Eenighe gheestelijcke liedekens

(1)

J. Jacobsz. Harlingen

bron

J. Jacobsz. Harlingen, Eenighe gheestelijcke liedekens. Nicolaes Biestkens, Amsterdam 1612

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/harl003eeni01_01/colofon.php

© 2013 dbnl

(2)

Col. 3,16.

Leert ende vermaent malcanderen met Psalmen, Lofsanghen, ende met Gheestelicke Liedekens inder ghenaden, ende singht den Heere in uwer herten.

Psal.105.2.

Singhet van hem, ende looft hem, spreect van alle zyne wonderen, roemt zynen heylighen naem,

dat herte der genen die den Heere soecken verheughe hem.

Psal. 69,31.

Ick wil den name Gods loven met een liedt, ende wil hem hooghe eeren met dancken.

J. Jacobsz. Harlingen, Eenighe gheestelijcke liedekens

(3)

Voor-reden

Tot den Christelicken Leser.

NAerdemael Christelijcke Leser ick voor my ghenomen hebbe dese naervolgende Liedekens door den Druck aen den dach te brengen: waer toe my gemoveert hebben verscheyden oorsaecken: Als ten eersten het versoeck van verscheyden persoonen om sulcx te doen: Wederom mijn gheraden van andere dat ick dit werck soude vertrecken ter tijt toe dat den Autheur deser Liedekens overleden was. Maer by my selven overleggende, hebbe het by der hant ghenomen, als de teghenwoordighe daet

+Hoe mocht het

schandelicker daedt zijn dan Achitophels raet. 2.Re.17,20

ghetuycht. Nochtans niet twyfelende (hoe-wel ick ghewis ben dattet

⁺

vele aengenaem sal zijn, dat het alleman sal behaghen: Want soo wel de daghelijcksche ervaringhe, als der Schrifts getuychenissen leeren mijn hoe dat gheen dinck soo schandelijck ghehandelt nochte ghedaen en worde, ofte het wort noch voor goedt gheoordeelt, aenghesien ende uytghesproken, 2. Reg.17, 4.Pro.17,15. 24,24. Esa.5,20.

Noch gheen leere, wandel, noch leven soo

(4)

+Hoe mocht men onstraffelicker leven als Christus, Ioan.8.46.

1.Pet.2,22 2 Ioa.3,5.

heylsaem ende onbestraffelijcken,

⁺

dat niet voor quaet geoordeelt ende wedersproken en wert, Ierem. 15,10. 26,8. 29,26. 43,2. Acto 3,22. Iae Christus die volmaeckte gherechticheyt selven, Mat.9,34. Mar.3,21. Iohan.10,20. 1.Cor.1,29.

Dit alles naedenckende, en heeft mijn tot gheen vertreck connen brenghen, maer daer en tegen ghedenckende Paulus redenen, daer hy schrijft, niet als ofte wy den menschen behaghen wilden, maer God, die onse herten proeft, 1. Tes.2,4. Gal.1,10.

Iere.11,20. 17,10. Hebr.4,12. Ende al wat ghy doet met woorden ofte met wercken, dat doet al inden name ons Heeren Iesu, ende danckt God den Vader door hem, Collos.3,17. Ofte, wat ghy doet dat doet al tot Gods prijs, 1.Corinth.10,31.

Also dat wy hier mede niet gesocht en hebben, noch soecken, het mishaghen noch behaghen der menschen, maer wat tot Gods prijs ende stightinge zijnder Ghemeynte mach zijn.

Vorder naedenckende hoe de Lutheur deser Liedekens om der waerheyd Gods wille

+Anno 1600 den. 3 Apr, stilo vetri.

zijn Vaderlant,

⁺

Vrienden ende Maghen, ende woonstede heeft moeten verlaten, niet wetende waer hy hem keeren soud, Gen.12,1. Ten Lande als een quaetdoender uyt-ghebannen zijnde Iohan.9,22. 12,42. 16,2.

Wt dese ende deser ghelijcke spreucken wel

(5)

geoeffende sinnen hebbende, dat den Heyligen ende gheloovighen in deser tijdt

+Christus seyt vervolgense u in d'eene stadt soo vliet in d'ander. mat.10,23. Acto.14,6

droefheydt,

⁺

druck, schreyen ende weenen toegheseyt wort, Iohan. 16,20. Als oock aen zijn eyghen persoone verscheyden reysen voor desen onder dat bloedighe vervolch des Pausdoms geleden, bevonden heeft.

