RAPPORT A I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda deelgebied 3d

(1)

RAPPORT A10-069-I

Westergouwe te Gouda

Inventariserend veldonderzoek met

Archeologisch onderzoek deelgebied 3d

karterende boringen

(2)

ArcheoMedia BV, Postbus 333, 2910 AH Nieuwerkerk aan den IJssel, tel.: 010-2582 360; fax: 010-2582 325

RAPPORT A10-069-I

Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda deelgebied 3d

Inventariserend veldonderzoek met karterende boringen

Opdrachtgever:

Contactpersoon:

Projectbureau Westergouwe Postbus 565

2800 AN Gouda

dhr. F. Streefland

Tel.: 0182 - 527683

(3)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d

COLOFON

Projectcode: A10-069-I

Bestandsnaam: Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d.

Inventariserend veldonderzoek met karterende boringen.

Datum: november 2010, definitief

Auteur: M. van Dasselaar

Veldonderzoek: M. van Dasselaar en drs. A.J.D. Isendoorn, geassisteerd door C. Doedeijns en H. van Uunen van de Archeologische Vereniging Golda

Redactie: Ing. A.J. Vermeulen

Digitale uitwerking tekeningen: M. T. Leenders BA en M. van Dasselaar Archeologische interpretatie: M. van Dasselaar

Advisering: M. van Dasselaar en drs. E. Drenth Autorisatie:

drs. E. Drenth

senior KNA–archeoloog ArcheoMedia BV e-mail: drenth@arnicon.nl

©ArcheoMedia BV, archeologisch onderzoeks- en adviesbureau, 2010, Capelle aan den IJssel ISBN/EAN: 978-90-5970-697-2

Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers.

Betrouwbaarheid van archeologisch booronderzoek

Het onderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en richtlijnen, zoals vastgelegd in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (versie 3.1) van het Centraal College van Deskundigen.

Bij ieder bodemonderzoek wordt gestreefd naar een optimale representativiteit. Het onderzoek is gebaseerd op het verrichten van een beperkt aantal boringen tot een beperkte diepte. Daardoor blijft het mogelijk dat lokaal archeologische waarden in de bodem aanwezig zijn, die tijdens het onderzoek niet naar voren zijn gekomen.

Certificering

ArcheoMedia BV heeft sinds 1994 een veiligheidsbeheerssysteem dat voldoet aan de eisen van de VCA. Sinds 1996 voldoet het kwaliteitssysteem van ArcheoMedia BV aan de eisen van de NEN-EN-ISO 9001. Sinds 2003 voldoet het kwaliteitssysteem aan de eisen van de NEN-EN-ISO 9001:2000.

ArcheoMedia BV is door het College voor de Archeologische Kwaliteit en de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geschikt bevonden voor het verrichten van vergunningsgebonden opgravingswerkzaamheden.

(4)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d

INHOUDSOPGAVE

SAMENVATTING... 1

1 INLEIDING ... 3

1.1 Aanleiding tot het onderzoek... 3

1.2 Beleidskader... 3

1.3 Administratieve gegevens van de onderzoekslocatie... 4

2 VOORGAAND ONDERZOEK ... 5

2.1 Reeds uitgevoerd onderzoek in Westergouwe... 5

2.2 Onderzoek in deelgebied 3d ... 5

2.3 Specifieke archeologische verwachting ... 6

3 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK ... 8

3.1 Doel van het onderzoek ... 8

3.2 Onderzoeksopzet ... 8

3.3 Resultaten... 9

Bodem ...10

Archeologie...11

4 BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAGEN ...12

GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR...14

BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN...15

OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN ...17

BIJLAGE 1 BOORPUNTENKAART BIJLAGE 2 BOORSTATEN

BIJLAGE 3 GEOMORFOLOGIE EN ARCHEOLOGIE

BIJLAGE 4 PROFIELEN

(5)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 1

SAMENVATTING

Naar aanleiding van de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Westergouwe in Gouda is door ArcheoMedia BV, in opdracht van Projectbureau Westergouwe, een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een karterend booronderzoek uitgevoerd. Bij de uitvoering van een eerder booronderzoek en

proefsleuvenonderzoek was vast komen te staan dat er binnen deelgebied 3d van Westergouwe een vindplaats uit het laat-Mesolithicum of vroeg-Neolithicum ligt. Het karterende booronderzoek is bedoeld om een beter beeld te verkrijgen van de geologische, geomorfologische en bodemkundige situatie in het plangebied en om de grens van de archeologische vindplaats te bepalen.

Resultaten inventariserend veldonderzoek

In totaal zijn 86 boringen gezet. Zes raaien boringen zijn uitgevoerd om het natuurlijke landschap te kunnen reconstrueren. Met de overige boringen is de vindplaats begrensd.

Conclusies

Aan de restgeul van een complex van crevasseafzettingen, dat vermoedelijk bij de Gouderak-stroomgordel behoort, is een vindplaats van circa 30x35 m aangetroffen, die gekarakteriseerd wordt door het voorkomen van een donkere humeuze zandige veenlaag (organisch antropogeen pakket) met daarin (verbrande)

botresten, waaronder veel vis. Binnen de vindplaats is een gelaagdheid waarneembaar, waarbij de onderste laag veel hout (bewust gelegde stammen, takken en mogelijk bewerkt hout?) bevat. Op grond van de datering van de Gouderak-stroomgordel en de eerder aangetroffen vondsten in de proefsleuf heeft de vindplaats een datering in het laat-Mesolithicum of vroeg-Neolithicum. Het betreft vermoedelijk een (seizoensgebonden) vis- en jachtkamp, vergelijkbaar met het bekende neolithische kampje op het veeneilandje in Bergschenhoek. Qua fysisch geografische ligging is de vindplaats, die is gelegen op crevasseafzettingen van de Gouderak-stroomgordel, te vergelijken met de midden- tot laatneolithische vindplaats te Hazerswoude Windturbinepark (N11), die op de crevasseafzettingen van de Oude Rijn ligt.

Zowel de gaafheid als de conserveringstoestand van de vindplaats is op grond van de boringen (zeer) goed.

Indien de voorlopige datering van de vindplaats juist is, dan is het de oudste vindplaats in zijn soort (op deze ondergrond) in West-Nederland, waar archeologische resten uit deze periode tot nu tot alleen op donken, strandwallen en het veeneilandje in Bergschenhoek zijn aangetroffen.

Aanbevelingen

De bevoegde overheid heeft aangegeven de vindplaats volledig te willen opgraven, aangezien behoud in situ geen optie is. Geadviseerd wordt tevens een deel van de restgeul te onderzoeken, in verband met de landschappelijke vragen en de mogelijke aanwezigheid van kano’s, fuiken of visweren in deze context.

Ten behoeve van de verdere interpretatie van de landschappelijke situatie wordt geadviseerd gebruik te maken van de paleogeografische kaarten en profielen uit het proefschrift van Hijma. Hierbij kan wellicht ook gebruik gemaakt worden van andere reeds bestaande boorgegevens (Dino-loket en sonderingsgegevens van Westergouwe) die mogelijk het vervolg van de crevasseafzettingen in noordelijker richting kunnen aangeven.

Om de vraag betreffende de datering (en gebruiksperiode) van de vindplaats te beantwoorden, hetgeen van belang is voor de onderzoeksvragen in het op te stellen PvE, wordt geadviseerd om voorafgaand aan het gravend onderzoek twee

¹⁴

C-dateringen uit te voeren aan hout of houtskool uit de boven- en onderzijde van de cultuurlagen.

