I n d u s t r i e w a t e r i n N e d e r l a n d
dr s. P.Th. v an der Zeij den
dr s. A.P. Muizer
dr s. R.M. Br aak sm a
Dit on d er zoek is g ef in an cier d d oor d e Ned er lan d se Meded in g in gsau t or it eit ( NMa) .
De v er an t w oor d elij k h eid v oor d e in h ou d b er u st b ij EI M b v . Het g eb r u ik v an cij f er s en / of t ek st en als t oelich t in g of on d er st eu n in g in ar t ik elen , scr ip t ies en b oek en is t oeg est aan m it s d e b r on d u id elij k w or d t v er m eld . Ver m en ig v u ld ig en en / of op en b aar m ak in g in w elk e v or m ook , alsm ed e op slag in een r et r iev al sy st em , is u it slu it en d t oegest aan n a sch r if t elij k e t oest em m in g v an EI M b v . EI M b v aan v aar d t g een aan sp r ak elij k h eid v oor d r u k f ou t en en / of an d er e on v olk om en h eden .
I n h ou d so p g av e
Sa m e n v a t t i n g
5
1
I n l e i d i n g 1 3
1 . 1 Ach t er g r on d 1 3 1 . 2 Do el en o n d er zo ek sv r ag en 1 3 1 . 3 Aan p ak 1 4 1 . 4 Op zet r ap p o r t ag e 1 52
D e ( i n d u st r i e ) w a t e r se ct o r : b e g r i p sb e p a l i n g e n
k e n m e r k e n 1 7
2 . 1 I n lei d i n g 1 7 2 . 2 De w at er k et en 1 7 2 . 3 De i n d u st r iew at er k et en 1 82 . 4 Seg m en t en in d e in d u st r iew at er sect or 1 9
2 . 5 Geo g r af isch e asp ect en v an i n d u st r i ew at er 2 0
2 . 6 Wet - en r eg el g ev en d k ad er 2 3 2 . 7 Rel ev an t e t r en d s en on t w i k k el i n g en 2 3
3
D e sp e l e r s i n d e i n d u st r i e w a t e r se ct o r
2 9
3 . 1 I n lei d i n g 2 9 3 . 2 Dr i n k w at er b ed r ij v en 2 9 3 . 3 I n d u st r i ew at er b ed r ij v en ( d o ch t er s v an d e d r i n k w at er b ed r ij v en ) 3 3 3 . 4 I n g en i eu r sb u r eau s 3 63 . 5 Lev er an cier s v an p r o d u ct en en d ien st en v o or d e b eh an d eli n g v an w at er 3 7
3 . 6 Wat er sch ap p en 3 8 3 . 7 I n d u st r i ële b ed r ij v en ( v er b r u i k er s v an w at er ) 3 9
4
D e m a r k t o m v a n g , m a r k t o n t w i k k e l i n g e n
p r i j sv o r m i n g 4 9
4 . 1 I n lei d i n g 4 9 4 . 2 Om v an g , on t w i k k eli n g en h er k om st 4 9 4 . 3 Con t r act - en p r ij sv or m i n g 5 55
D e k e t e n v o o r d r i n k w a t e r v o o r g e b r u i k i n i n d u st r i ë l e
p r o ce sse n 6 3
5 . 1 Ket en sch et s 6 3 5 . 2 Mar k t en en p ar t i j en 6 35 . 3 Co n cu r r en t i ean al y se v o o r d e m ar k t v oo r lev er in g v an d r in k w at er v oor
i n d u st r ieel g eb r u ik 6 4
5 . 4 Co n clu sie 6 5
6
D e k e t e n v o o r l a a g w a a r d i g i n d u st r i e w a t e r
6 7
6 . 1 Ket en sch et s 6 7
6 . 2 Mar k t en en p ar t i j en 6 7
6 . 3 Con cu r r en t iean al y se v o or d e m ar k t v oor d e w in n in g en h et t r an sp or t
6 . 4 Co n cu r r en t i ean al y se v o o r d e m ar k t v oo r b eh an d el in g v oo r laag w aar d i g w at er ( w aar o n d er DBFO- d i en st en , m et of zon d er w at er w i n n i n g ) 6 9 6 . 5 Con cu r r en t iean al y se v o or d e m ar k t v oor d e lev er i n g v an ap p ar at u u r en
d i en st en v o o r d e b eh an d el i n g v an w at er 7 0 6 . 6 Co n clu sie 7 1
7
D e k e t e n v o o r h o o g w a a r d i g i n d u st r i e w a t e r
7 3
7 . 1 Ket en sch et s 7 3 7 . 2 Mar k t en en p ar t i j en 7 4 7 . 3 Co n cu r r en t i ean al y se v o o r d e m ar k t v oor d e l ev er i n g v an d r i n k w at er 7 5 7 . 4 Con cu r r en t iean al y se v o or d e m ar k t v oor d e w in n in g en h et t r an sp or tv an w at er v o o r h o o g w aar d i g w at er 7 6
7 . 5 Co n cu r r en t i ean al y se v o o r d e m ar k t v oo r b eh an d el in g v oo r h o og w aar d i g w at er ( w aar o n d er DBFO- d i en st en , m et of zon d er w at er w i n n i n g ) 7 7 7 . 6 Con cu r r en t iean al y se v o or d e m ar k t v oor d e lev er i n g v an ap p ar at u u r en
d i en st en v o o r d e b eh an d el i n g v an w at er 7 8
7 . 7 Con cu r r en t iean al y se v o or d e m ar k t v oor d e lev er i n g v an h oog w aar d i g
w at er ( in d u st r iële p r oj ect en ) 7 9
7 . 8 Co n clu sie 8 0
Bi j l a g e n
I Ger aad p l eeg d e b r o n n en 8 3
I I Tel ef o n isch e en q u êt e 8 5
I I I Wet - en r eg el g ev i n g 8 7
I V Ver g el ij k i n g m et h et b u it en l an d 9 1
V Br an ch e- en k en n isor g an isat ies 9 5
Sam en v at t i n g
I n d eze st u d ie d oet EI M v er slag v an een on d er zoek n aar d e con cu r r en t iev er h ou -d in g en in -d e in -d u st r iew at er sect or in Ne-d er lan -d . Het on -d er zoek h eef t t ot -d oel -d e m at e v an con cu r r en t ie in d e v er sch illen d e m ar k t seg m en t en v an d e sect or in d u -st r iew at er in Ned er lan d in k aar t t e b r en g en .
D e s e c t o r e n d e s e g m e n t e n
Met in d u st r iew at er w or d t in d eze st u d ie w at er b ed oeld d at w or d t g eb r u ik t in h et p r od u ct iep r oces als p r od u ct iem id del of g r on d st of . Daar w or d t ook d r in k w at er ( aan g elev er d v ia h et d r in k w at er n et ) d at w or d t g ebr u ik t in in d u st r iële p r ocessen t oe g er ek en d . I n d eze st u d ie w or den de v olg en d e dr ie seg m en t en on d er sch eid en : − drinkwat er voor gebruik in indust riële processen
− laagwaardig indust riewat er ( m indere kwalit eit dan drinkwat er) − hoogwaardig indust riewat er ( bet ere kwalit eit dan drinkwater) .
S p e l e r s i n de s e c t o r
I n d e in d u st r iew at er sect or zij n v er sch illen de t y p en sp eler s act ief . De d r in k w a -t e r b e d r i j v e n lev er en dr in k w a-t er d a-t w or d -t g eb r u ik -t in in d u s-t r iële p r ocessen . Daar n aast lev er en zij een b ack u p v oor zien in g v oor b ed r ij v en d ie zelf w at er w in -n e-n . De i -n d u st r i e w a t e r b e d r i j v e -n zij -n d och t er s v a-n d e d r i-n k w at er bed r ij v e-n . Z ij zij n act ief op h et g eb ied v an w in n in g , b eh an d elin g en lev er in g v an laag - en h oog w aar d ig in d u st r iew at er en op h et g eb ied v an DBFO- d ien st en1. I n g e n i e u r
s-b u r e a u s lev er en ad v iesd ien st en en zij n act ief in sam en w er k in g sv er s-b an den v oor b ij v oor b eeld DBFO- con t r act en . Le v e r a n ci e r s v a n p r o d u ct e n e n d i e n st e n v o o r d e b e h a n d e l i n g v a n w a t e r lev er en ap p ar at u u r v oor d e beh an delin g v an w at er en zij n act ief als aan b ieder v an DBFO- d ien st en . W a t e r sch a p p e n zij n som s d i-r ect of in d ii-r ect b et i-r ok k en b ij d e v ooi-r zien in g v an w at ei-r v ooi-r in d u st i-r iële t oep as-sin g en , v eelal d oor d eeln am e aan sam en w er k in g sv er b an d en v oor w in n in g en be-h an d elin g v an af v alw at er v oor in du st r ieel g eb r u ik ( be-h er g eb r u ik v an af v alw at er ) . I n d u st r i ë l e b e d r i j v e n zij n d e v er b r u ik er s v an w at er v oor in d u st r iële d oelein -d en . Wat er w or -d t in -de in -d u st r ie g ebr u ik t als b est an -d -d eel v an h et p r o-d u ct en / of v oor g ebr u ik in d e pr ocessen ( k oelw at er , sp oelw at er , k et elw at er ) . De gr oot st e v er br u ik er s v an w at er v oor in d u st r ieel g eb r u ik zij n b ed r ij v en in d e ch em isch e sect or , gev olg d d oor d e r af f in ad er ij en , d e b asism et aalin d u st r ie, d e v oed in g sin d u -st r ie en d e p ap ier - en g r af isch e in d u -st r ie.