Tot Groeninghen zijnde worde secretelick door eener ghewaerschout alsoo lief hy zijn leden hadde, alsoo neerstich soude hy hem uyt der stadt schicken Actor.9,24.

Ende door behendicheyt met voorsichticheyt uytgheraeckt zijnde, Acot.9,25.

2.Corint.11,35. Iosu.2,15. Soo heeft hy hem versteken ende verborgen, ende werde, doen zijt gewaer wierden, tot alle poorten uyt met Peerden nae ghereden ende vervolcht, Mat.2,13. 4,14. 10,23. Ios.2,7. Maer hem niet becomen, ende heeft haer alsoo ontgaen, Ios.2,22. 2.Reg.17,20.

Alsoo noch eens, behalven dese voorseyde, doch dese twee reysen onder dat bloedige vervolch als verhaelt.

Maer dese derde ofte jongste reyse is gheschiet in deser teghenwoordigher tijt, etc.

Het sy nu desen teghenwoordighen ofte den verledenen tijdt, het sy wat tijdt dat sy, ofte comen mach, soo gaet dit vaste, dat de Apostelen noyt vervolcht hebben, maer sy worden vervolcht ende verdreven, 1.Corinth.4,12. 2.Corinth.4,9. Actor.8,1. 14,6.

(6)

Dan sy hebben gheleert die Kettersche menschen te schouwen nae ghenoechsame [aen]maninghen, Titum 3,10. Met de onghehoorsame ende luye niet te doen te hebben, Mat.18,17. 2.Tessa.3,14. In eender somma; doet van u wech die quaet is, 1.Cor.5,12.

Niet uyt landt ende luyden, noch oock niet gelijck de Wet der schaduwen leerd, Hebr.10,1. om die quaeden ende onghehoorsaemen met der doot te straffen, als Moses leert, de boosen van haer te doen, Deu.13,5. Num.15,35. Levit. 24,14. Maer vander Ghemeente afsonderen, ende hem neerstich te schouwen ende myden tot zijnder beteringe, om dat hy hem beschame, 2.Thessa.3,14. ende weder-keere van des Duyvels strick, 2.Tim.2,26. 1.Ti.1,20. 1.Cor.5,3. Om alsoo door ware boete, leetwesen ende berou der sonden, God ende zijnder Ghemeente versoent te worden, op dat hy niet eeuwich met de werelt verdoemt en blyve, 1.Corin.11,31. 1.Ioa.2,17. Maer dat de Gheest salich worde, 1.Cor.5,4. Also en hebben de Apostelen niet geleert eenighe vervolginge, maer een ontreckinge ende af-keeringe der quader menschen, 2.Cor.6,17.

Apo.18,4. Iere.15,19.

Dit selfe nae-denckende dat den gront ende leere der Apostelen niet gheweest en heeft yemant om eenighe misdaden noch valsche leere aen zijn lichaem te krencken noch te ver-

(7)

volghen: Maer hem daer van te ontrecken, als verhaelt. Soo hebben haer hier teghen alle gheloovighen met lijdtsaemheyt te wapenen, of haer om der conscientie eenige persecutie gheschiede ofte ghedaen mochte worden, dat dat selve lyden hare Mede-broederen in deser tijdt oock gheschiet, 1.Petr.4,13. 5,9. Aensiende de lijdtsaemheyt der Propheten, Iaco.5,10. Hoe dat die gherechtige vanden beginne dickwils hebben moeten lyden, ende ooc noch om der censcientie tot God het quaet moeten verdraghen, het onrecht lijden, 1.Petr.2,19 3,14. 4,14. Want Abel, het patroon alder martelaren, is inden beginne gedoodt, Genes.4,8. Mat.23,34. 1.Ioha.3,12. Iacob ghevlucht in Mesopotamien, Genes. 28,2. Moyses in Midiam, Exod.2,14. David vloot met den Priester Aviathar inder Woestyne Engedi, ende verborch hem opt geberchte Hachila, 1.Reg.22,20. 24,2. 26,1.

