6. Kaderrichtlijn Afvalstoffen
7.7 Algemene concluderende opmerkingen
Het moge duidelijk zijn dat de Kaderrichtlijn Afvalstoffen nog een lange weg te gaan heeft, wil het de circulaire economie bereiken. Het lag natuurlijk niet in de lijn der verwachtingen dat alle principes van de circulaire economie perfect veruitwendigd gingen zijn in de nieuwe richtlijn, maar de Europese wetgever had toch aanzienlijk beter kunnen presteren.
De problemen die vooral aangepakt hadden moeten worden, zijn de te brede definitie van afvalstoffen, waardoor afvalregulering de facto boven afvalpreventie wordt geplaatst, de ongenuanceerde definitie van recycling, waardoor downcycling op dezelfde hoogte wordt geplaatst als re- en upcycling en de kwantitatieve doelstellingen voor recycling en voorbereiding voor hergebruik. Vooral dit laatste bemoeilijkt sterk de overgang naar een circulaire economie.
De richtlijn bevat ook positieve punten. Zo bevat de richtlijn de drie soorten milieuregelgeving. Wanneer deze zich goed tegenover elkaar verhouden, hebben we gezien dat dit de meest effectieve manier van reguleren is. In een aantal gevallen hebben we die verhouding besproken, maar dit behoeft in andere gevallen meer onderzoek.
Positieve toevoegingen zijn onder meer de afvalpreventiemaatregelen en sommige van de uitbreidingen van de artikelen rond UPV. Ook deze bepalingen bevatten echter nog een aantal negatieve punten. Vaak is dat de te vrijblijvende bewoording ervan.
Zoals we gezien hebben onder 2.2.5 is de weg naar een circulaire economie bezaaid met tal van obstakels. Regelgeving is daar één van. De hoop voor dit onderzoek was dat dit een niet te groot probleem zou vormen. Dit is jammer genoeg niet het geval. De EU maakt onvoldoende zijn eigen geschepte verwachtingen, geuit in zijn actieplan voor de circulaire economie, waar. Dit werkstuk
88 identificeerde een aantal grote en minder grote problemen, die versterkt kunnen worden na de implementering ervan in de lidstaten. Het is aangewezen dat de Unie deze zo snel mogelijk tracht op te lossen.
89
Bibliografie
Boeken
DALHAMMER, C., “Extended Producer Responsibility” in M. FAURE (ed.), Elgar Encyclopedia of
Environmental Law, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2015, 208 – 218.
DALY, H., “A Further Critique of Growth economics” in SHMELEV, S. (ed.), The Green Economy
Reader, Bazel, Springer, 2017, 55 - 66.
FRANCO-GARCIA, M., CARPIO-AGUILAR, J.C. en BRESSERS, H., “Towards Zero Waste - Circular Economy Boost, Waste to Resources”, Berlijn, Springer, 2019, 273 p.
GRAEDEL, T., “Industrial Ecology: Definition and Implementation”, in SOCOLOW, R., ANDREWS, C., BERKHOUT, F., THOMAS, V. en MOOMAW, W.R. (eds.), Industrial Ecology and Global Change, Cambridge, Cambridge University Press, 1995, 23 – 42.
HACKER. P en DIMITROPOULOS, G., “Behavioural Law & Economics and Sustainable Regulation - From Markets to Learning Nudges” in MATHIS, K. en HUBER, B.R. (eds.), Environmental Law and
Economics, Bazel, Springer, 2017, 155 - 184.
HANNEQUART, J.P., “Circular Economy: The Political and Legal Ambition of the European Union”, La Louvière, Le Livre en Papier, 2018, 234 p.
JACKSON, T., “Welvaart zonder groei: economie voor een eindige planeet”, Utrecht, Jan van Arkel, 2011, 259 p.
KOTZ, D.M., “The Rise and Fall of Neoliberal Capitalism”, Cambridge, Massachusetts en Londen, Harvard University Press, 2015, 288 p.
LANGLET, D. en MAHMOUDI, S., “EU environmental law and policy”, Oxford, Oxford University Press, 2016, 432 p.
MAITRE-EKERN, E., “The Choice of Regulatory Instruments for a Circular Economy”, in MATHIS, K. en HUBER, B.R. (eds.), Environmental Law and Economics, Bazel, Springer, 2017, 305 – 334.