Overwogen kan worden om de restgeul (circa 0,6 ha) met grondradar te onderzoeken in verband met de kans op de aanwezigheid van kano’s, fuiken of visweren in deze context. Wellicht worden met deze techniek ook structuren binnen de vindplaats (ca. 0,1 ha.) zelf zichtbaar, waarmee bij de planning van de opgraving rekening kan worden gehouden.

Voor de aan te houden dieptes bij de opgraving is een overzicht gemaakt van de cultuurlagen t.o.v. het

maaiveld (zie afbeelding 7). Ook zijn de top en diepte van de restgeul aangegeven. Op grond van deze

laagopbouw dient rekening te worden gehouden met een opgraving van de vindplaats (circa 30x 35 m) en

een nader te bepalen deel van de restgeul, tot circa 2,0 m onder het huidige maaiveld.

(6)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 2

Afbeelding 1: regionaal overzicht Gouda met ligging van de onderzoekslocatie. = locatie vindplaats.

(7)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 3

1 INLEIDING

1.1 Aanleiding tot het onderzoek

Het plangebied Westergouwe in de gemeente Gouda wordt door projectbureau Westergouwe ontwikkeld ten behoeve van woningbouw. Voorafgaand aan het huidige onderzoek zijn al in verschillende andere delen van Westergouwe archeologische onderzoeken uitgevoerd. Binnen Westergouwe bevinden zich twee structuren die op de Archeologische Basiskaart Gouda

opgenomen zijn als locaties met een middelhoge of hoge archeologische verwachting. Deelgebied 1 en 2 zijn respectievelijk ABK-locatie 11 (de voormalige Moordrechtse Tiendweg) en ABK-locatie 18 (een deel van de Gouderak-stroomgordel). Deelgebied 3 bestaat uit het overige deel van Westergouwe. In deelgebied 3 is in twee delen reeds een IVO met boringen uitgevoerd.

¹

Bij het onderzoek in deelgebied 3d werd een zandlichaam aangetroffen, dat niet op de geologische kaart en de Archeologische Basiskaart staat aangegeven en waarop in een van de boringen verbrand bot werd aangetroffen.

²

Het daaropvolgende proefsleuvenonderzoek in 2010 toonde een vindplaats aan die vermoedelijk dateert uit het laat-Mesolithicum of vroeg-Neolithicum. Om de vindplaats te begrenzen en om meer inzicht te krijgen in het natuurlijke landschap waarin de vindplaats gelegen is, werd aanbevolen om een aanvullend booronderzoek uit te voeren.

³

1.2 Beleidskader

Op basis van het Verdrag van Malta (Valletta) is besloten, dat archeologisch onderzoek een onderdeel vormt van bestemmingsplanvoorbereidingen en/of uit te voeren projecten waarbij ingrepen in de bodem plaatsvinden. Binnen de gemeente Gouda is de archeologie beleidsmatig vastgesteld door het opstellen en aannemen van de Archeologische Basiskaart. Deze is

uiteindelijk vastgesteld in de verordening inzake Monumenten en Archeologie.

⁴

Dit

inventariserend veldonderzoek volgt uit de eerder uitgevoerde onderzoeken in Westergouwe.

Door archeologie tijdig in de planvorming te betrekken, kunnen de archeologische waarden hierin eventueel worden ingepast. Het uitgangspunt ten aanzien van de aanwezige archeologische waarden in de planvorming is volgens rijks- en gemeentelijk beleid, behoud in situ.

⁵

Pas na de uitvoering van archeologisch (voor)onderzoek is het mogelijk een integrale afweging te maken, waarbij de nieuwverkregen archeologische gegevens betrokken dienen te worden.

Het onderzoek voldoet aan de normen en richtlijnen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse

Archeologie (KNA) van het College voor de Archeologische Kwaliteit (CvAK). Tevens voldoet het onderzoek aan de richtlijnen, die gesteld zijn in het voor de gemeente Gouda opgestelde Plan van Aanpak.

⁶

De bevoegde overheid, namens deze de gemeentelijk archeoloog drs. M.J. Groenendijk, heeft de resultaten van het onderzoek getoetst.

⁷

Op basis van dit onderzoek zal de bevoegde overheid een selectiebesluit nemen. De resultaten van het onderzoek dienen in de planvorming betrokken te worden.

1

Van Dasselaar 2005 en 2005a.

2

Van Dasselaar 2009.

3

Alma 2010, 14.

4

Gemeente Gouda 2005.

5

Zie: Begrippen en afkortingen.

6

Jongste 2010.

7

Commentaar drs. M. J. Groenendijk verwerkt in email van dr. P Jongste (directievoering) dd.30-09-2010.

(8)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 4 1.3 Administratieve gegevens van de onderzoekslocatie

Soort onderzoek: karterend booronderzoek

Provincie: Zuid-Holland Gemeente: Gouda Plaats: Gouda

Straatnaam: Oost Ringdijk

Locatienaam: Westergouwe deelgebied 3d

Oppervlakte: ca. 2,0 ha

RD-coördinaten: x=106.950, y=446.050 (ZW) x=107.050, y=445.950 (ZO) x=107.150, y=446.050 (NO) x=107.050, y=446.150 (NW)

ARCHIS onderzoeksmeldingsnummer: 42474

Bevoegde overheid: Gemeente Gouda

Postbus 1086 2800 BB Gouda drs. M.J. Groenendijk

telefoon: 0182-588392/06-48135664 e-mail: maarten.groenendijk@gouda.nl

Beheer en plaats van vondsten

en documentatie: Archeologisch Depot Gouda

Edisonstraat 16 M

2809 PB Gouda telefoon: 0182-504157 beheerder: drs. M.J. Groenendijk

Directievoering namens opdrachtgever: Hazenberg Archeologie bv Middelstegracht 89r 2312 TT Leiden dr. P. Jongste

telefoon: 071 5126 216

e-mail: pjongste@hazenbergarcheologie.nl

(9)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 5

2 VOORGAAND ONDERZOEK

2.1 Reeds uitgevoerd onderzoek in Westergouwe

Westergouwe is verdeeld in drie deelgebieden (zie afbeelding 1). In deelgebied 1 (ABK-locatie 18) zijn reeds twee fases IVO booronderzoek uitgevoerd door ArcheoMedia BV.

⁸

In deelgebied 2 (ABK-locatie 11) is de eerste fase IVO booronderzoek uitgevoerd door ArcheoMedia BV, gevolgd door een tweede fase IVO booronderzoek en IVO proefsleuven, door ADC ArcheoProjecten.

⁹

Deelgebied 3 bestaat uit het overige deel van Westergouwe. Hier is in twee delen een IVO met boringen uitgevoerd door ArcheoMedia BV.

¹⁰

2.2 Onderzoek in deelgebied 3d

Tijdens het uitvoeren van een boring ten behoeve van het onderzoek in deelgebied 3b werd, ter controle van de diepere geologische opbouw, een aantal boringen doorgezet tot een diepte van 3,0 m onder het huidige maaiveld (-mv).

¹¹

Hierbij werd in de zuidoosthoek van Westergouwe een zandlichaam ontdekt, dat niet is opgenomen op de bestaande geologische kaart en de

Archeologische Basiskaart. De stratigrafische ligging en diepte van het zand komen sterk overeen met de eerder in Westergouwe aangetroffen afzetting van de Gouderak-stroomgordel (deelgebied 1, zie afbeelding 1). Ook het uiterlijk van het zand, grof grijs zand met enkele kleine grindjes, wees er op dat het is afgezet door een vergelijkbare, zo niet dezelfde, rivier. Archeologische indicatoren (houtskool, (verbrand) bot) werden aangetroffen in de top van de licht zandige klei, die zich boven het zandlichaam bevindt (zie afbeelding 2).

