14. Het modern gezin valt sinds de jaren ’90 onder te verdelen in twee typen gezinnen. Welke zijn dit en welke waarden staan daarbij centraal?
Geïndividualiseerd gezin legt de nadruk op waarde vrijheid, zelfontplooiing en het opkomen voor de eigen mening – zowel voor de kinderen als voor de ouders zelf. Egalitair gezin legt de nadruk op waarde gelijkheid, emancipatie en inspraak: ouders en kinderen onderhandelen samen over de opvoeding.
15. Sinds de periode 1990-heden worden verwantschapsrelaties anders vorm gegeven en anders onderhouden dan de jaren daarvoor. Wat is het verband tussen de veranderende verwantschapsrelaties en de subculturen waarmee jongeren zich verbonden voelen? Benoem de rol van het internet.
Toename van digitale communicatiemiddelen verlegt de grenzen van het sociale netwerk steeds verder: door het internet ligt de wereld aan je voeten en kunnen jongeren makkelijk en gerichter buiten hun directe omgeving zoeken naar contacten en interesses. Het is niet de zuil of de fysieke leefomgeving die bepaalt met welke gemeenschap je je verbonden voelt en wie je bent: je hebt meer ruimte om je eigen weg in te slaan. Ter vergelijking: opkomst van jeugdsubcultuur halverwege de twintigste eeuw zorgde ook al voor een verandering van verwantschapsrelaties (afzetten van ouders; rebellerend op zoek naar eigen subcultuur via wereldwijd populaire muziekgenres en bijbehorende levensstijl), maar nu wordt het nog makkelijker om de eigen ‘bubbles’ (o.a. via Facebook) op te zoeken, bijvoorbeeld door met één druk op de knop media uit het buitenland te importeren via een webshop, op aanvraag te streamen via een app of te vinden via een digitale zoekmachine. De vraag is of dit niet ten koste gaat van diversiteit in de subculturen nu je je eigen hyper-specifieke subcultuur kunt zoeken (of vormen).
83 16. Processen als individualisering en democratisering zijn verbonden aan de ontwikkeling van identiteit van jongeren. Leg dit uit en gebruik in je antwoord de socialisatie in het gezin uit de periode 1990-heden.
Individualisering: toename van zelfstandigheid en zelfontplooiing van het individu. Democratisering: grotere inspraak en meer zeggenschap voor degenen met minder macht. Op mesoniveau (gezinsniveau) betekent dit dat er veel ruimte is in de opvoeding voor de inbreng en de zelfstandigheid van het kind. Kinderen worden vanuit het moderne gezin opgevoed (gesocialiseerd) met het idee dat hun wensen en belangen waardevol zijn en serieus moeten worden genomen (inspraak van kinderen in de opvoeding neemt toe in het onderhandelingshuishouden; democratisering). Ook het vormen van een eigen mening
(individualisering) doet er toe: met name in het geïndividualiseerde gezin staan zelfontplooiing en ontwikkeling van een eigen identiteit voorop. De opkomst van een jeugdcultuur (subcultuur) is een voorbeeld van duidelijke individualisering die er begin 20e eeuw niet was (en dit speelt sinds eind jaren ’50 / begin jaren ’60). 17. Binnen de Marokkaanse en Turkse gemeenschap lijkt sprake te zijn van een ‘nieuwe verzuiling’. Leg dit uit en gebruik de kernconcepten sociale institutie en sociale cohesie in je antwoord.
Grote mate van sociale cohesie binnen de eigen gemeenschap, maar weinig betrokkenheid naar buiten (kloof met gezetenen). De gemeenschap is als een sociaal instituut omdat de sociale controle leidt tot verwachtingen en zo gedrag reguleert: als gevolg hiervan trouwen Turken en Marokkanen voornamelijk binnen de eigen groep. Dit proces versterkt de reeds bestaande kloof tussen hen en andere Nederlanders (er is sprake van een vicieuze cirkel), waarbij de Marokkaanse en Turkse gemeenschappen als subculturen (zuilen) relatief gescheiden zijn van de rest van de bevolking.
84
Bijlage 8
Werkblad lattepappa’s en vaderschapsverlof
Kijk het fragment Lattepappa’s (12 minuten): https://www.youtube.com/watch?v=fU92dOTJxno 1) In het begin van deze documentaire wordt aan Zweedse mannen uitgelegd
hoe lang het vaderschapsverlof duurt in Nederland. Zij reageren erg verbaasd op de situatie hier. Welk politiek-juridisch, welk sociaal-cultureel en welk sociaaleconomisch element herken je in dit fragment?
