TAFEL OF REGISTER van al de voornaamste Hoofdstukken, dewelke in elke Zitting of

(1)

TAFEL OF REGISTER

van al de voornaamste Hoofdstukken, dewelke in elke Zitting of bijeenkomst dezer Synode van Dordrecht verhandeld zijn, elk stuk op zijne bladzijde aanwijzende, tot gerief van den Christelijken lezer.

___________________

De 1ste Zitting, den 13 November 1618.

Balthasar Lydius doet een schoon gebed in den eersten aanvang der Synode . .

De Heer Martinus Gregorij, voornaamste Raad van het Hertogdom van Gelder, en van het Graafschap Zutfen, heeft, in naam der Gecommitteerden der H. M. Heeren Staten- Generaal, met eene schoone rede de opening der Synode gedaan, waarin hij verhaalt den nood der Kerken, die de H. M. Heeren Staten bewogen heeft deze Synode te verzamelen De geloofsbrieven der H. M. Heeren Staten aan deze Synode worden aan D. Lydius overgeleverd, die dezelve de Synode voorleest………..

Daniel Heynsius wordt gekozen tot Secretaris der E. H. Gecommitteerden op deze Synode.

De 2de Zitting.

De geloofsbrieven van de gedeputeerden der Nederlandsche Synoden tot deze generale Synode zijn vertoond geworden………..

De geloofsbrieven van de Professoren dezer Provinciën worden openlijk overgeleverd.

De 3de Zitting.

Die van Genève hebben, behalve hunne geloofsbrieven aan de H. M. H. Staten, nog overgeleverd eenen brief geschreven aan de Synode……….

De brief der Geneefsche Gemeente, waarin zij den droeven stand onzer Kerken beklagen, die van een deel Arianen en Pelagianen verdrukt worden, is uitgedrukt……….

De 4de Zitting.

De wetten, waarnaar men de Synode zoude houden, gesteld bij de H. M. Heeren Staten, zijn voorgelezen geworden……….

Worden verhaald de namen der Remonstranten, die op de Synode worden ontboden, om hun gevoelen voor te stellen en te verdedigen………

De 5de Zitting.

De oproepingsbrieven, waarmede de Remonstranten ontboden worden op de Synode, worden goedgekeurd………..

De Synode verzoekt aan de Gedeputeerden, dat Sybrandus Lubbertus van Franeker op de Synode mocht ontboden worden.

Van 6-13de Zitting.

In deze acht Zittingen is in het breede gehandeld van eene nieuwe overzetting des

Bijbels………

Die van Engeland geven te kennen de manier, die de Koning heeft laten houden, in het overzetten van den Engelschen Bijbel………

Hoe men zal handelen in het overzetten der Apocriefe boeken……….

Hoe men het woord Jehova in het Duitsch bekwamelijk zal overzetten……….

Sybrandus verschijnt op de Synode………

Wat mannen er gedeputeerd zijn, om den Bijbel over te zetten, en wat overzienders daarover gesteld zijn………

De 14 en 15de Zitting.

In deze twee Zittingen wordt gehandeld van het catechiseeren der oude en jonge personen.

Het Oordeel van de Engelsche Theologen, aangaande de Catechisatie……….

Het gevoelen van de Theol. uit de Palts. ………

Het gevoelen der Hessische Theologen………..

Het gevoelen van Theodatius en Tronchinus……….

Het gevoelen van die van Bremen………..

Het gevoelen van die van Embden………..

De 16de Zitting.

In deze Zitting is gedaan eene schoone rede van Josephus Hallus, uit het 7 Cap. van Prediker vers 16……….

1.

5.

7.

9.

11.

13.

15.

16.

18.

19.

20.

22.

23.

24.

25.

26.

30.

31.

32.

34.

35.

(2)

De 17de Zitting.

Is voorgelezen het formulier van het Synodale besluit aangaande het catechiseeren……….

Wordt voorgesteld eene vraag, of de kinderen, van Heidensche ouders geboren, en nu van de Christenen tot huisgenooten aangenomen, behooren gedoopt te worden, wanneer degenen, die ze ten doop presenteeren, beloven, dat zij ze in de Christelijke leer zullen opbrengen………

De 18de Zitting.

Wordt voorgesteld, wat orde men zoude stellen in het opbrengen der jonge studenten.

En wordt verhaald in het lange het advies van de Broederen van Zeeland………..

De 19de Zitting.

Wordt gesteld het gevoelen der Synode over het doopen der Heidensche kinderen………...

De 20ste Zitting. W

Wordt beraadslaagd, of de Studenten der h. Theologie, zich bereidende tot den dienst, mogen doopen……….

De 21ste Zitting.

Dewijl de tijd verstreken was, dat de geciteerde Remonstranten behoorden te verschijnen, zoo zijn zij andermaal van den Praeses geciteerd geworden………..

Worden ook eenige klachten gedaan, aangaande de abuizen van de drukkerijen. …………..

De 22ste Zitting.

De Praeses heeft der Synode aangezegd, dat de Remonstranten gekomen waren, en dat zij nog twee dagen uitstel zochten om te compareeren ; maar men heeft hen door de Utrechtsche Remonstranten laten halen. ………

Hier worden ook gesteld in deze Zitting gevoelens der uitheemsche Theologanten, aangaande het mogelijke, om de abuizen drukkerijen te weren………...

Plakkaat van de M. H. Staten, aangaande de drukkerijen………

Remonstranten verschijnen voor de eerste reis in de Synode……….

De 23ste Zitting.

Grevinchovius en Goulartius worden toegelaten, de Remonstranten met raad en daad in de Synode bij te mogen staan………

Episcopius heeft in deze Zitting eene lange Rede gedaan, welke hier ook uitgedrukt is…….

Episcopius wordt berispt, omdat hij deze Rede gedaan had, zonder toestemming te vragen aan den Praeses ………

De eed wordt gedaan door den Praeses, en door al de leden der Synode………

De 24ste Zitting.

In deze Zitting is den Utrechtschen Remonstranten voorgeleid, op wat manier zij in de Synode zouden mogen blijven zitten, als oordeelaars over de zaak, of anderszins, dat zij zich zouden vervoegen bij de gedaagden……….

De 25ste Zitting.

De Utrechtsche Remonstranten, na vele protesten tegen de voorwaarden, die hun in de 24ste Zitting voorgehouden waren, hebben zich gevoegd bij de gedaagde.

Remonstranten.Remonstranten hadden in het aankomen in de Synode gepoogd, met een zeker schrift de uitheemsche Theologanten met een vooroordeeI in te nemen………..

Episcopius wordt vermaand, dat hij trouwlooslijk had gehandeld, in het overleveren van zijn Rede aan de Synode; omdat hij had overgeleverd een ander exemplaar, dan waaruit hij de Rede had gelezen, daar hij te voren had gezegd maar een exemplaar te hebben………..

Wijdloopig geschrift der Remonstranten, waarin zij verhalen, op wat voorwaarden zij in de Synode zouden willen handelen, en wat wetten zij der Synode zochten voor te schrijven….

De 26ste Zitting.

De voorwaarden, te voren van de Remonstranten verzocht, worden bij de resolutie der Heeren Staten en door de gansche Synode afgeslagen………..

Remonstranten worden vermaand zich der Synode te onderwerpen, waar zij zeer tegen spartelen, zeggende dit eene scheur-makende Synode te zijn………

Episcopius wordt gevraagd, aangezien hij de Gereformeerde Leeraars niet wilde erkennen voor Rechters, wat Rechter hij dan wist aan te wijzen; maar hij weet geen aan te wijzen…..

41.

44.

46.

47.

48.

53.

55.

56.

57.

68.