Afb. 2: profiel door de boringen 123 t/m 130 (Bron: van Dasselaar 2009). Ligging profiel zie afbeelding 3.

8

Van Dasselaar 2004 en Van Dasselaar 2005.

9

Van Dasselaar 2004 en Van den Borre e.a. 2007

10

Van Dasselaar 2005a en Van Dasselaar 2009.

11

Van Dasselaar 2009.

(10)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 6 Door ADC ArcheoProjecten is in juli 2010 een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd waarbij tussen de boringen 127 en 128 een archeologische vindplaats is aangetroffen, die vermoedelijk dateert uit het laat-Mesolithicum of vroeg-Neolithicum.

¹²

Aangetroffen werd een restgeul met daarin naast vondsten (vuursteen, botmateriaal) ook enkele houten paaltjes.

Afbeelding 3: resultaten voorgaande onderzoeken met boorplan voor het huidige onderzoek (bron: PvA).

2.3 Specifieke archeologische verwachting

¹³

Bij het proefsleuvenonderzoek, aangevuld met enkele boringen, uitgevoerd in juni 2010 door ADC ArcheoProjecten, zijn afzettingen van de stroomgordel aangetroffen. In een van de lagen, die zich manifesteren als matig zandig veen/detritus, zijn opvallend veel fragmenten visbot aangetroffen.

Tevens heeft het proefsleuvenonderzoek de vondst van enkele paaltjes en een benen naald opgeleverd. De resten dateren vermoedelijk uit het laat-Mesolithicum of vroeg-Neolithicum en het vermoeden bestaat dat we van doen hebben met een speciale activiteiten kampje

(viskampement) op de oever van de stroomgordel, waar de gevangen zoetwatervis is bereid en gegeten. De aangetroffen houten paaltjes zouden kunnen wijzen op de aanwezigheid van een visfuik of visweer. Visresten werden in hoge concentraties aangetroffen in rondom de

proefsleuven verrichte gutsboringen, alle ingebed in de vulling van een depressie die voorlopig als restgeul wordt geïnterpreteerd. Aangezien de lithologie (zandig veen) een sterke antropogene component doet vermoeden, is het de vraag of we van doen hebben met een restgeul of dat er rekening gehouden moet worden met een andere oorsprong van de opgevulde depressie.

12

Alma 2010.

13

Bron: PvA, Jongste 2010.

(11)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 7

Ook al is de interpretatie van visfuik of visweer nog een voorlopige, wel is zeker dat er sprake is

van een vindplaats. De aard van de vindplaats en het aangetroffen vondstmateriaal doet de

nabijheid van een nederzetting of kamp vermoeden, welke zich naar verwachting op de hogere

delen van de stroomrug (de oeverwal) naast de depressie, dan wel langs de restgeul zal hebben

bevonden.

(12)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 8

3 INVENTARISEREND VELDONDERZOEK

3.1 Doel van het onderzoek

Het onderzoek betreft een karterend veldonderzoek dat beoogde de restgeul te karteren en een beter beeld te verkrijgen van de geologische, geomorfologische en bodemkundige situatie in het plangebied zodat het lokale landschap gereconstrueerd kan worden. Met betrekking tot de archeologische vindplaats was het doel de grens hiervan te bepalen. Het karterende

booronderzoek werd uitgevoerd aan de hand van het Plan van Aanpak (PvA) dat opgesteld is ten behoeve van het uit te voeren onderzoek.

¹⁴

Het PvA noemt de volgende onderzoeksvragen:

- Wat is de begrenzing van de in het proefsleuvenonderzoek aangetroffen restgeul-achtige afzettingen binnen het onderzoeksgebied?

- Indien geen sprake blijkt te zijn van een restgeul, hoe kunnen de afzettingen fysisch geografisch verklaard worden?

- Wat was het lokale landschap?

- Bevinden zich archeologische resten op de oeverafzettingen langs deze ‘restgeul’, en, zo ja, waar?

Aanvullend zijn de volgende algemene onderzoeksdoelen van toepassing:

- het verkrijgen van een indicatie van de gaafheid en conserveringstoestand van eventueel aangetroffen archeologische waarden;

- het verkrijgen van een indicatie voor de datering van eventueel aanwezige archeologische waarden;

- het op basis van de resultaten formuleren van een advies voor eventueel noodzakelijk vervolgonderzoek.

3.2 Onderzoeksopzet

¹⁵

Het IVO betreft een karterend booronderzoek bestaande uit twee fasen (zie afbeelding 3).

Fase 1: landschap Een eerste fase met 4 raaien van maximaal 200 m lang met boringen om de 25 m parallel aan de

boringen van ArcheoMedia en de proefsleuven van het ADC om het mircrolandschap te karteren.

De boringen hoeven niet dieper gezet te worden dan tot in de zandige afzettingen of tot onder de vondsthoudende ‘restgeulvulling’ (hoewel gemiddeld gelegen op gemiddeld 2 m-mv is een diepere ligging niet uitgesloten). Bij het boren zal moeten worden gelet op het onderliggend reliëf van zand en lichte klei die vanaf het laagste punt ca 3 m-mv ligt en zich boven op de stroomrug op ca. 1,2 m-mv bevindt.

De raaien staan haaks op de verwachte restgeul. De eerste twee raaien worden op 50 m ten westen en 30 m ten oosten van de proefsleuven gezet (elk 9 boringen). Binnen deze raai wordt ter hoogte van de “restgeul” verder verdicht (maximaal 5 boringen). Als in deze raaien de

“restgeul” niet wordt aangetroffen, dan wordt een extra raai in het gebied tussen sleuf en eerste raai geprojecteerd voor verdere verdichting en op dezelfde wijze als in de eerste raai (maximaal 9

14

Bron PvA 2010, zn.

15

Bron PvA 2010, zn.

(13)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 9 boringen om de 25 m, maximale verdichting op zoek naar de restgeul d.m.v. 5 extra boringen).

Mocht de restgeul wel worden aangetroffen dan wordt door middel van één of beide extra raaien de restgeul verder vervolgd.

Fase 2: detailkartering Vervolgens kunnen ten behoeve van aanvullende vragen 30 extra boringen (tot gemiddeld 2 m – mv) gezet worden te behoeve van een detailkartering van de “restgeul”, oeverwal en zone rondom de vondsthoudende “restgeul”. Doel is een representatief beeld te krijgen van de omvang van de vindplaats en grip te hebben op het lokaal aanwezige microlandschap.

3.3 Resultaten

In verschillende fases zijn in totaal 86 boringen geplaatst, grotendeels volgens de opzet van het bovenstaande boorplan. In overleg met de directievoerder en de bevoegde overheid is het

boorplan beperkt aangepast aan het aangetroffen landschap en de omvang van de vindplaats. De kartering van het landschap bestond eruit dat over de drie percelen in totaal 6 raaien boringen zijn uitgevoerd. De boringen in deze raaien stonden om de 25 m en ter plaatse van een kleirugje om de 12,5 m, om het landschap te bepalen. De overige boringen zijn gebruikt om de vindplaats in detail in kaart te brengen (zie bijlage 1).

¹⁶

Alle boringen zijn uitgevoerd met een guts met een diameter van 3 cm. De boorkernen zijn geanalyseerd en beschreven conform de NEN 5104 (zie bijlage 2). Van interessante niveaus uit de boringen zijn monsters genomen, die nat zijn gezeefd over een zeef met een diameter van 2x2 mm (zie tabel 1). De locaties van de boringen zijn uitgepast en ingemeten met DGPS met een nauwkeurigheid van circa 0,5 m.