PEARCE, D. en TURNER, R.K., “Economics of Natural Resources and the Environment”, Londen, Harvester Wheatsheaf, 1990, 378 p.
PIRES, A. e.a., “Sustainable solid waste collection and management”, Berlijn, Springer, 2019, 368 p. RAWORTH, K., “Donuteconomie: In zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw”,
Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2017, 320 p.
Tijdschriften
ANDERSEN, M.S., “An introductory note on the environmental economics of the circular economy”,
Sustainability Science 2007, 133 - 140.
ATASU, A., “Operational Perspectives on Extended Producer Responsibility”, Journal of Industrial
90 BOCKEEL, J., “De nieuwe afvalstoffen- en materialenregelgeving in vogelvlucht”, T.Aann, 2012, 7-8.
BRAUNGART, M., McDONOUGH W. en BOLLINGER, A., “Cradle-to-cradle design: creating healthy emissions - a strategy for eco-effective product and system design”, Journal of Cleaner Production 2007, 1337 - 1348.
GHARFALKAR, M. e.a., “Analysis of waste hierarchy in the European waste directive 2008/98/EC”,
Waste Management 2015, 305 - 313.
GEISSDOERFER, M., SAVAGET, P. ,BOCKEN, N.M.P. en HULTINK, E.J., “The Circular Economy - A new sustainability paradigm?”, Journal of Cleaner Production 2017, 757 - 768.
GHISELLINI, P., CIALANI, C. en ULGATI, S., “A review on circular economy: the expected transition to a balanced interplay of environmental and economic systems”, Journal of Cleaner Production 2016, 11 - 32.
KIRCHHERR, J. e.a., “Barriers to the Circular Economy: Evidence From the European Union (EU)”,
Ecological Economics 2018, 264 - 272.
KIRCHERR, J., REIKE, D. en HEKKERT, M., “Conceptualizing the circular economy: An analysis of 114 definitions“, Resources, Conservation & Recycling 2017, 221 - 232.
KORHONEN, J., HONKASALO, A. en SEPALLA, J., “Circular Economy: The Concept and its Limitations”,
Ecological Economics 2018, 37 - 46.
LAZAREVIC, D. en VALVE, H., “Narrating expectations for the circular economy: Towards a common and contested European transition”, Energy Research & Social Science 2017, 60 - 69.
MALINAUSKAITE, J., JOUHARA, H. en SPENCER, N., “Waste Prevention and Technologies in the Context of the EU Waste Framework Directive: Lost in Translation?”, European Energy and
Environmental Law Review 2017, 66 - 80.
NASH, H.A., “The Revised Directive on Waste: Resolving Legislative Tensions in Waste Management?”, Journal of Environmental Law 2009, 139 – 149.
PRIETO-SANDOVAL, V., JACA, C. en ORMAZABAL, M., “Towards a consensus on the circular economy”, Journal of Cleaner Production 2018, 605 - 615.
RANTA V. e.a., “Exploring institutional drivers and barriers of the circular economy: A crossregional comparison of China, the US, and Europe”, Resources, Conservation & Recycling 2018, 70 - 82. RUBENS, W. en VANHEUSDEN, B. “De afvalstoffenreglementering als knelpunt voor de circulaire economie: belemmeringen en mogelijke oplossingen”, MER 2019, 31 - 43.
SCOTFORD, E., “Trash or treasure: policy tensions in EC waste regulation”, Journal of Environmental
Law 2017, 367 – 388.
STEENMANS, K., "Extended Producer Responsibility: An Assessment of Recent Amendments to the European Union Waste Frameworks Directive," Law, Environment and Development Journal 2019, 108 – 123.
91
Essays en papers
BOULDING, K.E., “The Economics of the Coming Spaceship Earth”, in H. JARRET (ed.), Environmental Quality in a Growing Economy, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1966, 3 - 14.
KAS, J., BET, B. en TRUIJENS, D. (eds.), “Barriers and Best Practices for the Circular Economy”, 2018, 40 p, https://repub.eur.nl/pub/105039.
PHEIFER, A.G., “Barriers & Enablers to Circular Business Models”, Brielle, ValueC, 2017, 25 p.
Rapporten en studies
BRUNDLANDT, G.H., “Our common future: report of the world commission on environment and development”, 1987, 300 p, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our- common-future.pdf.
