o-
ooi
^=
0)I
NICO VAN SUCHTELEN
DE TUIN DER DROOMEN
COMEDIE DER LIEFDE
IN VIJF BEDRIJVEN
PT 5870 S77T8M
1900Z
Cl
ROBA
ti-S2
.J
DERÜBIBLIOTHEEK
'*•»
i? wïm
PH.P*AAO
ARBOR
Presented
to thelibrary o/
theUNIVERSITY OF TORONTO by
Professor Hans de Groot
s"\\-
DE TUIN DER DROOMEN
EDERLANDSCHE BIBLIOTHEEK
Onder leiding vanÜSimons, BOEKEN
Zi/NDE
%mm$mm uitgegeven dook
DE MAATSCHAPP!/ VOOR GOEDE EN GOEDKOOPE LECTUUR-AMSTERDAM
•msms;-
PERSONEN.
HANS BALDER,
kunstschilder, 30 jaar.LINE,
zijn vrouw, 28 jaar.Dr.
FRITS VAN BERLEVOORT,
arts, tegen de veertig, huisvriend derBALDERS.
OSKAR HEYL,
broervan
Line, 19 jaar.OLGA MURRAY,
logee bij de Balders, 25 jaar,maar
jonger uitziend.
LEO CRAUSE,
pianovirtuoos, 26 jaar.MARRETJE,
de traphit.EEN BEDELAAR.
EEN KRUIER.
EEN JOODSCH ANTIQUAAR.
Het
stuk speelt in een landhuisje bij een dorp in de buurteener groote stad.
-' 'i
EERSTE BEDRIJF,
(Groote tuinkamer metlinks openslaande deuren naarwaranda en tuin.
Uitzichtopeenterrasjedatdoor eenrozenhaag vaneenlager liggend,bont- bloeiend bloemenveldje is gescheiden. Linkerwand, tusschen kamer en waranda, geheel glas, waarvoor doorzichtige gordijntjes en lichte, linnen overgordijnenmetvalletje. De murengrijsgecement,metlichtbruin gebeitste betimmering totschouderhoogte. Aan achterwand, middenin, een ingetim- merde boekenkast; met half-opengeschoven morrisgordijntjes; boeken eenigszins wanordelijk. Op de kastinhetmidden, een groot wit-porceleinen Boeddhabeeld, op linkerhoek eengemberpotmetveldbloemen, op rechterhoek ordeloozestapels boeken. Links naast de kast een overdekte naaimachine, rechts een bankje, grenzendaan den open haardschuinin denhoek. Voor den haardeenklein tafeltje met éénrieten stoel waarop fraai geborduurde kussens en één klimaatschieter waarvan de linnen zitting met een zwaar Perzisch kleedje is bedekt. In den rechterwand, naastden haard, een deur naar de gang; daarnaast,ingetimmerd, een eenvoudigbuffetwaarop eenig Fransch aardev/erk en antiek tinnen kroezen en kannen. Links van het buffeteen Friesche hangklok. Op den richelbovende lambrizeering hieren daar eenig oud- Delftschen kleinereetsjes, hooger,aan demuren, eenpaar schilderijen, studies. In het midden der kamer een zware antieke tafel,
waaropvoor dekoffiegedektstaat. Serviesbont en heterogeen:oud-Fransch en Chineesch, ook een paar gewone boerenbordjes en kommetjes, modern koper komfoortje, emaille melkkoker en koffiekan.Rond de tafel drie een- voudige, bruingebeitstestoelen met rieten zitting en één gewone, boersche keukenstoel. Boven de tafel koperen hanglamp met grooten reflektor en groenzijden kap. Op den vloer effen Friesche matten met voor denhaard oud-Perzisch karpet. In de waranda rieten meubeltjes, op den tegelvloer weerperzischkleedje)
.
HANS
(alleen, monstert de koffietafel).Twéé
gasten, twéé horentjes, (raaktzeeven aan) verschóók
nog.Eén
kadet,drie krentenbroodjes .... drie,wat
zeg ik, vier plakjes rook-vleesch.... goeie
hemel
.... en dannog
een eindje leverworst (tilt hetaan
het touwtje omhoog).... een half knipje en een korstje kaas....hm....
voor gastheer en gastvrouw.... een brok roggebrood voor wiesoms
niet genoegmocht
hebben, de schrans.Min
ofmeer
armelijkhé, vooral méér.Nu maar
het beste ervan
temaken. Wacht,
ik zal toch even.... {grijpteen plakje rookvleesch) probee- ren.... (rekt het uit).... eenbeetjeuitdeien.... zóó.... dat heb ik
dan
toch op mijn kostschool afgekeken, (legt het plakje neer en neemt een tweede) ....Waar
blijven ze nu?.... (legt het neer, metbeleefdgebaar) Bedientu,bedientu mevrouw!.
. .. Als iknu
die worst eens ineenofander potje smeerde en er paté de foi grasvan
maakte. (Grijpt het derde plakje, onderwijl sloft een bedelaar dewaranda
binnen en blijft in de open deur staan.Hans
schrikt en legt snel en schichtig het plakje weer op de schaal).BEDELAAR.
Meneer. . .. eenarme man.
. ..om
gods- wil, één stukje broodmaar.
...
HANS
(welwillend).Wèl
zeker vrind, (plotseling zich bezinnend, hard)Wel
zéker!Ga
jijmaar
door,we
zijnvan
armenzorg,aan
de deur wordt hier niet gegeven.BEDELAAR
(moedeloos beleefd).Dat
stond nietaan
'thek
meneer.HANS
(driftig).Wel godzegenme! Wat denk
je?Dat
ik voormenschen
mijnhek
sluit terwijl ik geen zwervende kat belettenkan
er over teklimmen
?Dat
zoume
toch enfin.BEDELAAR
(blijft even weifelend staan, verwonderd, keert zichdan om
en sloft heen).Neem me
niet kwalijk.HANS
(verbaasd, driftig). Da's kras!Waarom
scheldt dehond me
nietmijn huid vol? (roeptden bedelaar achterna)Hé
vrindwacht
eens even. (plotseling verlegen alsde bedelaar zich weeromwendt
en suffig gehoorzaam blijft staan) Ja kijk eens.... er is nietmeer
brood in huisdan
dit. ... enne.. ..
