Vraag nr. 310 van 6 juni 2002
van de heer ANDRE-EMIEL BOGAERT Maritieme toegangswegen – Onderhoud
Het dichtslibben en verzanden van de maritieme toegangswegen tot de Vlaamse zeehavens, a l s m e d e van de Schelde en aanverwante waterlopen, is een bekend probleem, waaraan tot voor kort geduren-de jaren weinig of geen aandacht werd besteed. D e toestand wordt echter steeds ernstiger, zoals onder meer blijkt uit de nota "Baggerproblematiek : v r a-gen aan overheid en milieubeweging" vanwege de economische sectoren, de nota "Diepgangbeper-kingen op de Vlaamse waterwegen" van Promotie Binnenvaart Vlaanderen en de nota "Knelpunten-nota bagger- en ruimingsspecieproblematiek" van de betrokken administratie van de Vlaamse Ge-meenschap.
De bevoegdheden over bedoelde materie zijn mo-menteel verspreid over de afdelingen Maritieme To e g a n g, Zeeschelde en Bovenschelde van het Mi-nisterie van de Vlaamse Gemeenschap. Op 15 janu-ari 2002 bracht ik de problematiek ter kennis van de administratie Waterwegen en Zeewezen. I n m i d-dels mocht ik zowel vanwege de afdeling Maritie-me To e g a n g, als vanwege de afdeling Bovenschelde een aantal gegevens ontvangen. De aan de afdeling Zeeschelde gevraagde gegevens heb ik nog niet in mijn bezit.
Volgende situatieschets is van belang. Maritieme Toegang
Deze afdeling is bevoegd voor het takenpakket van de vroegere afdeling Maritieme Schelde, u i t g e b r e i d tot alle maritieme toegangswegen tot de V l a a m s e z e e h a v e n s. Blijkbaar behoren vanaf 1 februari 2002 ook taken inzake de haven van A n t w e r p e n , de im-plementatie van het havendecreet en bijkomende taken ter uitvoering van het sociaal begeleidings-plan Doel en de wet-Chabert tot haar opdracht. Wat het onderhoud van de Schelde betreft, m a k e n deze werken het voorwerp uit van een overheids-o p d r a c h t , uitgevoverheids-oerd in het kader van het bestek 16 EF/1/98 en totstandgekomen via een procedure van beperkte offerteaanvraag in Europees verband (met aanvang op 01/04/99 en eindigend op 3 1 / 0 3 / 0 6 ) . De uitvoerder is de "Tijdelijke Ve r e n i-ging Zeeschelde" (Dredi-ging International NV, O n-dernemingen Jan De Nul NV en Baggerwerken De Cloedt en Zoon NV).
Het initiële inschrijvingsbedrag bedroeg 63.768.307,51 euro. Volgens de administratie werd voor het pachtjaar 2002-2003 (01/04/02 t/m 31/03/03) een bedrag van 80 miljoen euro in de be-grotingsvoorstellen 2002 ingeschreven, r e k e n i n g houdende met de herziening en de evolutie van de stroom (dus eigenlijk veel meer dan het initiële in-s c h r i j v i n g in-s b e d r a g ) . Of er, behalve dit betreffende het onderhoud van de Schelde, nog andere rui-m i n g s- en baggercontracten lopen, is rui-moeilijk te zeggen wegens gebrek aan voldoende gegevens. Bovenschelde
Deze afdeling beheert de Schelde en aanverwante rivieren vanaf de grens met het Waalse gewest tot G e n t . Jaren geleden bestonden er weinig of geen t o e s l i b b i n g s- en verzandingsproblemen. Door ver-bredingswerken aan de Bovenschelde en de Leie in de periode eind jaren '60 – begin jaren '70 ont-stond er in de waterhuishouding een nieuwe dyna-miek met sterk verhoogde sedimentatie. Eind jaren ' 8 0 , begin jaren '90 was de toestand dramatisch ge-worden en diende men dringend over te gaan tot verhoogd baggeren en het aanleggen van stortter-r e i n e n . Wat dit laatste betstortter-reft, kwam estortter-r een zwastortter-re kink in de kabel, doordat het geplande stort in Ou-denaarde in de loop van 1998 gerechtelijk verviel. Het probleem is dat er eigenlijk sinds eind 1995 geen onderhoudsbaggerwerken meer werden uit-g e v o e r d , waardoor de toestand op de Bovenschel-de en aanverwante waterlopen stilaan dramatisch werd (zie ook de hierboven reeds opgesomde no-t a ' s ) . In de loop van 2001 werd derhalve overge-gaan tot planning en gunning van dringende bag-g e r w e r k e n . Deze opdrachten hebben betrekkinbag-g op de Ringvaart rond Gent en de Bovenschelde. De eerste opdracht omvat de baggerwerken zelf en het transport naar de plaats van afname : in 2002 op de Ringvaart en in 2003 op de Bovenschelde. De opdracht werd na openbare aanbesteding toe-vertrouwd aan de Tijdelijke Vereniging Dredging International NV – Ondernemingen Jan De Nul N V, en dit voor een bedrag van 5.455.000 euro, waarvan 40 % voor de Bovenschelde is.
