Vraag nr. 67 van 13 mei 2005
van de heer MARC VAN DEN ABEELEN Bedrijfsoverdracht – Familiale bedrijven
Internationale studies tonen aan dat ongeveer 70 % van de ondernemingen in de wereld familie-bedrijven zijn. Zij dragen dan ook in belangrijke mate bij tot onze welvaart. Niet minder dan 55 % van het bruto nationaal product (BNP) kan op het conto van familiebedrijven worden geschre-ven. Familiebedrijven onderscheiden zich ook van andere bedrijven door hun hoge jobcreatie. Niet minder dan 80 % van de werknemers werkt in een familiebedrijf.
De overname van een familiebedrijf is echter een delicate operatie. Zo zijn er zowel organisatorisch als fiscaal een aantal hindernissen die een over-name kunnen bemoeilijken. Minder dan 66 % van de familiebedrijven is na de tweede generatie nog in handen van de familie. Amper 13 % van deze bedrijven overleeft een derde generatie. De over-gang van de tweede naar de derde generatie is dan ook cruciaal.
De Vlaamse Regering heeft in het verleden een aantal maatregelen uitgewerkt om familiebedrijven te ondersteunen. Zo heeft minister Van Mechelen bijvoorbeeld de registratierechten voor schenkin-gen van onderneminschenkin-gen verlaagd van 3 % naar 2 %. En de minister zelfheeft in haar beleidsnota dui-delijk te kennen gegeven dat zij de overname van bedrijven verder wil ondersteunen met subsidies en para-fiscale maatregelen (Stuk 94 (2004-2005)-Nr. 1, blz. 71 e.v.).
Ook op organisatorisch vlak moeten bedrijven de nodige voorbereidingen treffen en afspraken maken met het oog op een latere overname, en dat geldt met name voor familiebedrijven.
Familiefora geven familiebedrijven de kans om op een gestructureerde manier na te denken over de toekomst van het bedrijf. Het familiecharter is dan weer een uitstekend instrument om de verschillende stappen van het opvolgingsproces op papier te zet-ten, zodat conflicten tijdig worden ontmijnd. Men mag namelijk niet vergeten dat het opstellen van een overnameplan gemiddeld vijf tot zeven jaar in beslag neemt. In het charter kunnen ook de visie van het bedrijf, de financiële doelstellingen van het bedrijf en de vergoedingen die betaald worden aan
de familieleden worden vastgelegd. Slechts 11 % van de familiebedrijven heeft vandaag een charter. Werden er, in het kader van bovenvermelde beleids-doelstellingen, al maatregelen uitgewerkt voor de stimulering van familiecharters en familiefora via subsidies of parafiscale maatregelen?
Antwoord
De overdracht vormt na de opstart en de groei, de derde belangrijke fase in de levensloop van een bedrijf. De Vlaamse Regering, die van het onder-nemerschap een beleidsprioriteit gemaakt heeft, besteedt bijgevolg niet alleen aan de eerste twee, maar ook aan deze derde fase de gepaste aan-dacht. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat de economische en maatschappelijke toegevoegde waarde van levensvatbare, groeikrachtige onder-nemingen zou verloren gaan, alleen maar omdat de eigenaar op het einde van zijn loopbaan geen geschikte overnemer vindt.
Voor wat de overdracht betreft van familiebedrij-ven, moeten twee trends aangestipt worden: – Uit studies blijkt dat het aantal familiale
opvol-gingen daalt, meer bepaald het aantal over-drachten van ouder op kind. Kinderen voelen er blijkbaar steeds minder voor om het fami-liebedrijf over te nemen. Als gevolg daarvan neemt het aantal overdrachten aan derden toe en komen successie en schenking als over-drachtsvorm steeds minder voor.
– Ook blijkt dat na hun overdracht, de familie-bedrijven globaal gezien minder goed presteren dan de bedrijven waar de overdracht niet in de familiesfeer plaatsvond. Dit kan mogelijk ver-klaard worden door mindere ondernemersca-paciteiten in de tweede generatie maar vooral door het feit dat de familiale overnemer blijft vasthouden aan de continuïteit van het bedrijf als lange-termijnperspectief en minder dan een derde-overnemer focust op scherpe groeipresta-ties.
overheid een aantal instrumenten aan, waaronder enkele nieuwe, die vandaag of in een zeer nabije toekomst op een doeltreffende manier kunnen aan-gewend worden in het kader van de overdrachtpro-blematiek. Zij liggen in het domein van drie van de belangrijkste aandachtspunten bij elke bedrijfs-overdracht: informatie, advies en financiering. Vraag en aanbod blijken zich op de overname-markt slechts moeizaam te vinden. Ook met het stijgende aantal overdrachten van familiebedrijven aan derden in het achterhoofd, was het belang-rijk te voorzien in de beschikbaarheid en de vlotte doorstroming van consistente informatie inzake over te dragen bedrijven enerzijds en kandidaat-overnemers anderzijds. In een samenwerkingsver-band met private partners ondersteun ik daarom het Vlaamse initiatief www.overnamemarkt.be, een virtueel forum voor bedrijfsovernames waar eigenaars geschikte kandidaat overnemers en kan-didaten geschikte ovemame-opportuniteiten kun-nen vinden.
De inbreng van externe expertise blijkt dikwijls van goudwaarde te zijn voor het welslagen van een bedrijfsoverdracht. Met de instrumenten van de adviescheques en de durf-na-adviescheques wor-den respectievelijk de bedrijfsleiders en de al dan niet familiale kandidaat-overnemers financieel aangemoedigd door de Vlaamse overheid om zich te omringen met kwalitatief hoogstaand advies, verstrekt door erkende adviesinstanties. Ook wordt momenteel actief gewerkt aan het stimuleren van het mentorschap. In het kader van een bedrijfs-overdracht kan dit een geschikt concept zijn om de ervaren overdrager aan te zetten om zijn kennis en ervaring in een begeleidingstraject als mentor ver-der ter beschikking te stellen van de overnemer van zijn onderneming.
Een derde knelpunt bij bedrijfsovernames is de financiering. Hier kunnen enkele recente maatre-gelen van de Vlaamse overheid, die reeds in hun implementatiefase zitten, een kentering in bren-gen. Met de vernieuwde waarborgregeling kunnen de voor het systeem erkende banken binnenkort gewestwaarborgen inzetten bij de verlening van kredieten aan KMO's die zelf onvoldoende waar-borgen aan potentiële kredietverleners kunnen voorleggen. De ARKimedes-regeling zal de pri-vate belegger fiscaal aanmoedigen om via het Arkimedes-fonds durfkapitaal te investeren in Vlaamse ondernemingen die in hun opstart- of groeifase geconfronteerd worden met een tekort