W a t e r v e r br u i k i n d u s t r i ë l e s e c t o r e n
I n d e in d u st r ie w er d in 2 0 0 6 r u im 3 , 7 m ilj ar d m3 w at er geb r u ik t in in d u st r iële
p r ocessen ( zie Tab el 1 ) . Het ov er gr ot e d eel d aar v an w or d t d oor d e in d u st r ie zelf g ew on n en , n am elij k 9 1 % . 3 % v an h et w at er v er b r u ik in in d u st r iële p r ocessen w or d t d oor ( d och t er s of zu st er s v an ) d r in k w at er b edr ij v en als ( h oog en laag -w aar d ig ) in d u st r ie-w at er g elev er d aan d e in d u st r ie.
1
e-Tab el 1 Wat er v er b r u ik Ned er lan d se in d u st r ie p er sect or , in m ilj o en en m3 ( t u ssen h aak -j es in p r ocen t en ) , 2 0 0 6 Industriesector Door indu-strie ont-trokken grondwater Door indu-strie ont-trokken oppervlak-tewater Drinkwater via leiding-net Laag- en hoogwaardig industrie-water1 Totaal ver-bruik 2 0 0 6 1 8 8 3 . 1 8 3 2 1 4 1 5 0 3 . 7 3 5 ( 5 % ) ( 8 5 % ) ( 6 % ) ( 4 % ) ( 1 0 0 % ) Sp e ci f i ca t i e 2 0 0 6 Voed i n g si n d u st r i e 5 2 1 2 3 5 1 n . b . n . b . Pap i er en g r af isch e i n -d u st r i e 2 2 1 0 8 3 n . b . n . b . Raf f i n ad er i j en2 0 3 1 8 2 5 n . b . n . b . Ch em i sch e i n d u st r ie2 5 3 2 . 3 9 8 7 8 n . b . n . b . Basi sm et aal 1 7 2 1 2 3 6 n . b . n . b . Ov er i g e i n d u st r ie 4 3 2 5 2 2 n . b . n . b .
1 Betreft de afzet van laag- en hoogwaardig industriewater van (dochter- en
zusteronderne-mingen) van drinkwaterbedrijven volgens Vewin (Waterleidingstatistieken).
2 80 tot 90% van het oppervlaktewater dat door de chemische industrie en de raffinaderijen
wordt onttrokken en gebruikt, wordt ingezet als koelwater. Bron: CBS, Milieu en Natuur Compendium, Vewin, bewerking EIM.
Co n cu r r e n t ie i n d e k e t e n v o o r d r i n k w a t e r v o o r g e b r u i k i n in d u st r i ë l e p r o -ce sse n
Het aan t al bed r ij v en d at d r in k w at er v ia h et dr in k w at er leid in g n et g eb r u ik t is g r oot . De om v an g v an h et g eb r u ik v an d r in k w at er v ia h et dr in k w at er leid in g n et v oor in du st r iële d oelein d en is t en opzich t e v an h et t ot ale in d u st r iële v er b r u ik ech t er b ep er k t .
Fig u u r 1 Sch et s v an d e w aar d ek et en v oor h et seg m en t ‘d r in k w at er ’
Waterwinning en eventuele voorbehandeling
( oppervlakt ewat er, grondw at er)
Behandeling van water
Industrie
Transport van water (leidingen)
Afvalwater
Transport van water (leidingen) Drinkwaterbedrijf
m arkt voor levering van drink wat er
Bron: EIM, 2009.
I n h et seg m en t ‘d r in k w at er ’ is spr ak e v an één m ar k t , n am elij k d e m ar k t v oor le-v er in g le-v an dr in k w at er le-v oor in d u st r ieel g eb r u ik . I n h et seg m en t dr in k w at er is slech t s één t y p e aan b ieder act ief , n am elij k de d r in k w at er bed r ij v en . Deze bedr ij -v en h eb b en alle in d e eigen r eg io een m on op olie op h et le-v er en -v an d r in k w at er v ia h et d r in k w at er leid in gn et . Er zij n geen t oet r ed in g sm og elij k h ed en v oor n ieu w e d r in k w at er bed r ij v en . Voor d e in d u st r iële af n em er s zij n er v aak g een su b st it u t ie-m og elij k h eden . Z ij k u n n en n iet ov er st ap p en n aar an d er e d r in k w at er bed r ij v en , en een an d er e w ij ze v an v oor zien in g in d e w at er b eh oef t e ( zoals laag w aar d ig w at er of eig en w at er w in n in g ) is m eest al n iet m og elij k of n iet r en d ab el.
Co n cu r r e n t ie i n d e k e t e n v o o r l a a g w a a r d i g i n d u st r i e w a t e r
Laag w aar d ig w at er h eef t een m in d er e k w alit eit d an d r in k w at er . Als b r on v oor laag w aar d ig w at er w or d t op p er v lak t ew at er of g r on d w at er g eb r u ik t . Het g ew on -n e-n w at er v oor h et g eb r u ik als laag w aar d ig w at er w or d t m eest al i-n b eper k t e m a-t e b eh an d eld. Daar n aasa-t w or d a-t ( eigen ) af v alw aa-t er sa-t eed s v ak er g eb r u ik a-t als b r on v oor laag w aar d ig w at er . Laagw aar d ig w at er w or d t d oor r elat ief v eel r af f in ader ij -en , b ed r ij v -en in d e p ap ier - -en g r af isch e in d u st r ie -en b ed r ij v -en in d e b asism et aal g eb r u ik t . Het g r oot st e d eel v an h et geb r u ik t e laag w aar d ig w at er in d e in d u st r ie w or d t g eb r u ik t als k oelw at er . An d er e geb r u ik sd oelen zij n sp oelw at er , k et elw at er en p r ocesw at er . Daar n aast w or d t laagw aar d ig w at er g eb r u ik t v oor d e pr od u ct ie v an h oog w aar d ig w at er . Laag w aar d ig w at er w or d t v r ij w el n iet g eb r u ik t als be-st an d d eel v an ein d p r od u ct en .
Fig u u r 2 Wij ze v an on t t r ek k in g en b eh an d elin g v oor laag w aar d ig w at er , aan t al v est ig in -g en ( m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en ) in p r ocen t en v an h et aan t al v est i-g in i-g en d at laai-g w aar d ii-g w at er i-g eb r u ik t 12% 4% 3% 81% 54% 8% 3% 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Geen behandeling Eigen beheer en uitbesteed aan derden Uitbesteed aan derden Eigen beheer Hergebruik eigen afvalwater Door derden elders met transport naar vestiging Door derden bij eigen vestiging Eigen onttrekking
Onttrekking
Behandeling in of bij eigen vestiging
Bron: EIM, 2008.
De w aar d ek et en v oor h et seg m en t laagw aar d ig w at er is w eer g egev en in Fig u u r 3 . De st r u ct u u r v an d e w aar d ek et en g eef t aan d at er m eer d er e m og elij k h eden zij n af h an k elij k v an de p laat s v an w at er w in n in g , h et al d an n iet beh an delen v an h et w at er , h et in eig en b eh eer d an w el u it b est eden v an d e w at er w in n in g en w a-t er beh an delin g . I n d e k olom v oor laag w aar d ig w aa-t er is spr ak e v an d r ie m ar k a-t en ( zie Fig u u r 3 ) .
Fig u u r 3 Sch et s v an d e w aar d ek et en v oor h et seg m en t ‘laag w aar d ig w at er ’
Waterwinning en eventuele voorbehandeling
( opper vlakt ew at er , gr ondw at er, afvalw at er )
Behandeling van water
Industrie Transport van water (leidingen)
Afvalwater
Levering van apparatuur en diensten (w.o. DBFO-diensten)
zelf uit best eed
m ar kt voor de w inning en het t r ansport voor laagwaardig w at er m ar kt voor behandeling voor laagwaar dig w at er ( w aar onder DBFO- dienst en, m et of zonder wat er w inning)
m arkt voor levering van apparat uur en dienst en voor de behandeling van w at er
Bron: EIM, 2009.
Voor d e bed r ij v en d ie de w in n in g ( eld er s) en h et t r an sp or t h eb ben u it b est eed zij n de k eu zem og elij k h eden en su b st it u t iem og elij k h ed en b ep er k t . Alleen d e in d u -st r iew at er b ed r ij v en ( d och t er s v an de dr in k w at er b edr ij v en ) zij n act ief op d eze m ar k t . Ev en als b ij d e dr in k w at er bed r ij v en lij k t h ier ook sp r ak e t e zij n v an r eg io-n ale m oio-n op olies. Het is v oor aio-n d er e b ed r ij v eio-n v r ij w el io-n iet m og elij k om t ot d eze m ar k t t oe t e t r eden , v an w eg e de b en od ig d e v er gu n n in g en en / of d e b en od ig d e r elat ief d u r e in f r ast r u ct u u r .
