Opleiding: Master Geschiedenis Vandaag Studentnummer: 2164574

(1)

Naam: Maaike de Jong

Opleiding: Master Geschiedenis Vandaag Studentnummer: 2164574

Adres:

Goeman Borgesiuslaan 285 9722 VD Groningen

Tel.: 06-25016942

Stagegever:

Groninger Museum Museumeiland 1 9711 ME Groningen

Stagegever Begeleider: Egge Knol

Stagedocent RUG: Mineke Bosch

(2)

Stageverslag Groninger

Museum

(3)

Inhoud

Inleiding ... 4

Het Groninger Museum ... 5

Werkzaamheden ... 7

Objectenlijst ... 7

Overzicht vrouwelijke politici ... 8

Evaluatie ... 9

Conclusie... 11

Noten ... 12

Bijlage ... 13

(4)

Inleiding

Ik wist vanaf het begin van de master Geschiedenis Vandaag dat ik stage wilde gaan lopen in een erfgoedinstelling en dan het liefst in een museum. Na mijn studie zou ik ook graag in een museum willen werken en een stage zou mij meer inzicht geven in wat dat zal inhouden en ervaring geven. Tijdens mijn zoektocht naar een stageplek was ik in contact met

stagecoördinator Joop Koopmans. Hij wees me na een paar weken zoeken op een komende stage bij het Groninger Museum onder begeleiding van Mineke Bosch aan de RUG. Ik had het museum in eerste instantie niet op mijn radar voor een stage omdat ik het vooral ken als een kunstmuseum, vooral vanwege de vele tentoonstellingen op kunstgebied die ik heb bezocht. Ik heb toen vrij snel een mail gestuurd met mijn interesse voor deze stage en van daar is het balletje snel gaan rollen. Na een gesprek met Mineke Bosch en later nog een gesprek met haar en conservator Egge Knol, had ik een stageplaats in het Groninger Museum en was ik verbonden aan de komende tentoonstelling over 100 jaar vrouwenkiesrecht (in Nederland).

Ik ben zeer bekend met het Groninger Museum - ik ben er zeker tijdens mijn

middelbareschooltijd regelmatig geweest als bezoeker al dan niet in schoolverband in het

kader van Beeldende Vorming. Een stage bij het Groninger Museum was een uitgelezen kans

om het museum ook een keer van de andere kant te bekijken. Daarnaast was het museum ook

simpelweg dichtbij, aangezien ik zelf een stadjer ben.

(5)

Het Groninger Museum

Het vroegste begin van het Groninger Museum was in 1847 met het Museum van Germaanse Oudheden dat door Hendrikus Feith was begonnen in de Universiteitsbibliotheek van

Groningen. Dit Museum van Germaanse Oudheden groeide uit tot het Provinciaal Kabinet van Oudheden in 1874, wat wordt gezien als het officiële begin van het Groninger Museum.

Vanaf 1894 zat het museum aan de Praediniussingel, haar eerste eigen gebouw.

¹

Honderd jaar later voldeed dit gebouw niet meer aan de gestelde eisen voor een museumgebouw. Daarnaast kreeg de gemeente Groningen in 1987 een schenking van de Nederlandse Gasunie, welke werd ingezet voor een nieuw gebouw voor het Groninger Museum. Hiervoor werd door de toenmalige museumdirecteur Frans Haks de Italiaanse ontwerper Alessandro Mendini in de arm genomen. Mendini is van mening dat alle kunststijlen even belangrijk zijn en door elkaar gebruikt kunnen worden. Met Mendini als hoofd-architect en drie gastarchitecten – te weten, de Italiaan Michele de Lucchi, de Franse Philippe Starck en de Oostenrijkse Coop Himmelb(l)au die ieder hun eigen paviljoen hebben ontworpen – is het Groninger Museum ontworpen en tot stand gekomen. Het gebouw werd officieel geopend in 1994 door toenmalig Koningin Beatrix. In 2010 werd het museum

‘gerevitaliseerd’; er werden drie nieuwe ruimten ingericht en de binnen- en buitenkant van het gebouw werden weer in oorspronkelijke staat hersteld.