Het veldwerk is uitgevoerd op 18, 20 en 25 augustus 2010 door M. van Dasselaar en drs. D.

Isendoorn, geassisteerd door C. Doedeijns en H. van Uunen van de Archeologische Vereniging Golda. Op 20 augustus was er tussentijds overleg in het veld over de resultaten met de gemeentelijk archeoloog drs. M.J. Groenendijk en directievoerder dr. P. Jongste.

Afb. 4: uitvoering van een gutsboring en boring 067, de cultuurlaag met fragment natuursteen in de guts.

16

Hierin zijn tevens de boringen uit 2007 (ArcheoMedia) en proefsleuven en boringen van ADC

Archeoprojecten (2010) opgenomen.

(14)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 10 Bodem

Bijlage 3 toont de reconstructie van het landschap op basis van de uitgevoerde boringen, bijlage 4 de profielen van de raaien. Hierin zijn zowel de natuurlijke lagen als de vindplaats opgenomen.

Afbeelding 5 is een verkleinde versie van bijlage 3. De diepst aangeboorde afzettingen bestaan uit een pakket van (matig) grof zand, dat wordt geïnterpreteerd als een geulafzetting. Met geel is aangegeven waar deze grove geulafzettingen zich hoger dan 2,0 m-mv bevinden, daarbuiten duikt de zandlaag naar circa 2,6 m-mv en wordt het zand minder grof. De meest duidelijke rug (geulvulling) bevindt zich ten oosten aansluitend aan de vindplaats. Boven deze zandlaag ligt een pakket van meer of minder zandige kleilagen, dat worden geïnterpreteerd als crevasse-afzetting.

Deze lagen worden naar boven toe duidelijk steeds minder zandig (fining-upward). De top van dit pakket is in bijlage 3 in kaart gebracht. Deze kaart kan ook worden gelezen als reconstructie van het landschap rondom de vindplaats, die zich op ditzelfde stratigrafische niveau (de top van de crevasseafzettingen) bevindt. De hoogst gelegen kleilagen (in blauw) zijn de meest kleiige rest- geulafzettingen, vermoedelijk van een stroompje dat ten tijde van de vindplaats bevaarbaar was.

Het gehele systeem kan worden verklaard als een crevasse-complex van de Gouderakstroom- gordel, die zich op dit niveau ten zuiden van de huidige IJssel bevindt (vergelijk afb. 5 en 6).

Afbeelding 5: reconstructie vindplaats in het landschap (detail en legenda: zie bijlage 3).

Afb. 6: reconstructie crevasseafzettingen van de Gouderak-stroomgordel op geologische kaart 38W.

(15)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 11 Archeologie

De vindplaats kenmerkt zich door de verspreiding van een zeer humeuze zandige veenlaag (organisch antropogeen pakket) met (verbrand) bot, houtskool en in een van de boringen een fragment natuursteen (bijlage 3 en afbeelding 5: donker grijs). Hieromheen ligt een zeer humeuze kleilaag, eveneens met (verbrand) bot (bijlage 3/afbeelding 5: grijs).

Uit 23 van de boorkernen zijn in totaal 24 monsters genomen. Niet alle monsters zijn onderzocht daar dit niet het doel van dit booronderzoek was. 11 monsters zijn wel gezeefd. De zeefresiduen zijn onderzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Tabel 1 geeft een overzicht van de vondsten die afkomstig zijn uit de gezeefde monsters. De vondstaantallen geven een indicatie van de rijkheid en conserveringsomstandigheden van de vindplaats en van de begrenzing van de vindplaats. Het algemene beeld dat daaruit naar voren komt is een scherpe begrenzing van de vindplaats. Zo is in boring 036 geen enkele indicator aangetroffen, terwijl in boring 084 in het veld de donkere kleilaag met verbrand bot is waargenomen (afstand tussen deze boringen is ca. 5 m). De vondsten zijn gebonden aan de donkere humeuze zandige veenlaag (organisch antropogeen pakket) en de donkere kleilaag daaromheen. Hierbuiten komt vrijwel alleen houtskool voor. In de restgeul komt het voor in de vorm van grote brokken houtskool. Alleen in boring 066 is ook nog een viswervel aangetroffen. Opgemerkt moet worden dat de monstervolumes zeer klein zijn, daar ze afkomstig zijn uit een guts met een diameter van 3 cm.

Tabel 1: monsterlijst (gezeefde monsters).

Boring Diepte cm-mv

Beschrijving laag

001 110-140 ca. 20 houtskool 5-15 mm, ca. 10 bot (o.a snoek,

tand), ca. 10 verbrand bot donker zandige ‘veen’laag 003 140-185 ca. 20 houtskool 5-8 mm, ca. 20 bot (o.a. steur,

8 mm), 5 verbrand bot donker zandige ‘veen’laag

014 200-230 1 schub veen boven crevasse

036 120-150 geen indicatoren kleiig veen boven crevasse

039 84-125 geen indicatoren afdekkend keilaagje

040 150-210 8 houtskool 5-8 mm, ca. 20 bot, 2 verbrand bot zandige ‘veen’laag

041 150-180 1 werveltje, 1schub, 1 verbrand visgraatje kleiig veen boven crevasse

066 150-180 1 viswervel kleiige top crevasse

067 112-175 5 houtskool 5-10 mm, ca. 10 bot, 5 verbrand bot, 1 natuursteen (bewerkt?)

donker zandige ‘veen’laag 075 165-190 10 houtskool 3-15 mm, ca. 10 bot, 1 verbrand

bot afwisselende cultuurlaagjes

(organisch antropogene lagen)

086 140-160 5 houtskool 5-10 mm donker zandige klei

De niet gezeefde monsters zijn eventueel beschikbaar voor nader onderzoek (zie tabel 2).

Tabel 2: monsterlijst (niet gezeefd) Boring Diepte

cm-mv

Beschrijving laag Opmerking

012 110-125 restgeul houtskoolhoudend

013 150-170 kleiig veen boven crevasse

016 150-170 klei, top crevasse

020 130-160 kleiig veen boven crevasse 022 130-150 kleiig veen boven crevasse

029 50-70 houtskoolhoudend veen (hoger niveau) top restgeul

029 110-135 vulling restgeul restgeul

038 120-135 top kleiige crevasse, rand restgeul

043 150-155 hout restgeul mogelijk kano??

056 120-130 houtskoolhoudend veen (hoger niveau)

064 60-105 houtskoolhoudende top restgeul

065 100-130 houtskoolhoudend veen (hoger niveau)

074 160-175 kleiig veen boven crevasse

(16)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 12

4 BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAGEN

Voorafgaand aan het onderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld.

¹⁷

Deze worden hieronder puntsgewijs beantwoord:

• Wat is de begrenzing van de in het proefsleuvenonderzoek aangetroffen restgeul-achtige afzettingen binnen het onderzoeksgebied?

De in het proefsleuvenonderzoek als ‘restgeul’ geïnterpreteerde afzettingen worden nu

geïnterpreteerd als cultuurlaag. Ze hebben een beperkt oppervlak en zijn zeer scherp begrensd.