De m ar k t v oor d e beh an delin g v oor laag w aar d ig w at er ( w aar on d er DBFO-d ien st en ) is ( n og ) b ep er k t v an om v an g . Toet r eDBFO-d in g is m og elij k . Alleen w an n eer ook d e w in n in g d eel u it m aak t v an d e con t r act en is t oet r ed in g m oeilij k er . Dan zij n im m er s v er gu n n in g en n od ig d ie n iet zon d er m eer w or d en v er leen d . De m ogelij k -h ed en v oor af n em er s om v oor d e be-h an delin g v an w at er ov er t e st ap p en n aar een an d er e lev er an cier of d it in eig en b eh eer t e d oen w or d en b ep er k t d oor d e h og e in v est er in g en en h og e k ost en . Er is sp r ak e v an lan g lop en d e con t r act en d ie n iet zon der m eer k u n n en w or d en b eëin d ig d . Pas b ij h et af lop en v an con t r act en zij n er m og elij k h eden om ov er t e st ap p en of ov er t e g aan n aar beh an delin g in eig en b eh eer . Het in eig en b eh eer d oen ligt ech t er n iet v oor de h an d g ezien d e t r en d om d er g elij k e act iv it eit en m eer u it t e b est eden .
Co n cu r r e n t ie i n d e k e t e n v o o r h o o g w a a r d i g i n d u st r i e w a t e r
Hoog w aar d ig w at er h eef t een b et er e k w alit eit d an d r in k w at er . Als b r on v oor h oog w aar d ig w at er w or den op p er v lak t ew at er , g r on d w at er , laag w aar d ig w at er en d r in k w at er geb r u ik t . Daar n aast w or d t in b ep er k t e m at e eig en af v alw at er g eb r u ik t als b r on v oor h oog w aar d ig w at er . Bij h et g ebr u ik v an h oog w aar d ig w at er in d e in d u st r ie g aat h et m eest al om g ed em in er aliseer d w at er . Daar n aast w or den on d er an d er e g edest illeer d w at er , p u r if ied w at er en on t k alk t w at er g ebr u ik t .
I n Fig u u r 4 w or d t w eer g egev en h oe d e v est ig in gen ( m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en ) in h u n beh oef t e aan h oog w aar d ig w at er v oor zien , zow el t en aan zien v an d e w in n in g als t en aan zien v an d e b eh an d elin g .
Fig u u r 4 Wij ze v an on t t r ek k in g en b eh an d elin g v oor h oog w aar d ig w at er , aan t al v est ig in -g en ( m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en ) in p r ocen t en v an h et aan t al v est i-g in i-g en d at laai-g w aar d ii-g w at er i-g eb r u ik t 7% 2% 11% 80% 5% 16% 0% 54% 26% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Geen behandeling Eigen beheer en uitbesteed aan derden Uitbesteed aan derden Eigen beheer Hergebruik eigen afvalwater Door derden elders met transport naar vestiging Door derden bij eigen vestiging Drinkwater via drinkwaterleidingnet Eigen onttrekking
Onttrekking
Behandeling in of bij eigen vestiging
Bron: EIM, 2008.
t er beh an delin g . I n d e k olom v oor h oog w aar d ig w at er is sp r ak e v an v ij f m ar k t en ( zie Fig u u r 5 ) .
Fig u u r 5 Sch et s v an d e w aar d ek et en v oor h et seg m en t ‘h oog w aar d ig w at er ’
Waterwinning en eventuele voorbehandeling
( oppervlakt ewat er, grondw at er, afvalw at er)
Behandeling van water
Industrie Transport van water
(leidingen)
Afvalwater Transport van water (leidingen)
Drinkwaterlevering door drinkwaterbedrijf
Levering van apparatuur en diensten (w.o. DBFO-diensten)
zelf uit best eed
m arkt voor levering van apparat uur en dienst en voor de behandeling van w at er m arkt voor behandeling voor hoogwaar dig wat er ( waar onder DBFO-dienst en, m et of zonder w at erwinning)
m ar kt voor lever ing van hoogw aar dig w at er ( indust riële w at er proj ect en)
m arkt voor levering van drinkw at er m ar kt voor de w inning en het t ransport voor laagwaar dig w at er Bron: EIM, 2009.
I n h et seg m en t h oog w aar d ig w at er geb r u ik t r u im d e h elf t v an de g eb r u ik er s d r in k w at er v oor d e pr od u ct ie v an h oog w aar d ig w at er . Deze af n em er s zij n st er k g eb on d en aan d e r eg ion ale d r in k w at er b ed r ij v en . Z ij h eb b en n au w elij k s m og elij k -h ed en om op een an der e w ij ze in de w at er be-h oef t e t e v oor zien .
On g ev eer een k w ar t v an d e g eb r u ik er s v an h oog w aar d ig w at er h eef t d e w in n in g v an w at er in eig en b eh eer . Voor d eze bed r ij v en is alleen d e m ar k t v oor ap p ar a-t u u r en d ien sa-t en v an b elan g . Dia-t is een ( in a-t er n aa-t ion ale) m ar k a-t m ea-t v old oen d e con cu r r en t ie.
Voor d e bed r ij v en d ie de w in n in g ( eld er s) en h et t r an sp or t v an w at er v oor h et p r od u cer en v an h oog w aar d ig w at er h eb b en u it best eed zij n d e k eu zem ogelij k h ed en en su b st it u t iem og elij k h eed en b eper k t . Het g aat h ier om ede lev er in g v an laag -w aar d ig -w at er v ia leid in gen , d at alleen d oor d e in d u st r ie-w at er b ed r ij v en ( d och t er s v an d e d r in k w at er bed r ij v en ) w or d t v er zor g d . Ev en als b ij d e dr in k w at er b ed r ij v en lij k t h ier ook sp r ak e t e zij n v an r eg ion ale m on op olies. Het is v oor an d er e b ed r ij -v en -v r ij w el n iet m ogelij k om op d eze m ar k t t oe t e t r eden , -v an w eg e de b en od ig d e v er g u n n in g en en / of d e ben od ig d e r elat ief d u r e in f r ast r u ct u u r .
8 0 % v an de g eb r u ik er s v an h oog w aar d ig w at er h eef t de b eh an d elin g v an w at er in eigen beh eer . Voor de b eh an d elin g v an w at er is v oor d eze b ed r ij v en alleen d e m ar k t v oor ap p ar at u u r en d ien st en v an b elan g. Dit is een in t er n at ion ale m ar k t m et v old oen d e con cu r r en t ie.
n od ig zij n of d oor d at m en af h an k elij k is v an d e lok ale w at er b edr ij v en . De m og e-lij k h ed en v oor af n em er s om v oor de b eh an d elin g v an w at er ov er t e st ap p en n aar een an d er e lev er an cier of d it in eig en b eh eer t e d oen w or d en st er k b ep er k t d oor d e h og e in v est er in g en d ie d aar v oor n od ig zij n . Er is sp r ak e v an lan g lop en d e con -t r ac-t en d ie n ie-t zon d er m eer k u n n en w or d en beëin dig d . Pas b ij h e-t af lopen v an con t r act en zij n er m ogelij k h ed en om ov er t e st ap p en of ov er t e g aan n aar b e-h an d elin g in eig en b ee-h eer . Het in eig en b ee-h eer d oen lig t ece-h t er n iet v oor de h an d , g ezien d e t r en d om d er g elij k e act iv it eit en m eer u it t e b est ed en .
1
I n l ei d i n g
1 . 1 Ach t e r g r o n d
I n h et k ader v an d e u it v oer in g v an h aar t oezich t h ou d en d e t ak en r ich t d e Ned er lan d se Meded in g in g sau t or it eit ( NMa) zich on der m eer op de w at er sect or , w aar -on d er de m ar k t sect or v oor d e w in n in g , p r od u ct ie en lev er in g v an in d u st r iew at er in Neder lan d . EI M b v h eef t in op d r ach t v an d e NMa n ad er on d er zoek g ed aan n aar d e con cu r r en t iev er h ou d in g en in d e sect or in du st r iew at er in Neder lan d .
1 . 2 D o e l e n o n d e r zo e k sv r a g e n
D o e l
Het on d er zoek h eef t t ot doel d e m at e v an con cu r r en t ie in d e v er sch illen d e m ar k t seg m en t en v an de sect or in du st r iew at er in Ned er lan d in k aar t t e b r en gen . Het g aat d aar b ij om m ar k t seg m en t en in d e k et en v an w in n in g , p r od u ct ie en lev e-r in g v an in d u st e-r iew at ee-r in Ned ee-r lan d en in d e w ij ze v an u it v oee-r in g v an in d u st e-r iële w at er pr oj ect en t . b . v . h et p r od u ct iep r oces v an in d u st r iële af n em er s in Ned er lan d .
O n d e r z o e k s v r a g e n
Om zich t t e k r ij g en op d e con cu r r en t iev er h ou d in gen in de in d u st r iew at er sect or st on d en d e v olg en d e on d er zoek sv r ag en cen t r aal:
A . S t r u c t u u r v a n d e m a r k t s e c t o r
1 Geef een g edet ailleer d b eeld v an de in f r ast r u ct u u r , en de d aar b ij b eh or en de ( con t r act u ele) af sp r ak en , v oor d e w in n in g v an in d u st r ie- en dr in k w at er in Ned er lan d ( b r on n en , n et w er k en , con cessies, zeg g en sch ap e. d . ) .
2 Welk e sch ak els k u n n en in d e k et en v an d e w in n in g, p r od u ct ie en lev er in g v an in d u st r iew at er w or d en on d er sch eiden ? Bij d e an aly se d ien t h et g eh ele pr oces v an w in n in g v an h et w at er t ot h et af lev er en v an h et ein d p r od u ct aan d e af -n em er i-n ach t g e-n om e-n t e w or d e-n .