zieje,
we
krijgen gasten straks.... tweegasten,begrijptu,en demeid moet
ooknog
hebben.... natuurlijk, 'tWas
nietmijn bedoelingom
u.... ja.... (zich vermannend, tast in zijnvestzakje,
maar
vindt er niets, geïrriteerd) Hé!.... (haalt portemonnaic uit en zoekt naar kleingeld, dal er niet in is;driftig) Hé!. . .. Nou, hier dan, hier heb je 'n pop, dan
kan
je zelf wel
koopen wat
je noodig hebt. . . . Bonjour; doeje 't
hek
achter je dicht?BEDELAAR
(neemt gretig aan,maar
loert onderwijl nog naardekoffietafel).God
loon 'tmeneer. (5/0//weg).HANS
(hem weerna
roepend). Ja, da'swaar
ook, debak- ker zal dicht zijn onder kerktijd (grijpt den kadet). Zeg. . ..e. ... dat
kan
er eigenlijkwel af... .pak maar
aan.BEDELAAR
(aannemend).God
loon 't,God
loon 't.(af).HANS.
Zie 't gebeuren hoor, bonjour, (wrijft zich het voorhoofd) Oef,goddank
dat erwat
in zat.. .. (spijtig) een hééle pop, enfin, verdiende loon. (plotseling woedend uit- barstend)Wel verdomme,
naar centen zoeken! naar centen!en.... (weer bedaard, lachend)
dan
guldensmoeten
geven!(Weer
bij de koffietafel)Waar was
ik gebleven? (neemt weer een plakje en rekt heel voorzichtig, houdt het tegen het licht) Prachtig toch.. .. zoo al die fijne vezels. ... en die adertjes.. ..nou
nietscheuren.. .. magnifiek!Dat
istoch 'nwonder van
mooiheid. ... a joy for ever!Wat
'n kleuren, zoo bij doorschijnend licht!LINE
(treedt ongemerkt binnen, lange boezelaar voor).O
jou leelijkert! Sta je daar waarachtig te snoepen?Gauw
neerleggen? Zie je niet dat er anders niet genoeg is?
HANS.
Ik?Snoepen? Och
diertje,waarvan
verdenk jeme?
Ik bestudeer de lichtbreking, of eigenlijk. ... ben ik bezig jemenu wat
uit te breiden, in den letterlijken zinvan
't woord. Kijkme
die kostelijke plakken eensaan
....voor Frits één, Oskar
neemt
er natuurlijk twee.... en voor jou het vierde... . heuschnemen
hoor.LINE. Maar
Hans, die is toch voor jou?HANS
(met afkeer). Of je niet weet dat ik walgvan
dat goed. Ikhoud me
desnoods bij de leverworst, die durft tochniemand meer
aan.LINE
(zoekt iets in het buffet).En
jij weet heel goed dat ik op niets ter wereld zoo dol ben als kaas. . .. juist als zeal zoo'n beetje uitgedroogd is.... Zeg, d'r
komen nog gebakken
aardappeltjes ook.HANS. Ho
maar, ze zullendenken
dat ik tóch klerk bijde kredietbank
geworden
ben.... Zoo'n luxe.Wanneer komen
zenu?
LINE.
O, Oskar isnog
even op de heimet
zijn diabolo en Frits zal er wel dadelijk zijn.HANS. Kan
iksoms nog
naar den kapper?Even
maar, voor mijn baard.LINE.
Jebaard? Die isheelfatsoenlijk.HANS.
Ik heb een gevoel alsof ik er uit zie als zoo'n natuurmensch. Over vijf minuutjes ben ik terug.LINE. Maar
mannetje, da'snu
toch haast iederen dag dat jenaar den kappergaat. (resoluut)Dat moet nu
eens uit zijn.... Ikkan
'tnet zoo goed.HANS. Wat?
Jij kan....LINE.
Zékerkan
ik, ennet zoo goed zegik je.Ga
zitten,dan
zal je 't zien. (haalt haastig een schaar, grijpt servet, schuiftHans
een stoel toe en dwingthem
te gaan zitten) Zoo, hoofd achteruit! (werpthem
het servetom
en knipt)Wenscht meneer
het puntig of vierkant? Puntig zegtu? Om u
tedienen meneer, (knipt).
HANS.
Au, au!LINE.
Da's nietsmeneer, datwent
wel meneer, de schaaris alleen niet op ijzerdraad berekend.... wacht, één oogen- blikje.... zoo, klaar
meneer
(vat het servet voorzichtig op en slaat hetuitbuiten de warandadeur).HANS
(opstaand, kijkt welgevallig in een zakspiegeltje).'t Is
volmaakt
hoor. Je bent een engel.Nou
heb je een dubbeltje uitgespaard; daar krijg je nu,omdat
't de eerste keer is, er 's tweevan
mijbij... .dan kan
jejehartnog
eens ophalenaan
die dikke flikken.... (zoekt in zijn vestzak).
LINE
(plagend). Nou,waar
blijven je dubbeltjes?HANS
(zich bezinnend).Hm,
ja.... och.... nou, ik breng je wel eens een zakje mee.LINE
(als voren).Den
tweeden dagvan
deweek
jezak- geld al zoek?HANS.
Ik zeg je datik zevanmiddag mee
breng.LINE.
Je bent een schat.Nu
ga ik koffie zetten.Dag!
HANS
(haar achterna roepend). Is deRotterdammer
d'r al?
LINE
(bij de deur). Als jijhem
niet gehaald hebt....HANS. Och
ja. . . . da'swaar
ook, ik hadhem moeten
halen. .. . (wrevelig) Hè!LINE. Maar
mannetje, dat is toch billijk,we
betalenimmers
de kleinste helft.HANS.
Jaja,jehebtgelijk. . . . spreektvanzelf.Maar.
. ..(zich opwindend) ik zal ze toch
maar
liever voorstellen dat wijhem
voortaan 't eerst krijgen.Dat
is te lastig. .. . dat gaat niet. ... nee waarachtig, ik wil een krant hebben als ikhem
lézen wil endan moet
ik'm
niet eerst hoeven halen.... da's te gekLINE.
