Bekendmaking boetetarieven

De Wahv is, inclusief wijzigingen van de bijlage, bekendgemaakt in het Staatsblad.102 De Richtlijn voor strafvordering tarieven en feitomschrijvin-gen voor misdrijven, overtredinfeitomschrijvin-gen en gedraginfeitomschrijvin-gen als bedoeld in de Wahv is gepubliceerd in de Staatscourant.103 Op de website van het OM staan eveneens vele actuele beleidsregels (aanwijzingen en richtlijnen) op het gebied van handhaving van verkeersovertredingen.104 Daarnaast bevat deze site de OM-boetecomputer, die voor verschillende verkeersovertre-dingen de actuele boete weergeeft.105

1.5 Praktijkervaringen

In deze paragraaf wordt nader ingegaan op de totstandkoming van tarife-ring in de praktijk. Eerst wordt in kaart gebracht welke actoren daarbij be-trokken zijn. Vervolgens wordt beschreven via welke procedure tarieven tot stand komen en welke eventuele knelpunten daarbij optreden. De be-vindingen zijn grotendeels gebaseerd op de interviews, aangevuld met in-formatie van internet en relevante (onderzoeks)rapporten.

1.5.1 Hoofdlijnen van de procedure

De tarifering van Wahv-tarieven vindt in twee stappen plaats. In de wette-lijke regeling is het maximumtarief voor Wahv-overtredingen vastgesteld. Vervolgens wordt via een AMvB per type overtreding een gefixeerd tarief vastgesteld. De stap van maximum naar gefixeerd tarief staat centraal in deze paragraaf.

101 Stcrt. 2005, 231. Datum inwerkingtreding 1 januari 2006.

102 Stb.1989, 300 Wijzigingen bijlage Stb. 2000, 10; Stb. 2000, 535 (inw. 579); Stb. 2001, 465 (inw. 590); Stb. 2003, 350 (inw. 395); Stb. 2005, 555 (inw. 580).

103 Respectievelijk Stcrt.1997, 236 en Stcrt. 18 november 2003, 223.

104 www.om.nl. Het betreft ten minste 25 regelingen; om die reden is van een opsomming afgezien.

1.5.2 Betrokken actoren

Tarifering

De tarieven voor bestuurlijke boetes op grond van de Wahv worden vast-gesteld in een AMvB. De Minister van Justitie wordt geadviseerd door het College van procureurs-generaal, die zich op haar beurt laat adviseren door de Commissie Feiten en Tarieven (CFT). In de CFT hebben deskundi-gen zitting die vanuit verschillende organisaties betrokken zijn bij beleids-voering en handhaving van (onder meer) Wahv-gedragingen, waaronder het Ministerie van Justitie, het OM, het CJIB, het ICT-bedrijf voor de Rech-terlijke Organisatie (ICTRO) en de politie. De CFT bestaat sinds 1989 en is in 1998 ondergebracht bij het OM.

Boeteopbrengsten

De boetes worden geïnd door het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). De boeteopbrengsten komen ten bate van de begroting van het Ministerie van Justitie.

1.5.3 Totstandkoming tarieven

Bestaande boetes aanpassen en nieuwe feiten toevoegen

Elke twee jaar worden de boetetarieven in de Bijlage van de Wahv, die onderdeel is van de Tekstenbundel voor misdrijven, overtredingen en Mul-dergedragingen, heroverwogen en aangepast aan de hand van het consu-mentprijsindexcijfer. Wanneer de CFT meent dat de preventieve of puni-tieve werking van bepaalde boetes te gering is, worden de tarieven ver-hoogd. Een voorbeeld hiervan is de verhoging van het boetetarief beho-rende bij de helmdraagplicht.106 Een recenter voorbeeld is de verhoging van verkeersboetes per januari 2006, waarbij het belangrijkste uitgangs-punt is “hoe gevaarlijker, hoe duurder”107, of met andere woorden, hoe ernstiger de overtreding, hoe hoger het boetetarief.

De CFT kan ook adviseren over het toevoegen van nieuwe gedragingen (feitcodes). Het betreft, conform de doelstelling van de Wahv, gedragingen waarbij de handhaver in beginsel geen oordeel hoeft te geven over de om-standigheden van het geval (zogenoemde ’ethisch neutrale’

106 Tekstenbundel voor misdrijven, overtredingen en muldergedragingen, januari 2004, OM. 107 www.verkeershandhaving.nl, dossier “nieuwe tarieven”.

schriften) en gefixeerde boetetarieven voor de hand liggen.108 Een respon-dent noemt het verbod op het vervoeren van personen in een aanhangwa-gen of laadbak als recent voorbeeld.