²

De huidige directeur van het Groninger Museum is Andreas Blühm, en het museum heeft op dit moment zeven conservatoren; Mariëtta Jansen (De Ploeg en moderne

schilderkunst), Egge Knol (Archeologie, geschiedenis en oude regionale kunst(nijverheid)), Ruud Schenk (Moderne beeldende kunst en kunst uit de 20e eeuw), Mark Wilson (Chief curator), Sue-an van der Zijpp (Hedendaagse beeldende kunst, design en mode), Julia Dijkstra (Beringer Hazewinkel conservator in opleiding) en Jorrit Huizinga (Junior conservator). Het museum heeft daarnaast onder andere nog afdelingen voor educatie, evenementen, communicatie/PR/marketing en uiteraard beveiliging, ieder met haar eigen hoofd.

³

Het Museum heeft zich het volgende doel gesteld: Het Groninger Museum is extrovert, eigenzinnig en veelkleurig. De collecties en de presentaties vormen de basis van het Groninger Museum. Het publiek staat bij alle activiteiten centraal. Het Groninger

1 http://www.groningermuseum.nl/geschiedenis-van-het-museumgebouw (geraadpleegd 5 oktober 2018).

2 https://www.groningermuseum.nl/museum/gebouw (geraadpleegd 14 november 2018).

3 Wie is wie? https://www.groningermuseum.nl/organisatie (geraadpleegd 19 november 2018).

(6)

Museum wil een zo breed mogelijk publiek verwonderen, aanzetten tot meningsvorming en uitnodigen tot veelvuldig gebruik.

⁴

Hierbij wil het Groninger Museum ook een verbindende factor vormen binnen stad en ommeland, maar ook daarbuiten. Ze onderhoudt ook veel contact met de kleinere musea van de stad en provincie, en stelt haar collectie en personeel ter beschikking van deze musea.

⁵

Naast het fraaie pand van Mendini, beheert het Groninger Museum ook Wall House#2 van de architect John Hejduk, wat het museum inzet voor presentaties over design en voor talenontwikkeling. Ook heeft het Groninger Museum de Menkemaborg en haar tuinen in Uithuizen in haar bezit sinds 1921, waar verschillende 17

^e

- en 18

^e

-eeuwse voorwerpen tentoongesteld staan uit de collectie van het Museum.

⁶

4 Mission Statement, https://www.groningermuseum.nl/organisatie (geraadpleegd 19 november 2018).

5 Groninger Museum, Groninger Museum Cultuurpijler 2017-2020, 2017.

6 Groninger Museum, Factsheet Groninger Museum, 2018.

(7)

Werkzaamheden

Voor mijn stage was ik verbonden aan de tentoonstelling over honderd jaar vrouwenkiesrecht die in 2019 in het Groninger Museum te zien zal zijn, en ondersteunde hierbij conservator Egge Knol. De tentoonstelling ‘Strijd! 100 jaar Vrouwenkiesrecht’ moet een beeld geven van de strijd die de Nederlandse vrouwen hebben gevoerd voor het verkrijgen van het kiesrecht.

Allerlei soorten materiaal als foto’s, portretten en prenten worden hiervoor getoond, maar ook vaandels, linten, speldjes en archiefmateriaal als het volkspetitionnement dat in 1915 is

aangeboden aan de regering. Ik had hierbij twee grotere taken toebedeeld gekregen, naast kleinere opdrachtjes en tussendoor taken. Zo heb ik een drietal bruikleenbrieven mogen opstellen, ben ik naar het Universiteitsmuseum geweest om de foto’s die zij hebben van Aletta Jacobs te checken op inventarisnummers van het Groninger Museum en heb ik het Nationaal Archief bezocht om het ‘Volkspetitionnement ten aanzien van grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw’ in te zien en in te schatten hoeveel handtekeningen er per plaats waren verzameld, alsook een aantal Groningse plaatsen geheel op de foto te zetten.