't Scheelt anders drie gulden.HANS
(wrevelig).Nou
ja, drie gulden.... die geef jeook aan
drie bedelaars.LINE
(lachend). Jajij!HANS. Wat
ja jij?LINE
(wegloopend, werpthem
eenkashand
toe). Dag!. . ..Of ik 't niet lekker gezien had! Je krijgt voortaan geen cent zakgeld meer, hoor je, of.... als je je betert....
misschien eenkwartje, (af).
HANS
(hoofdschuddend, glimlachend). Doet ze tóch niet.(gaat zitten in den klimaalschieter, tast onwillekeurig in zijn borstzak)
Waar
hebiknu
mijn koker? (zich herinnerend)Ah
juist, zou nietmeer
rooken. (staat op, loopt onrustig heen en weer, tast dan in zijn zijzakken)Een
pijpjedan
maar. (haalt pijp te voorschijn,maar
stopthem
dadelijk weer weg)Toch
beter als ik 't heelemaalnietmeer
doe....(staat stil voor den bouket op de boekenkast) Mooi,
mooi
zoo'n akelei! (dichterbij komend, bekijkt de bloemen aan- dachtig) Als 'n zeldzaam gracieuse, grilligevrouw....
een
bloem
als uit een droom, (loopt weer door, opnieuw onrustig, krijgt een sigarenkistje in 't oog dat half verscho- len achter een gordijntje op een der boekenplanken staat)10
Hm,
voor de gasten....nog van
vier cent. (telt ze) Een, twee, vier (loopt door, haalt het pijpje opnieuw voor den dag en steekt het in den mond, schuiftdan
gordijn openen zoekt)M'n
tabakspot stond tochhier?... . Heeftze'm
waarachtig tóch opgeborgen! Eerstmaakt
ze haast een scène dat je je dat toch nietaan
zult doen.... pah!, alsof 't zoo'n opoffering is niet te rooken!....Twee
volleweken na
mijn plechtige eed laat zem' nog
hier staan, alsom me
uit te tarten, en waarachtig,nu
ik bezwijk is-ieweg! (treedt reso- luut op het sigarenkistje toe, neemt een sigaar, steekt op en ploft in den klimaatschieter neer; vergenoegd) Bereikt!(strekt de beenen uit, rookt aandachtig, grijpt
dan
een boek van het tafeltje en bladert).En blancke leliën, en versch ontloke rozen!
Hoe flonckren de oevers hier van bdellion, turkozen, Karbonklen, onixsteen, en flickrend diamant!
De grond is een tapijt van bloemen, geene hant Van geesten kan zoo rijck borduren en schakeeren...
.
Nee, nee! (werpt hetboek neer, tuurt in den tuin, wrijft zich over het voorhoofd) Niet lezen
nu
....Er
zit weer iets hier, hier inm'n
kop.Gek
toch,om
één zoo'n vers, een paar onnoozele regeltjes, vindt je allesweer
de moeite waard, de heele rotzooi, (in den tuin starend) Bloemen, aldoordenk
ikaan bloemen
.... aldoorkomen
zeme
in den weg.... de voorzienigheid werkt weer.... Ja, ik zal de wereld schilderen als eenwonderbaren
tuin, een paradijs waarin alle zielen bloeien inhun
bontheid. Elk afzonder- lijk in eigen schoonheid,maar
allen in ééne harmonie....(weemoedig) Ja, ja.... de tuin.... der
dróómen....
Maar
hier? Alles botst, alles vloektmet
elkaar; je zoekt en zoekt.... en jemeent
te vinden.... endan komt
de ontgoocheling....
Waarom?....
Ja,omdat
je een aster vondt inplaatsvan
een akelei.Maar
zijn zedan
niet evenmooi?
O, alswe maar konden
plukken, onbezorgd en argeloos als kinderen....FRITS
(door dewaranda
op, groet luidruchtig). GoeieII
morgen, goeie
morgen
l (neemt plaats in den rieten stoel, zietHans
kritisch aanf bezorgd)Wel
kerel.... hoe staat't
nu met
de zaak? Je zietzoo ....HANS
(absent).De
zaak. . .. zeker, dezaak. . .. (opschrik- kend)wat
voorzaak? O
ja. ...FRITS.
Is 'tweer
eens misère?Een nieuwe
slag?HANS
(nu geheel wakker, lacht). Ja, de slagen vallenmaar
zoo. Ik voelme
kompleet 'n hoofdvan
Jut.FRITS. Maar
geploftheeft hetnog
niet? Of?HANS.
Nee, nee, nee, gebeurt geloof ikook
niet. 'tHoofd van
Jut gaat nooit verloren. Alle crediteurenzijnnu
betaald, voor zoover ik weet. Ik hebm'n
Rusjes verkocht....prachtige tijd
om Russen
te verkoopen, vlakna Moekden.
En ook
mijnlaatste aandeeltjesindefabriek....a25pCt.god- betert. . ..Wedden
dat ze overvijfjaar200 staan? Enfin....FRITS. Dus
je hebt nietsmeer?
HANS
(gelaten). Niets, (springt op en haalt het sigaren- kistje, presenteert).
FRITS
(tast werktuigelijk in het kistje,maar
trekt dehand
weer terug als hij ziet dat er nogmaar
eenpaarinzijn).
Nee dank
je.. .. straks,na
tafel.HANS
(norsch).Kom,
steek op.... ikkan immers
laten halen, (drukt op belknopje naast de deur).FRITS
(steekt op,na
kort zwijgen).En.
... ?Wat nu?
HANS
(schouderophalend). Niets.FRITS. En
ikkan
jeook
nietsmeer
leenen.... ten- minste geen bedragvan
eenig belang,waarmee
jewerkelijk definitief geholpen bent.... onmogelijk.... hoogstens....LINE (om
den hoek van de deur).Heb
je gebeldHans?
(zij bemerkt Frits en komt binnen). Zoo, dag Frits.
FRITS
(staat op, reikt haar de hand).Dag
Lientje.LINE
(toont haar rechterhand). Pas op, zwart en vet!FRITS
(haalt zijden doekje uit zijn borstzak en wischt haarhand
af die hij daarna hartelijk schudt).Dag
Line, zoo'nmooi
handje!LINE
(half lachend, half verlegen). Foei Frits.... zoo'nmooi
doekje!
