En dan Sophia, over wie ik u straks sprak. Toen de dag aanbrak, waarop ze voor den magistraat zou ondertrouwen met den dubbel-huidigen Seth, gaf ze eerst toestemming tot het huwelijk, maar hierna vluchtte zij naar mij en beleed, dat zij niet met Seth trouwen wilde. Dit was volstrekt niet naar den zin van zijn vader en diens familie, die alles te zamen al meer dan tweeduizend gulden voor de jongedochter hadden betaald. Toen bedreigingen van den vader en zijn familie niet hielpen, werd een kerel uit Mepa te hulp ge-roepen, die om zijn geheime kunsten zeer gevreesd is. Hij nam de arme Sophia onderhanden en toen door angst gedreven, besloot ze maar toe te stemmen. Zij trouwde'Seth en het huwelijk was tot mijn afreis van Boeroe gelukkig, d.i. nog niet door wanverhoudingen verongelukt. Maar of Sophia en Seth gelukkig samen zijn, niemand die de voorgeschiedenis van dit huwelijk kent zal het gelooven.
Te 'Mugës' Waën een dorp in de bergen, woont Borok Lesnoesa, een man van bij de zestig. Hij is als een reus en een held onder zijn stamgenooten eu alle dorpsbewoners vreezen hem. Altijd zwaar bewapend met een reusachtig hakmes en een paar lanseu, weet hij door gang, gebaren en een grooten mond, indruk te maken op een ieder. Hij had reeds twee vrouwen, één van veertig, en één van even twintig jaren, beide moeders van kinderen. Steeds was het onbekend gebleven, dat eenige broers uit een anderen stam dan dien van Borok, doch wonend in hetzelfde dorp, hun jongste zusje reeds lang aan hem hadden verkocht. Door allerlei dreigementen hadden ze aan Jakomina, zoo, heette, zij, het zwijgen weten op te leggen.
Getrouw had ze steeds de school bezocht. Toen verdween ze plotseling en in schijn wist niemand waar ze was. Alle navragen bij haar broeders waren nutteloos. Eindelijk werd het ontdekt. De broeders van Borok, mede in het complot, hadden haar in een tuinhuisje uren ver van het dorp verstopt. Het werd den beeren aangezegd, dat het meisje terugkomen m o e s t . Toen trad de oude Borok op en verdween met het meisje. Men beweerde dat niemand wist waar ze waren. Eindelijk, na maanden verborgen te zijn geweest, kwamen ze voor den dag.
Het meisje moest reeds moeder worden. Zoo kreeg Borok zijn derde vrouw en er was niemand, die het feit ongedaan kon maken.
Zulke gevallen, want er kwamen er meer voor van dien aard, waren waarschuwingen voor andere meisjes, die wisteu dat ze reeds verkocht waren. Gelukkig als ze schrijven geleerd hadden en zoo'n dosis vrijmoedigheid hadden opgedaan, dat ze of den posthouder of mij per brief haar nood konden klagen.
Dan kwamen de vreeselijkste dingen aan het licht en konden de meisjes in haar strijd gesteund worden en gelukkig, er kon reeds eenige malen een overwinning geboekt worden . . . .
Dat er overwinningen te boeken zijn, het meisje zich gaat ver-zetten, zich d u r f t verver-zetten, is het geen gelukkig teeken.
. . . . De oude heidensche huwelijkstoestanden, dat heele gebouw staat nu wankel, de ouderen gaan toegeven, de jongeren staan vast
AMBON 36
en wat door niemand of niets kon bereikt worden, gaat langzamer-hand gebeuren, wij krijgen op Boeroe huwelijken, door liefde tot stand gekomen.
Ik zei reeds, dat nog andere factoren behalve Evangelie en ont-wikkeling medegewerkt hebben om de vrouw aan te moedigen in haar grooten strijd.