70.

71.

71-86.

87.

88.

89.

(3)

Antwoord op het geschrift der Remonstranten, waarin hun geantwoord wordt, op wat voorwaarden men Synode behoort te houden, zijnde het oordeel der Synode van Delft……

De 27ste Zitting.

De Remonstranten zijn vermaand hun gevoelen van de Vijf Artikelen voor te stellen; maar eer zij daartoe wilden komen, hebben zij een geschrift voorgelezen, waarin zij zich beklaagden, ten onrechte van den Praeses bestraft geweest te zijn……….

Protestatie der Remonstranten, waarin zij het oordeel van de tegenwoordige Synode verwerpen, en van geene waarde houden………

De Praeses laat door gemeene stemmen aan de Synode omvragen, of hij Episcopius ten onrechte bestraft had………

De 28 en 29ste Zitting.

In deze Zittingen wordt gehandeld van de protestatie, die de Remonstranten tegen de Synode gedaan hadden, als dezelve achtende voor scheurmakende, en van geene waarde, wat daarin tegen hen mocht besloten worden. En inzonderheid in de 29Ste Zitting wordt in het breede verhaald het gevoelen van al de uitheemsche Theologen over deze protestatie….

Het gevoelen van die van Engeland. ………..

Van de Theologen uit de Palts. ………

Het gevoelen der Hessische Broeders. ………

Der Zwitsers………

Van die van Genève……….

Van die van Bremen………

Van die van Embden………..

Besluit van de H. M. Heeren Staten tegen dezelve protestatie der Remonstranten, en hunne beschulding, waarmede zij den Praeses van leugen beschuldigd hadden………

De 30Ste Zitting.

Episcopius, hier te voren van leugenen beschuldigd zijnde, en door stemming van hetzelfde beschuldigd, levert een geschrift over aan de Synode, waarmede hij zichzelven zoekt te verdedigen………..

De Remonstranten, vermaand zijnde, dat zij zouden komen tot de zaak zelve, en alle protestatiën laten varen, hebben ver-zocht eerst te hebben de adviezen van de uitheemsche Theologen over hunne protestatie, om die te zien, en te overleggen; dit hun geweigerd zijnde, zijn zij te zamen vertrokken, daarna wederkomende, zeiden zij te willen gehoorzamen onder zekere voorwaarden, aldaar verhaald. Eindelijk kan men in deze Zitting zien, dat de Remonstranten het futselboek zoeken………

De 31ste Zitting.

De gedaagden hebben overgeleverd hun gevoelen aangaande het eerste Artikel van de praedestinatie, en dit schrift wordt in 't lange gesteld……….

De 32ste Zitting.

De Remonstranten worden vermaand hun gevoelen over te leveren, aangaande de vier andere Artikelen. ………...

De 33Ste Zitting.

Abrahamus Scultetus heeft eene schoone en geleerde Rede gedaan uit den 122sten Psalm.

De 34ste Zitting.

De gedeputeerden van de Wetteravische Correspondentie worden in de Synode ontvangen.

De gedaagde Remonstranten hebben overgeleverd hun gevoelen van de vier andere Artikelen. ……….

Zijn verschenen de gedeputeerden der Gereformeerden Kerken van Kampen. ……….

De 37ste Zitting.

Is in de Synode verschenen Gualterus Balcanquallus, gedeputeerd van de Gereformeerde kerk van Schotland………

De Citatiebrieven van de H. M. Heeren Staten, welker zin van de Remonstranten verdraaid wordt, zijn van de Staten en de gansche Synode uitgelegd en verklaard. ………..

De 38 ste Zitting.

De Remonstranten hebben hunne bedenkingen over de Belijdenis overgeleverd. ………….

90-98.

99.

101.

102.

103.

104.

106.

108.

109.

111.

113.

115.

117.

118.

119.

121.

122.

129.

130.

138.

139.

140.

(4)

Besluit der H. M. Heeren Staten, waarin belast wordt, dat zij, Remonstranten, zouden overleveren hunne bedenkingen over den Catechismus. ………

De 39ste Zitting.

De Remonstranten hebben overgeleverd hunne bedenkingen over den Catechismus………

De 40ste Zitting.

In deze Zitting kan men zien de onbillijke ongehoorzaamheid der Remonstranten. ……

De 41ste Zitting.

Het geschrift der Remonstranten, waarin zij betoonen, dat zij niet zonder redenen gehoorzaamheid weigeren, wordt in 't lange gesteld……….

Wordt besloten, dat men het besluit der Synode wat wijdloopiger zonde verklaren, wat aangaat, dat den Remonstranten door de Synode toegelaten is, hun eigen gevoelen te mogen verdedigen, en het tegenovergestelde te bestrijden. ………...

De 42ste Zitting.

De wijdloopiger verklaring over het voorgaande besluit wordt den Remonstranten voorgelezen, om hen in alles te voldoen………

De Remonstranten begeeren copie, en tijd, om te beraden over deze wijdloopiger verklaring, en blijven even halsstarrig bij hunne voorgaande ongehoorzaamheid………..

Om de Remonstranten tot gehoorzaamheid te bewegen, zijn hun voorgelezen de adviezen van de uitheemsche Theologen, aangaande de billijkheid des besluits, dat hun voorgelegd wordt………

Advies der Theologen van Groot. Brittanje………...

Advies van de Paltssche Theologen………..

Advies van de Hessische Theologen. ………

Advies van de Zwitsersche Theologen. ………

Advies van de Wetteravische Theol. ………

Advies der Theologen van Genève………

Advies der Theologen van Bremen. ……….

Advies van die van Embden………

Al de adviezen zijn handelende, of de Remonstranten zonder kwetsing van hun geweten behooren na te komen de bevelen der Synode, in het voorstellen van hun gevoelen.

De Remonstranten, aI deze adviezen gehoord hebbende, begeeren nog evenwel tijd, om zich te beraden, of zij zullen gehoorzamen of niet, en hun is tijd verleend………

De 43ste Zitting.

De Remonstranten zeggen rechtuit, dat zij bij hun voorgaand antwoord, van niet te kunnen gehoorzamen, alsnog blijven. ………

Worden derhalve van de Synode onwaardig geacht om langer met haar te handelen,, en hun belast zijnde niet uit de stad te vertrekken, zijn gedeputeerden naar den Haag gezonden, om rapport aan de H. M. Heeren Staten te doen van deze hunne handeling. ...

De 44stte Zitting.

D. Johannes Polyander, Professor in de Academie van Leiden, heeft eene Rede gehouden over het 52 Cap. van Jesaja. ………..

Henricus Leo wordt van die van Bommel verzocht om thuis te mogen komen, om het Nachtmaal uit te reiken, maar het wordt van de Synode geweigerd. ………

De Gezanten der H. M. Heeren Staten uit den Haag wedergekeerd zijnde, zijn de Remonstranten weder ontboden, en is hun voorgelezen het besluit van de H. M. Heeren taten; waarin hun van nieuws geboden wordt der Synode te gehoorzamen, en ook niet uit de stad te vertrekken. ………

Remonstranten worden gevraagd, of zij de vijf Haagsche artikelen voor de hunne erkennen, en met name het eerste, dat voorgelezen wordt, waarop geen van allen wil antwoorden………..

Wijdloopig schrift, waarin de Remonstranten betoonen aan de H. M. Heeren Staten, dat zij, behoudens een goed geweten, de zaak Gods en hunner Kerken niet kunnen noch mogen stellen in de handen hunner tegenpartijen………..

De Remonstranten worden weder van den Praeses gevraagd, wat zij in het eerste Artikel verstaan door de voorgeziene gehoorzaamheid, maar zij willen niet antwoorden. ………..