Daarnaast heb ik de correspondentie netjes bijgehouden in de daarvoor bestemde binder.

Objectenlijst

Ik begon de stage met de opdracht om een objectenlijst te maken en onderhouden voor de tentoonstelling. De eerste objecten had mijn stagebegeleider, dr. Egge Knol, al redelijk opgezocht en waarbij mij het enige nog restte om ze in een mooi overzicht te plaatsen. Het moest een lijst worden in Excel met de basisinformatie en een afbeelding van het object. Het was echter ook mijn taak om meer objecten te vinden en daarmee de lijst aan te vullen. Het moest een overzicht worden van objecten omtrent vrouwenkiesrecht waaruit dan ook gekozen kon worden wat als bruikleen aangevraagd moest worden. Hiervoor moest ik de verschillende musea af en in hun collectie kijken of ik iets kon vinden. Mijn zoektocht was vooral gericht op objecten als kiesrechtlintjes en speldjes, maar ik vond ook veel spotprenten.

Deze objectenlijst was constant in beweging. Wanneer duidelijk werd dat sommige objecten niet aangevraagd zouden worden als bruikleen, mochten ze er bijvoorbeeld uit gehaald worden. Het kwam ook voor dat via een toevallige vondst, in hetzelfde museum nog meer objecten gevonden werden waardoor de lijst groeide. Daarnaast heb ik twee afgesplitste lijsten gemaakt. Eén bestond volledig uit objecten uit het Atria, Kennisinstituut voor

Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, aangezien het gros van de lijst in het Atria aanwezig

was. De andere was een lijst van foto’s van Aletta Jacobs aanwezig in het

(8)

Universiteitsmuseum van Groningen met de specificatie of ze origineel waren en of ze oorspronkelijk van het Groninger Museum waren geweest.

Overzicht vrouwelijke politici

Mijn tweede grote taak werd een overzicht maken van de vrouwelijke politici in Nederland.

In eerste instantie heb ik hiervan een overzicht gemaakt voor de Eerste en Tweede Kamer

vanaf het moment dat het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd, tot het heden. Om in één

oogopslag vervolgens duidelijk te krijgen of er een stijgende lijn in het aantal vrouwen in de

Eerste en Tweede kamer zat, heb ik hiervan grafieken gemaakt. Deze opdracht is vervolgens

uitgebreid in eerste instantie tot de Provinciale Staten van Groningen en de Groninger

gemeenteraad, maar snel genoeg naar alle Provinciale Staten van Nederland. Geordend per

provincie heb ik een overzicht gemaakt van alle vrouwen die in de politiek hebben gezeten en

in welke periode, om deze informatie vervolgens om te zetten naar grafieken. Zo kwam ik te

weten dat enkel in Noord-Brabant het één periode van vier jaar is voorgekomen dat er meer

vrouwen in de Provinciale Staten zaten dan mannen. Zie de bijlage voor de grafieken.

(9)

Evaluatie

Ik had in het begin grote moeite met de stage. Ik was niet gewend aan dagen van 9 tot 5, en ook niet meer aan vier dagen in de week. Mijn concentratie liet dan ook in begin zeker nog wel eens te wensen over. Naarmate de weken vorderden ging mij dit steeds gemakkelijker af en begon ik mijn draai te vinden, al zat ik pas echt helemaal goed in de laatste twee/drie weken van mijn stage. Ik heb tijdens mijn stage veel geleerd en ook mezelf verbeterd. Ik heb nogmaals bevestigd gekregen dat je sommige dingen, zoals bijvoorbeeld bellen, gewoon moet doen en dit is mij ook veel makkelijker afgegaan. Hetzelfde met om hulp vragen.

Blijven zitten en sudderen in je hulpvraag helpt niet, vragen wel. Het is stukken makkelijker voor mij geworden om simpel op iemand af te stappen, uitleggen wat ik nodig heb of moet doen en vervolgens verder te gaan. Het sociale aspect is voor mij in het algemeen dus stukken verbeterd.