In de eerste plaats wil ik dan noemen een maatregel van liet Indische Gouvernement. Een maatregel met de beste bedoelingen genomen, maar die, toegepast op een volk, dat men met of zeer onvoldoende kende, negatieve gevolgen moest hebben, zijn bedoeling geheel moest missen. Wat was deze maatregel?
3 Voor de gechristianiseerde bevolking op de Anabolische eilanden *) werd door de Eegeering een Eeglement op het huwelijk der inland-sche Christenen ontworpen en gegeveu ook 2). De bedoeling van het Kegleraent is in den grond der zaak geen andere dan deze : Wanneer twee personen overeen gekomen zijn een huwelijk aan te gaan, geven zij hiervan kennis aan den magistraat, die van dit voornemen een akte opmaakt tegenover getuigen, van deze handeling een bewijs af geeft, waarop dan het huwelijk, nadat het op twee achtereenvolgende Zondagen is afgekondigd, in de gemeente kerkelijk wordt voltrokken.
Hierbij werden verschillende dingen of geheel vergeten, of door onbekendheid met de werkelijke toestanden geheel voorbij gezien.
In de eerste plaats vergat men te vragen, hoe in dm Moluksche maatschappij het huwelijk eigenlijk tot stand komt en welke rol de personen, die er het grootste belang bij hebben, de bruid en de bruidegom, in dit stuk spelen.
Het huwelijk wordt gesloten door familie's uit verschillende stammen, die een paar jongelui voor elkander bestemmen en hiervoor dan den bruidschat betalen. Is deze zaak dus beklonken, dan hebben de voor elkander bestemde personen zich eenvoudig te schikken. Verschijnen ze dan voor den magistraat en vraagt deze hen, of ze elkander uit vrije keuze tot echtgenooten willen aannemen, dan antwoorden ze natuurlijk //ja//, al meenen ze er geen syllabe van. Hoe zou het ook anders kunnen. De familie heeft besloten en dus heeft men te gehoorzamen. Men trouwt, omdat men trouwen m o e t .
' Men krijgt een bewijs mede, dat er van het huwelijk aanteekenmg is gehouden en nu kan het huwelijk kerkelijk voltrokken worden.
Van deze voltrekking wordt dan weer kennisgegeven aan den magis-traat. Hier is dus het kerkelijk huwelijk het rechtsgeldige en zijn daardoor de kinderen geëcht. Kinderen geboren uit een huwelijks-gemeenschap, waarvan alleen aanteekening is gehouden op het kantoor van den magistraat, worden door de wet niet als wettige nakome-lingen beschouwd.
t) Voor de Ckristeninlanders in Menado, Ternate, Amboina en later Timor.
— Noot van de oommissie. . 2) Ind. Stbl. 1861 n°. 38, gelijk sedert gewijzigd. Het geldt op Boeroe met
voor de inheemsche bevolking, daar.deze onder inheemsohe rechtspraak staat.
— Noot van de oommissie.
37 AMBON Wil uu een ongelukkig gehu wd paar weer scheiden, dan wordt dit scheidingsproces voor den Landraad behandeld en doet deze uitspraak.
Aan een dergelijke combinatie van huwelijksbepalingen, die op verschillende Westersch-Europeesche opvattingen berusten en waarvan alle Oostersche toestanden en landsgebruiken verre gehouden zijn, kunnen niet anders dan groote gebreken kleven, die een zeer nadeeligen invloed op het huwelijk moeten hebben.
Eén groot bezwaar wil ik hier slechts noemen en dat is, dat dit z.g.n. Moluksche reglement op het huwelijk volstrekt geen rekening houdt met wat door de familie's en stammen van beide zijden is besloten omtrent het huwelijk in kwestie en dat dit alles voor de inlandsche maatschappij juist de fundameuteele voorwaarden voor het huwelijk zijn. Zijn deze nu in strijd met alles, wat eerbaar en oorbaar is, dan worden al die gebruiken in liet geheim vastgehouden en in toepassing gebracht. En hiertegenover staat men volstrekt machteloos. Ja, wat erger is, door de toepassing van dit Moluksche huwelijks-reglement worden die gewoonten onwillekeurig versterkt en bevestigd.