140.

143.

145.

148/152

152.

154.

155.

156.

157.

161.

162.

165.

167.

169.

170.

171.

178.

179.

180.

182.

186.

(5)

De 47ste Zitting.

Henrices Leo, alzoo hij afwezig geweest was, toen de Remonstranten de laatste maal in de Synode verschenen, is alleen geroepen, en hem zijn dezelfde vragen voorgesteld als de anderen, maar hij heeft niet willen antwoorden………

De 48-53ste Zitting.

Aangezien de gedaagden weigerden hun gevoelen op het vragen der Synode te verklaren, is geordineerd, dat men hun gevoelen uit hunne schriften zoude onderzoeken, en is in deze Zittingen beraadslaagd, hoe dit het bekwaamst zoude geschieden……….

De 54ste Zitting.

De Remonstranten zijn geroepen, en hun is gevraagd, of zij hun gevoelen, in de Haagsche Conferentie begrepen, nog toestonden; hierop hebben zij weder met een groot geschrift verklaard, dat zij niet wilden antwoorden, en hier kan de lezer hunne ijdele uitvluchten merken………

De 55ste Zitting.

Wordt gesteld het besluit der H. M. Heeren Staten, waarin zij goedvinden voort te gaan in het onderzoeken der schriften der Remonstranten, om hun gevoelen daaruit te mogen trekken. ………...

De 56ste Zitting

Worden gelezen brieven van den Magistraat van Kampen, waarin zij verzoeken, om hunne gedaagde Predikanten wederom thuis te hebben. ………...

De 57ste Zitting.

De gedaagde Remonstranten worden voor de laatste maal in de vergadering geroepen, en na onderlinge handelingen tusschen hen en de Synode, en nadat zij een geschrift overgeleverd hebben, zijn zij even hardnekkig gebleven; zoo zijn zij eindelijk van den Praeses ernstig vermaand, en, gelijk zij met leugenen eerst verschenen waren, nu wederom met leugenen, als deze eerlijke vergadering onwaardig, weggezonden. ……….

Is beraadslaagd, aangezien de Remonstranten als halsstarrigen uit de Synode gezonden waren, hoe men nu op het gevoegelijkst uit hunne schriften hun gevoelen zoude onderzoeken en daarvan oordeelen. ………..

De 64ste Zitting.

Wordt openlijk voorgelezen het besluit van de H.M. Heeren Staten, waarin wordt goedgekeurd de wegzending der Remonstranten, en wordt verder belast uit hunne schriften te oordeelen. ………...

In al deze Zittingen wordt alleenlijk verhaald, hoe men, na het wegzenden der Remonstranten, gehandeld heeft, te weten, daar zijn eenige vragen uit de schriften der Re- monstranten genomen, zijnde voorgesteld van den Praeses, waarop zoowel de uitheemsche als de inlandsche Theologen geantwoord en wijdloopig gehandeld hebben………..

Johannes Schotlerus en Everardus Vosculius, Predikanten van Kampen, worden geschorst van hunnen dienst; verder wordt dagelijks voorgelezen een geschrift der Remonstranten, dat zij over het eerste en 2e Artikel overgeleverd hadden, en worden onderlinge samensprekingen gehouden over eenige vragen, door den Praeses voorgesteld…………..

De 98ste Zitting.

D. Henricus Altingius heeft der Synode een brief v. David Paraeus overgeleverd, met een geschrift van denzelven Paraeus, waarin hij (overmits hij door zijnen ouderdom in de Synode niet konde tegenwoordig zijn) zijn gevoelen wijdloopig verklaart, aangaande de Vijf Artikelen. ………..

De 99ste Zitting.

In deze Zitting wordt voorgelezen het geschrift van Doctor David Paraeus, inhoudende zijn gevoelen over de Vijf Artikelen. Aangaande het eerste Artikel………

Paraeus gevoelen aangaande het tweede Artikel……….

Paraeus gevoelen aangaande het derde en vierde Artikel ………

Paraeus gevoelen aangaande het vijfde Artikel………

187.

190/191

192/198

198.

199.

200/204

204/207

207.

209/212

213/216

216.

218.

226.

234.

240.

(6)

De 100-117de Zitting.

Deze Zittingen zijn meestal doorgebracht met het overlezen der overgeleverde beoordeelingen, zoowel der uitlandsche als inlandsche Theologen. ………

De 118de Zitting.

De H. M. Heeren Staten hebben aan de Synode overgezonden eene missieve van den Doorluchtigsten Marktgraaf van Branden-burg, welke ook in deze Zitting gelezen wordt, waarin hij genoeg betoont zijne goede genegenheid en affectie tot de Synode………

In deze Zittingen wordt voortgegaan met het voorlezen der beoordeelingen over de vijf Remonstrantsche Artikelen……….

Dit voorlezen geeindigd zijnde, heeft de Praeses God gedankt over de groote eendrachtigheid van al de collegiën in de leerstukken………..

Zijn daarna eenigen gekozen, om uit al deze oordeelingen een besluit der Synode en eenige Canones te vormen………

De Canones geformeerd zijnde, en van de gansche Synode voor goed gekend, en van een ieder onderteekend zijnde, worden in 't lange gesteld………

Canones over het eerste Artikel, aangaande de Goddelijke Praedestinatie………

Aangaande het tweede Artikel, van den dood van Christus………

Aangaande het derde en vierde Artikel, van des menschen verdorvenheid en bekeering tot God………

Aangaande het vijfde Artikel, van de volharding………..

Oordeelen der Synode over de Remonstranten, voornamelijk over degenen, die tot deze Synode geciteerd zijg geweest. ... 284.

Approbatie der H. M. Heeren Staten over het vonnis der Synode, gesproken tegen de Remonstranten. ... 286.

In deze Zitting worden voorgelezen de Belijdenis der twee gebroeders Johannes en Petrus Geystranus, beide Remonstrantsche Predikanten, waarin de Christelijke lezer zal kunnen zien, wat gruwelijke ketterijen onder den naam van de Vijf Artikelen nog geschuild hebben………

In deze Zittingen wordt gesteld de voor-rede, die men voor de Canones zoude stellen, en deze is door de Synode goedgekeurd... 291.

In deze 143 en 144ste Zitting wordt door Deodatus aan de Synode overgeleverd en voorgelezen het gevoelen van Petrus Molinaeus, Predikant van Parijs, over de Vijf Artikelen der Remonstranten. ……….

De 145ste Zitting.

De H. M. Heeren Staten verzoeken, dat de Nederlandsche Belijdenis door de gansche Synode zoude overzien worden, en indien iemand daarin iets vond, strijdende tegen Gods Woord, dat zij dat vrijelijk zou-den voorstellen om onderzocht te worden. ………

De 146ste Zitting.

De gedeputeerden van de Waalsche Kerken hebben de Synode aangediend, dat deze Belijdenis in het jaar 1583 in de Synode van Vitry in Frankrijk, is goedgekeurd geworden.

De Belijdenis door al de uitheemsche Theologen goedgekeurd, en de aanmerkingen der Remonstranten voor nul en van geener waarde verklaard zijnde, wordt hier in het lange gesteld………

De E. E. Gecommitteerden hebben ver-zocht, dat de Catechismus van de Palts, in deze Nederlandsche Kerken aangenomen, ook mede zoude overzien worden, hetwelk geschied is, en deze is bevonden in alles met Gods Woord overeen te komen……….

In deze Zitting wordt de Synode belast te willen onderzoeken de schriften van Conradus Vorstius, om daarna een oordeel daarover uit te spreken………..

Nadat de beoordeelingen over de leer van Vorstius overgeleverd waren, is de leer van Vorstius als eene gruwelijke ketterij verdoemd geworden………

248/252

252.

