter van de waterkering langs Wessem. Afhankelijk van het gekozen alternatief voor de dijkversterking, zal een beekverlegging noodzakelijk zijn. Voor het gebied geldt ook een Kaderrichtlijn Water-opgave. Ten eerste voor de Panheelderbeek door Wessem, tot aan het sifon, in de vorm van een meer natuurlijke beek en ten tweede ligt er een opgave om de
Thornerbeek om te vormen tot natuurvriendelijke beek, ongeacht of deze wordt verlegd of niet.
44 Vanwege de ruimtelijke samenhang tussen de verschillende dijksecties kan het plangebied voor de versterkingsopgave bij Thorn-Wessem worden ingedeeld in verschillende deelgebieden. Voor de beoordeling doelbereik ruimtelijke kwaliteit aan de hand van de visie ruimtelijke kwaliteit en leidende principes is een indeling in drie deelgebieden gehanteerd (Figuur 11.2). De drie deelgebieden zijn:
▪ Thorn: het gebied rond Thorn (dijksectie 1 en 6)
▪ Midden: het gebied tussen Thorn en Wessem (dijksectie 2 en 3)
▪ Wessem: het gebied rond Wessem (dijksectie 4 en 5 en 7)
In de beschrijving zijn waar relevant bestaande kenmerken geduid die in de huidige situatie al invulling geven aan de visie op ruimtelijke kwaliteit en de leidende principes, deze zijn cursief weergegeven. Aan het einde van elk deelgebied volgt een synthese waarin nader wordt beschreven welke alternatieven de meeste kansen bieden voor het versterken van de ruimtelijke kwaliteit.
Figuur 11.1 Breed Maasdal bij Thorn-Wessem (Bosch Slabbers, 2016)
45 Figuur 11.2 Ligging alternatieven en deelgebieden Thorn-Wessem
Thorn
Het ‘witte stadje’ Thorn ligt van oudsher op een hoge locatie in het landschap. Het overgrote deel van de bebouwing is op de hoge grond gelegen. Het gebied rondom Thorn omvat een aantal karakteristieke plekken en kwaliteiten die een rol spelen bij de bestaande ruimtelijke kwaliteit.
Waardevolle cultuurhistorische elementen zijn de voormalige Herenhoeve de Kleine Hegge en Kasteelhoeve de Grote Hegge. Thorn is daarnaast aangewezen als beschermd stadsgezicht. De Grote Hegge maakt hier ook onderdeel van uit en samen vormen zij een cultuurhistorisch waardevol ensemble (landschap leidend). Ook het zicht op Thorn vanaf de Grote Hegge, in combinatie met de karakteristieke groenstructuur, is waardevol. Thorn ligt op een hoogte aan de rand van het Maasdal op afstand van de Maas.
De hoger gelegen Baarstraat begrenst de voormalige Maasarm die langs het dorp Thorn liep
(landschap leidend). Het dorp is een grote toeristische trekpleister. Tussen de Grote Hegge en Thorn lopen de Itterbeek en de Thornerbeek. De Maasplassen hebben een belangrijke recreatieve functie (fundament en katalysator voor ontwikkeling). Zo zijn bij het dagstrand Thorn voorzieningen getroffen in de vorm van parkeren en is er een opstapplaats naar de recreatieve vaarverbinding Thorn-Wessem. De huidige kering loopt met veel knikken en kronkels om de zandwindplas De Grote Hegge heen en volgt vervolgens de Thornerbeek. Over een deel van de dijk loopt een fiets- en wandelpad (welkom op de dijk).
46 Voor de beoordeling ruimtelijke kwaliteit van deelgebied Thorn zijn de volgende leidende principes van belang:
▪ Landschap leidend;
▪ Vanzelfsprekende dijken;
▪ Welkom op de dijk;
▪ Fundament en katalysator voor ontwikkeling.