Binnen de cultuurlagen zijn drie verschillende lagen onderscheiden. De verspreiding van de zandige veenlagen binnen de vindplaats heeft een vrijwel rechthoekige vorm (zie bijlage 3 donkergrijs). Binnen dit pakket zijn twee lagen te onderscheiden. De onderste laag is (zeer) houthoudend en matig zandig, donkerbruin tot zwart (circa 10-40 cm dik). De bovenste laag is donkerder van kleur (donkergrijs tot zwart), zandiger en lijkt meer vondsten te bevatten (ca. 35- 50 cm dik). Binnen het zandige veenpakket komen dunne humeuze zandlaagjes of kleilaagjes

voor (antropogeen?, max. ca. 5 cm dik).

Rondom het zandige veenpakket ligt een laag met donkergrijs tot zwarte zandige klei, die ook houtskool en (in mindere mate dan het zandige veenpakket) botmateriaal bevat (zie: bijlage 3 grijs). De begrenzing van deze zandige humeuze kleilaag met de omringende (niet humeuze) klei is weer scherp. De natuurlijke ondergrond direct buiten de vindplaats is klei (bijlage 3, lichtgrijs) is matig tot sterk siltig, bevat wel houtskool (tot grote brokken) en (op het oog) alleen in boring 066 een viswervel.

• Indien geen sprake blijkt te zijn van een restgeul, hoe kunnen de afzettingen fysisch geografisch verklaard worden?

De lagen kunnen niet zozeer fysisch-geografisch als wel archeologisch verklaard worden. De lagen worden niet geïnterpreteerd als een restgeulvulling, maar als cultuurlagen, zandige veenlagen die zijn ontstaan door het gebruik van de vindplaats (organisch antropogeen pakket).

Met name de zandige component in het ‘veen’ in het centrale deel van de vindplaats is niet of nauwelijks te verklaren op een natuurlijke wijze. Veen vormt zich in een rustig milieu, zand wordt afgezet in snelstromend water.

¹⁸

Verspreid binnen het pakket van circa 50 cm komen zandkorrels voor en enkele dunne zandlaagjes, echter nauwelijks of geen kleilaagjes, wat ook vreemd is voor een restgeul. Ook het ontbreken van zand in de bovenste kleilagen direct rondom de vindplaats doet vermoeden dat het zand is opgebracht. Opvallend is de verticale tweedeling, met onderin de zandige veenlaag (veel) hout. In een aantal boringen (o.a. B068) is liggend (rond)hout doorgutst.

De mogelijkheid bestaat dat hier bewust een laag stammetjes en takken is neergelegd, mogelijk gecombineerd met rietbossen. De laag bevat ook herkenbare delen riet.

De vindplaats moet vergeleken worden met het vis- en jachtkamp op het veeneilandje in

Bergschenhoek (ca. 4200 voor Chr.), waar een houten plankenvloertje (vermoedelijk hergebruikte delen van een kano), fuiken en rietbossen zijn gebruikt om ‘het visstekje’ droog te houden.

¹⁹

Ook in Noord Holland zijn laatneolithische vindplaatsen bekend, waar de ‘cultuurlaag’ waarschijnlijk voor een groot deel bestaat uit vergaan riet (o.a. Kolhorn).

²⁰

17

Groenendijk 2008, 5 en 6.

18

Of door wind, maar voor de aanwezigheid van een donk waarvandaan dit zand afkomstig zou kunnen zijn, zijn geen aanwijzingen gevonden.

19

Louwe Kooijmans1985,78-87, Verhart 2010,106-108. Het meest recente overzicht van prehistorische vindplaatsen in West-Nederland wordt gegeven door Verhart 2010, 91-121. Hierin worden ook de vindplaatsen op de Benschop stroomgordel bij Gouda genoemd (p.102-103), o.a. op basis van resultaten van de booronderzoeken in Westergouwe deelgebied 1. Zie ook Meirsman en Moree 2006.

20

Drs. E. Drenth, pers. mededeling.

(17)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 13

• Wat was het lokale landschap?

Uit de boringen is een kaart gemaakt waarop de diepte van de verschillende lagen ten opzichte van het maaiveld is aangegeven (bijlage 3).

²¹

Bijlage 4 toont de profielen door de boorraaien.

Hieruit blijkt de ligging van de vindplaats aan een hogergelegen kleirug. Déze wordt nu

geïnterpreteerd als ‘de restgeul’ (zie verder hierboven, p.10). Qua fysisch geografische ligging is de vindplaats, die is gelegen op crevasseafzettingen van de Gouderak-stroomgordel, te

vergelijken met de midden- tot laatneolithische vindplaats te Hazerswoude Windturbinepark (N11), die op de crevasseafzettingen van de Oude Rijn ligt.

²²

• Bevinden zich archeologische resten op de oeverafzettingen langs deze ‘restgeul’, en, zo ja, waar?

Daar de zandige veenlaag (het organisch antropogeen pakket) nu zelf als de vindplaats wordt beschouwd, gelegen áán een kleiige restgeul, is ook deze vraag nu omgekeerd: Bevinden zich nog archeologische resten in de restgeul? In de boringen zijn in de hogergelegen kleilaag van de restgeul over het gehele onderzoeksgebied houtskoolresten aangetroffen. Nabij de vindplaats zijn dat grote brokken houtskool.

²³

In deze restgeul kunnen naast de houtskoolresten bijvoorbeeld (delen van) kano’s, fuiken of resten van visweren worden verwacht.

²⁴

In ieder geval zijn in de restgeul (liggende?) houtresten aangetroffen (o.a. boring 043 en 070), maar daarvan is niet met zekerheid te zeggen of ze bewerkt zijn.

Aanvullend waren de volgende algemene onderzoeksdoelen van toepassing:

• het verkrijgen van een indicatie van de gaafheid en conserveringstoestand van eventueel aangetroffen archeologische waarden;

De gaafheid en conservering van de vindplaats zijn goed tot uitstekend. De gaafheid van de vindplaats wordt ‘gegarandeerd’ door een uiterst dun kleilaagje (ca. 1-3 cm) dat over het grootste deel van de vindplaats en in het bovenliggende veenpakket is bewaard gebleven. Aan de

noordwestzijde van de vindplaats lopen echter kabels en leidingen, waarvan de diepte niet bekend is. Mogelijk is hierdoor een kleine verstoring van de rand van de vindplaats opgetreden.

De sloot die over het zuidoostelijke deel van de vindplaats loopt, is vermoedelijk niet tot in het niveau van de vindplaats ingegraven. Het waterpeil in de sloot is circa 50-60 cm en met een gutsboring vanaf de zijkant van de sloot is direct daaronder intact veen aangetroffen, wat er op wijst dat de veenlaag boven de vindplaats daar nog intact is. De conservering van het

vondstmateriaal is (zeer) goed. Behalve verbrande (vis)botten en houtskool zijn ook onverbrand bot, visschubben en hout aangetroffen (waaronder paaltjes in de proefsleuf). Verwacht mag worden dat in deze omstandigheden ook botanische resten (zaden, pollen) en ander organische materialen, zoals touw, leer, bewerkt hout (pijlen, speren, visfuiken, kano’s) bewaard kunnen zijn gebleven.

• het verkrijgen van een indicatie voor de datering van eventueel aanwezige archeologische waarden;

De voorlopige datering uit het proefsleuvenonderzoek, laat-Mesolithicum tot vroeg-Neolithicum kan niet verder worden gepreciseerd. Deze datering is in overeenstemming met de datering van de crevasseafzettingen van de Gouderak-stroomgordel. Het einde van de activiteit van deze stroomgordel is gedateerd op circa 5300 voor Chr.

²⁵

De basis van het overliggende veenpakket is door Hijma gedateerd op 5485-5319 voor Chr.

²⁶

21

Het verschil in maaiveldhoogte is zo klein (6,0 m-NAP +/- ca. 10 cm) dat hier geen rekening mee is gehouden.