Ik heb wat ik geleerd heb tijdens het vak Documentaires en Musea kunnen benutten en uitbreiden tijdens mijn stage. Het ging hier met name om het kritisch kijken naar

tentoonstellingen en objecten voor deze tentoonstellingen. Daarnaast de algemene kritische blik die ik mee heb gekregen van de studie en mijn vaardigheden in het zoeken naar geschikt materiaal, nu voornamelijk toegespitst op objecten, maar ook in mijn zoektocht naar

statistieken over het aantal vrouwen in de politiek.

Inhoudelijk heb ik ook enorm veel geleerd over de strijd voor het vrouwenkiesrecht.

Voordat ik stage liep wist ik niet veel meer dan dat ik het had, dat er ‘strijd’ over was

geweest, en de namen van een paar beroemde kiesrechtvrouwen zoals Aletta Jacobs en Anna Polak. Ik wist meer van de Britse suffragettes en hoe zij met geweld strijd voerden dan van de kiesrechtvrouwen van mijn eigen land. Inmiddels ken ik veel meer namen, ben ik erachter dat Groningen geen kleine plaats is geweest op het gebied van vrouwenkiesrecht en ben ik veel meer thuis in de gebeurtenissen omtrent het vrouwenkiesrecht in Nederland. Mijn

vaardigheden in Excel waren voor de stage redelijk non-existent buiten de absolute basis, nu zijn ze verbeterd en kan ik er meer mee, zoals grafieken maken en handige trucs zoals het vastzetten van de bovenste regel.

Toen ik aan de stage begon, had ik een wat simplistisch beeld van wat de

werkzaamheden van een conservator waren. Doordat ik tegenover Egge zat, kwam ik er

achter dat er meer bij kwam kijken dan bij wijze van eens in het jaar een tentoonstelling

organiseren, objecten aanschaffen voor het museum en het beheer van een deel van de

collectie. Er komt wel iets meer bij kijken. Egge ontving regelmatig mensen op zijn kamer

(10)

die iets bij zich hadden waar ze zijn mening over wilden hebben, of ze kwamen iets af staan aan het museum – al dan niet tegen een vergoeding. Aan het begin van de maand was er ook een georganiseerd moment waarbij de conservatoren ter beschikking stonden in de Job lounge van het museum voor de mensen die iets wilden weten, iets wilden laten zien, etc.

Daarnaast woonde Egge presentaties bij, hield ze zelf en schreef publicaties. De

samenwerking met de verschillende afdelingen binnen het museum, maar ook onderlinge samenwerking tussen de conservatoren vielen mij ook op.

Doordat ik op stage op dezelfde kamer zat als mijn begeleider, Egge, was hij

makkelijk bereikbaar voor vragen of een nieuwe taak wanneer ik klaar was. Op de momenten dat hij er niet was, kon ik zonder problemen terecht bij iemand anders voor mijn vragen. Zo hebben Mariëtta en Jorrit mij geholpen en heeft Julia ook een paar vragen van mij

beantwoordt, die in de kamer tegenover zaten. Ik heb weinig contact gehad met mijn

stagebegeleider van de RUG, maar ik had er ook weinig behoefte aan. De meeste vragen kon ik kwijt in het museum zelf.

De stage heeft me een veel beter beeld gegeven van wat werken in een museum inhoudt als conservator. Het heeft me daarnaast zicht gegeven op de verschillende banen die er bestaan in de museumwereld en heeft me een beeld gegeven van wat ik nodig heb en op punten nog moet leren voor zo’n baan. Ik heb ook de eerste ervaring met hoe het is om in een museum mee te werken aan een tentoonstelling.

Ik hoop ook zeker wat te hebben betekend voor het Groninger Museum en mijn stagebegeleider Egge Knol. Ik vond het leuk en leerzaam om de objectenlijst samen te stellen en consequent up-to-date te houden. Statistiek is nooit een van mijn interesses geweest, maar een overzicht maken van de vrouwelijke politici die Nederland rijk is sinds de invoering van het algemeen kiesrecht en deze informatie vertalen naar grafieken, was fascinerend. Het heeft mij bewuster gemaakt van in veel gevallen het gebrek aan vrouwen in de politiek. Ik

verwacht dat deze informatie zeker nuttig is voor de tentoonstelling.