3 Besch r ij f , op b asis v an d e g esch et st e k et en in v r aag 2 , d e w ij ze v an p r ij s-v or m in g t u ssen de t e on der sch eid en sch ak els. Geef t es-v en s aan ( in ab solu t e en r elat iev e t er m en ) w elk e p r ij sw ij zig in g en zich in d e af g elopen j ar en h eb b en v oor g ed aan en geef h ier v oor een v er k lar in g .
4 Welk e seg m en t en zij n er b in n en d e k et en ( b ij v oor beeld op b asis v an k w ali-t eiali-t ) ali-t e on der sch eiden ? Welk e k w aliali-t aali-t iev e en k w an ali-t iali-t aali-t iev e aspecali-t en lig g en h ier aan t en gr on d slag ?
5 a. Sch et s een b eeld v an d e af n em er s ( aan t al en t y pe) d ie act ief zij n in de t e on d er sch eid en seg m en t en . Best eed h ier b ij in h et b ij zon d er aan dach t aan d e v r aag of de af n em er s d e w in n in g , p r od u ct ie en lev er in g v an in d u st r iw at er in eig en b eh eer h ebb en en / of u it b est eden en g eef h ier v oor d e r e-d en en .
b . Sch et s een b eeld v an d e aan b ied er s ( aan t al en t y pe) d ie act ief zij n in de t e on der sch eid en seg m en t en .
6 a. Geef , m et in ach t n em in g v an d e bean t w oor d in g v an v r aag 5 , aan of en in w elk e m at e aan b ied er s en af n em er s v an in d u st r iew at er v an h et en e n aar h et an d er e seg m en t k u n n en ov er st ap p en .
-sch eiden . Geliev e h et an t w oor d t e on der b ou w en aan d e h an d v an con cr e-t e v oor b eelden .
7 Geef aan w elk ( e) m ar k t m od el( len ) ( olig op olie, m on op olist isch e con cu r r en t ie e. d . ) de t e on d er sch eid en seg m en t en v an d e in d u st r iew at er sect or t y p e-r en / t y p eee-r t .
8 An aly seer d e st ab ilit eit v an d e seg m en t en ; w at is de m at e v an t oet r ed in g v an n ieu w e ( b u it en lan d se) aan b ied er s en w at is d e m at e v an u it t r ed in g v an b e-st aan d e aan bied er s? Ver sch af zow el absolu t e als r elat iev e aan t allen . 9 Kan v r ij e t oe- en u it t r ed in g een v ou d ig p laat sv in d en of is er spr ak e v an t oe-
en u it t r ed in gsb ar r ièr es? Sch et s d e ev en t u ele best aan d e t oe- en u it t r ed in g s-b ar r ièr es p er t e on d er sch eid en seg m en t .
1 0 Sch et s een b eeld v an d e con cu r r en t iedr u k b in n en de t e on der sch eid en seg -m en t en aan d e h an d v an h et 5 - k r ach t en -m odel v an Por t er .
1 1 Besch r ij f d e b elan g r ij k st e t r en d s en on t w ik k elin g en ( t ech n olog ie, d ist r ib u t ie-k an alen e. d . ) p er t e on d er sch eiden segm en t .
B . O n t w i k ke l i n g e n i n de m a r k t s e c t o r
1 2 Geef een w eer g av e v an de m ar k t p osit ie v an de v er sch illen d e aan b ied er s p er seg m en t ov er d e per iode 2 0 0 3 - 2 0 0 7 . I n cl. v olu m e in m3 en om zet .
1 3 Z ij n d e t e on d er sch eiden seg m en t en t e k en m er k en als aan b est ed in g sm ar k -t en ?
C . R e g u l e r i n g w e t - e n r e g e l g e v i n g i n d e m a r kt s e c t o r
1 4 Sch et s d e m at e v an in v loed v an de ( b est aan de) w et - en r egelg ev in g op d e v er sch illen de t e on d er sch eid en seg m en t en ( zie v r aag 2 ) v an d e p r od u ct ie en lev er in g v an in d u st r iew at er .
1 5 Geef een in t er n at ion ale v er g elij k in g m et h et Ver en igd Kon in k r ij k , Du it slan d, Fr an k r ij k en Belg ië op h et g eb ied v an w et - en r eg elg ev in g .
1 . 3 Aa n p a k
Het on d er zoek b est on d u it d e v olg en d e st ap p en : − deskresearch
− expert diepte- int erviews
− t elefonische enquêt e onder industriële wat ergebruikers − analyse.
D e s kr e s e ar c h
Voor d e geg ev en sv er zam elin g is een g r oot aan t al b r on n en ( lit er at u u r , r ap p or t en , w eb sit es, st at ist iek en , et c. ) g er aad p leeg d ( zie b ij lage I ) .
E x p e r t d i e p t e - i n t e r v i e ws
T e l e f o n i s c h e e n q u ê t e o n d e r i n d u s t r i ë l e w a t e r g e b r u i ke rs
EI M h eef t een t elef on isch e en q u êt e geh ou d en on d er g r ot e g ebr u ik er s v an w at er in in d u st r iële p r ocessen . Hier v oor zij n alle 4 3 6 v est ig in g en m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en v an bed r ij v en in de sect or en v oed in g sm id d elen in d u st r ie, p a-p ier - en g r af isch e in d u st r ie, r af f in ad er ij en , d e ch em isch e sect or en de b asism e-t aalin d u se-t r ie g eselece-t eer d . 1 5 2 v er e-t egen w oor d ig er s v an b ed r ij v en in deze sece-t o-r en zij n t elef on isch geïn t eo-r v iew d ( o-r espon s v an 3 5 % ) . De o-r esu lt at en zij n op b asis v an g r oot t ek lasse en sect or h er w ogen , zod at een b et r ou w b aar beeld is v er k r eg en ov er d e 4 3 6 v est ig in gen m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en in d e bet r ef f en d e sect or en ( zie b ij lag e I I v oor d e r esp on sv er an t w oor d in g ) .
Wan n eer in h et v er v olg v an d eze r ap p or t ag e w or d t g esp r ok en ov er de r esu lt at en v an d e t elef on isch e en q u êt e, d an h eef t d at b et r ek k in g op v est ig in g en m et 1 0 0 of m eer w er k zam e p er son en in d e gen oem d e sect or en . Deze g r oep v er t eg en w oor -d ig t cir ca 3 0 % v an h et in -d u st r iële w at er v er br u ik in Ne-d er lan -d .
A n a l y s e
Voor d e an aly se v an d e con cu r r en t ie in d e v er sch illen d e m ar k t en w or d t geb r u ik g em aak t v an een an aly sek ad er d at is g eb aseer d op h et v ij f k r ach t en m odel v an Por t er . Naast d e v ij f k r ach t en v an Por t er is h et ov er h eid sb eleid en d e w et - en r g elg ev in g als ex t r a k r ach t of als k ad er t oeg ev oeg d . Het an aly sek ad er is w eer g e-g ev en in Fie-g u u r 6 .
Fig u u r 6 An aly sek ad er g eb aseer d op h et v ij f k r ach t en m od el v an Por t er
Concurr ent ie m arkt sect or Kracht van afnem ers Kr acht van lev eranciers
Bedr eiging van t oet reders
Bedr eiging van subst it ut en
Overheidsbeleid en wet- en regelgeving
Bron: EIM, 2008.
1 . 4 Op ze t r a p p o r t a g e
De r ap p or t age is zod an ig op g eb ou w d d at w or d t g est ar t m et een m eer algem en e b esch ou w in g v an d e ( in d u st r ie) w at er sect or en u it w er k in g d aar v an . Ver v olg en s w or d t in gezoom d op d e v er sch illen de seg m en t en en an aly se v an d e con cu r r en t ie op d e v er sch illen de m ar k t en b in n en d ie seg m en t en .
v oor w at er en v oor in d u st r iew at er op h oof d lij n en aan b od en w or d en v er sch illen -d e seg m en t en on -d er sch ei-d en . Ver -d er k om en en k ele asp ect en u it -d e w et - en r e-g ele-g ev in e-g en en k ele on t w ik k elin e-g en aan b od d ie r elev an t ( k u n n en ) zij n v oor d e con cu r r en t iev er h ou d in gen b in n en de sect or .
Hoof d st u k 3 g aat in op d e v er sch illen d e speler s in d e sect or v oor in d u st r iew at er . De aar d en de aan t allen v an d e v er sch illen de sp eler s w or d en b esch r ev en .
Hoof d st u k 4 b et r ef t v oor al k w an t it at iev e g egev en s. Het h oof d st u k g aat ov er d e m ar k t om v an g en d e m ar k t on t w ik k elin gen in d e sect or v oor in d u st r iew at er en d e v er sch illen de seg m en t en d aar b in n en . Daar n aast w or d t in geg aan op d e w ij ze w aar op con t r act en en p r ij zen t ot st an d k om en en w or d en ( k ost ) p r ij zen geg ev en v an d e v er sch illen de t y p en w at er .
I n d e h oof d st u k k en 5 , 6 en 7 w or den con cu r r en t iev er h ou d in g en in d e m ar k t en b in n en d e v er sch illen d e seg m en t en g ean aly seer d.