22

Diependaele en Drenth 2010.

23

Vergelijk met de sporen 1 en 2 van het proefsleuvenonderzoek (Alma 2010).

24

Voor prehistorische visweren wordt verwezen naar Bulten, Van der Heijden & Hamburg e.a. 2002.

25

Berendsen en Stouthamer, 2001, 255. De datering van de stroomgordel is 7600-6335 BP (14C) (=6418-5268 voor Chr.).

26

Hijma 2009, profiel C-C’ iets noordelijker in de Zuidplaspolder.

¹⁴

C nr. 47 (Utc15341), datering =

6450+/- 50 (5485-5319 voor Chr.).

(18)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 14

• het op basis van de resultaten formuleren van een advies voor eventueel noodzakelijk vervolgonderzoek.

De bevoegde overheid heeft aangegeven de vindplaats volledig op te willen graven, aangezien behoud in situ geen optie is. Geadviseerd wordt tevens een deel van de restgeul te onderzoeken, in verband met de landschappelijke vragen en de mogelijke aanwezigheid van kano’s, fuiken of visweren in deze context.

Ten behoeve van de verdere interpretatie van de landschappelijke situatie wordt geadviseerd gebruik te maken van de paleogeografische kaarten en profielen uit het proefschrift van Hijma.

²⁷

Hierbij kan wellicht ook gebruik worden gemaakt van ander bestaande boorgegevens (Dino-loket en sonderingsgegevens van Westergouwe), die mogelijk het vervolg van de crevasseafzettingen in noordelijker richting kunnen aangeven.

Om de vraag betreffende de datering (en gebruiksperiode) van de vindplaats te beantwoorden, hetgeen van belang is voor de onderzoeksvragen in het op te stellen PvE, wordt geadviseerd om voorafgaand aan het gravend onderzoek twee

¹⁴

C-dateringen uit te voeren aan hout of houtskool uit de boven- en onderzijde van de cultuurlagen.

Overwogen kan worden om de restgeul (ca. 0,6 ha binnen de onderzoeklocatie) met grondradar te onderzoeken in verband met de kans op de aanwezigheid van kano’s fuiken, of visweren in deze context. Wellicht worden met deze techniek ook structuren binnen de vindplaats zelf (ca.

0,1 ha.) zichtbaar, waarmee bij de planning van de opgraving rekening kan worden gehouden.

Voor de aan te houden dieptes bij de opgraving is een overzicht gemaakt van de cultuurlagen t.o.v. het maaiveld (zie afbeelding 7). Ook is de top en diepte van de restgeul aangegeven. Op grond van deze laagopbouw dient rekening te worden gehouden met een opgraving van de vindplaats (circa 30x 35 m) en een nader te bepalen deel van de restgeul, tot circa 2,0 m –mv.

Afbeelding 7: diepte van de archeologische lagen onder maaiveld.

27

Hijma 2009.

Met (verbrand) visbot

Met houtskool

135-160 zandige veenlaag (cultuurlaag, soms 2 niveaus, het onderste daarvan met hout) 150-200 humeuze zandige kleilaag (cultuurlaag)

90-200 top kleilaag en totale

diepte restgeul

(19)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 15

GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR

Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), 2008: versie 3.1, College voor de Archeologische Kwaliteit (CvAK), Zoetermeer.

Topografische kaart van Nederland, z.j.: Zuid-Holland, schaal 1:25.000, Topografische Dienst, Emmen/ Wolters-Noordhoff bv, Groningen (cd-rom).

Alma, X.J.F, 2010, Gouda Westergouwe deelgebied 3, Evaluatieverslag van het IVO- proefsleuven, ADC projectcode 4110048, Amersfoort.

Archeologische Basiskaart Gouda: 2003, Gemeente Gouda, Gouda.

Bulten E.E.B., F.J.G. van der Heijden en T. Hamburg e.a, 2002, Emmeloord, Prehistorische visweren en fuiken, ADC, rapport 140, Bunschoten.

Dasselaar, M. van, 2004,Verkennend archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda.

ArcheoMedia rapport A04-042.

Dasselaar, M. van, 2005, Waarderend archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 1. ArcheoMedia rapport A05-397.

Dasselaar, M. van, 2005a,Verkennend archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda.

deelgebied 3. ArcheoMedia rapport A05-398.

Dasselaar, M. van, 2009, Archeologisch onderzoek Westergouwe deelgebied 3 te Gouda, ArcheoMedia rapport A07-172-I, Capelle aan den IJssel.

Diependaele, S. en E. Drenth, 2010, Archeologisch onderzoek langs de rijksweg N11

(Spookverlaat) ten behoeve van de aanleg van het windturbinepark Rijnwoude te Hazerswoude- Rijndijk (gem. Rijnwoude, prov. Zuid-Holland). Een Neolithische vindplaats langs de Oude Rijn.

ArcheoMedia rapport A06-286-R en A06-359-R, Capelle aan den IJssel.

Gemeente Gouda, 2005, Verordening inzake monumenten en archeologie, Gouda.

Hijma, M.P., 2009, From river valley to estuary: the early-mid Holocene transgression of the Rhine-Meuse valley, The Netherlands. Ph.D.-thesis, Utrecht University, Utrecht

Jongste, P., 2010, Plan van Aanpak, Locatie Gouda Westergouwe deelgebied 3d, karterend booronderzoek, Leiden.

Louwe Kooijmans, L.P., 1985, Sporen in het land, de Nederlandse delta in de prehistorie, Amsterdam.

Meirsman, E. en J.M. Moree, 2006, Albrandswaard Portland vindplaats 20-134, Opgraving van drie houtskoolplekken uit het Laat Neolithicum, BOOR-rapporten 146, Rotterdam.

Verhart, L., 2010, De geur van veen, Vlaardingen en de ontdekking van de Vlaardingen cultuur,

Utrecht

(20)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 16

BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN

AMK Archeologische MonumentenKaart. Een kaart waarop vastgestelde archeologische monumenten zijn vermeld.

Archeologische Indicatief archeologisch materiaal, zoals houtskool, verbrande leem, indicator/indicatie aardewerk en bot, dat bij (boor)onderzoek een aanwijzing kan zijn voor

de aanwezigheid, ter plaatse of in de nabijheid, van een archeologische vindplaats (definitie KNA).

ARCHIS Archeologisch InformatieSysteem. Een archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) waarin alle onderzoeks- en vondstmeldingen in Nederland geregistreerd staan.

Bevoegde overheid De overheid, die het selectiebesluit neemt, het Programma van Eisen laat opstellen en goedkeuring verleent aan een eventueel ontwerp (definitie KNA).

CHS Cultuurhistorisch HoofdStructuur. Een verzameling van overzichtskaarten van archeologische, geologische, historische en landschappelijke waarden voor verscheidene regio’s in Nederland.

Complex Een uit verscheidene met elkaar in ruimte, tijd en functioneel opzicht samenhangende structuren en/of individuele sporen (definitie KNA).

Cultuurlaag Een licht tot sterk humeuze oude bewoningslaag of afvallaag, ontstaan door menselijke activiteit, met archeologische indicatoren.

CCvD Archeologie Centraal College van Deskundigen Archeologie.

DGPS Differential Global Positioning System. Meetapparatuur die via satellieten de exacte coördinaten van een locatie inmeet.

Ex situ buiten de context van de vindplaats.