Voor het advies over het tarief zoekt de CFT in eerste instantie aansluiting bij overtredingen van vergelijkbare ernst (proportionaliteitsbeginsel). Daarnaast wordt rekening gehouden met de verwachte preventieve wer-king. Een van de respondenten noemt in dit kader het boetetarief voor niet-handsfree bellen door autobestuurders. Bij de tarifering heeft de CFT rekening gehouden met de aanschafprijs van voorzieningen die handsfree bellen mogelijk maken. De gedachte is, dat als de boete vergelijkbaar is met de prijs van een carkit, autobezitters eerder geneigd zijn een dergelij-ke voorziening aan te schaffen dan bij een lagere boete.

Procedure

De Bijlage Wahv wordt gewijzigd door middel van een AMvB. Bij de voor-bereiding daarvan stelt het College van procureurs-generaal haar advies over de wijziging van de Bijlage vast. Het wetgevingstraject wordt verder voorbereid door de wetgevingsjuristen van het Ministerie van Justitie en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het proces van advisering over de tarifering door de CFT tot publicatie in het staatsblad neemt over het algemeen ongeveer tien maanden in beslag.

In bijzondere gevallen, bij urgente situaties bijvoorbeeld, heeft de CFT een eigen mandaat om feitencodes toe te kennen. In dergelijke gevallen kent de secretaris van de CFT een voorlopige feitencode toe. Vanzelfsprekend wordt ook bij deze ‘versnelde procedure’ afgestemd met het College van procureurs-generaal. Tijdens de interviews is in dit kader het hiervoor be-sproken voorbeeld van de feitencode voor handheld bellen genoemd.

1.5.4 Knelpunten bij de tarifering

Gesignaleerde knelpunten

Het hiervoor beschreven proces van tarifering is volgens geïnterviewden niet optimaal. Enerzijds heeft de in de CFT gebundelde expertise duidelijk toegevoegde waarde en waarderen geïnterviewden het feit dat inmiddels veel tarieven zijn opgenomen in de Tekstenbundel voor misdrijven, over-tredingen en Muldergedragingen. Anderzijds signaleren respondenten ook

knelpunten, zoals de onevenwichtig geachte opbouw van de boetetarieven voor snelheidsovertredingen.109

Tabel B1 1.1Structuur Wahv-tarieven voor snelheidsovertredingen (2005 – inmiddels aangepast)

Overtreding

snelheids-limiet ^Wahv- Boete ^{OM-transactie Verschil met} lager niveau

1. t/m 10 km/uur € 30 - 2. 11 t/m 15 km/uur € 45 € 15 3. 16 t/m 20 km/uur € 70 € 25 4. 21 t/m 25 km/uur € 100 € 30 5. 26 t/m 30 km/uur € 125 € 25 6. 31 t/m 35 km/uur - € 205 € 80 7. 36 t/m 40 km/uur - € 240 € 35 8. 41 t/m 45 km/uur - € 270 € 30 9. 46 t/m 50 km/uur - € 300 € 30

10. Meer dan 50 km/uur - dagvaarding

Ter illustratie hiervan geeft tabel 3.1 een overzicht van de boetetarieven bij de onderscheiden overschrijdingen van de wettelijke snelheidslimiet, oplopend van minder dan 10 km/uur tot meer dan 70 km/uur. Bij snel-heidsovertredingen van meer van 30 km/uur is niet langer plaats voor be-stuursrechtelijke maar slechts voor strafrechtelijke handhaving. De bijbe-horende boetetarieven lopen op van € 30 tot € 300 (bij een limietover-schrijding van 46-50 km/uur). Ernstiger overtredingen worden strafrechte-lijk afgedaan. De strafrechter kan hogere boetes opleggen (hier is met an-dere woorden sprake van een juridisch zelfstandige tariferende bevoegd-heid in concreto). Met name het boeteverschil van € 80 tussen de ni-veaus 5 (26-30 km/uur) en 6 (31-35 km/uur) is verhoudingsgewijs groot. Dit valt samen met de overgang van administratiefrechtelijke naar straf-rechtelijke afdoening. Welke overwegingen hiervoor dragend zijn, kon niet worden achterhaald.110

Aanpassing van de tarieven

De Nota Tarievenhuis heeft als doel de tarifering van verkeersboetes te systematiseren en daarmee het hiervoor genoemde knelpunt op te lossen. Met ingang van 1 januari 2006 zijn de tarieven verhoogd conform de

109 Ook de Nota Tarievenhuis noemt dit knelpunt.

110 Meer informatie hierover zou kunnen worden achterhaald door uitvoeriger onderzoek te doen naar de besluitvorming per overtreding. In een dergelijk onderzoek zouden notulen van CFT-vergaderingen kunnen worden geraadpleegd en zouden de leden van de com-missie kunnen worden geïnterviewd (in plaats van alleen een vertegenwoordiging). In een dergelijke benadering is echter niet voorzien in het onderhavige onderzoek.