Den Priester Ahimelech met zijnder 85. Priesters en Leviten ghedoodt, de gheheele stadt verbannen, ende uytgheroyt menschen ende beesten, 1.Reg.22,18.

Sacharia ende Naboth gesteenicht, 2.Pa.24,21. Mat.23,34. 3.Reg.21,13.

Michia de Propheet worde op zijn kinnebacken gheslaghen, ende inder ghevanckenisse ghespijst met broodt ende water der droeffenisse, 3.Reg.22,24. 24,2. Para.18,23.

(8)

+Die openbaer waren.

+

Alle Propheten des Heeren uytgheroyt ende den dierweerdighen Propheet Elias heeft moeten vluchten werwaert hy best conde, hem verbergende in der Woestynen ende speloncken der berghen, 3.Reg.18,4. 19,3.

+Gelijc zijn moeder oock seyde 3.Re.19.2.

Ioram de Coninck Israels seyde:

⁺

God doe my dit ende dat waert dat het hooft Elisa des Soons Sephats heden op hem staen sal 4.reg.6,13.

+Esaia heeft 80 Iaer gepropheteert, Galatinus lib.4.cap.23. Hierop ende als een oproerder ende ketter met een houten sage van een gesneden, Liera, &c.

Den Geest rijcken Propheet Esaia

⁺

en heeft alle zyne lieffelijcke Prophetien vanden toecomste des beloofden Messias ende Salichmaker niet mogen verschoonen, maer is eyndelijck na vele lieffelijcker vermaningen vanden bloetdorstighen Coninck Manasses met eender saghen aen twee laeten snyden, nae 't ghetuychenisse der Historien, Lyra ende Ieronimus, ende Epiphanius, etc.

Ieremia die tot een Propheet des Heeren vercoren was eer hy geboren waer, ende God heeft zijn mont aengheroert, ende zijn heylsame woordt daer in ghegheven, Ierem.1,5. Ende vander jeucht aen ghesonden dat selve den volcke te predicken Ierem.1,7 25,3. Ecch.49,9. Ende heeft den volcke soo liefflijcke slaghen ghegheven, Prov.27,6. Ende tot den Heere geroepen, ende datse haer souden beteren, Ier.4,14.

6,16. 7,3. 13,15. Tren.3,40. Godts Ghenaede, Liefde ende Barmherticheyt haer voorghedraghen, Ier.2,35. 3,9. 4,1.

(9)

Ende den Heere soo ernstelijk voor haer gebeden, Ierem.14,20. 15,18. 18,20, Treb,1m20, 2,11,

Dit alle en heeft niet moghen gelden, noch verschoonen, maer worde totter doot toe vervolcht, ende in zynen doot gheraetslaecht, Ie.1,19. 18,23. Grepen hem ende seyden:

Ghy moet sterven ende willen hem dooden, Iere.26,8. 18,23, Ende heeft dickwils slagen ende ghevanckenisse moeten lyden, Ier.20,2. 2,32. 2,33,1 Lach langhe tijdt ghevanghen, Ierem. 37,14. Priesters Propheten ende t'ghemeene volck beclaechden hem, segghende: Hy is des doots schuldich, Iere.26,11. De Vorsten ginghen tot den Coninck, begeerende datmen Ieremia soude dooden: Want hy en soeckt niet wat tot vrede, maer wat tot onvrede diendt, ende worde daer over in die modder-kuyl gesmeten, daer in sinckende, Iere.38,4. Over dese zijne menichvuldige ellenden diep clagende, Iere.15,1020,14. seggende tot den Heere: Ist recht datmen my t'goedt met

+Na dat hy over de 40 jaren gepredict en gepropheteer had, Hiero, &c.

quaet vergelde? Want sy hebben mijnder zielen eenen kuyl ghegraven.

⁺

Weest doch gedachtich hoe ick voor u gestaen hebbe, op dat ick voor haer ten besten spraecke, ende uwe gramschap van hen keerde, Ierem.18,19. Ende is nae allen desen vlijt ende neersticheydt in Egypten voor de Stadt Thamaus vanden Kinderen Israhels ter doodt Ghesteenighet,

(10)

ghelijck Epiphanius ende Ieronimus ghetuygen, ende den Out-vader getuycht; sy hebben hem gheheel qualicken gehandelt, Ecch.49,9.