12
FRITS
(verwijtend).Maar
Lientje.. ..kon Anna nu
niet. . ..
LINE.
Jawel,Anna kan
wel,maar Anna
wil niet.Anna
is weggeloopen. Ja, verbeel je, weggeloopen
mèt
de goos- penning,omdat
ik wel eens een keer spek gaf inplaatsvan
vleesch.... ja heusch.... (spijtig) enwe
eten zelf nóóitmeer
vleesch, dat wist ze heel goed.Nu hebben we
zoo'n bellemeisjevan
een gulden, ze is netvan morgen gekomen,
ik
mag nog
blij zijn datik er zoogauw
eenhad
.... 'n goed kind, die wil wel.. ..maar kan
niet.Wat wou
jeHans?
HANS.
Ikwou
haar juisthebben. Laatdie traphitmet
d'r vliegendemanen
spoorslags hollenom
eenkistjesigaren.. ..dit merk. (seheurt het schutblad uit het kistje).
LINE.
Best Hans. (weifelt even).HANS.
O, laatmaar
opschrijven.... kistjevan
vijftig, hoor, geen honderd.LINE. Ben
jeweer
eensaan
het bezuinigen? Stakkert!(achter zijn stoel staand, leunt op zijn schouder) Hij
mag
erwel honderd hebben....nietwaar Frits,
wat
zeg jij?Voor
één keertje nog.. .. één laatste keertje.HANS.
Ja maar,hm.
... eigenlijk Lientje. ... ikhad
aleen beetje beter
merk genomen.
. . .omdat
ik er tochminder nam.
...LINE
(hoofdschuddend).O
Frits,jezoudt'tnietgelooven....maar armoede
is zóó duur.Wat
'tHans
alnietgekostheeftom
het rooken af te schaffen! Bar.FRITS.
(lachend). Afschaffen?HANS. Nou
ja.... ik ben toch bezigmet
afschaffen?ben zoo te zeggen
nog aan
mijn voorstudies.. ..LINE.
Wil je gelooven, die voorstudies alleen hebben almeer dan
25 gulden gekost. Zie je, hij zou eerst sigaretten rooken, eigengemaakte... . daarvoorkwam
een machinetje uit Parijs, ik geloofvan
zoo iets als 20 francs.En
eerhijer achterwas
dat eróók
tabak bestaatvan
10 cent het onshad
hij al een
pond
verrooktvan
5 gulden. Hij heeftook
eens sigaren in huis gehadvan
anderhalvecent.De
eerstevond-ie verrukkelijk,maar
den volgenden dag ging het heele kistje13
op den mesthoop. Hij geneerde zich zelfs
om
'taan
den tuin-man
te geven.Dat was
alwéér éénvijftig leergeld.HANS.
Ja,maar nu
weetik danook
voorgoed datdie niet te rooken zijn.FRITS.
Prettige wetenschap.... Ja, op zoo'nmanier
wordtarmoede
een dure liefhebberij.LINE. Nóg
een staaltje. Alswe
vroeger naardenschouw-
burg gingen,dan was
het natuurlijk frontloge enmet
een tufje naar huis.Maar
toenwe
verminderden tot parket, laatste tram, half uur loopen, toenvonden we
ons zelf zóó zielig-braaf datwe om
ons te beloonen drie keer gingen inplaatsvan
ééns vroeger.HANS.
Ja, onze verminderingscurve stéég eerst tot eenmaximum.
. .. (Icekent eenkromme
in de lucht)maar
ten- slotte, toenwe
een paarmaal
gaanderij gezeten hadden, daalde ze toch weldegelijk. ... totnulzelfs,want
toen gingenwe maar
liever heelemaal niet meer.LINE. Heb
je haast, Frits? Je gaat toch niet dadelijkna
de koffieweer weg?
FRITS.
Eigenlijk wel, Lientje. ... ga zitten .... ikwou
jullie even.. ..
LINE.
Ikmoet
bakken.. ..FRITS. Eén
oogenblikje, straks heb ik zoo geen gelegen- heid meer. Kijk, ik hoor daar netvan Hans
.... 't is ver- schrikkelijk... .Maar
ikwou
je zeggen dat jelui je voor de eerste paarmaanden
toch niet ongerust hoeft temaken
....ik
kan
je 300 pop. ...HANS
(afwerend).Nog
niet,nog
niet. ...we kunnen nog
welwat opnemen
....FRITS. Hm.
.. .opnemen
isóók
dure armoede.LINE
(verontwaardigd). Nou, en óf! Verbeel je. ... O, vroeger, ja, toenkonden we
geld krijgenwaar we
wilden.. ..je schreef
maar
aan je bankier. ... en trouwens, iedereen stond klaarom
je te leenen.Maar
toenwe
verleden jaardie 500 pop moesten hebben, heeftHans
zesbanken
afgeloopen voor-ie het had.En
dat kostte: zooveel aan provisie, zooveel aan courtage, zooveelaan
algemeene onkosten, zooveel aan14
premie's en
nog
eens provisie's en weet ik wat. ... alles bij elkaar betalenwe
geloof ik wel 12 percent.... enwe
kregen 400 in handen.
FRITS. Dat
is tochimmers
een godgeklaagd schandaal?Ik zal dat natuurlijk aflossen.
Dan neem
ik dat geld op, als soliedmensch
bij een solide bank.Maar
ik zegnog
eens, voorloopigkan
ik....
HANS. Och
wat. ... niet noodig....we
hebbenimmers
den appelenkelder nog.FRITS.
Je ateliermeen
je,met
je collecties?HANS.
Precies. Altijdwanneer
ik mij te buiten gingmet koopen
envan
Lientje opm'n kop
kreeg,had
ik de uit- vlucht: kapitaalbelegging, appeltjes voor den dorst. Is 'tniet kindje?
En nu
is ze tochmaar wat
blij als ik zoovan
tijd tot tijd in dien kelder duik en eenappeltjeopdiep....
nietwaar?
LINE
(droevig).O
Hans, je prachtige dingen! Nietvan
praten. Frits, 't is hartverscheurend zoo als 't er bijhem
gaat uitzien, zoo kaal, zoo.... ik
kan
er haast nietmeer komen.
HANS. Kom, kom.