2) Welk effect heeft de vaderschapsverlofregeling in Zweden op de taakverdeling in het gezin? Vergelijk de lattepappa’s met het traditionele gezin.
Kijk Stay-At-Home Fathers In Sweden (8 min): https://www.youtube.com/watch?v=AFatjMhLS2M 3) Andrew zegt over het ‘thuisvaderschap’ dat hij “omdat hij is opgroeiend in
Australië, niet nadacht over die mogelijkheid”. Verklaar waarom Andrew het thuisvaderschap bij de geboorte van zijn eerste kind niet voor mogelijk hield en gebruik daarbij kernconcept ‘socialisatie’ in je antwoord.
4) Welke politiek-juridische elementen spelen een rol bij hoe de zorgtaken worden verdeeld als je Australië vergelijkt met Zweden?
5) Een andere verklaring dat Sara de voornaamste zorgtaken vervulde als huismoeder bij de geboorte van hun eerste kind en niet Andrew, is een economische reden. Leg uit hoe sociaaleconomische factoren de rolverdeling in het gezin mede bepalen.
85 Kijk de eerste drie minuten van het volgende fragment: https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2188343-vaders- die-maanden-betaald-verlof-krijgen-in-zweden-kan-het-wel.html
6) Olle zegt dat het een bewuste politieke keuze van hem is geweest om voor het thuisvaderschap te kiezen. Leg uit wat het Zweedse vaderschapsverlof en de opmerking van Olle te maken hebben met kernconcept ‘ideologie’.
Lees https://www.metronieuws.nl/nieuws/buitenland/2017/10/hoe-regelen-europese-landen-hun- vaderschapsverlof .
7) Vergelijk de situatie in Zweden met die in Nederland en leg uit hoe een ruimere vaderschapsverlofregeling in Nederland* kan leiden tot andere verhoudingen in het gezin. Betrek zowel een politiek-juridisch, economisch als sociaal-cultureel element in je antwoord. Verwijs het artikel.
*sinds 1 januari 2019 is het geboorteverlof gestegen naar vijf dagen voor de partner die niet gebaard heeft.
8) In het Metro-artikel wordt gesproken over een ‘cultuuromslag’ in hoe over ouderschap wordt gedacht. Dit heeft in Zweden zelfs gevolgen voor de arbeidskansen van vrouwen. Leg dit uit aan de hand van het volgende artikel: https://www.groene.nl/artikel/voor-zweedse-vaders-is- ouderschapsverlof-normaal .
86
Bijlage 9 Antwoorden werkblad lattepappa’s en vaderschapsverlof
Kijk het fragment Lattepappa’s (12 minuten): https://www.youtube.com/watch?v=fU92dOTJxno 1) In het begin van deze documentaire wordt aan Zweedse mannen uitgelegd hoe
lang het vaderschapsverlof duurt in Nederland. Zij reageren erg verbaasd op de situatie hier. Welk politiek-juridisch, welk sociaal-cultureel en welk sociaal economisch element herken je in dit fragment?
Wettelijk gezien is de regeling voor vaderschapsverlof veel ruimer in Zweden dan in Nederland: ze hebben andere rechten (politiek-juridisch element). Hier wordt er van vaders verwacht dat ze al vrij snel weer aan het werk gaan, terwijl de (jonge) Zweedse lattepappa’s het vanuit hun referentiekader gezien gek vinden als ze niet uitgebreid bij de opvoeding van hun kind betrokken kunnen zijn. Er gelden in Zweden dus andere normen en rolverdelingen binnen het gezin (sociaal-cultureel en sociaaleconomisch element) dan hier.
2) Welk effect heeft de vaderschapsverlofregeling in Zweden op de taakverdeling in het gezin? Vergelijk de lattepappa’s met het traditionele gezin.
Als vaders (net als moeders) langdurig verlof kunnen krijgen vanwege de geboorte van een kind, komt de optie beschikbaar dat de vader i.p.v. de moeder de voornaamste opvoedtaken zal vervullen. De Zweedse lattepappa’s zijn verantwoordelijk voor zorgtaken, waar dit in het traditionele gezin de verantwoordelijk- heid is van moeders. De vaderschapsverlofregeling in Zweden maakt het mogelijk dat ouders zelf kunnen kiezen wie zorgtaken op zich neemt en wie blijft werken (of hoe deze verhouding er precies uitziet; bijv. verdeeld), in plaats van dat dit automatisch is bepaald op basis van gender zoals in het kostwinnersgezin.