BOURGUIGNON, D., “Circular economy package: Four legislative proposals on waste”, Brussel, European Parliamentary Research Service, 2016, 12 p.
DE SMET, M. en LINDER, M. (eds.), “A Circular Economy for Plastics”, Brussel, Directoraat-generaal Onderzoek en Innovatie, 2019, 239 p.
HASSAN, R., SCHOLES, R., en ASH, N., (eds.), “Ecosystems and Human Well-being: Current State and Trends, Volume 1”, Washington, Island Press, 2005, 917 p.
RIZOS, V., TUOKKO, K. en BEHRENS, A., “The Circular Economy: A review of definitions, processes and impacts”, Brussel, Centre for European Policy Studies, 2017, 40 p.
VALANT, J., “Planned obsolescence: Exploring the issue”, Brussel, European Parliamentary Research Service, 7 p.
X, “Tussenbalans Groene Groei 2015”, Den Haag, Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 2015, 79 p.
X, “Study on modelling of the economic and environmental impacts of raw material consumption”, Luxemburg, Publications Office of the European Union, 2014, 60 p,
http://ec.europa.eu/environment/enveco/resource_efficiency/pdf/RMC.pdf.
X, “Towards the Circular Economy: Economic and business rationale for an accelerated transition”, Cowes, Ellen MacArthur Foundation, 2013, 96 p.
Europeesrechtelijke normen
B.Comm. nr. 2011/753/EU, 18 november 2011 tot vaststelling van voorschriften en berekeningsmethoden ter controle van de naleving van de bij artikel 11, lid 2, van Richtlijn
2008/98/EG van het Europees Parlement en de Raad vastgestelde doelstellingen, Pb.L. 25 november 2011, afl. 310, 11.
B.EP.Raad nr. 1386/2013/EU, 20 november 2013 inzake een nieuw algemeen milieuactieprogramma voor de Europese Unie voor de periode tot en met 2020 „Goed leven, binnen de grenzen van onze planeet”, Pb.L. 28 december 2013, afl. 354, 171.
92 Ged.B.Comm nr. (EU) 2019/1597, 3 mei 2019 tot aanvulling van Richtlijn 2008/98/EG van het
Europees Parlement en de Raad met betrekking tot een gemeenschappelijke methode en minimale kwaliteitsvereisten voor de eenvormige meting van hoeveelheden levensmiddelenafval, Pb.L. 27 september 2019, afl. 248, 77.
Pb.L. 14 juni, afl. 150, 161 p.
Richtl.Raad, nr. 75/442/EEG, 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen, Pb.L. 25 juli 1975, afl. 194, 47. Richtl.Raad, nr. 91/156/EEG, 18 maart 1991 tot wijziging van richtlijn 75/442/EEG betreffende afvalstoffen, Pb.L. 26 maart 1991, afl. 78, 32.
Richtl.Raad nr. 1999/31/EG, 26 april 1999 betreffende het storten van afvalstoffen, Pb.L 16 juli 1999, afl. 182, 1.
Richtl.EP.Raad nr. 2008/98/EG, 19 november 2008 betreffende afvalstoffen en tot intrekking van een aantal richtlijnen, Pb.L. 22 november 2008, afl. 312, 3.
Kaderrichtlijn Afvalstoffen 2018 https://eur-lex.europa.eu/legal- content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02008L0098-20180705&from=EN.
Richtl.EP.Raad nr. 2009/125/EG, 21 oktober 2009 betreffende de totstandbrenging van een kader voor het vaststellen van eisen inzake ecologisch ontwerp voor energiegerelateerde producten, Pb.L. 31 oktober 2009, afl. 285, 10.
Richtl.EP.Raad nr. 2010/75/EU, 24 november 2010 inzake industriële emissies (geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging), Pb.L 17 december 2010, afl. 334, 17.
Richtl.EP.Raad, nr. 2012/19/EU, 4 juli 2012 betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA), Pb.L. 24 juli 2012, afl. 197, 38.
Richtl.EP.Raad nr. (EU) 2018/849, 30 mei 2018 tot wijziging van de Richtlijnen 2000/53/EG
betreffende autowrakken, 2006/66/EG inzake batterijen en accu’s, alsook afgedankte batterijen en accu’s, en 2012/19/EU betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur, Pb.L. 14 juni 2018, afl. 150, 93.