LINE. Waarom
begint hijook
niet liever hier? Dit kleedis toch
ook mooi
.... en 'twas
heel kostbaar.HANS. Wacht
maar,komt ook nog
wel aan de beurt.(hartelijk)
Maar jouw kamer
toch het allerlaatst hoor.FRITS. Weet
jewat
je doet;hang
dat stuk, je weet wel, dat Terbrugge zoomooi
vond, eens een tijdje bij mij. ... ikmaak me
sterk dat ik het verkoop.LINE
(haastig tot Hans).Hè
ja, probeer dat eens.HANS.
Och. ... datisnog
niet. .. . nee, dathou
ikliever, ik hebnet'n gevoelof 't eigenlijknog
nietheelemaalklaaris.LINE
(met onderdrukte teleurstelling). O, ja dan....dan kan
't niet.HANS
(korzelig). Natuurlijk niet. (weer luchtig, streelthaareven)
Kom,
gajijnu maar weer gauw
naarjeaardappels.LINE
(kust hem). Ja, dat wordthoog
tijd. (af).FRITS
(naeenig zwijgen). Zooalszij jullie ruïne draagt...15
dat doet géén
vrouw
haar na. Ikwed
dat ze 's nachtsnog
slaapt ook, evengoed als jij. (zietHans
glimlachend aan)'t Is curieus,
maar
zooveel beter je er uit ziet sinds debom
gebarsten is. Zooveel opgewekter... . energieker zou ik haast zeggen.
HANS.
Ja, ja. ... dat zal wel. Eigenlijk heeft de heele affaireme
goed gedaan, dat is zoo....hm....
in zeker opzicht dan, je begrijptme
wel, zoo'n soort geestelijke bevrijding, geen zakengedoe meer. ... Ik heb er altijd naar verlangd....van
't eerstemoment
dat ik mijn zaak begon dacht ik al: ikwou
dat de boelmaar
sprong.... god, god,wat was
ik blij toen-ie het werkelijk deed!FRITS.
Prettig als je 't zoo opkunt
vatten.. .. vooral als zij 'took kan
....HANS
(snel, bitter).Wie
zegt je dat ze 'tkan? Hoe
weetje of ze niet innerlijk huivert voor de toekomst. ... of ze niet siddert voor armoede, ellende en dergelijke dingen
waar
ik
me
nietmee kan
afgeven....FRITS.
Zij? Nee, dat geloof ik niet.Ze
heeft te veel ver- trouwen.HANS
(sarkastisch). Inwat?
(met bitteren klemtoon) Of in... . wie?FRITS.
Och.. .. zoo vaag weg.... inGod
voormijnpart.HANS.
Pah! Vertrouwen!....O
ja, ze is een beetjevroom
opgevoed en doetnog
wel eensaan
phrases. In Gods- vertrouwenwas
ze sterk, vroeger tenminste.Maar
de vraagis of ze vertrouwen heeft... . (aarzelend) in mij. ... en in mijn godsvertrouwen....
want
dathoud
ik eropmijnmanier óók
op na.Maar
datnoemt
zij... . lichtzinnigheid. Nee, zwijg maar, ze zégt hetniet, dat weet ik wel,maar
ze dénkt het.En
dat verlamt je... . (somber) Ikhad
dat baantjemaar moeten aannemen.
Klerk bij de kredietbank! Schit- terendaanbod van
denman
dien ik ééns alles moest voor- zeggen, die zoolangwe samen
op schoolwaren
geen enkelesom
zonder mijn hulpgemaakt
heeft.FRITS.
Ja,had
hijsoms moeten
zeggen: wees jij direc- teur,dan
zal ik jeklerk zijn?i6
HANS.
Enfin.Dan moet
ikmaar
reiziger zien te worden, in wijnen, of in iets anders dat binnen de capiciteitenvan maar
'n kunstenaar ligt.FRITS. Kom
kerel, wie zegt dat nu.HANS. Zeggen?
Ik zeg juist dat ze 'tnietzeggen!Zeiden ze 't maar, zedenken
het toch, allemaal.O
diestillekritiek!Denk
je dat ik het nietmerk aan
iedereen?FRITS
(schouderophalend).Nou
ja.HANS.
Vroeger, toen ik ,,niets deed", niets ,,presteerde in de wereld", zooals ze datdan noemen wanneer
je geen burgemeester, of korsettenfabrikant of advokaat of directeurvan
een glazenwasscherij bent.. ..wat dwong
mij toen als een „maatschappelijkmensen"
tegaan
,,verdienen",te
gaan
,,werken
voor mijn brood?"FRITS
(glimlachend). Ja.... de stille kritiek....maar
die je
met
een even stilzwijgend: ,,stik jelui"had kunnen
beantwoorden.HANS. Ook
toen ik die stille kritiek hier, in mijn eigen gezinhad
gehoord?.... Nee, nee. .. . gehoordniet. ...maar
ik las haar in Line's oogen.
FRITS
(verwonderd, weifelend). Ja.... dan....HANS. En
toen ging de boel scheef.Wat
zei tóen de stillekritiek? Eigen schuld....
schoenmaker
houdt jebij je leest!FRITS.
Natuurlijk. ...daarmee had
ze eindelijk eens gelijk.HANS. Maar nu houd
ikme
bijm'n
leest,nu werk
ik in den wijngaard, zou Line vroeger gezegd hebben, waarinGod me
geplaatst heeft.. ..wat
zegt de stille kritieknu?
Wat
doet dielummel nou nog
teschilderen?Wérken
moest-ie... .
wat
zedan werken noemen,
de burgemeesters en de glazenwasschers en de rest....FRITS. Maar
beste kerel.. ..wat
trek je jenou
eigenlijk daarvan aan?
HANS
(bedaard). Niets, (zich bezinnend) Als Linemaar
niet.. .. (afwerend) Och.