Toen nu op Boeroe's Zuid-Westelijk deel het Evangelie begon veld te winnen en Christenen in het huwelijk traden, werd door den posthouder van Tifoe dit Moluksche reglement op die paartjes toegepast x) en werden van nu af de huwelijken op de Ambonsche manier gesloten.
Wie kwamen om te trouwen gingen naar den posthouder en a,l waren ze beslist tegen het huwelijk, ze verklaarden toch plechtig, dat zij uit vrije keuze den stap deden. De posthouder wist of van den Boeroeschen vrouwenhandel niets af, of trok er zich niets van aan, hield zich aan de letter van het Moluksche reglement en schreef het huwelijk in.
Zoo werd dus ook hier het groote kwaad onwillekeurig gestijfd en. bleef het in het geheim voortwoekeren. Het was nu wel bekend, dat jonge kinderen reeds verhandeld werden en door allerlei het totaal van den bruidschat tot een enorme hoogte werd opgevoerd.
Met de beste bedoelingen bezield trachtte indertijd Resident van Assen hier een eind aan te maken. Op een vergadering met de d o o r h e t G o u v e r n e m e n t a a n g e s t e l d e hoofden besprak de Resident deze zaken, verklaarde dat dit verhandelen van meisjes moest ophouden, en stelde hij vast tot hoe hoog men in zake den bruidschat mocht gaan.
Nu kunnen wij buiteu beschouwing laten, of de Resident hiertoe recht en macht 'had. Maar het resultaat was, dat het verkwanselen van kinderen op dezelfde wijze werd voortgezet, en men allerlei dat gewoonte was bleef eischen van de familie van den candidaat-echtgenoot en bovendien nog als bruidschat eischte wat door den Resident was vastgesteld. Zoo werden de onkosten nog hooger, want men zei een-voudig : //dit heeft de Resident vastgesteld inzake den bruidschat// ;
!) Zie blz. 36 nt 2. — Noot van de commissie.
AMBON 38
van al het andere, dat natuurlijk eigen namen heeft in de landstaal, hiervan was uit onbekendheid niet gesproken. De Boeroebevolking hield zich zoo aan de letter van wat voor haar, omdat de Resident het gezegd had, als een wet geworden was.
Telkens en telkens kwamen nu de groote wantoestanden inzake het huwelijk aan het licht; maar de meer intieme dingen, die aan het sluiten van een huwelijk voorafgaan, bleven nog een geheim voor ons. De Christen-bevolking hield ze zooveel mogelijk voor ons verborgen. En dit is alleszins verklaarbaar, daar de reeds christelijke en de nog heidensche bevolking in een zeer nauw contact samenleven tengevolge van het communistisch stamverband. Door de school-kinderen en verschillende voorvallen werden echter meer dingen bekend en waar de meisjes in haar pogen om vrij te worden altijd steun bij de goeroe's en mij vonden, besloot de eerste Civiel-Gezaghebber van Boeroe, de heer Gerth van Wijk, een vergadering met alle hoofden en oudsten te beleggen om de zaken op het huwelijk betrekking hebbende te bespreken en zoo mogelijk tot betere ver-houdingen te komen.
De vergadering werd gehouden, maar daar er nog te veel geheimen voor ons in den handel in vrouwen waren en de Civiel-Gezaghebber het Moluksche reglement vasthouden moest 1), bleef ook deze ver-gadering zonder d i r e c t resultaat. Direct resultaat zeg ik, want in-direct had dit alles wel resultaat; want de meisjes hoorden er van, de jongens niet minder en de jongelingen namen het dubbel ter harte, want het was maar een enkeling onder hen, voor wie een meisje besproken was, terwijl menigeen al een goed oogje op de een of andere Boeroesche maagd had.