I n b ij lag e I w or d t een ov er zich t geg ev en v an de g er aad p leeg d e br on n en . I n b ij -lag e I I w or d t d e t elef on isch e en q u êt e on d er af n em er s n ader t oegelich t . I n b ij -lag e I I I w or d t in g eg aan op d e w et - en r eg elg ev in g in Ned er lan d . I n b ij lag e I V w or d t een ov er zich t g eg ev en v an d e sit u at ie in h et Ver en ig d Kon in k r ij k , Fr an k r ij k , Du it slan d en Belg ië. I n b ij lag e V w or d t een ov er zich t g eg ev en v an r elev an t e b r an ch e- en k en n isor g an isat ies.
O p m e r k i n g o v e r h e t g e b r u i k v a n d e t e r m ‘m a r k t ’
2
De ( i n d u st r i e) w at er sect or : b eg r i p sb ep al i n g en
k en m er k en
2 . 1 I n l e i d i n g
De sect or st u d ie r ich t zich op in d u st r iew at er in Neder lan d . I n d it h oof d st u k w or d t g est ar t m et d e w at er k et en in h et alg em een . Ver v olg en s w or d t de in d u st r iew at er -sect or in Neder lan d af g ebak en d en w or d t een sch et s g eg ev en v an d e w aar d ek e-t en v an d eze sece-t or . I n d e in d u se-t r iew ae-t er sece-t or k u n n en v er sch illen d e seg m en e-t en w or d en on d er sch eid en . Ver v olgen s w or d en en k ele g eog r af isch e asp ect en v an d e sect or w eer geg ev en d ie r elev an t zij n v oor d e m ar k t v er h ou d in gen en k eu zem og e-lij k h ed en . De b elan g r ij k st e con seq u en t ies v an h et w et - en r eg elgev en d k ad er v oor d e con cu r r en t iev er h ou d in g en w or d en besch r ev en2. Het h oof d st u k slu it af
m et en k ele t r en d s en on t w ik k elin g en d ie r elev an t ( k u n n en ) zij n v oor d e con cu r -r en t iev e-r h ou d in g en .
2 . 2 D e w a t e r k e t e n
I n Fig u u r 7 zij n d e b asisact iv it eit en v an d e w at er k et en w eer g egev en . De k et en b eg in t b ij de w in n in g v an w at er . Dat k an zij n op p er v lak t ew at er of g r on d w at er , m aar ook af v alw at er d at w or d t h er geb r u ik t . Ver v olg en s k an w at er w or d en b e-h an d eld om d e j u ist e k w alit eit t e b er eik en en k an w at er w or d en g et r an sp or t eer d . Beh an d elin g en t r an sp or t v an w at er k u n n en op m eer d er e p laat sen in de k et en v oor k om en , af h an k elij k v an d e p laat s w aar w at er w or d t g ew on n en , w aar w at er ev en t u eel w or d t b eh an d eld en w aar h et w at er u it ein d elij k w or d t g eb r u ik t . Voor d r in k w at er ziet d e k et en er als v olg t u it :
− winning van wat er ( inclusief voorbehandeling) , − t ransport naar het drinkwat erbedrij f,
− behandeling,
− t ransport naar de eindgebruikers.
I n h et gev al v an in d u st r iew at er k om en d iv er se v ar iat ies v an d e k et en v oor .
Op b asis v an d e t oep assin g v an w at er k an d e w at er sect or w or d en v er d eeld in d e v olg en d e d r ie h oof d seg m en t en :
− drinkwater ( gebruik voor consum pt ie)
− indust riewater ( gebruik van drinkwat er of ‘ander’ wat er voor t oepassing in in-d u st r iële p r ocessen )
− agrarisch wat er ( gebruik door de agrarische sect or)
I n d eze r ap por t ag e zal n ad er w or d en in g ezoom d op h et t w eed e seg m en t .
2
Fig u u r 7 Sch et s v an d e w at er k et en
Waterwinning en eventuele voorbehandeling ( oppervlakt ew at er, grondwat er , afvalwat er )
Behandeling van water
Watergebruik
(huishoudens, industrie, agrarische sector, etc.) Transport van water
dr inkwat er indust r iew at er agrarisch
wat er hoofdsegm ent en a fv a lw a te r Bron: EIM, 2008.
2 . 3 D e i n d u st r i e w a t e r k e t e n
B e g r i p s b e pa l i n g i n d u s t r i e w a t e rDeze r ap p or t ag e r ich t zich op één v an d e h oof d seg m en t en v an d e w at er sect or , n am elij k industriewater. I n d e ‘Not it ie or d en in g in du st r iew at er ’ v an h et Min ist er ie v an VROM ( 2 0 0 3 ) w aar in u it geb r eid w or d t in geg aan op d e m ar k t v oor in d u st r ie-w at er en d e r elat ie m et d e n ieu ie-w e Dr in k ie-w at er ie-w et ie-w or d t d e v olg en d e d ef in it ie v an in d u st r iew at er geh an t eer d :
‘On d er in d u st r iew at er w or dt v er st aan w at er d at w or d t g eb r u ik t in h et p r od u ct iep r oces als iep r od u ct iem id d el of g r on d st of . Om t e b eiep alen of siep r ak e is v an in d u st r iew at er is n iet de k w alit eit v an h et w at er , m aar d e b est em m in g er v an d oor -slag g ev en d. I n d u st r iew at er k an elk e k w alit eit h eb ben , ook d r in k w at er k w alit eit , zolan g h et n iet b est em d of m ede b est em d is om t e d r in k en . Daar b ij w or d t g een on d er sch eid g em aak t t u ssen de lev en sm id d elen in d u st r ie en an der e in d u st r ie. ’
I n d eze r ap por t ag e w or d t v an d eze d ef in it ie u it g egaan . Bij in d u st r iew at er w or d t w at er b ed oeld d at w or d t g eb r u ik t in h et p r od u ct iepr oces als p r od u ct iem id d el of g r on d st of . Daar w or d t ook d r in k w at er ( aan g elev er d v ia h et d r in k w at er n et ) d at w or d t g eb r u ik t in in d u st r iële p r ocessen t oe g er ek en d . Dr in k w at er d at w or d t g ele-v er d aan in du st r iële b edr ij ele-v en m aar n iet w or d t g ebr u ik t in in d u st r iële pr ocessen v alt er b u it en ( zoals dr in k w at er d at w or dt g eb r u ik t in b edr ij f sk an t in es, t oilet t en , e. d . ) .
d r in k w at er ) . De r u im st e def in it ie r ek en t al h et w at er ( m et u it zon d er in g v an d r in k w at er best em d v oor d r in k en of san it at ie) d at een bed r ij f in gaat en h et b e-d r ij f u it g aat t ot in e-d u st r iew at er . Dit bet ek en t e-d at af v alw at er t ot in e-d u st r iew at er w or d t g er ek en d . Het ar g u m en t d at af v alw at er een b r on v or m t past h ier in . Br ed er g ezien w or d t zelf s g est eld d at r iv ier w at er – een belan g r ij k e b r on v an d r in k w at er – ook als af v alw at er k an w or d en b esch ou w d . Deze d ef in it ie p ast in d e w at er k e-t en g ed ach e-t e en slu ie-t aan b ij d e e-t oen am e v an h ee-t h er geb r u ik v an af v alw ae-t er . I n d eze r ap p or t ag e k ij k en w e ook n aar af v alw at er v oor zov er sp r ak e is v an h er ge-b r u ik .
D e ke t e n v o o r i n d u s t r i e w a t e r
Fig u u r 8 g eef t een sch et s v an d e k et en v oor w at er v oor in d u st r iële t oep assin gen . I n d e sch et s zij n de v er sch illen d e r elev an t e act iv it eit en w eer g eg ev en d ie p laat s ( k u n n en ) v in d en v oor d at w at er g eb r u ik t k an w or d en in in d u st r iële p r ocessen . Af -h an k elij k v an d e w ij ze w aar op d e w at er v oor zien in g is g eor g an iseer d ( zelf d oen of u it b est ed en , b en od ig d e b eh an d elin g en en p laat s v an d e act iv it eit en ) k u n n en h et aan t al st ap p en en de v olg or d e v er sch illen . De w at er k et en st ar t b ij d e w at er w in -n i-n g . Dat k a-n op p er v lak t ew at er of g r o-n d w at er zij -n , m aar ook af v alw at er . Af v alw at er alw or d t st eed s v ak er h er g eb r u ik t . I n d ien n od ig alw or d t h et alw at er g et r an spor -t eer d en v in d en v er sch illen d e b eh an d elin g en p laa-t s op h e-t w a-t er af h an k elij k v an h et u it ein d elij k e geb r u ik v an h et w at er . Aan d r in k w at er w or den b ij v oor b eeld ge-h eel an der e eisen g est eld d an aan k oelw at er d at in d e in d u st r ie w or d t g eb r u ik t . Ver v olg en s k an h et w at er g eb r u ik t w or d en in in d u st r iële p r ocessen . Voor d e b e-h an d elin g v an w at er is ap p ar at u u r n odig ( v oor e-h et m ak en v an de b en od ig d e k w a-lit eit en ) en k an g eb r u ik w or d en gem aak t v an v er sch illen d e d ien st en ( zoals in g e-n ieu r sbed r ij v ee-n of b ed r ij v ee-n d ie h et beh eer v ae-n d e w at er v oor ziee-n ie-n g r eg elee-n ) . Na h et geb r u ik v an w at er in in d u st r iële p r ocessen b lij f t af v alw at er ov er . Dit k an w or d en g eloosd of w or den h er g eb r u ik t .