FRITS
(nadenkend). Hans. Ik geloof dat je haar groot onrecht doet. Als ze je misschien vroeger heimelijkje ,,niets-17
doen"
verweet,nu
doet ze 't zeker niet meer.En
als ze, trots al haar energie enhumor, soms
weifelt en angstig is,nou, ik zou zeggen daar heeft ze
dan
alle reden toe. Zij ziet iederen dag de konkrete noodzakelijkheden van het leven, die jij je permitteert over het hoofd te zien. Zij ispraktischgeworden
en heeft leeren inzien datallesgeld kost; wees daardankbaar
voor. . . .HANS
(ongeduldig). Och, datis 'timmers
niet. (peinzend) Ja, dat alles geld kost, een wijze les,maar
'n dure, dieme
net preciesal
m'n
geld gekost heeft. Alles kost geld.Ook
datbeetjegelukdatjedenkt noodigte hebbenof datjetenminste vooreenrechtmatigloonhoudt vooraljegeploeter.
Een
loon?Wel
ja, jemoogt
het zelf betalen!Zonder
geld heb je het rechtniet ernog
aspiratiesen verwachtingen opna
tehouden.(heftim O, je verwachtingen
smoren
terwillevan
't geld!Weet
jenog... . toenjelaatstzooplotselingbinnenkwam.
...nou
ja, jemerkte natuurlijk wel dat Line huilde....Ze was bang
dat zezwanger
was.Wat moet
eromgaan
in eenvrouw
die bang is voor haar eigen geluk.
F RITS
(peinzend).En
daaraanziejedat zebang
isvoor. ...de misère? (hoofdschuddend). Er is
nog
een andere mogelijk- heid.H.ANS
(schouderophalend).Een
andere?FRITS
(met overtuiging).Dat
ze weet dat haar geluk jou de mogelijkheidzouontnemen
een kunstenaar te blijven ....H^NS.
Dat... . dat; nee, dat begrijp ik niet.FRITS. Dat
ze weet dat jewel desnoods haar gebrek zult laten lijden,maar
niet jullie kind.Zóó
weinigvreest ze de misèreen zoo vast gelooft ze in jou.HAIS
(glanzend). Als datwaar
was, waarachtig.... ik zou in staat zijn zóó kruier teworden.En met
liefde.FRirS
(lachend). Precies, daar heb je 't en dat wil ze juist niet.HANS
(weifelend).Maar
ik geloof dat niet. (bitier) Och, en ik v<as toennog
hard genoegom
haar die angst te ver- wijten »ok. Ikkan aan
alle gemis en bekrimpingwennen, maar
ze je, dat isarmoede waar
je nietaan
went, die jeDe Tuin ter Droomen Z
18
aldoor als een folterende duivel voelt vreten
aan
je ziel, die brokna
brokvan
je afscheurt.. .. „Zitdaarnog
eenverlan- gen, zit daarnog
eenmooie droom
?Kan
je'm
betalen? Niet?Hier
dan
ermee! Weg!".... Dat maakt
je bitter,nietde goedkoope sigaartjes en de margarine en de traphit van'n gulden....
Ze was
nietzwanger
.... gelukkig zeggenwe
nu. (wrijft zich over hetvoorhoofd; kalmer, luchtig)En nu
doenwe dan maar
eensaan
,,rein leven."Had
je niet vanme
gedacht zeker.... ikook
niet. Ja, je begintmet
af- schaffen,dan
wordt je vegetariër en tenslotte sluit je een zielevriendschapmet
je eigen vrouw. Heeftóók
z'nroman-
tischen kant. ...Hm, maar
je wordt erminder
op,allebei.(Door de gangdeur
komen
Line en Oskar binnen. Line draagt voorzichtig een schaal gebakken aardappelen. Oskar, druk doend, kellnerachtig, een dito met spiegeleieren).LINE.
Oskar, voorzichtig toch een beetje.OSKAR. Toe
zus, zegme nu
eensgauw.
... is zeblond, is ze zwart, isze rood?Op
z'n Engelsch?Hè
ja....Murray
heet zeimmers? Kom
nou.LINE. God
jongen, ik weet hetniet ikwéét 'theuschniet.
OSKAR. Hoe oud? Mooi?
Interessant? Alebei?Of enkel
mooi
?.... of enkel interessant?LINE.
Ik wéét het niet, zeg ik je ik heb haarnooit gezien.HANS. Wat
iser tochaan
dehand? Dag
Oskar Over wie hebt jelui 't?LINE
(toonthem
een telegram). Hans, kijk, zekom;
van- daag al... . en dadelijk....Ze
wist natuurlijk net dat zoo'n telegram hier eerst drieuur blijft liggen. ... en dat jedan nog
een kwartje bodeloonmoet
betalen. ...HANS
(spottend). Alweer een klap!LINE. Ze komt
half éen (kijkt'naar de klok die o) kwart voor één staat)En
ze heeft natuurlijknog
nietsgegeten(in- spekteert haastig de tafel) Ik hebnog maar
eenpaa
eieren gebakken. ... Hans,|haal jijnu nog
even een stoel uit het atelier.. ..(Hans
af).19
FRITS
(opstaand). Lientje, wil ik misschien....morgen komen
?LINE
(verontwaardigd).Wel
nee Frits,er isimmers
genoeg,meer dan
genoeg.OSKAR
(met snellen blik op de tafel). Ik heb niets geen honger.LINE. Zóó van
streek?OSKAR.
Ja god zoo'n Engelsch kindmet
rood haar.... 1LINE. Och
jongen, ze isgeen Engelsche.OSKAR
(nerveus).Waarom
héét zedan
Engelsch? (voeltaan
z'n das, zietrond, knorrig)Hè
zus,waarom
hebjeluihierdan ook
geen spiegel .... ikkom
zóóvan
de tennisbaan....(bekijkt zich)
Hans
....waar
isHans
?. ... ikmoet
noodig een paarmanchetten van hem
hebben, (ziet eenvlekopzijn wit-flanellen pantalon)God nog
toe, dat ik daarnou
net preciesvan
ochtend een bal tegenaan
krijg! AltijdpechlFRITS. Kom, kom, we
zijn allemaal in dezelfde conditie, even onvoorbereid.OSKAR
(hemdriftigmonsterend).Wat
jijmaar
onvoorbereid noemt. Je ziet er al weer zoo korrekt uit alsof je minstens een gravin een lavementmoest gaan
zetten.... onuitstaan- baar.. .. pardon zus. Jemaakt me
niet wijs dat je 't niet geweten hebt. Is datsoms
een toiletom doodgewoon
bijme
zus een
boterham
tekomen
eten?(Hans
komtweerbinnen met stoel, Line dekt nog een couvert).FRITS. Maar
wie in 'shemelsnaam
verwacht jeluidan
toch?OSKAR.
