/
Afschrift.
NEDERLiNDSCH IWDIE.
Rondom het voorloopig verslag der Tweede Kamer op de hogrootlng van Ned.-Indie voor 1934.-
kv moot heden allereerst aandacht vragen voor ^let be- ]an*7wekkende voorloopig verslag der Tweede Kamer betreffen- de deilndlsche bogrootin-r voor hot dienstjaar ^-934. Een
document, dat om verschillende redenen interessant is. -^n do eo?^te P3aats omdat daarin op nadrukkoli.iko wi.1f.e veel wordt
^ e ï e S , dat tot dusver op het binnenhof slechts aar.olond tot uiting plac'nt te komen.
zoo omtrent do leiding van den Gouverneur-Gonoraal.
Een onderwerp, dat ook ik wol eens in vage termen, het kon raoeili.ik' anders, besprak.
Dos^e landvoogd, die einde 1931 aan het bewind kwam wekte bi1 velen goodo verwachtingen, niet alleen in ^erband TTiet het reen hi i in vorige functies had gepresteerd, ^ok
-lin eerste daden als G.n. gaven hoop on de loser ^al slc^
Msschlen nog herinneren, dat Z.Exc. door mi5 ^erd P^onoemd:
de aouverneur-noneraal-koopman. Zeker moet in een crisistiid als rlezo een O.G. ook koopman zi.m, maar mercantiele talen- ten alleen ^iin niet voldoonde. En leeds lang geleden rees in dSnirchlpel twijfel of Jhr. Do Jonge wel beschikte over de vele andere gavon van hoofd en hart, die voor den vei- tOEenwonrdis-er van de Koningin in Inslulindo onmisbaar zi.in.
Een Gouverneur-Generaal, die niet met een bi.ondero opdracht naar l^ed.-indië word gebonden, moot grondige konnis ^G^i.-
ten v m reheel het eilandenri,1k, van de vele en uiteenloopen- de problemen, die in het Oosten aan de orde . i n Eveneens moe.
ten van hom kracht on leiding uitgaan. Welnu: indien deze hoo-Ite ambtenaar, die allea omvattende konnis mist, wat er
toe moet leidon, dat van hem weinig initiatief kan uitgaan, moeten .inn adviseurs oen steeds ^ f ^ ^ ' ^ ^ ^ J ^ ^ ^ ^ T S n ^ V^
«raat' spelen. Moet de G.G. zien omringen door een krin.o- van
?aaLe?ers; die moor doen dan uitsluitend advisoeren. .,.n nu Is h £ oen bekend en veelbesproken feit, dat sinds bet vorig
bewind, die voornaamste raadgevers niet allen waren gesno- den uit het hout, dat do beste adviseurs oplevert. En mo-n zal ï?ch^herinneren, dat deze landvoogd de raadgevers van zl^i voorgangers behield. In verschillende opzichten was dat be dun.- koli5k '"vonrci toen het belang van het advisourschap ging toenemen. Jhr. De Jonge moest meer en meer op bon afgaan, hun adviezen on daden"als de eenigo juiste erkennen. M.a.w.:
moor en moer schuilde de Gouvornour-Goneraal weg achter TlZ raadgevers, welke laatston daardoor steeds meer macht
kregen.
Bevreemdende dlnc-en kwamen in dit verband reeds aan hot licht. Ik noem slechts het uitvoerig door mi.5 besproken eco- nomisch werkplan der regeering, v^^aarop van versr-.hillonde
i ziiden
"P!
^
2 -
^ >
zieden critiok werd uitgeoefend. Aangezien dit plan van den Volks^
raad werd voorgelegd door den nieuwen directeur van het "^nieuwe) departement voor Economische Zaken, meende iederoen dat Ir.
Wellenstoin zelf de geesteli.lke vader ervan was. Zeer tot mi ine verb'Lzing ecVitor schrüft mi,1 thanr. oen Ingowilde te Batavia, dat het economisch werkplan werd samengesteld door wi.ilon Ir.
Kiewiet de Jonge. De Gouvornour-Generaal zou het zonder meer hebhen overgenomen on -^-r. A'ollonstoin hebben opgedragen om het uit te werken en in toepassing te brongen.
Het klinkt bijna ongelooflijk, doch ik moot aannemen, dat mi 1n zegsman goli.ik heeft, üet bewijst hoe grooten invloed
wijlen Kiewiet de Jonge, do meest op den voorgrond trodonde der zoóovon bedoelde adviseurs op den landvoogd had.
Sindsdien lekten moor onprettige stemmende dingen in ver- band met den G.G. uit. Natuurlijk: Z.Exc. is een hoogstaand man van groote werkkracht, doch moer en moer wint de overtuiging veld, dat de keuze van dozen landvoogd niet in allo opzichten gelukkig kan worden genoemd. In volerlei kringen, ginds on hier te lande.
Tenslotte Icwam die meening ook in don boezem der Tweede Kamer tot uiting, zoodat het voorloopig verslag, dat hier aan de orde is reeds dadoliIk dezo zinsnede bevat:
Somimige leden meenden niet to mogen nalaten als hun oordeel te konnon to pr.oven. dat de Oouvornour - Generaal, van wiens bekwaamheid in vroegere functies voldoende is gebleken en wiens goede wil boven bedenking staat, niet een zoodanige krachtige leiding geeft als in het bijzonder
in de tegenwoordige omstandigheden geboden is.