253.

254.

256.

257.

264.

269.

276.

287.

293.

305.

306.

307.

320.

321.

(7)

De 153ste Zitting.

Is geordineerd door de E. E. Gecommitteerden, dat men de Canones en het oordeel over de Remonstranten in de groote Kerk van Dordrecht publiek zoude aflezen; in wat manieren dit geschied is……….

Voor de Rede van Joh. Acronius, genoemd in de 36ste Zitting, zie men blzd. ………

Voor de Voorrede zie men bldz. ………

Voor de Post-Acta zie men bldz ………..

322/336 337.

I.

933.

TWEEDE REGISTER VAN DE OORDEELEN,

ZOWEL DER UITHEEMSCHE ALS DER INLANDSCHE THEOLOGEN, OVER DE VIJF

ARTIKELEN DER REMONSTRANTEN.

_____________________

Oordeelen over het eerste Artikel.

Der Theologen van Groot-Brittanje………

Der Paltssche Theologen………

Der Hessische Theologen………

Der Zwitsersche Theologen. ………..

Der Nassausche en Wetteravische Theologen………

Der Geneefsche Theologen……….

Der Bremensche Theologen………

Der Embdensche Theologen………

Oordeelen over het tweede Artikel.

Der Theologen van Groot-Brittanje……….

Der Paltssche Theologen………..

I)er Hessische Theologen……….

Der Zwitsersche Theologen……….

Der Nassausche en Wetteravische Theologen……….

Der Geneefsche Theologen………..

Der Bremensche Theologen……….

Van Matthias Martinus……….

Van Henricus Iselburgius……….

Van Ludovicus Crocius………

Der Embdensche Theologen……….

Oordeelen over het derde en vierde Artikel.

Der Theologen van Groot-Brittanje………..

Der Paltssche Theologen………..

Der Hessische Theologen……….

Der Zwitsersche Theologen……….

Der Nassausche en Wetteravische Theologen……….

Der Geneefsche Theologen………..

Der Bremensche Theologen……….

Der Embdensche Theologen………

Oordeelen over het vijfde Artikel.

Der Theologen van Groot-Brittanje………..

Der Paltssche Theologen………

Der Hessische Theologen………..

341.

353.

362.

375.

380.

385.

393.

399.

420.

425.

430.

436.

438.

443.

446.

451.

458.

460.

469.

478.

485.

490.

493.

498.

504.

507.

532.

551.

557.

(8)

Der Zwitsersche Theologen. ………..

Der Naussausche en Wetteravische Theologen………..

Der Geneefsche Theologen……….

Der Theologen van Bremen………

Der Theologen van Embden. ……….

De Oordeelen van de Nederlandsche Theologen over de Vijf Artikelen.

Over het eerste Artikel, het gevoelen

Van de drie Nederlandsche Proffessoren. ……….

Van Sibrandus Lubertus……….

Van Franciscus Gomarus………

Der Theologen uit Gelderland………

Der Zuid-Hollandsche………

Der Noord-Hollandsche………..

Der Theologen uit Zeeland………..

Der Theologen van Utrecht……….

Der Gedeputeerden van Friesland………

Der Gedeputeerden van Overijsel. ……….

Der Gedeputeerden van Groningen en de Ommelanden………

Der Gedeputeerden van Drente………

Der Gedeputeerden van de Waalsche Synode……….

Oordeelen over het tweede Artikel.

Der Nederlandsche Professoren………..

Der Geldersche Theologen………..

Zuid-Hollandsche Theologen………..

Noord-Hollandsche Theologen………

Zeeuwsche Theologen……….

Broederen van Utrecht……….

Gedeputeerden van Friesland………..

Gedeputeerden van Overijsel………..

Gedeputeerden van Groningen en de Ommelanden………...

Gedeputeerden van Drente………..

Gedeputeerden van de Waalsche Synode………

Oordeelen van het derde en vierde Artikel.

Van Sybrandus………

Der Geldersche Theologen………..

Noord-Hollandsche Theologen. ……….

Broederen van Utrecht……….

Gedeputeerden van Friesland………..

Gedeputeerden van Overijsel………..

Gedeputeerden van Groningen en de Ommelanden………

Gedeputeerden van de Waalsche Synode………

Oordeelen over het vijfde Artikel.

Van Sybrandus Lubertus. ………...

Der Geldersche Theologen. ………

Noord-Hollandsche Theologen………

564.

567.

571.

578.

584.

599.

606.

615.

622.

631.

634.

641.

649.

655.

665.

675.

684.

691.

694.

699.

710.

716.

722.

727.

736.

749.

753.

759.

766.

768.

771.

773.

779.

785.

794.

800.

808.

815.

823.

838.

842.

846.

853.

854.

861.

865.

876.

(9)

Der Broederen van Utrecht……….

Gedeputeerden van Friesland……….

Gedeputeerden van Overijsel……….

Gedeputeerden van Groningen en de Ommelanden………

Der Gedeputeerden van de Waalsche Synode………

883.

893.

900.

909.

920.

926.

___________

DERDE REGISTER OVER GEHEEL DIT BOEK,

waarin naar orde van het A. B. C. vervat worden de voorname Hoofdstukken, waarvan hier gehandeld wordt.

_____________

A.

Acronius' Redevoering………...

Adviezen van al de uitheemsche Theologen, of de Remonstranten behooren te gehoorzamen of niet’………..

Afval der heiligen, ziet Volharding.

Antwoord op het geschrift der Remonstranten, waarin verklaard wordt, op wat manier men eene Synode behoort te houden………..

Apocriefe boeken zijn verdichte en bastaardgeschriften………...

Approbatie der H. M. Heeren Staten, gesproken over het oordeel der Synode, in de tegenwoordigheid der Remonstranten………..

337.

154-167

90-98 20.

286.

B.

Balcanquallus; ziet Gualterus.

Bedenkingen der Remonstranten over de Belijdenis worden overgeleverd………

Bedenkingen der Remonstranten over den Catechismus………

Belijdenis; ziet confessie.

Het besluit Gods is krachtig………

Het besluit Gods is bepaald, voorwaardelijk en onwederroepelijk. ………..

Besluit Gods van de geloovigen zalig te maken is niet het gansche besluit der praedestinatie……….

Ziet verder van deze zaak op het woord Verkiezing.

Besluit: ziet verder Decreet.

Bewegende oorzaak van het besluit Gods……….

140.

143.

341.

143, 352 344, 352

341.

C.

Canon der Gereformeerde Kerken in Frankrijk. ………

Canones der Synode in het lange gesteld………

Canones worden publiekelijk in de Kerk voorgelezen. ……….

Catechiseering, zoowel voor de oude als jonge personen. ………

Catechismus van de Palts wordt van de Synode goedgekeurd………..

930.

256.

325.

24.

320.

Christus' dood is door zijne verdienste en kracht waardig genoeg en volkomen genoeg, om aller menschen zonden uit te wisschen, indien zij in Hem gelooven.

Engelsche Theol………

Hessische………..

Nassausche………

Martinius………

Crocius………

Nederlandsche Professoren…………

420.

431.

439.

447.

458.

694.

PaltsscheTheol………

Zwitsersche……….

Geneefsche……….

Iselburgius………..

Embdensche………

428.

436.

443.

451.

463.

(10)

Geldersche Theol………

Noord-Holl……….

Utrechtsche……….

Overijselsche………..

Drentsche………

699.

716.

728, 734 750.

763.

Zuid-Holl. Th………..

Zeeuwsche………..

Friesche………...

Groningsche………

Waalsche……….

710.

722.

748.

754.

766.