(11)

Conclusie

Mijn stage bij het Groninger Museum was een zeer leerzame stage. Ik heb gezien hoe een museum werkt, hoeveel mensen erbij betrokken zijn in het algemeen, maar ook bij de

tentoonstellingen zelf. Ik heb mogen ervaren hoe het is om in zo’n omgeving te werken en bij

te dragen. Ik heb meegewerkt aan de tentoonstelling Strijd! 100 jaar vrouwenkiesrecht, als

ondersteuning van mijn begeleider Egge Knol. Hierbij had ik onder andere de taken om een

objectenlijst te maken en bij te houden, en een overzicht te maken van alle vrouwelijke

politici die Nederland gehad heeft sinds de invoering van het kiesrecht. Ik heb inhoudelijk

veel over het onderwerp geleerd, maar ook mijn technische vaardigheden met Excel en het

internet verbetert, alsook mijn sociale vaardigheden. Ik heb mijn kritische vaardigheden

kunnen toepassen en uitbreiden. Als een historica kijken naar informatie, afbeeldingen en

objecten is toch net even anders dan als een conservator die een tentoonstelling probeert op te

zetten.

(12)

Noten

- Groninger Museum, Groninger Museum Cultuurpijler 2017-2020, 2017.

- Groninger Museum, Factsheet Groninger Museum, 2018.

- http://www.groningermuseum.nl/geschiedenis-van-het-museumgebouw (geraadpleegd 5 oktober 2018).

- https://www.groningermuseum.nl/museum/gebouw (geraadpleegd 14 november 2018).

- Mission Statement, https://www.groningermuseum.nl/organisatie (geraadpleegd 19 november 2018).

-

Wie is wie? https://www.groningermuseum.nl/organisatie (geraadpleegd 19 november 2018).

Afbeelding

-

Gebouw Groninger Museum, https://www.groningermuseum.nl/museum.

Lijst vrouwelijke politici - Groninger Archieven

1968 Gemeentebestuur van Groningen, 1965-1987.

12855-12857, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1966-1970 12858-12860, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1970-1974 12861-12864, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1973-1977 12867-12870, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1978-1982 12871-12874, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1982-1986 14851-14853, Verkiezing van leden van de gemeenteraad, 1986-1990 - http://www.overheidinnederland.nl

- http://www.parlement.com

- Provinciale almanak. Den Haag: Sdu Uitgevers; Interprovinciaal Overleg, 2005-2007.

- Provinciale almanak voor Groningen / [Provinciaal bestuur van Groningen].

Groningen: Erven B. van der Kamp, 1919-1996.

- Staatsalmanak voor het Koninkrijk der Nederlanden. Den Haag: Sdu Uitgevers, 1919-

2017.

(13)

Bijlage

Periode Mannen Vrouwen

1900 100 0

1910 100 0

1920 99 1

1930 94 6

1940 96 4

1950 93 7

1960 135 15

1970 136 14

1980 122 28

1990 111 39

2000 90 60

2010 86 64

2018 101 49

1900 50 0

1910 50 0

1920 49 1

1930 49 1

1940 49 1

1950 49 1

1960 71 4

1970 72 3

1980 62 13

1990 57 18

2000 52 23

2010 50 25

2018 47 28

0 20 40 60 80 100 120 140 160

Zetels

Jaar

Man/Vrouw verdeling Tweede Kamer

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Zetels

Jaar

Man/Vrouw verdeling Eerste Kamer

Vrouwen Mannen

(14)