(Grond)spoor een ruimtelijk duidelijk begrensbaar verschijnsel ontstaan door menselijke activiteit (bijvoorbeeld een paalkuil, lijksilhouet of muur) of natuurlijke oorsprong (bijvoorbeeld een boomval). Binnen een spoor kunnen verschillende, duidelijk te onderscheiden eenheden voorkomen (definitie KNA).

IKAW Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden. Een op geologische structuren gebaseerde kaart van archeologische waarden.

In situ ter plekke of binnen de context van de vindplaats.

KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie.

m -mv meter onder het maaiveld.

m -NAP meter onder Normaal Amsterdams Peil (: officieel peilmerk).

PvE Programma van Eisen, goedgekeurd door de bevoegde overheid en de basis van

archeologisch onderzoek. Het geeft de probleemstelling en de doelen van de te

verrichten werkzaamheden van de vindplaats aan en formuleert de daaruit af te

leiden eisen aan het uit te voeren werk.

(21)

Rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d 17

OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN

Nieuwe nomenclatuur

kustgebied rivieren- gebied

Laagpakket van Walcheren

Formatie van Naaldwijk

Hollandveen Laagpakket

Formatie van Nieuwkoop

Laagpakket van Wormer

Formatie van Naaldwijk Formatie van Echteld

Basisveen

Fo rmatie van Nieuwk oop

Bron: Toelichting bij de Geologische Kaart van Nederland (Rijks Geologische Dienst, Haarlem 1997)

Bron: Mulder e.a. 2003: De Ondergrond

van Nederland (NITG/ TNO).

(22)

Bijlage bij rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d

BIJLAGE 1

Boorpuntenkaart

(23)

(24)

Bijlage bij rapport A10-069-I Archeologisch onderzoek Westergouwe te Gouda, deelgebied 3d

BIJLAGE 2

Boorstaten

(25)

Legenda (conform NEN 5104)

grind

Grind, siltig

Grind, zwak zandig

Grind, matig zandig

Grind, sterk zandig

Grind, uiterst zandig

zand

Zand, kleiïg

Zand, zwak siltig

Zand, matig siltig

Zand, sterk siltig

Zand, uiterst siltig

veen

Veen, mineraalarm

Veen, zwak kleiïg

Veen, sterk kleiïg

Veen, zwak zandig

Veen, sterk zandig

klei

Klei, zwak siltig

Klei, matig siltig

Klei, sterk siltig

Klei, uiterst siltig

Klei, zwak zandig

Klei, matig zandig

Klei, sterk zandig

leem

Leem, zwak zandig

Leem, sterk zandig

overige toevoegingen

zwak humeus

matig humeus

sterk humeus

zwak grindig

matig grindig

sterk grindig

geur

geen geur zwakke geur matige geur sterke geur uiterste geur

olie

geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie matige olie-water reactie sterke olie-water reactie uiterste olie-water reactie

p.i.d.-waarde

>0

>1

>10

>100

>1000

>10000

monsters

geroerd monster

ongeroerd monster

overig

bijzonder bestanddeel

Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand

Gemiddeld laagste grondwaterstand

slib

water

(26)

Projectcode: A10-069-I

Projectnaam: Westergouwe 3d te Gouda

Bijlage: Boorprofielen Boring: 001

X: 107042,8

Y: 446067,1

0

50

100

150

200

250

300

0

Veen, sterk kleiïg, grijsbruin

20

Veen, zwak kleiïg, matig riethoudend, donkerbruin

100

110

Klei, matig siltig, lichtgrijs

112

Veen, sterk zandig, matig houthoudend, zwak houtskoolhoudend, donker zwartbruin, monster

140

Veen, zwak zandig, matig houthoudend, matig houtskoolhoudend, donker zwartbruin, zandlaagjes

170

Veen, mineraalarm, sterk houthoudend, zwak riethoudend, bruin

185

Klei, sterk siltig, lichtgrijs

200

Klei, matig zandig, grijsgrijs, gelaagd,

250

Zand, uiterst fijn, kleiïg, grijs

260

Klei, matig zandig, grijsgrijs, gelaagd,

300

Boring: 002

X: 107039,5

Y: 446065

0

50

100

150

200

0

20

Veen, mineraalarm, matig riethoudend, bruin

105

Klei, matig siltig, matig riethoudend, licht grijsbruin

130

Veen, sterk kleiïg, matig houtskoolhoudend, donker grijsbruin

140

Klei, sterk siltig, matig

houtskoolhoudend, zwak zandhoudend, zwak houthoudend

155

Veen, sterk kleiïg, matig houthoudend, grijsbruin

167

180

Klei, matig zandig, grijs

200

Boring: 003

X: 107050,8

Y: 446073,7

0

50

100

150

200

250

300

0

20

Veen, mineraalarm, sterk riethoudend, bruin

136

Klei, matig siltig, grijs

138

140

Veen, sterk zandig, matig houthoudend, donker zwartgrijs, monster

185

Veen, sterk zandig, matig houthoudend, donker zwartgrijs

195

Klei, zwak zandig, licht bruingrijs, kalkvlekjes wit

230

Klei, sterk zandig, grijs

250

Zand, matig grof, zwak siltig, grijs

300

Boring: 004

X: 107078,7

Y: 446171

0

50

100

150

200

250

0

30

80

Veen, mineraalarm, matig riethoudend, zwak houthoudend, bruin

170

200

Klei, zwak zandig, grijs, zandlaagje 3cm op 240

260

Zand, zeer grof, zwak siltig, grijs

280

Boring: 005

X: 107060,9

Y: 446152,8

0

50

100

150

200

250

300

0

30

80

160

Veen, mineraalarm, bruin, houthoudend

180

Veen, zwak kleiïg, grijsbruin

205

Klei, zwak siltig, matig houthoudend, matig veenhoudend, grijs

210

Veen, zwak kleiïg, grijsbruin

260

Klei, sterk siltig, grijs

300

Boring: 006

X: 107043,7

Y: 446136,1

0

50

100

150

200

250

0

30

85

168

170

Veen, zwak kleiïg, matig riethoudend, zwak houthoudend, bruin

200

Klei, zwak zandig, grijs, zandlaagje 3cm op 250

260

280

(27)

Projectcode: A10-069-I

Projectnaam: Westergouwe 3d te Gouda

Bijlage: Boorprofielen Boring: 007

X: 107026,4

Y: 446119

0

50

100

150

200

250

300

0

30

80

160

Veen, zwak kleiïg, matig riethoudend, zwak houthoudend, zwartbruin

200

Veen, sterk kleiïg, matig houthoudend, bruingrijs

240

Klei, sterk siltig, bruingrijs

300

Boring: 008

X: 107009,5

Y: 446102,4

0

50

100

150

200

0

30

Veen, mineraalarm, matig riethoudend, donkerbruin

80

116

118

120

Klei, matig siltig, matig houthoudend, zwak veenhoudend, lichtbruin

140

200

Boring: 009

X: 106992,2

Y: 446085,4

0

50

100

150

200

250

300

0

30

80

150

200

Klei, matig siltig, zwak houthoudend, grijs

260

280

Klei, zwak zandig, matig veenhoudend, bruingrijs

300

Boring: 010

X: 106974,5

Y: 446069,7

0

50

100

150

200

0

30

80

170

Klei, sterk siltig, matig houthoudend, zwak houtskoolhoudend, bruingrijs

200

Boring: 011

X: 106994,7

Y: 446065,9

0

50

100

150

200

0

30

80

100

Veen, mineraalarm, matig houthoudend, matig riethoudend, bruin

125

Klei, matig siltig, matig riethoudend, zwak houtskoolhoudend, donkergrijs

128

Klei, sterk siltig, matig riethoudend, zwak houthoudend, grijs

165

Klei, zwak siltig, matig veenhoudend, zwak houthoudend, bruingrijs

180

Klei, zwak siltig, grijs

200

Boring: 012

X: 107011,6

Y: 446082,5

0

50

100

150

200

0

20

75

80

Veen, zwak kleiïg, bruin

100

Klei, matig siltig, matig veenhoudend, zwak riethoudend, bruingrijs

110

Klei, matig siltig, sterk veenhoudend, zwak houtskoolhoudend, grijsbruin, monster