OlgaMurray
pseudo- Engelsche ras-schoon- heidmet
vermoedelijk rood haar.... 'n lief kindvan
ver- moedelijk 19 jaar,matador
in het golfspel, meesteres op de bobslee....jammer
dat 't daar net geen tijd voor is....Zus, da's een schitterend idee
van
je, zoo'n jongedames- pensionaat op te zetten. Ikhoud me
aanbevolen voorhetpermanente
leeraarschap in de sportkunst....dan kan Hans
de kunstsportvoorz'n rekening
nemen,
als jedat ten minste veilig vindt. ...20
FRITS
(vragend tot Hans).Zeg
jij eenswat?
HANS.
O. .. . een meisje, dat bij onskomt
logeeren. Als paying guest natuurlijk, {bitter)Neem me
niet kwalijk dat ik mijn gastvrijheid verontschuldig.FRITS.
Zoo, zoo.... en voor lang?LINE. Dat
weetiknog
niet,we moeten maar
eensprobeeren of het gaat.Ze
is ons aanbevolen door devan
Trichts,moet
heel aardig zijn....
maar
zehad wat
rust noodig.FRITS.
Ziekelijk?LINE.
Nee, nee....meer
een algemeene behoefte aan een rustig,mooi
milieu, een landelijke natuur. ...Ze
isnogal wereldsch, schijnt het.. ..
OSKAR.
Rijk?LINE.
Ikdenk
het haast wel. Tenminste, ze leeft heele-maal
op zich zelf; heeft geen ouders meer. ... zereistheel veel.MARRETJE
(om den hoek van de deur). Mefrouw,me-
f
rouw
.... daarkomp
zealan
!
LINE. Dce gauw
hethek
open, Marretje(traplütaf).OSKAR.
Hela, muziek! (haatt okorino uit zijnzakenblaast een fanfare,maar
breekt verbouwereerd af als Olga plotseling in dewarandadeurstaat) .. ..ss. ... jonges! (totHans) Zwa-
ger... . da's niet mis!
Hou
je sterk,man.
OLGA
(in elegant reiscostuum, enorme hoed met gazen sluier. Stralend, even blozend, treedt op Line toe engrijpthaar beide handen).Mevrouw
Balder?... . Niet?LINE
(hartelijk).Dag
juffrouwMurray,welkom
hier.OLGA.
Ikkom
ugeloofikeenbeetjeovervallen,nietwaar
?LINE. Wel
neen,we
hebbenuw
telegram immers.HANS.
Al vijf minuten. Alles is klaar.FRITS.
Alleen demuziek had
geen tijd zich behoorlijk te prepareeren.OLGA. En
wie houdt de toespraak tot hare hoogheid?FRITS
(opHans
wijzend).Dat
zou hij doen,maar
ze blijfthem
klaarblijkelijk in de keel steken.LINE. Even
voorstellen? Mijnman.
... Doctor van Berlevoort. .. . mijn broer Oskar Heyl.. .. juffrouw Olga21
Murray. (Olgu reikt allen de
hand
tHans
schuif! een rieten stoel aan).HANS.
Gaat uzitten. . . .U komt
vanhet stationgeloopen?OLGA.
Ja, heerlijk, heerlijk... .wat
een natuur! O,dank
u, ik ben niets moe. (getut zitten en ziel even rond)
En
hier ben ikóók
al thuis, heelemaal. (strekt zich rustig in den stoet uit).KRUIER
(treedtwaranda
binnen). Drie hoedendoozen en een tasch. ... asjeblieft. ... en de kofferskomme
van middag.OLGA
(uchteloos tot Frits). Och, wilt u even....OSKAR
(vliegt op). Ik zal wel.... (tol kruier) hier, zetmaar
neer, zoo. ... (roept nuur binnen) Line,waar moeten
die kasten staan? (tot kruier) Hier
maar.
... (naar binnen)Nemen
zezoo'tlichtnietweg
?.... (lotkruier) Hoeveel?.. ..Asjeblieft(betaalt, kruieraf. Oskarblijft inde deurpost schuin achter Olyu stuun
om
huur eens op te nemen. Olgu heeft haar hoed ufgeduun,Huns
snelt toeom hem
uun tenemen).HANS
(verlegen met den hoed). JuffrouwMurray.
. .. Line... . zeg. . .. daar is het huis niet opgebouwd.
...LINE.
Leghem
voorloopigmaar
even op dat tafeltje.(tot Olgu).
U
bent hier in een dorp en alles iswat
klein en primitief.Maar
ikhoop
dat hetu tochwel zal meevallen.OLGA.
O, totnu
toe valt alles mijmee.
... deweg
hier- heen.... en hier het huis en. . .. als ik zelfmaar
meeval.FRITS
(knipoogend tot Oskur).Hm
u valt Oskar tenminste al leelijktegen.OLGA
(zich tot Oskur omwendend).O
jee! zóógauw
al?(Oskur boos, met verlegen protestgeburen).
FRITS.
Diehad
namelijk gehoopt dat u een Engelsche zoudtzijnmet
echtrood rashaar.OLGA
(lachend).Zóó?....
ocharm....
ennu moet u met
echt Hollandsenmelkboerenhondehaar
genoegennemen
?OSKAR
(nog niet hersteld). Ik .... ik hoopte op een roodharig Engelsch meisje omdat. ... ik nietkon
verwach- ten.... een blonde duinfee te zullen zien.FRITS
(proestend).En
dat heet deDon Juan van
de22
tennisbaan! (tot Olga)
Zoudt u
niet gelooven dat het z'n eerste complimentjewas?
OSKAR
(tot Frits).Wat
benje weeronhebbelijk jaloersch vandaag.LINE.
Willenwe nu maar
dadelijkbeginnen?OLGA
(opstaand).O
graag.... ik heb heuschhonger.Waar
wiltu me hebben?
(Line wijst plaatsen aan, Olga tusschenHans
en Oskar).HANS. Neemt u
een.. .. horentje.... of nee.. .. eerst de aardappelen(reikthaardeschaal).
OSKAR
(met den schotel eieren).Mag
iku
zoo'n spiegel- eitje geven?HANS.