Christus' en des Vaders voornemen is geweest, dat Hij een volkomen rantsoen voor alle ware geloovigen zoude betalen.

Hessische………

Nassausche……….

Embdensche………

Geldersche………..

Noord-Holland………

Overijselsche………...

Drentsche………

420.

431.

438.

453.

460.

707.

719.

728.

749.

762.

Paltssche Theol………...

Zwitsersche ………

Crocius………

Nederl. Profes………

Z.-Hollandsche………...

Zeeuwsche……….

Friesche……….

Groningsche………..

Waalsche………

426.

436.

444.

458.

695.

711.

723.

734.

755.

767.

Christus voldoening moet een iegelijk verkondigd worden zonder onderscheid van eenige personen.

Engelsche Theol. ………

420.

440.

452.

Hessische Th………...

Martinus………..

430.

446.

699.

Christus is niet verordineerd tot een Middelaar, eer God een voornemen had, om iemand zalig te maken. Drentsche………..

Christus is het Hoofd en Fondament der uitverkorenen. Engelsche………..

716.

342.

Christus is het middel der verkiezing, niet die besloten, maar die uitgevoerd moet worden.

Embdensche………

371.

400, 405

Zwitsersche Th………...

Geldersche……….

375.

626.

Christus is niet de verdienende oorzaak van onze verkiezing. Sybrandus………. 608.

Christus' dood en opstanding brengen voort eenerhande vrucht.

Zwitsersche Th………

Noord-Holl……….

Overijselsche………...

Waalsche Theologen………..

437.

708.

719.

752.

767.

Embdensche Th………..

Z.-Hollandsche………...

Zeeuwsche……….

461.

715.

725.

758.

Christus' dood en voorbidding brengen voort in de uitverkorenen de gaven der genade, door welke zij krachtiglijk zalig worden.

Engelsche Theol………..

Geneefsche………..

424.

433.

444.

723.

Paltssche Theol………..

Nassausche………

Iselburgius……….

428.

438.

453.

Christus’oogmerk en einde is niet geweest door de zaligmakende kracht zijns doods de verworpenen te verlossen, maar Hij is voor de geloovigen alleen krachtiglijk gestorven.

Engelsche Theol……….

Hessische………

Martinus……….

Crocius ………

Nederlandsche Professoren………….

Geldersche………...

N.-Hollandsche ………...

Drentsche………

422.

431.

439.

447.

458.

695.

707.

719.

728.

752.

762.

Paltssche Th………

Zwitsersche………

Geneefsche………

Iselburgius……….

Embdensche………

Z.-Hollandsche ………

Zeeuwsche……….

Friesche……….

Waalsche………

427, 429 437.

443.

454.

460.

711.

725.

734.

755.

767.

(11)

Citatie-brieven, waarmede de Remonstranten ontboden worden tot de Synode…………..

Citatie-brieven worden van de Remonstranten verkeerdelijk verstaan en uitgelegd………

Citatie-brieven worden van de Staten en de gansche Synode verklaard en uitgelegd……..

Confessie van Johannes en Petrus Geystranus worden in de Synode voorgelezen. ………

Confessie der Nederlandsche Kerken wordt overzien en voor goed gekend………

Conradus Vorstius wordt als een ketter door de Synode veroordeeld………..

Credentie- en instructie-brieven van de H. M. Heeren Staten aan de Synode………..

Credentie-hrieven van de Nederlandsche gedeputeerden worden vertoond……….

16.

118.

140.

287.

307.

321.

5.

9.

D.

Daniel Heinsius wordt gekozen tot Secretaris der Gecommitieerden van de H. M. Heeren Staten op de Synode……….

David Paraeus zendt over, bij geschrift, zijn gevoelen aangaande de Vijf Artikelen……..

Decreet der H. M. Heeren Staten aan-gaande een protest, gedaan door de Remonstranten, waarmede zij de Synode verwierpen voor wettelijke rechters………..

Decreet der H. M. Staten, waarin den Remonstranten belast wordt, hun gevoelen over den Catechismus over te leveren. ……….

Decreet der H. M. Heeren Staten, om de Remonstranten te doen gehoorzamen…………...

Decreet der H. M. Heeren Staten, uit den Haag gebracht, om de Remonstranten te doen gehoorzamen……….

Decreet der H. M. Heeren Staten, waarin de wegzending der Remonstranten uit de Synode wordt goedgekeurd, en verder belast wordt uit hunne schriften te procedeeren…..

Dienst des heiligen Evangelies wordt bediend met eenige mate der genade, genoegzaam tot overtuiging der Goddeloozen. ……….

Drukkerijen worden verklaagd over de groote abuizen en stoutheid der drukkers. ……….

Drukkers wordt bij Plakkaat verboden, iets te drukken aangaande de Synode, of iets anders, zonder eerst gevisiteerd te worden………

71.

26.

115.

140.

145.

179.

208.

421.

48.

53.

E.

Eerste Artikel, genomen uit de Haagsche Conferentie, wordt den Remonstranten voorgehouden, of zij dit voor hun gevoelen erkennen ; maar zij willen niet antwoorden….

Eed, gedaan door den Praeses en al de leden der Synode ………..

Einde der verkiezing is Gods eere. ………

Episcopius doet eene Rede in de Synode………...

Dezelfde wordt berispt door den Praeses, dat hij die Rede gedaan had, zonder goedkeuring………

Episcopius wordt vermaand over zijne trouwloosheid in het overleveren van de Rede…..

Episcopius wordt gevraagd wat Rechters hij verzoekt over de Vijf Artikelen……….

180.

68.

394.

57.

68.

71.

89.

F.

Fransche Synode te Alez……… 930.

G.

Geloof is eene gave Gods………. 535.

Geloof is eene vrucht der verkiezing.

Engelsche. Theol……….

Embdensche……….

342.

400.

Geldersche……….

355.

626.

Geloof geen vrucht te wezen der verkiezing, wordt wederlegd………

Geloof, den uitverkorenen eens gegeven zijnde, kan nimmermeer ganschelijk verloren worden. Gomarus………..

344.

618.

Geloof is geene oorzaak der verkiezing, of voorwaarde te voren in de verkorenen vereischt.

Bremersche……….

350.

375.

395.

Hessische……….

Nassausche………..

Sybrandus Lubertus………

365-367.

382.

607.

(12)

Gomarus………

Groningsche Theologen………

616.

667.

Zeeuwsche………. 644.

Geloofsbrieven; ziet Credentiebrieven.

Geloovigen kunnen niet zondigen de zonde tot den dood, waardoor zij ten eenen maal zouden komen te vervallen.

Paltssche Theol………

Zwitsersche………..

Professoren van Nederland…………..

N.-Hollandsche………

Friesche………

554.

565.

849.

866.

896.

Hessische Th………..

560.

572.

886.

903.

Geneefsche kerk beklaagt de nieuwsgierigheid en scheuring, die in de Nederlandsche Kerk gekropen is.

Getal der geloovigen kan niet vermeerderd noch verminderd worden.

Geldersche Theol……….

Drentsche……….

625.

686.

Zeeuwsche Th……….

Waalsche……….

642.

696.

Gevoelen der Remonstranten, vervat in tien artikelen, aangaande de praedestinatie………

Gevoelen der Remonstranten, aangaande de vier andere artikelen………

Gevoel en zekerheid der verkiezing wordt van de geloovigen in dit leven gekend.

120.

130.

Hessische……….

Nassausche………

Bremensche………..

347.

371.

383.

396.

Paltssche……….

357.

377.

389.

God roept niemand door de predikatie des Evangelies geveinsdelijk, maar ernstigijk……. 471.

Godsdienst; ziet religie.