bagger-bak worden 23 speciemonsters genomen om de kwaliteit van het slib te bepalen en zo ook de ton-nage aan te factureren droge stof (300 à 400 ton stof per bak).
Overeengekomen werd dat de Tijdelijke Ve r e n i-ging (TV) de eerste 250.000 ton mag factureren tegen een prijs van boven de 2.000 frank en de vol-gende 200.000 ton tegen een prijs van boven de 1.000 frank. Dit is eigenlijk een gunst, omdat het de aannemer moet toelaten zijn globale investerin-gen in de eerste werkperiode te financieren. In globo
Normaliter zal de doorlichting in het kader van Beter Bestuurlijk Beleid uiteindelijk leiden tot een samenvoeging van de verschillende afdelingen om de waterhuishouding in Vlaanderen adequater te b e h e r e n . Verder blijft er ook een spanningsveld tussen enerzijds het aspect openbare werken en an-derzijds het aspect leefmilieu. Wat dit laatste be-t r e f be-t , werd door minisbe-ter Vera Dua een onderzoek ingesteld omtrent de ruimings- en baggerspecie-p r o b l e m a t i e k . Indien er naar de toekomst geen obaggerspecie-p- op-lossing kan worden gevonden voor het storten van b a g g e r s p e c i e, dan zijn de economische gevolgen voor de betrokken sectoren niet te overzien. N u reeds diende de diepgang van de Ringvaart van 3,5 meter naar 2,5 meter te worden teruggebracht, m e t alle gevolgen van dien. Voor de Leie werd voor de komende tien tot vijftien jaar een oplossing gevon-den in de aanleg van stortterreinen in Nazareth. Voor de Dender werd of wordt hoegenaamd niets g e p l a n d , terwijl de toestand in Dendermonde peni-bel wordt. Ook wat de Bovenschelde betreft, m o e t zeer dringend in stort terreinen worden voorzien. In het betrokken dossier gaat het dus niet alleen om begrotingsposten, contracten met derdea a n-n e m e r s, maar ook en-n vooral om het vin-nden-n van-n een-n haalbaar evenwicht tussen economie en ecologie. 1. Beschikt Vlaanderen over voldoende middelen
om alle maritieme toegangswegen tot de Vlaamse zeehavens economisch en ecologisch te vrijwaren ?
2. Kan de afdeling Maritieme Toegang de be-voegdheidsuitbreidingen aan die ingaan vanaf 1 februari 2002 ?
3. Wat is de stand van zaken van de lopende over-heidsopdracht in het kader van het bestek 16 EF/1/98, normaliter tot 31 maart 2006 ?
4. Waarom wordt voor het pachtjaar 2002-2003 in de begrotingsvoorstellen 2002 een bedrag van
80 miljoen euro ingeschreven en wat wordt be-doeld met de motivering "herziening van het dossier en evolutie van de rivier" ?
5. Waarom werden er sinds eind 1995 geen onder-houdsbaggerwerken op de Bovenschelde uitge-voerd ?
Ging het hierbij om technische, dan wel om fi-nanciële oorzaken ?