Provincies Mannen Vrouwen

Groningen 30 13

Friesland 26 17

Drenthe 31 10

Overijssel 34 13

Flevoland 25 16

Gelderland 36 19

Utrecht 29 20

Noord-Holland 32 23

Zuid-Holland 37 18

Zeeland 32 7

Noord-Brabant 36 19

Limburg 36 11

1900 55 0

1910 55 0

1920 52 3

1930 53 2

1940 54 1

1950 53 2

1960 53 2

1970 51 4

1980 43 12

1990 42 13

2000 38 17

2010 25 18

2018 30 13

1900 55 0

1910 55 0

1920 53 2

1930 53 2

1940 55 0

1950 55 0

1960 53 2

1970 45 10

1980 44 11

1990 37 18

2000 38 17

2010 26 17

2018 25 18

100 2030 4050 60

Zetels

Provincie

Huidige Man/Vrouw verdeling Provinciale Staten

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60

Zetels

Provinciale Staten Groningen

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60

Zetels

Provinciale Staten Friesland

Vrouwen Mannen

(15)

1900 51 0

1910 51 0

1920 50 1

1930 50 1

1940 51 0

1950 49 2

1960 49 2

1970 44 7

1980 41 10

1990 38 13

2000 32 19

2010 29 12

2018 31 10

1900 63 0

1910 63 0

1920 62 1

1930 62 1

1940 62 1

1950 61 2

1960 60 3

1970 56 7

1980 53 10

1990 47 16

2000 48 15

2010 32 15

2018 34 13

1990 39 8

2000 36 11

2010 28 11

2018 25 16

0 10 20 30 40 50 60

Zetels

Provinciale Staten Drenthe

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60 70

Zetels

Provinciale Staten Overijssel

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50

1990 2000 2010 2018

Zetels

Provinciale Staten Flevoland

Vrouwen Mannen

(16)

1900 75 0

1910 75 0

1920 75 0

1930 72 3

1940 73 2

1950 71 4

1960 70 5

1970 67 8

1980 66 9

1990 51 24

2000 51 24

2010 28 25

2018 36 19

1900 63 0

1910 63 0

1920 62 1

1930 61 2

1940 62 1

1950 59 4

1960 58 5

1970 57 6

1980 49 14

1990 47 16

2000 39 24

2010 26 21

2018 29 20

1900 83 0

1910 83 0

1920 78 5

1930 77 6

1940 77 6

1950 74 9

1960 75 8

1970 72 11

1980 67 16

1990 61 22

2000 54 29

2010 34 21

2018 32 23

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Zetels

Provinciale Staten Gelderland

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60 70

Zetels

Provinciale Staten Utrecht

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Zetels

Provinciale Staten Noord-Holland

Vrouwen Mannen

(17)

1900 83 0

1910 83 0

1920 81 2

1930 78 5

1940 77 6

1950 77 6

1960 76 7

1970 68 15

1980 69 14

1990 61 22

2000 54 29

2010 37 18

2018 37 18

1900 47 0

1910 47 0

1920 46 1

1930 46 1

1940 47 0

1950 46 1

1960 46 1

1970 46 1

1980 41 6

1990 38 9

2000 36 11

2010 27 12

2018 32 7

1900 79 0

1910 79 0

1920 79 0

1930 79 0

1940 79 0

1950 77 2

1960 75 4

1970 71 8

1980 68 11

1990 57 22

2000 50 29

2010 27 28

2018 36 19

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Zetels

Provinciale Staten Zuid-Holland

Vrouwen Mannen

0 105 15 2025 3035 40 4550

Zetels

Provinciale Staten Zeeland

Vrouwen Mannen

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Zetels

Provinciale Staten Noord-Brabant

Vrouwen Mannen

(18)

1900 63 0

1910 63 0

1920 63 0

1930 63 0

1940 63 0

1950 63 0

1960 60 3

1970 60 3

1980 55 8

1990 49 14

2000 49 14

2010 30 17

2018 36 11

1900 39 0

1910 39 0

1920 36 3

1930 36 3

1940 36 3

1950 38 1

1960 38 1

1970 31 7

1980 30 9

1990 28 11

2000 34 5

2010 22 17

2018 26 13

0 10 20 30 40 50 60 70

Zetels

Provinciale Staten Limburg

Vrouwen Mannen

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Zetels

Gemeenteraad Groningen

Vrouwen Mannen