thodiek van het Tarievenhuis. In de nota zijn criteria ontwikkeld aan de hand waarvan de CFT boetetarieven koppelt aan feitencodes. Vertrekpunt vormen bestaande tarieven, zoals vastgesteld in de bijlage Wahv. Aan de hand van een – overigens niet openbaar - beoordelingskader is vervolgens per overtreding het nieuwe tarief vastgesteld, inclusief eventuele bepalin-gen met betrekking tot bijzondere omstandigheden, schadegevolbepalin-gen, hoedanigheid van de overtreder, et cetera Volgens de geïnterviewden houdt het Tarievenhuis meer dan voorheen rekening met proportionaliteit tussen boete en de ernst van de gedraging en met de preventieve werking van hogere tarieven.111

1.6 Schema

Het onderstaande schema vat enkele hoofdkenmerken van de Wahv sa-men. Het eerste aandachtspunt betreft de introductie van de bestuurlijke boete en de afbakening met het strafrecht. Vervolgens geeft de tabel weer welke instantie bevoegd is de boete op te leggen en welke actoren een sleutelrol spelen bij de tarifering. Kenmerken 4 tot en met 6 beschrijven respectievelijk de systematiek van de boete (in dit geval gefixeerde boe-tes, die zijn vastgelegd in een wettelijke regeling) de maximale boete en de belangrijkste criteria die een rol spelen bij de tarifering.112

Schema 1.1 Kenmerken van de regeling Wahv samengevat

1 Voor 01/09/1992: alleen strafrecht Vanaf 01/01/1992: bestuursrecht Ontwikkeling

Hoofdregel: Una via (artikel 2 lid 1 Wahv) 2 Boetebevoegdheid Politie, Kon. Marechaussee, Boa’s

3 Tariferende instan-tie

Wetgever in formele zin; regering (bij AMvB); advisering door Commissie Feiten en tarieven (OM)

4 Typering boetere-geling

Gefixeerde boetes o.b.v. wet

5 Max. Boete Wahv € 340 (€ 170 bij overtreder jonger dan 16 jaar) 6 Criteria tarifering Evenredigheid en preventieve werking

111 In hoeverre dit laatste werkelijk zo is, valt buiten het bereik van dit onderzoek.

112 Voor elk van de geselecteerde regelingen wordt een vergelijkbaar schema opgesteld. In hoofdstuk 11 worden de regelingen mede op basis hiervan vergeleken.

2 D

M

2.1 Algemeen

De Mededingingswet (Mw) is, ter vervanging van de Wet economische me-dedinging (Wem), op 3 oktober 1997 in werking getreden.113 Met de Mw is een intensivering beoogd van het mededingingsbeleid ter verdere bevor-dering van goed functionerende goederen- en dienstenmarkten, welke in belangrijke mate is ingegeven door de globalisering van economische rela-ties114.

Met de invoering van de Mw heeft het ‘misbruikstelsel’, waarin pas wordt ingegrepen indien sprake is van misbruik door kartels of vergelijkbare sa-menwerkingsverbanden alsmede van misbruik van economische macht, plaatsgemaakt voor een verbodstelsel. Terwijl het misbruikstelsel uitslui-tend strafrechtelijk werd gehandhaafd, wordt het verbodstelsel van de huidige Mw exclusief gehandhaafd met bestuursrechtelijke sancties.

Als redenen voor deze keuze voor louter bestuursrechtelijke handhaving van de Mw worden in de Memorie van Toelichting (MvT) aangevoerd: 1. Er dient pas strafrechtelijk te worden gehandhaafd indien andere

sys-temen tekortschieten (strafrecht vormt een ultimum remedium); 2. De normen in de Mw voldoen aan de criteria die de Commissie van de

Toetsing van Wetgevingsprojecten heeft ontwikkeld voor de keuze voor bestuursrechtelijke handhaving (zoals: een geringe normatieve lading, geen letsel aan personen of schade aan goederen en geen noodzaak voor toepassing van vrijheidsbenemende sancties of ingrij-pende dwangmiddelen);

3. De handhaving van de desbetreffende regels vereist bijzondere des-kundigheid en het OM onder oude regelgeving is de laatste jaren sterk overbelast geraakt en kampt bovendien met capaciteitsproblemen; 4. Het met het onderzoek en sanctionering van overtredingen belast

or-gaan moet contact kunnen onderhouden met de Europese Commissie,

113 Wet van 22 mei 1997, houdende nieuwe regels omtrent de economische mededinging (Mededingingswet), Stb. 1997, 242 (Kamerstukken vanaf 1995/96, 24 707).

114 Swaab, Chr. A. & M.H. van der Woude, De Nederlandse Mededingingswet, Deel 1, teksten, Memorie van Toelichting-Algemeen, p. 302.

hetgeen bij bestuursrechtelijke handhaving eenvoudiger zou zijn te re-aliseren dan met strafrechtelijke handhaving.115