6. Wat is de stand van zaken van de lopende over-heidsopdrachten in het kader van de voor 2002 en 2003 vergunde werken op de Ringvaart om Gent en de Bovenschelde ?
7. Waarom werd voor de eerste opdracht, n a m e l i j k het baggeren zelf, gekozen voor een openbare aanbesteding (5,5 miljoen euro) en voor de tweede en grotere opdracht, namelijk de afna-me van baggerspecie, voor een onderhande-lingsprocedure met bekendmaking (25,3 mil-joen euro) ?
8. Welk onderdeel van de waterhuishouding wordt beheerd door de afdeling Zeeschelde ?
9. In hoeverre houdt de Vlaamse regering reke-ning met de opmerkingen van het Rekenhof m . b. t . de diverse contracten en dan vooral deze in verband met de tweede opdracht in het dos-sier van de Bovenschelde ?
10. Zijn er reeds resultaten bekend van de specia-le studie inzake de ruimings- en baggerspe-c i e p r o b l e m a t i e k , zoals aangekondigd door mi-nister Vera Dua ?
11. Ten slotte, werkt de Vlaamse regering voor de toekomst aan een masterplan wat de globale waterhuishouding van Vlaanderen betreft, vanaf de Zeeschelde tot en met de andere be-vaarbare waterlopen ?
Antwoord
1. In tegenspraak met de bewering van de V l a a m-se volksvertegenwoordiger moet ik meedelen dat de maritieme toegangswegen steeds op een correcte wijze onderhouden zijn.
vergun-ningen terzake zullen uitwijzen in welke mate de onderhoudsbedragen verhoogd moeten wor-d e n . Hewor-den beschikken wij enkel over een ra-ming.
Bovendien zitten we in een overgangsperiode voor de baggerwerken achter de zeesluizen, d i e voor het in werking treden van het havende-creet ten laste waren van de havenautoriteiten. 2. De afdeling Maritieme Toegang kan de
be-voegdheidsuitbreiding aan, aangezien hiertoe de opdrachten gehergroepeerd werden. In de ko-mende maanden zal het personeelsbestand ver-sterkt worden.
3. De lopende overheidsopdracht bevindt zich in haar vierde pachtjaar en kent een normaal ver-loop.
4. Het inschrijvingsbedrag bedraagt 2.572.407.148 frank (incl. BTW) of 63.768.307,50 euro.
Ik merk op dat de door de Vlaamse volksverte-genwoordiger vermelde bedragen een pachtjaar b e h e l z e n . Een pachtjaar komt in dit geval niet overeen met een begrotingsjaar, dat loopt van 1 januari tot 31 d e c e m b e r. De bedragen door de Vlaamse volksvertegenwoordiger vermeld over de kosten voor het pachtjaar, zijn ramingen. Door het verschil van een trimester tussen pachtjaar en begrotingsjaar is het noodzakelijk de benodigde kredieten in te schrijven voor het begrotingsjaar.
De onderhoudsbaggerwerken worden aangere-kend op basisallocatie 1405 van programma 64.20 Havens, waarop in 2002 een bedrag is in-geschreven van 133.534.000 euro. Op deze basis-allocatie worden zowel de onderhoudsbagger-werken in de maritieme toegang als andere on-derhoudswerken aangerekend. In de begroting zelf is geen afzonderlijk krediet opgenomen voor onderhoudsbaggerwerken.
De totale kosten voor de onderhoudsbagger-werken zijn in grote mate afhankelijk van de s l i b i m p a c t , die op zijn beurt afhankelijk is van de meteorologische omstandigheden evenals van de vaarafstanden naar de stortplaatsen. E r wordt echter naar een optimalisatie van de bag-gerwerken gestreefd door een verhoogd toe-zicht bij middel van het aanwerven van een aan-tal bijkomende toezichters voor de baggerwer-k e n , door onderzoebaggerwer-k te doen naar optimalisatie van de baggerwerken en door het functioneel onderbrengen van deze werken in eenzelfde
af-d e l i n g, waaraf-door zowel af-de uniformiteit van af-de controles als de responsabilisering van de be-trokken ambtenaren verhogen.