Grevinchovius; ziet Nicolaus.

Gualterus Balcanquallus, gedeputeerd van de Kerken van Schotland, is verschenen in de

Synode……….. 139.

Goulartius; ziet Symon.

H.

Herborenen vervallen niet van het ware geloof, en dat niet uit hunnen wil, maar door Christus' voorbidding………...

Herborenen vallen zwaarlijk, nochtans komen zij nooit gansch te vervallen………..

Bremensche Theologen………

Heynsius; ziet Daniël.

Huichelaars en hypocrieten worden in dezienlijke kerk voor ware geloovigen gehouden;

maar deze kunnen vervallen, en betoonen met hunnen val, hoedanig zij geweest zijn……...

540.

538.

579.

583.

J.

Jehova, hoe dit woord in het Hollandsch bekwamelijk zal overgezet worden……… 22.

K.

Kinderen van geloovige ouders, in hunne kindsheid stervende, worden geloofd zalig te wezen………

Dat er bij de kinderen geene verkiezing zou zijn, wordt wederlegd.

380.

Nassausche………

Nederlandsche Professoren…………...

Sybrandus……….

Utrechtsche………

Drentsche………..

348.

383.

606.

615.

649,655 690.

Zwitsersche Th……….

Bremensche………..

Gomarus………

Overijselsche………

376.

397.

619.

674.

L.

Leer der volharding geeft den mensch eenen gewissen troost, en maakt ze niet roekeloos, maar geeft hun een prikkel tot goede werken.

(13)

Hessische Theol………

Geneefsche………

Z.-Hollandsche………..

Zeeuwsche……….

Friesche……….

562.

576.

863.

880.

898.

925.

Nassausche Th………..

Nederl. Profes………...

N.-Hollandsche……….

Utrechtsche………...

Waalsche………..

570.

851.

874.

889.

906.

929.

Licht der natuur wordt door de Remonstranten genade genoemd………...

Licht der natuur is niet genoegzaam, om daardoor te verkrijgen de zaligmakende kennis. ...

Lubertus; ziet Sybrandus.

802.

M.

Menschelijke of natuurlijke krachten zijn niet genoegzaam, om de algemeene genade te gebruiken……….

Molinaeus; ziet Petrus.

Mondelijke Conferentie met de Synode wordt verzocht door de Remonstranten…………...

807.

118.

N.

Na-Handelingen; ziet Post-Acta.

Nicolaus Grevinchovius en Symon Goulartius worden toegelaten de Remonstranten met raad en daad bij te staan……….. 56.

O.

Object der verkiezing is de mensch niet dan in den uitgang dezes levens aangemerkt; dit wordt wederlegd, door de Engelsche Theol. ………..

Embdensche Th………

Object der verkiezing zijn alle menschen in gelijken stand van God aangemerkt, hetzij gevallen of niet gevallen

Zuid-Hollandsche……….

Ongehoorzaamheid der Remonstrant. ……….

Ongehoorzaamheid der Remonstranten wordt bestraft door al de uitheemsche Theologen.

Opening of ingang der Synode wordt gedaan door Martinus Gregorij, Raadsheer uit Gelderland.

Oordeel ; ziet sententie.

Oorzaak eerste en bewegende der verwerping is het welbehagen Gods.

344.

410.

632.

145.

154,167

Gomarus………

Noord-Hollandsche………...

617.

634.

Geldersche Theol………. 625.

Oorzaak, eerste en werkende der verkiezing.

Bremensche Th………..

Gomarus………

398.

651.

617.

Geldersche Th………...

625.

667.

Oorzaak der verkiezing.

Groningsche Theologen………

355.

670.

Z.-Hollandsche………. 632.

Oorzaak der verkiezing is het welbehagen Gods, maar de oorzaak der verdoemenis is de zonde………

Oorzaak der volharding in het geloof is door de genade des H. Geestes.

633.

Paltssche Theol………. 553. Nassausche……… 560.

Oratie van Balthazar Lydius, gedaan in den aanvang der Synode………...

Oratie van Episcopius, gedaan in de volle vergadering der Synode………

Oratie van Abraham Scultetus………..

Oratie van D. Johannes Polyander………...

Oratie van Johannes Acronius………..

1.

57.

122.

171.

337.

P.

Pareaus; ziet David.

(14)

Petrus Molinaeus zendt zijne Belijdenis aangaande de Vijf Artikelen aan de Synode…...

Post-Acta………

Praedestinatie behoorde niet neuswijselijk onderzocht te worden. ………

Gevoelen van de praedestinatie overgeleverd van de Remonstranten……….

Praedestinatie of te voren schikking is naar het gevoelen dèr Remonstranten een postdestinatie, dat is, naschikking……….

Ziet verder dezen aangaande op het woord verkiezing.

Protestatie der Remonstranten, waarin verklaren het oordeel der Synode voor en van geener waarde………

293.

933.

127.

119.

354.

101.

R.

Rechtvaardigheid wordt gedeeld in drie soorten van gerechtigheid………..

Rede; ziet oratie.

Religie, waarvan zij haar naam heeft. ………

De Remonstranten zijn op de Synode ontboden, om hunne leer voor te stellen en te verdedigen………..

De Remonstranten leveren een geschrift over, om de Synode daarin wetten voor te schrijven, op wat manieren men de Vijf Artikelen zoude verhandelen………..

Remonstranten worden vermaand, dat zij zich der Synode zouden onderwerpen, waar zij zeer tegen spartelen, zeggende, dat dit eene scheurmakende Synode is……….

Remonstranten protesteeren, houdende de Synode voor eenen onwettelijken richter. …….

Der Remonstranten bedenkingen over de Belijdenis overgeleverd………

Der Remonstranten bedenkingen over den Catechismus………

Remonstranten weigeren de Synode te gehoorzamen, nemende hun geweten voor eene dekmantel der ongehoorzaamheid………

Der Remonstranten geschrift, waarmede zij toonen, dat zij niet met een goed geweten kunnen gehoorzamen………

Der Remonstranten ongehoorzaamheid wordt bestraft door al de uitheemsche Theologen…

De Remonstranten worden onwaardig geacht, om langer met hen te handelen. ………

Der Remonstranten geschrift, waarmede zij betoonen met een goed geweten niet in handeling te mogen treden met hunne tegenpartij………..

Remonstranten spreken tegen zichzelven, als zij de verkiezing zeggen veranderlijk te zijn.

Remonstranten stellen de leer van de verkiezing niet naakt en klaar voor………..

Roeping tot het geloof is eene vrucht der verkiezing………..

36.

15.

71-86.

88.

101.

140.

143.

145.

148/152.

154/167.

171.

182.

370.

381.

485.

S.

Schoolmeesters zullen niet aangenomen of toegelaten worden, tenzij zij belijdenis doen van de religie. ………..

Sententie der Synode wordt van de H. M. Heeren Staten goedgekeurd………..

Symon Goulartius en Nicolaus Grevinchovius worden toegelaten, de Remonstanten in de Synode met raad en daad bij te staan………...

Sybrandus Lubertus verschijnt in de Synode. ………

Sterven voor iemand, hoe het moet verstaan worden. ……….

41.

286.

56.

22.

7.

T.

Tijdelijk en waarachtig geloof worden onderscheiden. 555.

Nederl. Profess………..

Friesche……….

Groningsche Theologen……….

555.

570.

851.

898.

918.

Hessische Th……….

Embdensche………..

Z.-Hollandsche……….

562.

596.

863.

907.

U.

Uiterlijke roeping is niet genoegzaam tot bekeering………..

Utrechtsche Remonstranten mogen zitten in de Synode als rechters, op zekere voor- 835.