Richtl.EP.Raad nr. (EU) 2018/850, 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn 1999/31/EG van de Raad betreffende het storten van afvalstoffen, Pb.L. 14 juni 2018, afl. 150, 100.
Richtl.EP.Raad nr. (EU) 2018/851, 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn 2008/98/EG betreffende afvalstoffen, Pb.L. 14 juni 2018, afl. 150, 109.
Richtl.EP.Raad nr. (EU) 2018/852, 30 mei 2018 tot wijziging van Richtlijn 94/62/EG betreffende verpakking en verpakkingsafval, Pb.L. 14 juni 2018, afl. 150, 141.
Richtl.EP.Raad nr. (EU) 2019/904, 5 juni 2019 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu, Pb.L 12 juni 2019, Afl. 155, 1.
UVerord.Comm nr. (EU) 2016/1245, 28 juli 2016 tot vaststelling van een voorlopige
93 (EEG) nr. 2658/87 van de Raad, en de vermeldingen van afvalstoffen die zijn opgenomen in de
bijlagen III, IV en V bij Verordening (EG) nr. 1013/2006 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de overbrenging van afvalstoffen, Pb.L. 29 juli 2016, afl. 204, 11.
Verord.EP.Raad (EG) nr. 178/2002, 28 januari 2002 tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving, tot oprichting van een Europese Autoriteit voor voedselveiligheid en tot vaststelling van procedures voor voedselveiligheidsaangelegenheden, Pb.L 1 februari 2002, Afl. 31, 1.
Verord.EP.Raad (EG) nr. 1013/2006, 14 juni 2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen, Pb.L. 12 juli 2006, afl. 190, 1.
Verord.EP.Raad (EG) nr. 1907/2006, 18 december 2006 inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH), tot oprichting van een Europees Agentschap voor chemische stoffen, houdende wijziging van Richtlijn 1999/45/EG en houdende intrekking van Verordening (EEG) nr. 793/93 van de Raad en Verordening (EG) nr. 1488/94 van de Commissie alsmede Richtlijn 76/769/EEG van de Raad en de Richtlijnen 91/155/EEG,
93/67/EEG, 93/105/EG en 2000/21/EG van de Commissie, Pb.L 30 december 2006, afl. 396, 1.
Officiële EU-documenten
COM/2001/68 final, 7 februari 2001 “Green paper on integrated product policy”, 32 p.
COM/2014/398 final, 2 juli 2014 “Naar een circulaire economie: Een afvalvrij programma voor Europa”, 17 p.
COM/2015/0614 final, 12 december 2015 “Maak de cirkel rond - Een EU-actieplan voor de circulaire economie”, 24 p.
COM/2016/773 final, 30 november 2016 “Werkplan inzake ecologisch ontwerp 2016-2019”, 12 p. COM/2017/34 final, 26 januari 2017, “De rol van energiewinning uit afval in de circulaire economie”, 11 p.
COM/2020/4029 final, 17 juni 2020, “Horizon 2020 Work Programme 2018 – 2020 - 1. General Introduction”, 44 p.
SWD/2018/36 final, 16 januari 2018 “Report on Critical Raw Materials and the Circular Economy”, 68 p.
SWD/2019/90 final, 4 maart 2019 “on the implementation of the Circular Economy Action Plan”, 19 p.
X, “Guidance on the Interpretation of Key Provisions of Directive 2008/98/EC on Waste”, Brussel, Directoraat-generaal Milieu, 2012, 74 p.
94
EU-rapporten
X, “Richtsnoeren voor afvalaudits voorafgaand aan de sloop en renovatie van gebouwen. EU-protocol inzake beheer van bouw- en sloopafval”, Brussel, Directoraat-generaal Interne Markt, Industrie, Ondernemerschap en Midden- en Kleinbedrijf, 2018, 39 p.
Rapporten in opdracht van de EU
ECORYS, “EU-protocol inzake bouw- en sloopafvalbeheer”, Brussel, Directoraat-generaal Interne Markt, Industrie, Ondernemerschap en Midden- en Kleinbedrijf, 2016, 54 p.