Kijk Stay-At-Home Fathers In Sweden (8 min): https://www.youtube.com/watch?v=AFatjMhLS2M 3) Andrew zegt over het ‘thuisvaderschap’ dat hij “omdat hij is opgroeiend in
Australië, niet nadacht over die mogelijkheid”. Verklaar waarom Andrew het thuisvaderschap bij de geboorte van zijn eerste kind niet voor mogelijk hield en gebruik daarbij kernconcept ‘socialisatie’ in je antwoord.
Socialisatie: het proces van overdracht en verwerving van de cultuur van de groep(en) en de samenleving waar mensen toe behoren. Het proces bestaat uit opvoeding, opleiding en andere vormen van omgang met anderen.
Cultuur gaat over het geheel van voorstellingen, uitdrukkingsvormen, opvattingen, waarden en normen die mensen als lid van een groep of samenleving hebben verworven.
Andrew woont nu in Zweden, maar is opgegroeid en opgevoed in Australië met het idee dat de moeder zorg draagt voor een pasgeboren kind. Die opvattingen hebben hem gevormd en hebben beïnvloed wat Andrew ‘normaal’ vindt (in dit geval een traditionele taakverdeling volgens het kostwinnersgezin). Rond de geboorte van zijn eerste kind keek Andrew dan ook vanuit dat referentiekader naar de opvoedings-normen en hield het daarom niet voor mogelijk dat hij als vader misschien wel de primaire opvoeder zou kunnen worden. Verzorging van hun eerste kind leek hem de taak voor Sara als moeder, omdat Andrews
87 voorstellingsvermogen gevormd is (socialisatie) binnen een cultuur en een tijd waarin het kostwinnersgezin de standaard was: die normen en gebruiken hebben zijn opvattingen beïnvloed.
4) Welke politiek-juridische elementen spelen een rol bij hoe de zorgtaken worden verdeeld als je Australië vergelijkt met Zweden?
Andrew benadrukt dat in Zwedenuitgebreid vaderschapsverlof een recht is wat niet geweigerd mag worden en wat geldt voor elk soort functie, van schoonmaker tot CEO. Hierdoor kunnen zorgtaken tussen ouders eerlijk(er) verdeeld worden, waar dat in Australië niet snel een optie zou zijn bij gebrek aan uitgebreid vaderschapsverlof. Wetgeving bepaalt mede de kaders van wat we ‘normaal’ vinden en hoe we handelen.
5) Een andere verklaring dat Sara de voornaamste zorgtaken vervulde als huismoeder bij de geboorte van hun eerste kind en niet Andrew, is een economische reden. Leg uit hoe sociaaleconomische factoren de rolverdeling in het gezin mede bepalen.
Andrew geeft aan dat het destijds financieel voordeliger was wanneer hij zou blijven werken i.p.v. Sara. Andrew werd de voornaamste kostwinner en Sara werd de huismoeder in het gezin gezien de voor haar ruimere verlofmogelijkheden. Andrew zegt hier ook over dat zelfs als hij thuisvader had willen zijn, het toen geen mogelijkheid was geweest gezien de financiële gevolgen op het inkomen van het gezin wanneer hij minder zou werken zonder financieel gecompenseerd te worden. De traditionele rolverdeling in dit kostwinnersgezin was dus ook het gevolg van rationele (economische) beslissingen en niet alleen gevolg van ideologie en/of morele normen.
Lees het volgende artikel en kijk de eerste drie minuten van het bijbehorende fragment: https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2188343-vaders-die-maanden-betaald- verlof-krijgen-in-zweden-kan-het-wel.html
6) Olle zegt dat het een bewuste politieke keuze van hem is geweest om voor het thuisvaderschap te kiezen. Leg uit wat het Zweedse vaderschapsverlof en de opmerking van Olle te maken hebben met kernconcept ‘ideologie’.
Ideologie: een samenhangend geheel van beginselen en denkbeelden, meestal uitmondend in ideeën over de meest wenselijke maatschappelijke en politieke verhoudingen.
Olle spreekt zich negatief uit over de traditionele rolverdeling in het gezin en benadrukt waarom hij het belangrijk vindt dat mannen ook hun verantwoordelijkheid nemen voor de opvoeding van kinderen. Olle brengt de wettelijke mogelijkheid tot thuisvaderschap (politiek element) doelgericht in praktijk om zo uit te dragen wat voor hem de wenselijke maatschappelijke verhoudingen zouden moeten zijn (sociaal cultureel element), namelijk: dat zowel moeders als vaders een opvoedende rol kunnen vervullen. Olle bevestigt zijn ideologische motieven ook met de uitspraak “ten eerste is het politiek, ik wil een statement maken.”