(15)

waarden hun voorgesteld………

Utrechtsche Remonstranten voegen zich, na vele protestatiën, bij de gedaagden. ………….

68.

70.

V.

Verdoemenis wordt niet van God verordineerd dan uit aanmerking der zonde.

Engelsche Theol……… 351. Sybrandus………. 610.

In wat manieren de leer der verkiezing den mensch moet voorgedragen worden…………...

Verkiezing hoedanig die is………..

Sybrandus………

Verkiezing geschiedt niet uit voorziening des geloofs.

360.

599.

606.

Embdensche………

Sybrandus………

Z.-Hollandsche………

Drentsche………

345.

383.

400.

611.

632.

650.

667.

686.

Zwitsersche Th………

Bremensche……….

Nederl. Profes………..

Gomarus………..

Friesche………

Groningsche……….

Waalsche………..

376.

394.

601.

618.

634.

659.

677.

693.

Leer der verkiezing geeft niemand oorzaak van mismoedigheid of Goddeloosheid………..

Verkiezing, de eene bepaald, de andere onbepaald, wordt wederlegd, door de

609.

Hessische………

Bremensche………

Gomarus……….

Friesche………

Waalsche Theologen…………

Verkiezing is onveranderlijk.

Sybrandus……….

Zeeuwsche………

Drentsche Theologen……….

345.

367.

394.

600.

616.

632.

641.

660.

676.

692.

356.

377.

388.

414.

608.

633.

641.

685.

Paltssche Theol. ……….

Embdensche. ………..

Sybrandus. ………...

N.-Hollandsche. ……….

Utrechtsche. ………

Overijselsche. ……….

Drentsche………

Hessische Th. ……….

Nassausche. ……….

Bremensche. ………

Gomarus. ………

Friesche. ……….

354.

387.

404.

607, 611 625.

635.

647.

666.

686.

369.

383.

395.

602.

618.

637.

659.

Verkiezing des Ouden en Nieuwen Testaments is eenerlei.

Geneefsche Th……….

390.

601.

632.

667.

Embdensche Th………

Geldersche………

Utrechtsche………..

.

414.

627.

651.

676.

Verkoren worden, en Gode behagen, wordt gedistingeerd of onderscheiden……….

Verwerping.

Hoe men de leer van de verwerping den menschen zal voordragen.

387.

Paltssche Theol……… 361. Zwitsersche Th……… 377.

Verworpenen zijn nooit begiftigd niet het levendmakende geloof. ………...

Verwerping, wat die is, wordt omschreven. ………...

Verwerping vooronderstelt in den mensch geene hoedanigheid of voorwaarde………

Dat de verwerping van niet dan onboetvaardigen te verwerpen, is het geheele besluit der verwerping wordt wederlegd, door de

366.

349.

350, 646.

Hessische……….

352.

371.

357.

375.

(16)

Embdensche………

Gomarus………..

Z: Hollandsche………

Drentsche……….

393.

417.

620.

633.

648.

672.

689.

Bremensche………

Nederl. Profes. ………

Friesche………..

Waalsche………..

394.

604.

629.

645.

663.

682.

694.

Dat de verwerping is velerlei, wordt wederlegd, door de Engelsche Theol………

Zwitsersche………

Zeeuwsche………

Friesche………

Waalsche Theologen………

352.

376.

398.

645.

663.

683.

694.

Gomarus………..

Utrechtsche. ……….

Drentsche. ………

368.

384.

620.

648.

673.

689.

Dat niemand als verworpen van God wordt aangezien, als in het laatste oogenblik des doods, wordt wederlegd van de Engelsche Theologen………...

Dat de verwerping is geschied uit aanmerking der ongeloovigheid, wordt wederlegd, door de

253.

Hessische……….

Embdensche………

350.

372.

419.

633.

648.

683.

Bremensche. ………...

359.

398.

605.

639.

663.

Verwerving en toeëigening, zijnde onderscheidingen der Remonstranten, worden

wederlegd ………... 713, 725, 759

Volharding.

Volharding der geloovigen wordt van God zoo bestuurd, dat na hunne zware zonden altijd volgt bekeering, anderszins ware het onmogelijk, dat zij zouden zalig worden.

Engelsche Theologen………

Bremensche Th……….

537.

579. Drentsche Theol……….. 924.

Zekerheid der volharding heeft die trap der volmaaktheid niet, welke altijd alle vrees buiten sluit. ………

Volharding der heiligen wordt alleenlijk verstaan van dezulken, die, volwassen zijnde, het ware geloof hebben aangenomen. ………..

Volharding der heiligen is eene genadige gave Gods.

543.

536,578 Engelsche Theol………

Hessische………...

Geneefsche………

Lubertus………

N.-Hollandsche……….

Overijselsche……….

540.

559.

572.

594.

853.

871.

885.

900.

921.

Nassausche. ………

Z.-Hollandsche. ………..

Zeeuwsche………

Friesche………

Waalsche………..

552.

568.

578.

847.

861.

876.

894.

910.

928.

Volharding rust niet op de natuurlijke krachten des menschen. ………

Volharding der ware geloovigen is vast, maar de huichelaren vervallen.

560,565 Engelsche Theol………..

Embdensche………

536.

595.

872.

919.

Geneefsche Th……….

Geldersche………

Friesche………

Drentsche……….

573.

855.

899.

926.

Volharding wordt krachtiglijk gewerkt door den H. Geest.

Hessische Theol……… 560. Zwitsersche Th……… 565.

(17)

Nassausche Th………..

Nederl. Profes. ……….

Zeeuwsche……….

568.

846.

878.

Bremensche Th………

578.

861.

Volharding in het geloof is eene vrucht er verkiezing.

Paltssche Theol……….

Geneeefsche………..

Nederl. Profes. ………

Drentsche………

552.

577.

846.

885.

901.

921.

Hessische Theol. ……….

Embdensche. ………

N.-Hollandsche. ………..

Waalsche……….

559.

592.

871.

894.

909.

928 Volharding der geloovigen moet zekerlijk en niet twijfelachtig geloofd worden, al is het zonder bizondere openbaring.

Zeeuwsche………

Waalsche Theologen………

547.

569.

579.

849.

862.

882.

906.

929.

Geneefsche. ………

Embdensche. ………..

Utrechtsche. ………

555.

572.

595.

851.

875.

888.

916.

Voorrede blz. III. tot XXXVIII.

Voorwerp; ziet object.

Vrucht en zekerheid der verkiezing wordt gevoeld in dit leven.

Hessische……….

Gomarus………..

Drentsche……….

347.

371.

383.

396.

603.

619.

638.

648.

670.

688.

Geneefsche. ………

Embdensche………

Sybrandus………

Z.-hollandsche……….

Zeeuwsche . ………

356.

377.

390.

401.

613.

632.

643.

662.

680.

W.

Wedergeboorte des menschen wordt te weeg gebracht door verschillende werkingen, te weten, uiterlijke en innerlijke; de uiterlijke kunnen de menschen verwaarloozen en wederstaan.

Hessische……….

Embdensche………

Geldersche………

Drentsche………

470.

487.

499.

519.

776.

790.

839.

Nassausche. ………

Bremensche. ………..

Nederl. Profes. ……….

Waalsche . ………..

481.

494.

505.

770.

781.

797.

845.

Wedergeboorte wordt van God gewerkt door eene onwederstandelijke kracht, die nochtans de vrijheid van den wil niet wegneemt, maar versterkt dezelve.

Hessische……….

Embdensche………

Geldersche………

473.

488’

501.

513.

775.

790.

805.

821.

Zeeuwsche………

Friesche………

482.

496.

505.

770.

783.

794.

814’

836.