Al deze maatregelen moeten ertoe leiden dat de kosten voor de onderhoudsbaggerwerken in de maritieme toegangswegen onder controle ge-houden worden.
5. Het niet-uitvoeren van onderhoudsbaggerwer-ken op de Bovenschelde in de periode 1995-2000 had geen financiële oorzaken, maar was te wijten aan het ontbreken van stortterreinen om de baggerspecie te bergen. In 1995 was het stort Bolveertput in Semmerzake volledig vol. To e n was het project reeds opgestart om de Donck-vijver in Oudenaarde in te richten als stortter-r e i n . De vestortter-rgunningen voostortter-r dit pstortter-roject zijn ge-weigerd, ook in administratief beroep.
Pas door het afsluiten in 2000 van een contract voor afname van baggerspecie door derden (met de TV Dredging International – DEC) is het opnieuw mogelijk geworden om vanaf 2001 te baggeren op de Bovenschelde.
6. De lopende opdracht voor afname en verwer-king van baggerspecie voorziet in de afname van 450.000 ton droge stof baggerspecie. O p datum van 1 juni 2002 bedroeg de afgenomen hoeveelheid ongeveer 110.000 ton droge stof. Het initieel contract van afname liep tot 31 d e-cember 2002, maar zal worden verlengd tot 31 december 2003. Dit vanwege het langdurig stil-leggen van de afname dat in 2001 is opgetreden door een juridische procedure van een natuur-vereniging.
7. Voor de afname en verwerking van de bagger-specie is gekozen voor een onderhandelingspro-cedure met bekendmaking. De reden hiervoor is dat het voorwerp van de opdracht niet duide-lijk kon worden afgebakend.
Het bestuur had onder meer geen zicht op de volgende zaken :
– de capaciteit van afname die zou worden aangeboden door de markt (minimale en maximale hoeveelheden en rendementen) ; – de voorwaarden van de afname ;
– de milieutechnische acceptatiecriteria : welke grenzen worden gesteld ; wordt specie geaccepteerd boven deze grenzen (lokale spots) ; wat gebeurt er dan met deze specie ? Het antwoord hierop is gerelateerd aan de voorwaarden van de milieuvergunningen van de afnemer ;
– de losmodaliteiten (uren, voorwaarden ge-steld aan het materieel waarmee de aanvoer gebeurt) ;
– de impact van verontreinigingen als breuk-s t e n e n , p l a breuk-s t i c breuk-s, zwerfvuil op het procebreuk-s van verwerking en afname.
De afgesloten overeenkomst is het eerste groot-schalige en innoverende project voor afname en verwerking van baggerspecie in V l a a n d e r e n . E r waren geen referentieprojecten voorhanden. 8. De afdeling Zeeschelde beheert de
Bovenschel-de vanaf RupelmonBovenschel-de tot Gent en verBovenschel-der Bovenschel-de bijrivieren Durme en Rupel, die gevormd wordt door de Benedennete met Kleine en Grote Nete en het bijbehorende Netekanaal, de Bene-d e n Bene-d i j l e, Bene-de DijleafleiBene-ding, Bene-de BovenBene-dijle, Bene-d e D e m e r, evenals de Zenne tot aan de grens met het Brusselse gewest. Met uitzondering van het Netekanaal vormen deze waterlopen het aan tij-werking onderhevige deel van het Scheldebek-ken en enkele als bevaarbaar geklasseerde bo-venpanden gekoppeld aan dat getijdengebied, met name de Grote Nete van Itegem tot Oos-t e r l o, de Demer van WerchOos-ter Oos-toOos-t DiesOos-t en heOos-t bovenpand van de Zenne met zijn verschillende armen.
Inzake de Zeeschelde tussen Rupelmonde en de Nederlandse grens beheert de afdeling Zee-schelde de oeverstroken en de jachthaven van Antwerpen-Linkeroever en staat in de regel ook in voor alle infrastructuurvergunningen en watergebonden bedrijvigheid langs de oevers, met uitzondering van de havengebonden contai-nerterminals.