Fig u u r 8 Sch et s v an act iv it eit en in d e in d u st r iew at er k et en
Waterwinning en eventuele voorbehandeling
( opper vlakt ew at er, gr ondw at er, afvalwat er )
Behandeling van water
Industrie
Transport van water diensten (w.o. DBFO-diensten)Levering van apparatuur en
a fv a lw a te r Bron: EIM, 2008.
2 . 4 Se g m e n t e n i n d e i n d u st r i e w a t e r se ct o r
e-b r u ik t w or d en als g r on d st of ( e-b ij v oor e-b eeld v oor d e pr od u ct ie v an d r an k en ) of als p r ocesst of ( b ij v oor b eeld als k oelw at er v oor in du st r iële p r od u ct iep r ocessen ) .
I n d eze st u d ie w or den de v olg en d e d r ie seg m en t en on d er sch eiden : − drink w a t er voor gebruik in indust riële pr ocessen
Dr in k w at er w or d t g elev er d v ia h et p u b liek e d r in k w at er n et . Daar b ij g aat h et om r eg ion ale m on op olies.
− la a gw a a rdig indust riew a t er
Laag w aar d ig in d u st r iew at er w or d t d oor b ed r ij v en zelf g ew on n en of w or d t ge-lev er d d oor in d u st r iew at er b ed r ij v en . Het g aat om een m in d er e k w alit eit d an d r in k w at er . Er w or den geen of slech t s in b ep er k t e m at e b eh an d elin g en t oegep ast . De oegepr ij s v an laag w aar d ig w at er is lag er d an d ie v an d r in k w at er . Laag -w aar d ig -w at er -w or d t geb r u ik t v oor t r an sp or t - , sp oel- , -w as- en b lan ch eer p r o-cessen en als g r on d st of v oor h oog w aar d ig in d u st r iew at er .
− hoogw a a r dig indust riew a t er
Hoog w aar d ig in d u st r iew at er w or d t g em aak t u it dr in k w at er of u it laag w aar d ig w at er . Beh an d elin g k an p laat sv in d en d oor b ed r ij v en zelf of k an w or d en u it be-st eed . Daar n aabe-st k an h oog w aar d ig w at er v ia leid in gen w or d en g elev er d d oor ex t er n e p ar t ij en . Belan g r ij k e v oor b eeld en v an h oog w aar d ig in d u st r iew at er zij n g ed em in er aliseer d w at er en ged est illeer d w at er . De ( k ost ) p r ij s v an h oog w aar -d ig w at er is h og er -d an -d ie v an -dr in k w at er .
I n d e h oof d st u k k en 5 , 6 en 7 w or den deze seg m en t en n ad er g ean aly seer d .
2 . 5 Ge o g r a f i sch e a sp e ct en v a n i n d u st r i e w a t e r
V e r s c h i l l e n d e b r o n n e n p e r r e g i o
I n h et oost en v an h et lan d w or d t v aak g r on d w at er geb r u ik t v oor in d u st r iële t oe-p assin g en ( en v oor dr in k w at er ) . De k w alit eit v an g r on d w at er is b et er d an die v an op p er v lak t ew at er ; g r on d w at er h eef t m in d er zu iv er in g sst ap p en n od ig en is d aar -d oor g oe-d k op er -d an op p er v lak t ew at er . I n h et w est en is h et g r on -d w at er b r ak . Daar om w or dt in h et w est en v eel op p er v lak t ew at er g eb r u ik t3. I n Fig u u r 9 is een
ov er zich t g egev en v an w in locat ies v oor w at er in Neder lan d .
3
Fig u u r 9 Wat er w in locat ies ein d 2 0 0 7
Bron: Vewin, Waterleidingstatistiek 2007.
Tab el 2 Wat er w in n in g ( in m ln . m3) d oor d r in k w at er b ed r ij v en in Ned er lan d ( 2 0 0 7 )
Naam drinkwaterbedrijf Grondwater
Oever-grondwater Natuurlijk duinwater Oppervlak-tewater Totaal Vi t en s 3 5 4 - - - 3 5 4 Br ab an t Wat er 1 8 2 - - - 1 8 2 Ev i d es 2 1 - - 6 2 7 PWN Wat er lei d in g b ed r i j f Noor d - Holl an d 5 - 1 2 4 3 1 Du i n w at er b ed r i j f Z u id -Hol l an d - - - 7 2 7 2
Wat er lei d i n g Maat sch ap -p i j Lim b u r g
5 4 2 0 - - 7 4
Wat er n et4 - - 1 2 2 3 3 4
Oasen 5 4 2 - - 4 7
Wat er b ed r i j f Gr on in g en 4 1 - - 7 4 8
Wat er lei d i n g m aat sch ap p i j Dr en t h e 3 0 - - - 3 0 Wat er t r an sp or t m aat -sch ap p i j Ri j n - Ken n em er lan d5 - - - 1 5 4 1 5 4 Wat er w i n n i n g b ed r i j f Br a-b an t se Biesa-b osch5 - - - 1 9 6 1 9 6
Tot aal Ned er l an d 6 9 2 6 2 1 3 4 8 2 1 . 2 4 9
N.B. Oevergrondwater en natuurlijk duinwater zijn specifieke soorten grondwater. In het vervolg van deze rapportage wordt met ‘grondwater’ het totaal van de categorieën grondwater, oevergrondwater en natuurlijk duinwater (zoals in deze tabel is weergegeven) bedoeld. Bron: Vewin, 2007.
W a t e r t r a n s p o r t i s k o s t b a a r
Het t r an sp or t v an w at er is d u u r . Z ow el d e k ost en v oor aan leg v an leid in g en als d e k ost en v oor h et d aad w er k elij k e t r an sp or t d oor de leid in gen zij n h oog . Het aan leg g en v an leid in g n et t en v oor in d u st r iew at er is d aar om alleen r en d ab el als er v old oen d e g r ot e v olu m es w or d en af g en om en . Der gelij k e d ed icat ed leid in g n et t en b est aan b ij v oor b eeld op of t en b eh oev e v an b ed r ij v en t er r ein en w aar b ed r ij v en zit t en d ie v eel w at er geb r u ik en ( zoals h et Bot lek geb ied ) . De r elat ief h og e k ost en v oor ap ar t e leid in g en b eper k en de k eu zem ogelij k h ed en v oor g ebr u ik er s v an w at er v oor in d u sat r iële at oep assin g en . Wan n eer geen w aat er n ab ij d e b ed r ij v en aan
-4
Wat er n et ( f u sie v an Wat er l eid i n g b ed r i j f Am st er d am en d e Dien st Wat er b eh eer en Ri oler i n g ) i s b eh al v e d r i n k w at er p r od u cen t ook v er w er k er v an af v al w at er en b eh eer d er v an g r on d en op p er -v l ak t ew at er .
5
w ezig is en h u n b en od ig d e v olu m e n iet g r oot g en oeg is, zij n d eze bed r ij v en v oor h u n w at er v oor zien in g aan g ew ezen op h et d r in k w at er leid in g n et .
W a t e r a l s v e s t i g i n g s p l a a t s f a c t o r
Bed r ij v en d ie g r ot er e v olu m es w at er g eb r u ik en in h u n in d u st r iële p r ocessen h ou -d en b ij -de v est ig in g sp laat sk eu ze r ek en in g m et -d e aan w ezig h ei-d v an w at er , h et zij v oor on t t r ek k in g t er p lek k e, h et zij d oor d e aan w ezig h eid v an een d ed icat ed lei-d in g n et v oor in lei-d u st r iew at er . Of w el: w at er is een essen t iële v est ig in g sp laat sf act or v oor in du st r iële g r oot g ebr u ik er s v an w at er . Aspect en t en aan zien v an w at er d ie een r ol sp elen b ij d e v est ig in g sp laat sk eu ze zij n d e k ost p r ij s p er k u u b , n ab ij h eid v an w at er , k w alit eit , t r an sp or t , v er g u n n in g , im ag o en lev er in g szek er h eid .
2 . 6 W e t - e n r e g e l g e v e n d k a d e r
6For m eel is de m ar k t v oor in d u st r iew at er v r ij . Ech t er , d e v olg en de asp ect en u it h et w et - en r eg elg ev en d k ad er in Neder lan d t en aan zien v an w at er k u n n en v an in v loed zij n op d e con cu r r en t iev er h ou din g en in d e m ar k t en v oor w at er v oor in d u -st r ieel g eb r u ik :
− vergunningverlening en heffingen voor de w inning va n w at er
Voor h et w in n en v an w at er is een v er gu n n in g n od ig . Volg en s g esp r ek sp ar t n er s is h et last ig om b est aan de v er g u n n in gen u it t e b r eid en en n ieu w e v er g u n n in g en t e v er k r ij g en . Ook zou d en v olg en s g esp r ek sp ar t n er s on eigen lij k e ar g u -m en t en ( p u b liek e b elan gen ) een r ol ( k u n n en ) sp elen b ij d e v er g u n n in g v er le-n ile-n g . Ver d er g eld t v oor d e w ile-n le-n ile-n g v ale-n zu iv er g r ole-n dw at er eele-n lale-n d elij k e be-last in g h ef f in g ( ev en t u eel u it g eb r eid m et een p r ov in ciale h ef f in g ) .