GONZALEZ, A. en MAMALIS, P., “Research & Innovation Projects relevant to the Circular Economy Strategy, CALLS 2016 - 2018”, Brussel, Directoraat voor Onderzoek en Innovatie, 2019, 329 p. MONIER, V., “Development of Guidance on Extended Producer Responsibility (EPR)”, Brussel, Directoraat-generaal Milieu, 2014, 227 p.
PAINO, R., “Circular Economy Research and Innovation - Connecting economic & environmental gains”, Brussel, Directoraat voor Onderzoek en Innovatie, 2017, 23 p.
Rechtspraak
HvJ 9 juli 1992, nr. C-2/90, ECLI:EU:C:1992:310. HvJ 15 juni 2000, nrs. C-418/97 en C-419/97, ECLI:EU:C:2000:318. HvJ 18 april 2002, nr. C-9/00, ECLI:EU:C:2002:232. HvJ 15 januari 2004, nr. C-235/02, ECLI:EU:C:2004:26. HvJ 11 november 2004, nr. 457/02, ECLI:EU:C:2004:707.Webpagina’s
X, Generation of waste, excluding major mineral wastes, per capita and by European country, 2019,
https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/generation-of-waste-excluding-major-4#tab- chart_1_filters=%7B%22rowFilters%22%3A%7B%7D%3B%22columnFilters%22%3A%7B%7D%3B%22s
ortFilter%22%3A%5B%22obsValue_2010_reversed%22%5D%7D.
X, Trend in municipal waste management, 2019, https://www.eea.europa.eu/data-and- maps/daviz/trend-in-municipal-waste-management#tab-chart_2.
X, Progress towards selected waste management targets, 2019, https://www.eea.europa.eu/data- and-maps/figures/progress-towards-selected-waste-management-targets.
X, 10 vragen over het cohesiebeleid – Europees regionaal beleid,
https://ec.europa.eu/regional_policy/nl/faq/#1.
X, Voluntary certification scheme for waste treatment, https://cordis.europa.eu/project/id/820859. X, Wat is primaire hernieuwbare energie?, https://pixii.be/ontdek/kennis/wat-primaire-
95
Bijlage
Afbeelding 1. Dit is een meer klassieke voorstelling van de afvalhiërarchie. De drie bovenste niveau’s zijn altijd aanwezig. Soms wordt hier terugwinning (“recovery”. Soms wordt dit ook aangeduid als nuttige toepassing.) aan toegevoegd. (bron: D. BOURGUIGNON, “Circular economy package: Four legislative proposals on waste”, Brussel, European Parliamentary Research Service, 2016, 5.)
Afbeelding 2. Dit is een hiërarchie die meer onderscheid maakt tussen acties en dus een meer genuanceerd beeld geeft. (bron: J. KIRCHERR, D. REIKE en M. HEKKERT, “Conceptualizing the circular economy: An analysis of 114 definitions“, Resources, Conservation & Recycling 2017, 224.)
96 Afbeelding 3. Dit is het befaamde vlinderdiagram van de Ellen MacArthur Foundation. Het is eigenlijk een grafische voorstelling van de circulaire economie. Daarin is een soort afvalhiërarchie
opgenomen. De blauwe zijde vertelt ons hoe materialen in onze economie zouden moeten
circuleren. Hoe kleiner de cirkel hoe wenselijker. (bron: X, “Towards the Circular Economy: Economic and business rationale for an accelerated transition”, Cowes, Ellen MacArthur Foundation, 2013, 23.)
97 Afbeelding 4. X, Trend in municipal waste management, 2019, https://www.eea.europa.eu/data- and-maps/daviz/trend-in-municipal-waste-management#tab-chart_2. (op de website kan de grafiek nauwkeurig afgelezen worden)
98 Afbeelding 5. X, Progress towards selected waste management targets, 2019,
https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/progress-towards-selected-waste-management- targets.
99 Afbeelding 6. X, Generation of waste, excluding major mineral wastes, per capita and by European
country, 2019, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/generation-of-waste-excluding- major-4#tab-
chart_1_filters=%7B%22rowFilters%22%3A%7B%7D%3B%22columnFilters%22%3A%7B%7D%3B%22s ortFilter%22%3A%5B%22obsValue_2010_reversed%22%5D%7D. (op de website kan de grafiek nauwkeurig afgelezen worden)