En terwijl allerlei geruchten do ronde doen omtrent een terugroepen van de Gouverneur-Generaal en vervanging van Jhr.
Do Jonge door don oud-minister, oud-vice-president van den Raad van Indiö, v^olter, die sinds kort voorzitter is van den Indischen Ondorneraersbond - nog eens: dit is oen van de g e - r u c h t e n welke de ronde Is doen; een gerucht, dat wel niet bewaarheid zal worden - stellen sommige ledrm der volksverte- genwoordiging het opperbestuur een vraag, welke den Gouverneur- Generaal zeker even onaangfjnaam moot i^ün als de verschillende geruchten die, hoe onwaarschijnlijk ook, toch tot op zekere
hoogte een afkeurend oordeel bevatten. In hot voorloopig verslag komt n.l. deze passage voor:
Sommige leden achten de vraag gewettigd, of het, met 't oog ojt 't feit, dat do Gouverneur-Generaal niet over een voldoende Indische ervaring beschikt en daarom bij het vor- men van zijn oordeel te zeer van zijn ambtenaren afhanke- lijk is, geen aanbeveling zou verdienen, dien bewindsman oen Staatscommissie in den trans van de Commlssie-A'elter tor zijde te stellen, aan welke zou worden opgedragen met bekwarx-rn spoed een algoheele reorganisatie van het Over- heidsapparaat te ontwerpen.
Zeker een pijnlijVo vraag, die, voor zoover mij bekend, t te voren nooit in verband met een gouverneur-generaal werd ge-
steld
c/
- 3 -
.tela. I. .an o. sloo.ts uit le,e„: ^ ^ ^ ^ : > ^ Z ö , s t o oo»i.fsr.lo al. hler Gedoold nlet. »al «^l^'^'/f4„<,„ be.taan is allermtast oev. <=7'"?=^'^J^ • "f, ' ° " nao°t, «oïen landvoogd, aan één krachtige, desltundiRe " f ™ ' f°„:^ ^,;„ ^ann railn
die het volgende jaar wel .al «f*jeden, en oan „^,„,.„te gedachten veeloer ""^'--^^/^.^.t';; ;^=.^J°eraal, waartoe de
benoeming van eun luitenant. ^^";'f, , , .'V.^x. ^^-^ ^ou zelfs Indische staatsregeling de «^soll^^heid biedt. ^
de instellin.. van ^-•"- ^;^°f ^^^^^J^l^J.f ?.^^^^^ denkbeeld S ^ ^ L ^ L m S ï s S e ï O^f indïg ^ ^ - Lmmis?^iel^nooit veel
profijt gehad
Financien ^^.ff" .^^Jl^^^J^^^^ ^^.^it. Maar: afbreken iB gemakke- maatregelen in het uitzierir. -^•-:^'^' ^ komende dingen
liiker dan versoberen en men zal goed doen co ...
met aandacht te volgen.
Iiidlon Ik nii niet ver.Q-is, hangt er heel wat in de lucht en zal 1^34 beslissingen brengen van zeer l^^ji-^^'"^^" ^|^^'
?vent;-"'^öeide rod<. van den heer De Leeuw deed donken aan de alnkondïgini Can wanhoopsdaden, welke door haar onverwacht- beid even verbijsteren. Indien ze niet door ^^-^^JJ^J^'/^^^^"
irmegevon, zullen ze ook daar wel even hebban «^^^^^tf' ^^^.^
mein-echter te mogen aannemen, dat ons Indle i; Jf'^./^^|^:"
uitsluitend wordt bestuurd door aanwijzingen vanuit H'^^
n^,.^ xna-^ iMn*- -il^-^'n-is nie+-. in ciie mate. het geval benooiao te .i.1n indle;-tê Batavia van een krachtiger leiding sprake was
Dezer da^en schreef mij een insider: "De eigenlijke
Gouverneur-Snoraal is de heer Oerke, de algemeen secretaris
? n ^ o voordS U g t mijns inziens meer waarheid dan men zoo
^öu meenénf ïerwijl ze" een bewijs te - ^ ^ ^ J ^ ^ ^ ^ l ^ l ^ : ^ L,. voor dé hiervoor aangehaalde meenmg van sommige K..mcr
?^Ln^^'D::^.oe^a:rL^^So;^med^to^d^
f.oHrn*wi teruf denken aan den tijd toen hij als jong lands- dïenSr in h^t zeer ambtelijke Batavia... een bond van sado- y^ koetsiers oprichtte!!
Dit .1,1.-, .een prettig ,te«endo «"P'»"•/°=!:.7ao%chêï-
r ^w^'J^i:^^ io,tït/vofrïorprg vSrikg'der?«e.
T^&^y^.' vfeï le'denLn. Kr ^ ^ ^ 1 ^ 1 ^ ^ ^ ^ ^ "
losse, daarin gemaakte opmerkingen. En het stemt bit tor t-c weten
/..
/
- 4 -
^ 4- ,^^>, \^^c.•,^ fouten wreken, waartegen reeds lang geleden
" ^ r ' L w e n ' f ^ i iaeS: aöcraltlja te vergoofa word .owaa^chuwd.
Tl -v rnvi-t-r.^ trof ni1 vooral één opmerking in hot
waakzaamheid geboden hli.lft.
«