Midden
In het deelgebied Midden tussen Thorn en Wessem loopt de Thornerbeek parallel aan de bestaande kering. De Thornerweg/Meers die de kernen van Thorn en Wessem met elkaar verbindt, kruist het open landschap dat voor agrarische doeleinden wordt gebruikt. Langs de weg staan karakteristieke bomenrijen (landschap leidend en vanzelfsprekende dijken) en zijn de oude dakpannen en
liftenfabriek gelegen, welke niet meer in gebruik zijn, maar ook de Wienerbergerfabriek welke vele soorten bouwmateriaal produceert. Meer naar het noorden is het landschap meer versnipperd en is het natuurgebied Meggelveld gelegen in beheer bij Natuurmonumenten. Het Meggelveld heeft behalve water een elzenbroekbos8.
In de huidige situatie loopt over de dijk een openbaar wandelpad (welkom op de dijk). In het gebied ligt de monumentale boerderij de Zegershof evenals waardevolle laanstructuren langs de
Panheeldersteeg (landschap leidend). Maasresidence Thorn/de Groeskamp ligt ten zuiden van de dijk. Een wandel- en fietsbrug verbindt de Groeskamp met Thorn. Ten zuidwesten van Wessem loopt de dijk langs de Nautische Boulevard. Deze buitendijks gelegen plek is een belangrijke plaats voor toeristisch-recreatieve activiteiten en de watersport op de Maasplassen. Ook zijn hier veel bedrijven te vinden. Met de dijkversterking ontstaat een kans om de Thornerbeek te herprofileren en wellicht op een geschiktere locatie te situeren, op een wijze die beter past bij haar natuurfunctie (fundament en katalysator voor ontwikkeling).
Voor de beoordeling ruimtelijke kwaliteit van deelgebied Midden, zijn de volgende leidende principes van belang:
▪ Landschap leidend;
▪ Vanzelfsprekende dijken;
▪ Welkom op de dijk;
▪ Fundament en katalysator voor ontwikkeling.
Wessem
In tegenstelling tot Thorn ligt de kern van Wessem direct aan de Maas. De ontsluiting van Thorn en Wessem vindt plaats over de A2, welke de Maas kruist.
Het dorp Wessem is aangewezen als beschermd dorpsgezicht. In de kern van Wessem bestaat de huidige kering uit een harde kade en vormt onderdeel van de openbare ruimte (vanzelfsprekende dijken) en het dorpsfront van Wessem (landschap leidend). Bij de Maasboulevard (fundament en katalysator voor ontwikkeling) in de kern van Wessem vormt het zicht op de Maas vanaf de
openbare ruimte en vanuit de woningen een belangrijke bestaande kwaliteit (contact met de Maas).
Woningen liggen met voor- en achtertuinen aan de waterkering naar de Maas. Ondernemers, zoals die van Restaurant ’t Veerhuis, maken gebruik van de bijzondere ligging van hun terras aan de Maas.
8 Meggelveld, door Gemeente Maasgouw op: https://www.gemeentemaasgouw.nl/recreatie-toerisme/meggelveld_42923/
47 Aan de Maas is een aanlegplek voor schepen en pleziervaart en opstapplek voor recreatief vaarverkeer naar Maasbracht vanuit Wessem is gerealiseerd.
In dit deelgebied stroomt de Panheelderbeek vanaf Heel via een sifon onder de A2 door. De sifon bestaat uit 3 doorgangen waarvan er nu al 2 dicht zijn gezet. Met hoog water wordt ook de derde doorgang gesloten. Waar de Panheelderbeek Wessem in stroomt, krijgt deze een stedelijk karakter en mondt uit in de Maas. Op veel plekken is de beek goed beleefbaar. Net voordat de
Panheelderbeek de waterkering langs de Maas doorsnijdt, stroomt de Panheelderbeek samen met de Thornerbeek (ter hoogte van de begraafplaats). Het water vanuit de beken wordt niet à niveau gelost op de Maas, waardoor visoptrek in de huidige situatie lastig is.
Voor de beoordeling ruimtelijke kwaliteit van deelgebied Wessem zijn de volgende leidende principes van belang:
▪ Landschap leidend;
▪ Vanzelfsprekende dijken;
▪ Contact met de Maas;
▪ Welkom op de dijk;
▪ Fundament en katalysator voor ontwikkeling.