− het publieke k a ra k t er va n dr ink w a t er bedr ij ven
Een d eel v an d e in d u st r ie g eb r u ik t d r in k w at er in de in d u st r iële p r ocessen d at g elev er d w or d t d oor d e pu b liek e d r in k w at er bed r ij v en d ie elk een r eg ion aal m on op olie h eb b en . I n d u st r iew at er b ed r ij v en zij n d och t er b ed r ij v en v an d e p u -b liek e d r in k w at er -bed r ij v en . Het p u -b liek e k ar ak t er en d e r eg ion ale m on op olies k u n n en een con cu r r en t iev oor d eel op lev er en v oor deze b edr ij v en . I n h et w et sv oor st el sv oor d e n ieu w e dr in k w at er w et w or d en r eg els g est eld om con cu r r en -t iev er v alsin g en k r u issu b sid iër in g -t e v oor k om en .
− Er zij n verschillende publiek e inst ant ies ( provincies, wat erschappen, ge-m een t en ) d ie v ia h u n e i g e n b e l e i d e n w e t - e n r e g e l g e v i n g in v loed k u n n en h eb b en op d e con cu r r en t iev er h ou d in gen op d e m ar k t en v oor in du st r iew at er , zoals v er g u n n in g v er len in g , ex t r a h ef f in g en , r eg els en h ef f in g en v oor lozin g v an af v alw at er en b ep er k in g en v oor de aan leg v an con cu r r er en d e n et w er k en .
2 . 7 Re l e v a n t e t r e n d s e n o n t w i k k e l i n g e n
2 . 7 . 1 Internationale ontwikkelingen
De w at er m ar k t m aak t een sn elle on t w ik k elin g d oor . En k ele b elan g r ij k e in t er n at i-on ale t r en d s d ie d e m ar k t in d e k om en d e j ar en op st u w en en r ich t en zij n7:
6
I n b i j l ag e I I I w or d t u i t g eb r ei d er i n g eg aan op d e w et - en r eg elg ev i n g .
7
− St erk e ex pa nsie va n de w ereldbevolk ing. De wereldbevolking groeit naar v er w ach t in g v an zes m ilj ar d n u n aar n eg en m ilj ar d in 2 0 3 0 . Van d e h u id ig e b ev olk in g v an zes m ilj ar d h eb b en één m ilj ar d m en sen geen t oegan g t ot sch oon dr in k w at er , en m aar lief st 2 , 6 m ilj ar d m en sen besch ik k en n iet ov er san it air e v oor zien in g en .
− Toenem ende m ondiale verst edelij king. Het aant al m iddelgrot e en kleine st ed en g r oeit st er k . Op d it m om en t leef t al 8 0 % v an d e w er eld b ev olk in g in k u st g eb ied en en de v oor u it zich t en zij n d at d eze u r b an isat ie v er der zal t oen e-m en . Dit k oe-m t d eels d oor een t r ek n aar d e st ad , e-m aar ook d oor een st er k g r oeien d e b ev olk in g in d e k u st g eb ied en v an on t w ik k elin g slan d en . Dit h eef t t ot g ev olg d at h et op d eze p lek k en st eed s m oeilij k er w or d t om v oor v old oen de sch oon dr in k w at er t e zor g en . Door deze on t w ik k elin g on t st aat een g r ot e b e-h oef t e aan n ieu w e in f r ast r u ct u r ele v oor zien in g en v oor b et aalb aar sce-h oon en v eilig w at er .
− St er k e gr oei van de w er eldeconom ie. Een st erke groei van de wereldeco-n om ie v er oor zaak t eewereldeco-n g r ot e t oewereldeco-n am e v awereldeco-n iwereldeco-n d u st r ieel w at er geb r u ik ( g oed r en - en en er g iep r od u ct ie) . Van al d at w at er w or d t 9 0 % on g ezu iv er d t er u g g e-b r ach t in h et m ilieu . Dat is v er r e v an d u u r zaam en d aar d oor zeer v er on t r u s-t en d , ook g ezien d e s-t r en d v an v oor s-t gaan d e econ om isch e ex p an sies op d e m id d ellan g e t er m ij n .
− Toenem ende w a t erscha a rst e. Door de klim aat veranderingen worden droge g eb ied en st eed s d r og er en n at t e g eb ied en st eed s n at t er . De w at er sch aar st e en w at er ov er last n eem t daar d oor t oe. Z o zij n d e sch at t in g en d at in 2 0 2 5 3 m ilj ar d m en sen t e m ak en h eb b en m et w at er st r ess, t er w ij l op d it m om en t cir ca 5 0 0 m ilj oen m en sen in r eg io’s lev en w aar f lin k e w at er t ek or t en zij n . Lan d b ou w v er d ien t in d it op zich t sp eciale aan d ach t . Deze sect or v er g t 7 0 % v an h et t ot a-le w at er geb r u ik . Z on d er ef f iciën t er geb r u ik en een bet er e v er d elin g d r eigen w at er sch aar st e, t ek or t en in d e m on d iale v oed selv oor zien in g en t oen em en d e m ilieu d r u k .
− Klim aa t ver ander ing. Grot ere onzekerheden en risico’s m aken wat erbeheer d e k om en d e d ecen n ia aan zien lij k com plex er . Z eesp ieg elr ij zin g en ex t r em e w eer som st an d ig h ed en v er oor zak en v oor al in laag g eleg en d elt a’s t oen em en d e p r ob lem en . Die p r ob lem en zij n n iet alleen een zaak v an d e w at er sect or ; ze m oet en in t egr aal w or den aan g ep ak t . Dat v er g t in t en siev e sam en w er k in g v an b ew on er s en b est u u r d er s b ij d e r u im t elij k e in r ich t in g v an Neder lan d , u it er aar d b in n en d e r ich t lij n en v an d e EU.
− N ieuw e t echnologische m ogelij k heden. Ontzilting van zeewat er is het af-g elop en decen n iu m sp ect acu lair af-g oed k op er af-g ew or d en en h et ein d v an d ie k os-t en r ed u cos-t ie is zek er n og n ieos-t in zich os-t . Dan k zij on os-t w ik k elin g en in d e b ioos-t ech n o-log ie ( zou t - , d r oog t e- en ziek t er esist en t e gew assen ) zal d e w at er beh oef t e w elisw aar w at m in d er st er k st ij g en , m aar d e t oek om st ig e om v an g er v an b lij f t en or m . Een on t w ik k elin g die ook door zet zij n d e t alr ij k e n ieu w e k lein sch alig e, r elat ief sim pele op lossin gen ( ap p r op r iat e t ech n olog y ) v oor w at er p r ob lem en op lok aal n iv eau . Dat b et ek en t d at er g ezoch t m oet w or d en n aar m og elij k h eden om d eze sim p ele op lossin g en b esch ik baar t e k r ij g en in geb ied en m et w ein ig f in an ciële m id d elen en / of t ech n isch e cap acit eit en .
on d er n em in g d e op er at ion ele act iv it eit en in con cessie u it v oer t . Deze p r iv at e b et r ok k en h eid w or d t in t oen em en d e m at e n od ig om w ille v an d e n ieu w e h oog -t ech n olog isch e w a-t er beh an d elin g ssy s-t em en d ie h og e in v es-t er in g en v er eisen , d ie d e lok ale ov er h eden v aak n iet alleen k u n n en f in an cier en . Daar n aast st el-len w e ook v ast d at in d u st r iële on d er nem in gen , o. m . u it d e pet r och em ie en v oed in g sm idd elen in d u st r ie, d ie b eh oeft e h eb b en aan h oog w aar d ig in d u st r ie-w at er , d it ie-w er k in t oen em en d e m at e u it b est ed en aan g esp ecialiseer d e pr iv at e b ed r ij v en . De v er w ach t in g v oor d e per iod e t ot 2 0 2 5 is, d at p r iv at e p ar t ij en in d e w at er sect or h u n aan deel in d e t ot ale in v est er in gen st er k zu llen zien t oe-n em eoe-n8. Dat zal zij n u it w er k in g op d e con cu r r en t iev er h ou d in g en in d e sect or
n iet m issen . Voor n at ion ale w at er b edr ij v en is h et een in cen t iv e om zich t e on t w ik k elen t ot n at ion ale k am p ioen m et econ om ies of scale w aar m ee zij h et k u n n en opn em en t egen d r eig en de b u it en lan d se con cu r r en t ie v an d e h ier b ov en g en oem d e g r oot w at er b ed r ij v en9. Die p osit ie k u n n en zij b er eik en m et ov er n
a-m es en allian t ies, a-m aar ook a-m et p r od u ct - en a-m ar k t in n ov at ies.
− Da a rm ee neem t ook de m a rk t voor DBFO- proj ect en ( Design, Build, Fi-n a Fi-n ce , O p e r a t e ) t o e . I Fi-n t er Fi-n at ioFi-n aal op er er eFi-n d e w at er bed r ij v eFi-n als Veolia, Su ez en m u lt in at ion ale t oet r ed er s zoals Gen er al Elect r ic en Siem en s b ied en h u n af n em er s d er gelij k e con t r act en , w aar b ij zij – al of n iet v ia con sor t iav or -m in g - w at er zu iv er in g sin st allat ies on t w er pen , b ou w en en -m an ag en . Na af loop v an d e con t r act p er iode k u n n en ze al d an n iet w or d en ov er ged r ag en aan de op d r ach t g ev er ( Tr an sf er ) . Der g elij k e “ all- in ” - con t r act en w aar b ij m en de k lan t g ed u r en d e de con t r act per iod e lev er in g v an w at er v an een bep aald e k w alit eit g ar an d eer t en d aar v oor een p r ij s per g elev er de m3 in r ek en in g b r en g t zij n een v oor b eeld v oor an d er e speler s op deze m ar k t om m et soor t g elij k e p r od u ct en en d ien st en t e k om en : t egen ov er d e n ood zaak om f or se b ed r ag en v óór t e f in ain cier ein st aat eein aain t r ek k elij k e t oeg ev oeg d e w aar d e, ein eein b r oin v ain iin -k om st en v oor d e lan g e t er m ij n .