(18)

Drentsche………. 840. Waalsche………. 845

In de ware wedergeboorte komt de mensch lijdelijk voor, en niet werkende.

Hessische………..

473.

489.

769.

803.

Paltssche Th………

Embdensche………

482.

513,522 en 527 795.

Een wedergeboren mensch wijkt dikmaals af van de leiding der genade, en is aan zijne eigene begeerlijkheid gehoorzaam, doch volhardt daarin niet.

Geneefsche………

471.

501.

527.

Hessische………

Bremensche………

489.

505.

770.

Wetten en wijzen, waarnaar men de zaken in de Synode zal regelen, worden in het breede verhaald………..

De wil van den gevallen mensch is ontbloot van alle bovennatuurlijke en heilzame gaven;

derhalve vermag hij uit zichzelven niets tot de geestelijke werken.

13.

Hessische……….

469.

485.

498.

482.

494.

505.

Embdensche……….. 508, 517, 520. Nederl. Profes……….. 769 Geldersche………

Drentsche……….

774.

785.

804.

818.

839.

Zeeuwsche………

Friesche………

Waalsche……….

782.

795.

808.

823.

845.

De wil van den gevallen mensch heeft alleenlijk eene mogelijkheid en vaardigheid tot zondigen.

Geldersche………

Friesche………

473.

774.

809.

Hessische Theol………

Utrechtsche………...

486.

804.

Z.

Zekerheid der volharding heeft dien trap der volmaaktheid niet, welke altijd alle vrees buitensluit………

Zekerheid van onze verkiezing maakt ons niet Goddeloos, maar ontsteekt ons tot liefde.

543.

397.

VERBETERING.

Op blz. 6 reg. 10 v. o. staat Oost-dongerdeel; leest: Oost-Dongeradeel.

443 midden in „ Bremen; ,, Genève.

533, 2e kolom, leze men regel 21-16 v. o. aldus:

Zoo deze (zegt Augustinus) in dezen ingang des geloofs toenamen, zouden zij, met het toenemen er van, de liefde der menschelijke eer overwinnen [Tractat. 53 in Job.].

Op blz. 534, le kolom, leze men het woord ,,worden" (regel 20, 21) achter 26, (reg. 19).

682 regel 21 v. o., staat tweemaal II; leest: 1.

789, le kolom, regel 17, leze men achter ,,zijn" geen. (punt) maar: (dubbelpunt) en ga men daarna terug naar blz. 788, 2e kolom, regel 11 v. o.

(19)

ACTA

OF

HANDELINGEN

DER

NATIONALE SYNODE,

IN DEN NAAM ONZES HEEREN JEZUS CHRISTUS,

Gehouden door autoriteit der Hoogmogende Heeren Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden

TE DORDRECHT,

TEN JARE 1618 EN 1619.

Hier komen ook bij de volledige Beoordeelingen van de Vijf Artikelen en de Post-Acta of Nahandelingen.

____

IN DE TEGENWOORDIGE SPELLING NAAR DE OORSPRONKELIJKE NEDERDUITSCHE UITGAVE

ONDER TOEZICHT VAN

J. H. DONNER en S. A. VAN DEN HOORN.

(20)

DEN HOOGSTEN EN MACHTIGSTEN MONARCHEN KONINGEN DER CHRISTENHEID;

DEN DOORLUCHTIGSTE PRINSEN. GRAVEN, STEDEN EN MAGISTRATEN;

WENSCHEN DE STATEN GENERAAL DER VEREENIGDE PROVINCIËN:

HEIL EN ZALIGHEID IN JEZUS CHRISTUS, ONZER ALLER EENIGEN ZALIGMAKER EN MIDDELAAR!

Dat het fondament van deze onze zeer vermaarde Republiek de eenheid is, en van de eenheid, de ware Godsdienst, heeft iedereen welgeweten, zoolang als wij met eenen en denzelfden vijand hebben te doen gehad. Maar zoo haast de vrees weggenomen was, dat de gemeene zaak geene schade van buiten zoude lijden, zoo heeft de vijand van het menschelijk geslacht, die altijd op zijn post de wacht houdt, al het geschut van de muren en vesten tegen de Kerk gekeerd. Hoe minder deze listige praktijken vernomen worden' (want daar is niets, dat den mensch van nature meer behaagt dan onheiligheid) hoe meer kwaad en verderf zij veroorzaken. Dewijl alzoo de Kerk, zoolang als wij hier leven, nauwelijks van de Republiek gescheiden kan worden, zoo merken diegenen, die met de oneenigheden derzelve, of den spot drijven, hoedanigen zeer velen te allen tijden geweest zijn, of geen acht daarop nemen, gelijk zij wel behoorden, nadat de ziekten van heimelijke haat en vijandschap de levende deelen van den geheelen staat bevangen heeft, wel, dat het haar mede geldt. Want allen gevoelen evenzeer den ondergang, ook diegenen, die te voren het gevaar niet vreesden. Hiervan hebben deze Vereenigde Provinciën de gansche wereld eene opmerkelijke proeve tot nog toe gegeven, dewelke; daar zij in tijd van oorlog door Gods hulp altijd onbewogen en vast hebben gestaan, uit de tegenheden moed, uit de gevaren manlijkheid en dapperheid scheppende; den stilstand van wapenen met inlandsche oneenigheid, en zoo zich God niet had erbarmd, met haar eigen ondergang en verderf, schenen gekocht te hebben. In dezen gruwelijke hagelslag en straf, die de verachting of het verzuimen van den Godsdienst op aarde altijd volgt, was dit het ellendigste, dat diegenen, die de oneenigheid ingevoerd hadden, het geneesmiddel van eenheid alreeds weggenomen hadden, overmits het verlangen en zuchten aller vromen, die nu over zoovele jaren naar eene publieke bijeenkomst verlangd hadden (opdat in dezelve de oorsprong van dit jammer ernstiglijk overwogen mocht worden), nu geen plaats meer had; en overmits diegenen, die van ganscher harte den vrede zochten, zagen, dat ze hun publiekelijk door wapenen geweigerd werd, waarmede zij niet van den vijand, maar van de hunnen tegen de waarheid, die zij altijd beleden hadden, in hun Vaderland belegerd werden. Wij; ons verlatende op de kracht Desgenen, die zichzelven hier eenmaal een stoel geplant, die over lang door oneindige weldaden bewezen heeft, dat Hij alzoo niet allen volkeren gedaan heeft, zoo haast wij de hellende Republiek, welker zorg God ons had bevolen, meer zeker dachten gesteld te hebben, hebben geacht onze schuldige plicht te zijn de zaak des levenden Gods, van wiens Majesteit alle autoriteit is vloeiende, die op aarde te vinden is, met groote vrijmoedigheid en de ontallijke onkosten bij der hand te nemen; hebben in de hoofdstad van Holland Dordrecht een Synode beschreven. Tot dezelve hebben wij, benevens onze Professoren en Dienaars en Ouderlingen, mannen van bizondere geleerdheid uit de naburige Koningrijken, Jurisdictiën en Republieken, door aanraden, inzonderheid van den Machtigsten Jacobus I, door Gods genade Koning van Groot Brittanje, en met advies des Prinsen van Oranje, zeer beroemde Theologen ontboden.

Deze hebben niet, hetwelk in andere dingen somwijlen pleegt te geschieden, onbedachtelijk of als in 't voorbijgaan, maar; voorhenen zich bij eede aan God, den Heere des Hemels en der aarde verplicht hebbende, dat zij niet anders dan naar zijn voorlichtend Woord en naar hun geweten in deze zoo eerwaardige bijeenkomst hun gevoelen en oordeel van zulke hooge verborgenheden zouden uitspre-