Herhaaldelijk weigerden de meisjes te verklaren, dat ze vrijwillig in het huwelijksbootje wilden stappen. Telkens kwam men tot schaking en als dergelijke gevallen nagespeurd werden, dan kwamen weer nieuwe geheimen aan het licht en leerden wij meer en meer kennen, hoe vreeselijk die geheele handel in meisjes en vrouwen is.
Nu mag het in andere gedeelten van Indië, waar een groot deel der bevolking reeds tot het Christendom is overgegaan, niet zoo treurig zijn als op Boeroe, toch is aan de Regeering gebleken, dat het Moluksche reglement en zijn toepassing ten slotte niet aan het doel beantwoordt en krachtdadig medewerkt tot het bevestigen en bestendigen van toestanden, waarin- een huwelijk op het fundament der liefde o n m o g e lijk gemaakt 'wordt.
Er werd dus besloten om de feitelijke toestanden op schrift te stellen, te constateeren welke veranderingen het Christendom inzake het oorspronkelijke huwelijk reeds gebracht heeft, om hierop voort-bouwend tot betere toestanden te komen, toestanden geboren uit de samenleving van de gechristianiseerde bevolking, vrij van het dwangjuk van Westersch recht, hetwelk om te worden wat het nu is een proces van honderden van jaren heeft doorgemaakt.
') Zie blz. 36 nt 2. — Noot van de commissie.
39 AMBON
Om tot dit doel te komen werden te Tifoe twee groote vergaderingen gehouden, waartoe alle hoofden, oudsten, onderwijzers, kerkedienaren en gezinshoofden werden uitgenoodigd. Hier werden alle zaken het huwelijk betreffende besproken en zoo beknopt mogelijk geformuleerd te boek gesteld. Allerlei waarvan iets bekend was werd genoemd en werd uitgeplozen, zoodat tenslotte alles tot klaarheid kwam.
Gevallen van huwelijk uit liefde naar eigen vrije keuze werden behandeld en algemeen werd erkend, dat dit toch in den grond der zaak de beste wijze van trouwen was.
Er waren er, die volstrekt iedere betaling wilden afgeschaft zien.
De eerste strijder hiervoor was de vader van den dubbelhuidigen Seth, maar dit kon geen algemeene instemming vinden.
Alles wat voor een huwelijk betaald moet worden werd behandeld en ten slotte besloot men, dat dit alles te zameu de som van vijf en zeventig gulden niet te boven mag gaan. Maar boven alles werd de nadruk gelegd op dit cardinale punt: //geen huwelijk zal aangegaan worden //dan met de vrije toestemming der aanstaande echtgenooten ; alles //wat bepaald en betaald wordt moet in het openbaar geschieden en //worden beschreven ten overstaan van familieleden en stamhoofden, //terwijl hierbij de goeroe als schrijver en de kerkedienaren als ge-//tuigen zullen optreden*.
Bij schaking zal ook nooit meer dan de vastgestelde som van vijf en zeventig gulden worden betaald, terwijl het aan een ieder vrij blijft bij een huwelijk te bepalen, dat er niets betaald behoeft te worden.
Dit laatste vooral is van het grootste belang.
Zat het in de kerk van Tifoe, waar deze vergaderingen werden gehouden vol mannen, rond de kerk stonden in dichte rijen, vrouwen, meisjes en jongelingen. Allen verdrongen zich voor de ramen, in de deuren, of tegen de wanden van het kerkgebouw en nu en dan moest er als er binnen niet geredetwist werd aan de buitenstaanders verzocht worden de discussie te staken, of tenminste wat minder luidruchtig instemming te betuigen met de voor haar zoo gunstige beraadslagingen.
De geheimen van het Boeroe-huwelijk aan het daglicht gebracht ! De vrouw niet langer koopwaar! Zij ook een stem in het huwelijks-kapittel! De gelegenheid tot vrije keuze open!
Dit zijn de eerste schreden op den goeden weg. De strijd, het lijden van vele vrouwen en meisjes, hebben het hunne hiertoe bij-gedragen . . . .