− Tendens richt ing Point of use. Ook in de watersect or is universeel een bew eg in g g aan d e v an gesp ecialiseer de g r oot sch alig e v oor zien in g en n aar k lein sch alig e geïn t eg r eer d e op lossin g en . Nieu w e t ech n olog ieën ( zoals d e m em -b r aam t ech n olog ie) m ak en h et m og elij k om m et een r elat ief g er in g e cap acit eit t och ef f iciën t laag - of h oog w aar d ig w at er op m aat t e p r od u cer en . We zien in t oen em en d e m at e k lein sch alig e in it iat iev en op h et g eb ied v an w at er in com b n at ie m et san it at ie en h er g eb r u ik v an af v alw at er , w at er en san it at ie in com b i-n at ie m et ( d u u r zam e) ei-n er g ie, et c.
− Ont w ik k elingen in w et - en r egelgeving: de Eur opese Ka derricht lij n W a t e r ( KRW ) . De Eu r op ese Un ie h eef t g r ot e in v loed op d e on t w ik k elin g en b ij af v alw at er . Z o m aak t d e Eu r op ese Kader r ich t lij n ‘Wat er ' h et n ood zak elij k d at h et af v alw at er v er d er g aan d g ezu iv er d w or d t . Naast d e b ek en de st of f en zal h et ook v er p lich t w or d en om st of f en d ie n u n iet w or d en af g eb r ok en in d e RWZ I t e g aan v er w ij der en . Dat zij n b ij v oor beeld h or m on en , g en eesm id delen , r ein i-g in i-g sp r od u ct en , et c. Hier m ee is een in v est er in i-g v an v ele m ilj ar d en eu r o' s i- gem oeid . De v er w ach t in g is d at d e KRW in n ov at ies zal u it lok k en b ij h et b ed en -k en v an op lossin g en v an d e aan t e p a-k -k en pr ob lem en . Een v oor sp r on g d aar in leid t ook in t er n at ion aal t ot k an sen .
8
Mu i zer en Leu si n k 2 0 0 5 , 4 5 .
2 . 7 . 2 Ontwikkelingen in Nederland
De m eest e in t er n at ion ale on t w ik k elin gen zij n ook v an t oep assin g in Neder lan d . De st er k e ex p an sie v an de w er eld b ev olk in g , de t oen em en d e m on d iale v er st ed e-lij k in g en een st er k e g r oei v an d e w er eld econ om ie g eld en in m eer of m in der e m at e ook d ir ect v oor Neder lan d . I n d ir ect k an d e Ned er lan d se ex p or t v an deze on t w ik k elin gen p r of it er en . En ook Ned er lan d h eef t t e m ak en m et d e g ev olg en v an d e k lim aat v er an d er in g .
I n Ned er lan d is v an “ w at er st r ess” ( t ek or t k om in g en in d e aan v oer v an w at er ) ech t er g een sp r ak e, m aar zij n er w el plaat selij k e en seizoen g eb on d en bed r eig in -g en v oor d e k w alit eit v an h et in t e n em en w at er10. De v olg en d e w at er ger elat eer
-d e on t w ik k elin g en zij n g r en sov er st ij g en -d en -d aar -d oor w el v an t oep assin g op -d e Ned er lan d se sit u at ie:
− Nieuwe technologische m ogelij kheden.
− Daarm ee neem t ook de m arkt voor DBFO- proj ecten ( Design, Build, Finance, Op er at e) t oe.
− Tendens richt ing Point of use.
− Ont wikkelingen in wet - en regelgeving: de Europese Kaderricht lij n Wat er ( KRW) .
Z ow el v oor de in t er n at ion ale als v oor d e n at ion ale m ar k t geld t d e v er w ach t in g d at d e in v est er in g en in w at er ( k w alit eit ) d e k om en de t ij d st er k zu llen t oen em en . Ver der geef t d e KRW een im p u ls aan de m ar k t ev en als d e r elat ief h og e en t oe-n em eoe-n d e k ost eoe-n v aoe-n lozioe-n g , w aar d oor h er g eb r u ik v aoe-n w at er ecooe-n om isch st eed s in t er essan t er w or d t .
Met n am e d it laat st e g eld t n ad r u k k elij k ook v oor d e in d u st r iële m ar k t in Neder -lan d . Z ow el in t er n at ion aal als in Ned er -lan d is d e v er w ach t in g d at in d e k om en d e p er iod e d e h oog st e g r oei zal k om en v an in d u st r iew at er en af v alw at er om d at st eed s m eer b ed r ij v en zu llen in v est er en in w at er b eh an d elin g11. Door d e k om st
v an n ieu w e t ech n olog ieën w or d t p oin t - of - u se beh an d elin g ( d u s per locat ie) eco-n om isch ook st eed s ieco-n t er essaeco-n t er . St eed s m eer bed r ij v eeco-n zieeco-n d eze v oor d eleeco-n , m aar h eb b en zelf g een k en n is ov er w at er beh an delin g in h u is. Bov en d ien v or m t d it g een k er n act iv it eit v an d eze b edr ij v en . Dat is de r eden w aar om v oor de lev e-r in g en b eh an d elin g v an in d u st e-r ie- en af v alw at ee-r st eed s v ak ee-r DBFO- con t e-r act en w or d en af g eslot en . Via deze con t r act en w or d t de w at er beh an delin g en h et h ele w at er beh eer u it b est eed aan d er den , w aar d oor d e in d u st r iële b edr ij v en w el de lu st en h eb b en v an de g esch et st e on t w ik k elin g en , m aar n iet d e last en .
Dat d e Neder lan d se DBFO- m ar k t in om v an g t oen eem t is in h et on d er zoek n iet cij f er m at ig v ast g est eld . Het f eit d at h et aan t al speler s op d e Ned er lan d se DBFOm ar k t t oen eeDBFOm t v or DBFOm t ech t er een b elan g r ij k e in d icat or v oor d e t oen eDBFOm en d e aan -t r ek k elij k h eid v an d eze m ar k -t . I n -t er n a-t ion aal oper er en de g r oo-t w a-t er b ed r ij v en als Veolia Wat er , Su ez En v ir on m en t , en On d eo op er er en al op d e Ned er lan d se m ar k t . Ook eld er s is d e belan g st ellin g v oor d e in t er n at ion ale en Ned er lan d se w a-t er ( zu iv er in gs) m ar k a-t g ew ek a-t , g ea-t u ig e d e op k om sa-t v an Siem en s ( Waa-t er Tech n olo-g ies) en Gen er al Elect r ic ( Wat er an d Pr ocess Tech n oloolo-g ies) als aan b ied er s op d e-ze m ar k t . Maar ook Ned er lan d se d r in k w at er bed r ij v en als Ev ides, Vit en s en Br
a-10
Mu i zer en Leu si n k 2 0 0 5 , 4 3 .
3
De sp el er s i n d e i n d u st r i ew at er sect or
3 . 1 I n l e i d i n g
I n d it h oof d st u k w or d t in geg aan op d e speler s d ie act ief zij n in d e in d u st r iew a-t er seca-t or en op d e k w an a-t ia-t aa-t iev e asp eca-t en v an d e in d u sa-t r iew aa-t er seca-t or . Per a-t y p e sp eler w or d t in g eg aan op d e aar d , h et aan t al en d e om v an g v an d e b ed r ij v en .
I n d e in d u st r iew at er sect or zij n de v olgen d e t y p en sp eler s act ief : − Drinkwaterbedrij ven
− I ndust riewat erbedrij ven ( docht ers van drinkwaterbedrij ven) − I ngenieursbureaus
− Leveranciers van producten en diensten voor de behandeling van wat er − Wat erschappen
− I ndust riële bedrij ven ( verbruikers van wat er)
Per t y pe sp eler w or d t h ier n a in g eg aan op d e aar d , h u n r ol( len ) in d e in d u st r iew a-t er seca-t or , aan a-t al sp eler s, b elan g r ij k sa-t e sp eler s en d er gelij k e.
3 . 2 D r i n k w a t e r b e d r i j v e n
3 . 2 . 1 Rol van de drinkwaterbedrijven
D r i n k w a t e r b e d r i j v e n a l s l e v e r a n c i e r v a n d r i n k w a t e r v o o r i n d u s t r i e e l g e b r u i k
Dr in k w at er bed r ij v en h eb b en een r eg ion aal m on op olie v oor d e w in n in g en lev er in g v an d er in k w at eer aan con su m en t en en bed er ij v en . Z ij zij n ook er elev an t v ooer in -d u st r ieel w at er geb r u ik . I n -d u st r iële b e-dr ij v en w aar v oor g een ( r en -d ab ele) alt er n a-t iev en besa-t aan zij n aan gew ezen op h ea-t g ebr u ik v an d r in k w aa-t er v oor in du sa-t r ieel g eb r u ik v ia h et d r in k w at er leid in g n et .
D r i n k w a t e r b e d r i j v e n a l s l e v e r a n c ie r v a n l a a g e n h o o g wa a r d i g d r i n k -w a t e r