Of misschien liever ietsvan
deze.. .. plat assorti?OLGA
(lacht beiden toe).Wat
een bediening! (neemt een horentje, tot Frits die zich nietverroerd heeft)Och
doctor, zou ik even de botermogen hebben?
OSKAR. O
zeker, zeker (grist Frits het boterschaaltje af enreikt het Olga over).LINE
(zet nog even de bloemen van de bloemenkast optafel).
U
vindt ze tochwelmooi
genoeg, zulkegewone
veld-bloemen
?OLGA.
O, prachtig (totHans) Weet u
ikhoud van
alle bloemen.HANS
(die juist drinken wilde, zet zijn kopje neer enziethaar verward aan).
O!
LINE.
Hans,Hans.
. .. jongetje,wat mors
je!HANS
(nog verward, weifelend). Zóó.. .. houdt u. ...van
alle
bloemen?
FRITS
(kwasi geheimzinnig).Van
alle bloemen...: zijhoud van
alle bloemen.OLGA (Hans
toeknikkend). Ja zeker,van
alle. ... gelooft u 't niet?LINE. Ook van
de giftige?OLGA.
Ja,van
de giftigeook
(tot Hans, als verwonderd)Houdt ü dan
nietvan
allebloemen?
HANS
(haar vol aanziend).O
ja, vanallebloemen,ook
de giftige23
FRITS
(geheimzinnig als vorm). Alle bloemen,óók
de giftige. ... (Lachend)Hoelang gaan we nog
doormet
zoo'n Ibsen-Maeterlinckachtige conversatie?OSKAR.
Als Linenu nog
het zout omgooit.... en alsdan
die Friesche klok daar stil gaat staan en naar beneden dondert.... pardon....FRITS. Dan
zijnwe
al half klaarmet
het drama.OLGA
(kijkt onwillekeurig naar de klok en zietdan
weer even het vertrek rond), 't Is hier zoo leuk.. .. zoo intiem en zoowarm.
... (totHans)
O, ikben zooblij datu eenschilder bent. .... umoet me
veel leeren, zultu? Want
ik weet nietsvan
schilderen.. ..Maar
ik heb altijd zóó verlangd eens een werkelijk kunstenaar te ontmoeten.... dieme
leeren zouwat
echtmooi
is... . Wiltu
datdoen?. ...O
ja,ik benlastig hè.. .. zegtu maar
niet tegauw
ja.. ..dan
benik nietmeer
uit
uw
atelierte slaan.HANS
(verlegen). Ja.. .. als iku
helpen kan, graag.. ..(tegen zichzelf protesteerend)
Welnee.
. .. hoekunt u denken
datu
iets lééren kunt.... eenmensch
leert nooit iets dat-ie nietalkent. ... allerminstvan
een artiest. . .. ochdatmeen
ik natuurlijk óók niet zoo.... (zich beheerschend)
U
kuntoverigensaltijd op mijn atelier
komen.
Alsu maar
nooitvan
te voren belet vraagt.. ..
U komt zoomaar van
zelf.... alsu
er plezier in hebt.OLGA. O
heerlijk, heerlijk. ... Is datniet gek.. .. als ik aan een schilder denk,dan
stel ikme
altijd zoo'n soort legendarischeJan
Steen voor. Naïef hè!U
ziet er anders nietzoo.... schilderachtiguit alsikverwachthad
....Maar
zoo'n onbezorgd leven,
van
den eenen dag op den andere, dat zoume
lijken.Naar
niets vragen, geen zorg hebben,maar
royaalwegleven, net zooals hetloopt.Ben
jerijk, goed,dan
rijk; ben je arm,ook
goed,dan maar
arm. Als dezon schijnt, heerlijk dat-ie schijnt; als 't regent, heerlijk dat 'tregent.... Alles
nemen
zooals het is en erblijmee
zijn....en.... toegrijpen
waar
je een geluk vindt. O, ik probeer dat zelf ook.... op mijn manier.. ..maar
het is een kunst zoo te leven.... en misschienmoet
je erdaarom ook kun-
24
stenaar voor zijn.. .. (koket) O, zegt u 't maar, u vindl r.e een
domme,
idealistische bakvisch....HANS.
Idealistisch zeker, [peinzend) Allesnemen
zooalshet is? Is dat een kunst? Nee. ...
maar
allesmaken
zooals jehetdroomt, datiskunst. .. .Maar
toegrijpen .... datmoet
je, datis waar.
OLGA
(weer rondziend).U
hebt zeker veelmooie
dingen en kostbare collecties?HANS. O
ja, dat schikt wel.Maar
de allerkostbaarste heb ik niet in huis; die laat ikbewaren
in zoo'n speciaal magazijn in de stad, daar is eenoom van
me,m'n oom
Jan, directeur van.LINE. Hans!
HANS
(verlegen).Nou
ja. .. .OLGA
(nietbegrijpend).Daar kom
ikdan ook
eens kijken enik beloof u, ik zalheusch nietsbeschadigen of breken.OSKAR
(tot haar overtuigend, zacht, flirtend). Breekt u nooit iets, werkelijk niet?OLGA
(koket).Mag
ikvan
ü ook al niets breken?OSKAR. O
graag... . (zacht, achter zijn hand) en.... ich grolle nicht. . ..OLGA
(luid lachend).O
foei,meneer
Heyl, houdt uóók
al zoo
van
flirt?OSKAR
(verbouwereerd).Ook?
OLGA
(over zijn verwarring heen pralend, tot Frils). Wiltu me nog
zoo'n krentebroodje. .. . ?FRITS. O
welzeker, juffrouw Murray.Maar
zóókomt
u er nietaf.Wie
houdternog méér van
flirt?OLGA. U
niet, doctor, datmerk
ik al. Ikhoop
u hier dik- wijlstezien; misschien bekeer ik unog.FRITS. Het
experimentzalme
bijzonderaangenaam
zijn.OLGA.
Nou,ziet u, ófu
er aanleg voor hebt!U noemt
het direkt bij denwaren naam.
Flirt is een experiment, niets anders.Hoe
willenmenschen
elkaar leerenkennen
als 't nietisdoor
met
elkaar te experimenteeren?LINE. Dus
u beschouwt flirt als een voorschoolvan. ...liefde?