Lees https://www.metronieuws.nl/nieuws/buitenland/2017/10/hoe-regelen- europese-landen-hun-vaderschapsverlof .
88 7) Vergelijk de situatie in Zweden met die in Nederland en leg uit hoe een ruimere vaderschapsverlof-
regeling in Nederland* kan leiden tot andere verhoudingen in het gezin. Betrek zowel een politiek- juridisch, economisch als sociaal-cultureel element in je antwoord. Verwijs naar het artikel.
*sinds 1 januari 2019 is het geboorteverlof gestegen naar vijf dagen voor de partner die niet gebaard heeft.
Uit de tekst: “Door het dure ouderschapsverlof kiezen veel vaders ervoor om na het vaderschapsverlof door te werken. Hierdoor komt de zorg voor het kind grotendeels bij de moeder terecht. Moeders krijgen namelijk zwangerschapsverlof in plaats van vaderschapsverlof en hun verlof duurt langer. Het voorstel leidt ertoe dat vaders meer zorg op zich kunnen nemen. Hierdoor worden moeders in staat gesteld om meer te werken. (….) Moeders en vaders krijgen de kans om zorg en arbeid eerlijker te verdelen. Daardoor kunnen moeders weer makkelijker aan het werk en kunnen vaders tijd besteden aan het ontwikkelen van een sterke band met hun baby. Dit kan rollenpatronen tussen vaders en moeders doorbreken.”
Politiek-juridisch element: wettelijke regelingen bepalen rechten en mogelijkheden binnen het gezin, o.a. de financiële ondersteuning gedurende het verlof. De politiek is verantwoordelijk voor wetgeving en creëert zo bredere omstandigheden en kansen dan wanneer er geen uitgebreid vaderschapsverlof zou zijn. Economisch element: als het financieel het meest voordelig is dat de vader blijft werken (omdat deze meer verdient dan de moeder of bijvoorbeeld wanneer de vader korter betaald verlof krijgt dan de moeder), komt de verzorgende taak automatisch meer bij de moeder te liggen. Als het door nieuwe wetten niet meer financieel nadelig is als vaders met (langdurig en betaald) ouderschapsverlof gaan, dan kunnen ouders onderling regelen wie blijft werken en wie de zorgtaak op zich neemt i.p.v. dat dit al automatisch is belegd bij de moeder door economische factoren.
Sociaal-cultureel element: als het door politieke en economische factoren mogelijk wordt om binnen het gezin zelf de rolverdeling voor zowel inkomen als zorg te bepalen, worden de klassieke rolpatronen
doorbroken. De norm ‘vrouw verzorgt; man is kostwinner’ verandert dan: een cultuuromslag is mogelijk als economische barrières worden weggenomen door politieke keuzes.
8) In het Metro-artikel wordt gesproken over een ‘cultuuromslag’ in hoe over ouderschap wordt gedacht. Dit heeft in Zweden zelfs gevolgen voor de arbeidskansen van vrouwen. Leg dit uit aan de hand van het volgende artikel: https://www.groene.nl/artikel/voor-zweedse-vaders-is-ouderschapsverlof-normaal
Uit de tekst: “Het helpt (…) dat vaderschapsverlof nu genormaliseerd is. Niet alleen de overheid moedigt het aan, ook werkgevers, collega’s en vrienden. Niemand kijkt op je neer als je een paar maanden voor je kind gaat zorgen. (….) De regeling vermindert ook de seksediscriminatie bij sollicitaties (….). Sommige
werkgevers zijn geneigd vrouwen “van een bepaalde leeftijd” niet aan te nemen, want wat nou als ze straks thuis zit met een baby? Met het gedeelde ouderschapsverlof gaat die redenering niet meer op.”
Overheidsbeleid zorgt er niet alleen voor dat vooroordelen voor zorgtaken worden weggenomen en ‘huisvaderschap’ geaccepteerd wordt, maar ook dat vrouwen op de arbeidsmarkt niet meer automatisch als ‘potentiële huismoeders’ worden gezien die misschien wel binnenkort met uitgebreid verlof gaan. Zorgtaken worden niet meer enkel met vrouwen geassocieerd (en andersom), dus de werkgever heeft minder angst dat zijn vrouwelijke werknemer langdurig gaat uitvallen. Zwangerschapsdiscriminatie wordt zo minder als indirect gevolg van het feit dat mannen met langdurig vaderschapsverlof kunnen gaan.
89
100