125

Klei, matig siltig, licht grijsgrijs, fijngelaagd bovenin 1 hk

175

200

(28)

Projectcode: A10-069-I

Projectnaam: Westergouwe 3d te Gouda

Bijlage: Boorprofielen Boring: 013

X: 107027,6

Y: 446098,8

0

50

100

150

200

0

30

80

146

148

150

Veen, zwak kleiïg, sterk houthoudend, bruingrijs, monster

170

190

Klei, zwak zandig, grijs

200

Boring: 014

X: 107044,4

Y: 446114,8

0

50

100

150

200

250

300

0

30

80

170

200

Veen, mineraalarm, matig

houthoudend, grijsbruin, grindje monster

230

Klei, zwak zandig, grijs

260

Zand, uiterst fijn, kleiïg, grijsbeige

300

Boring: 015

X: 107057,9

Y: 446080,1

0

50

100

150

200

250

300

0

30

75

160

162

Veen, sterk kleiïg, matig riethoudend, zwak houtskoolhoudend, grijsbruin, zandlaagje 3cm op 240

180

Veen, sterk kleiïg, matig houtskoolhoudend, donker zwartgrijs, (verbrand) bot

200

Klei, matig zandig, zwak houthoudend, grijs

240

300

Boring: 016

X: 107064,7

Y: 446085,1

0

50

100

150

200

0

20

Veen, mineraalarm, bruin

140

Klei, matig siltig, matig riethoudend, beige, monster

150

152

Klei, zwak siltig, matig veenhoudend, zwak houthoudend, zwak houtskoolhoudend, grijsbruin

170

200

Boring: 017

X: 107123,9

Y: 446120,3

0

50

100

150

200

0

20

85

120

130

140

Volledig hout

160

Veen, sterk kleiïg, bruin, zeer slap

170

200

Boring: 018

X: 107106,2

Y: 446103,3

0

50

100

150

200

250

300

0

20

80

Veen, mineraalarm, matig riethoudend, bruinbruin

120

Veen, sterk kleiïg, zwak houthoudend, grijsbruin

160

Klei, matig siltig, sterk houthoudend, grijs

180

Klei, matig siltig, grijs, ligr mitte vlekken bioturbatie

195

Klei, sterk siltig, grijs, kjngelaagd ligr gr

260

Klei, sterk siltig, matig houthoudend, grijsgrijs

270

Zand, matig grof, zwak siltig, grijs

300

(29)

Projectcode: A10-069-I

Projectnaam: Westergouwe 3d te Gouda

Bijlage: Boorprofielen Boring: 019

X: 107088,8

Y: 446086,9

0

50

100

150

200

0

20

80

140

142

Veen, sterk kleiïg, beigebruin, houtskoolspikkel

160

Klei, matig siltig, zwak veenhoudend, zwak houthoudend, bruingrijs

170

200

Boring: 020

X: 107072,1

Y: 446070,4

0

50

100

150

200

0

20

100

Veen, mineraalarm, donker zwartbruin

105

Veen, zwak kleiïg, bruingrijs

110

130

Veen, sterk kleiïg, matig houthoudend, grijsbruin, monster

150

170

Klei, matig zandig, licht grijsgrijs

200

Boring: 021

X: 107054,8

Y: 446054,2

0

50

100

150

200

250

0

20

60

Veen, sterk kleiïg, sterk houthoudend, grijsbruin

100

Klei, sterk siltig, matig houthoudend, grijs

120

Klei, zwak zandig, sterk houtskoolhoudend, grijs, brokjes hk

140

Klei, matig zandig, zwak houthoudend, grijs

220

Klei, matig zandig, sterk houtskoolhoudend, grijs, HK Monster

225

Klei, sterk zandig, grijs

250

Zand, zeer grof, zwak siltig, grijsgrijs

270

Boring: 022

X: 107038,7

Y: 446036,6

0

50

100

150

200

0

20

130

Veen, sterk kleiïg, bruin, Bruine laag monster

150

Klei, sterk siltig, zwak houthoudend, grijs

200

Boring: 023

X: 107021,5

Y: 446020,4

0

50

100

150

200

0

20

60

62

Veen, mineraalarm, sterk houthoudend, bruin

100

Veen, mineraalarm, matig houthoudend, bruin

130

Veen, sterk kleiïg, zwak houthoudend, matig riethoudend, grijsbruin

150

Klei, matig siltig, zwak veenhoudend, bruingrijs

160

Klei, matig zandig, donkergrijs

162

Klei, zwak zandig, beigegrijs

200

Boring: 024

X: 107005,7

Y: 446004,1

0

50

100

150

200

250

300

0

20

80

Klei, sterk siltig, licht bruingrijs

81

100

Veen, mineraalarm, zwak houthoudend, bruin, Zeer slap

200

Klei, sterk siltig, zwak houthoudend, lichtgrijs

240

272

Zand, uiterst fijn, kleiïg, grijs

280

300

(30)

Projectcode: A10-069-I

Projectnaam: Westergouwe 3d te Gouda

Bijlage: Boorprofielen Boring: 025

X: 106989,5

Y: 445988,4

0

50

100

150

200

250

300

0

20

45

Klei, sterk siltig, bruingrijs

47

100

205

Klei, zwak zandig, matig houthoudend, grijs

260

Zand, matig grof, kleiïg, grijs

300

Boring: 026

X: 107011,3

Y: 445984,2

0

50

100

150

200

250

300

0

20

80

82

100

180

Volledig hout

190

Veen, mineraalarm, zwak houthoudend, bruin

230

Veen, sterk kleiïg, zwak

houtskoolhoudend, zwak houthoudend, grijsbruin

250

Klei, sterk siltig, licht grijsgrijs

300

Boring: 027

X: 107029,3

Y: 446000,5

0

50

100

150

200

250

300

0

20

112

114

170

Veen, mineraalarm, zwak

houtskoolhoudend, zwak houthoudend, bruin

190

200

Klei, zwak siltig, matig veenhoudend, matig houthoudend, zwak houtskoolhoudend, bruingrijs

220

300

Boring: 028

X: 107046,2

Y: 446014,7

0

50

100

150

200

250

300

0

20

80

82

150

170

Klei, matig siltig, matig humeus, matig houthoudend, grijsgrijs

180

Klei, zwak zandig, grijs, Fijngelaagd

285

Zand, uiterst fijn, zwak siltig, grijs, Loopt uit guts

300

Boring: 029

X: 107063,2

Y: 446029,1

0

50

100

150

200

0

20

40

41

50

Veen, mineraalarm, matig

houthoudend, matig houtskoolhoudend, bruin, Monster

70

80

105

110

Veen, mineraalarm, matig houthoudend, zwak houthoudend, grijsbruin, Monster

125

Klei, matig siltig, beigegrijs

135

160

200

Boring: 030

X: 107080,8

Y: 446045,1

0

50

100

150

200

250

0

20

115

Klei, zwak siltig, licht grijsbruin

116

120

240

Zand, uiterst fijn, zwak siltig, grijs, Loopt uit guts

260