De rivierbedding op dit vak en zodoende de be-vaarbaarheid en de baggerproblematiek vallen onder het beheer van de afdeling Maritieme Toegang.
9. De administratie Waterwegen en Zeewezen on-derschrijft de vaststelling van het Rekenhof dat de principes van het projectmanagement onvol-doende gevolgd zijn geweest.
Naar mijn oordeel wordt een dergelijk project het best aangepakt met een multidisciplinair t e a m . Dit multidisciplinair team moet, in over-eenstemming met de principes van het project-m a n a g e project-m e n t , werken project-met duidelijk afgebaken-de verantwoorafgebaken-delijkheafgebaken-den en moet worafgebaken-den be-last met het opstellen van strikte en zeer con-crete planningen en de opvolging hiervan. D e planningen dienen zich te manifesteren op ver-schillende niveaus, rekening houdende met de verschillende aspecten van het project en met de risico's die zich in elke fase kunnen voor-d o e n . Voor voor-deze manier van werken zijn twee elementen essentieel : voldoende vorming en ondersteuning om projecten op deze wijze aan te pakken en voldoende personeel.
Wat het eerste aspect betreft, heeft de admini-stratie Waterwegen en Zeewezen tweemaal een tweedaagse georganiseerd rond projectmanage-ment (op 2 en 3 oktober 2001 en op 12 en 13 de-cember 2001). Met behulp van een externe con-sultant en aan de hand van concrete voorbeel-den werd training gegeven in het aanpakken van projecten volgens de methodiek van het projectmanagement.
Voor de projecten van het "fysisch programma" 2002 werden de projectleiders van de adminis-tratieve Waterwegen en Zeewezen verplicht een planning op te maken van hun verschillende p r o j e c t e n , met aanduiding van de belangrijkste mijlpalen en de mogelijke risico's die deze ti-ming in gevaar kunnen brengen. Deze verplich-ting ondersteunt eveneens de toepassing van het projectmanagement.
10. Er zijn nog geen resultaten beschikbaar van het strategisch project "Ruimings- en baggerspe-cie".
De timing opgelegd door het kabinet van me-vrouw Dua, Vlaams minister van Leefmilieu, bepaalt dat tegen eind 2002 het afvalstoffen-plan voor de bagger- en ruimingsspecie zal wor-den voorgelegd aan de Vlaamse regering. Op dit ogenblik zijn twee deelstudies aan de gang :
– de Vlaamse Milieumaatschappij begroot de hoeveelheden en de kwaliteit van de bag-ger- en ruimingsspecie ;
moge-lijkheden voor verwerking en hergebruik van de specie.
11. In mijn strategisch project "Afstemmen van het waterpeil op de waterlopen en van het veilig-heidsniveau van de zeewering op de principes van integraal waterbeheer en integraal kustzo-nebeheer" zijn verschillende acties onderno-men met betrekking tot het waterpeilbeheer in V l a a n d e r e n . De uitvoering van deze acties is momenteel volop bezig.
Het Hydrologisch Informatiecentrum HIC is operationeel en staat in voor de verdere uit-bouw en modernisering van het hydrologisch m e e t n e t . In 2001 en 2002 werd via verschillen-de algemene offertevragen voor meer dan 1 miljoen euro in het meetnet geïnvesteerd. O p basis van de recente meetgegevens stelt het HIC in hoogwaterperiodes meermaals per dag hoogwaterberichten op. Deze berichten be-schrijven de actuele toestand op de waterlopen, evenals kwalitatieve voorspellingen van water-standen en afvoeren. De berichten worden con-form verspreid naar allerlei instanties via de Rivier Informatieservice RIS.
12. Het HIC investeert, conform de vooropgestel-de planning, sinds 2000 jaarlijks in gegevensin-winning van ruimtelijke data, zoals de opmaak van nauwkeurige en gedetailleerde digitale hoogtemodellen (Zeeschelde-, D e m e r- , L e i e - , M a a s - , D e n d e r- , Bovenschelde- en Netebek-ken) en een nauwkeurige opmeting van de dwarsdoorsneden van de waterlopen (Leie en Bovenschelde).