Ende Vria een Propheet des Heeren worde doort bevel des Conincx Ioiakim met den sweerde gerechtet Ier. 26,20. Also dat Stephanus wel mach segghen, welcke vanden Propheten hebben uwe Voor-vaders niet vervolcht, ende sy doodense die daer te vooren vercondichden die toe comste des rechtveerdigen, wiens verraders ende doodtslaghers ghy nu gheworden zijt, Acto.7,52. Ende de Heere Christus seydt:

Salich sydy als u de menschen versmaden om mynent wille, ist dat sy daer aen lieghen. Sijt vrolijck, verblijdt u, want uwen loon wordt groot inden Hemel, want also hebben sy de Propheten vervolcht die voor u geweest zijn, Mat.5,11. Luc.6,22.

Haer het lyden der Propheten tot een voorbeeldt stellende Iacom.5,10. Dat selve haer noch belovende datse huylen ende weenen souden, maer de werelt soude haer verblyden: ghy sult droevich zijn, ende in de werelt druck hebben, etc. Iohan. 16,20.

ende 33 vers. Ende dat het haer ghenoech soude zijn dat den Discipel gelijc zynen Meester, den knecht gelijck zynen Heere soude gaen, Mat.10,25. Ioh.13,16. 15,20.

Hy die des almachtigen Gods eenigen Sone was, Mat.14,33. 16,16. Ioa.3,16. 6,69.

Mar.12,6. 6,1. Ioa.4,9. Ro.8,31. ja God

(11)

selfe, Esa.9.5. 35,4. Ezec.34,15. Psal.45,8. Ro.9,5. 1.Ioa.5,20. Hebr.1,8. Is met dan alder schandelijcksten doodt veroordeelt als een Prince der Moordenaren, Mat.27,26.

Mar.15,15. Luc.23,32. Iohan.19,18. Ghelijck het hooft voor ghegaen, alsoo de leden gevolcht.

Staphanus vol gheloofs begaeft door den Geest Gods met crachtige teeckenen ende wonderen, Acto.6,8. 1.Cor.12,8. Ende nae dien sy aen hem niet en hadden met waerheyt, soo namen sy hem teghen der waerheyt ende stelden hem voor den raet ende door valsche ghetuyghen ende quaede beduydingen hem soeckende aen d'een syde te cryghen, Acto.6,12.

Als sy (door zijn clare verantwoordinge) aen hem niet en conden comen, doen stopten sy haer ooren toe ende en conden de waerheyt niet langer verdraghen, ende liepen eendrachtelick tot hem in ende stieten hem ter stadt uit ende hebben hem doodt gesteenicht, Acto. 7,57. 22,20. Alsoo den geloovigen vervolcht, haer goeden berooft ende verstroyt in vreemde Landen, Acto. 8,2. 11,19. 4.Esd.16,72. Iacobus met den sweerde gherecht, Actor. 12,2. Ende naevolghende alle Apostelen, hebben menighe persecutie, slaghen ende gevanckenissen moeten lyden, Act.4,3. 5,18. 12,3. 16,23.

Hebben alsoo den bitteren Kelck des lydens moeten drincken van haren Meester belooft, Mat.20,23. Mar.10,39.

(12)

Paulus dat uytvercoren vat Gods, Actor.9,15. Wtghesondert dat Euangelij te predicken, Rom.1,1. Gala.1,15. Act.22,21. Deur den heyligen Geest ende t'Ghebedt der Heylighen daer toe uytghescheyden, Actor.13,2. Ende heeft dickwils den bitteren Kelck des lydens moeten drincken, ende den wech des cruyes moeten betreden, het welcke hy stelt in eender corter somma, segghende: Ick ben in arbeyden overvloediger, in slaghen boven maten, in ghevanckenissen overvloediger, int sterven dickwilder, van de Ioden heb ick vijfmael veertich slaghen ontfangen, eenen man: Ick ben driewerf ghegheesselt ende eens ghesteent, driemael last te schepe gheleden, dach ende nacht heb ick gheweest inde diepte der Zee: ick heb dickwils ghereyst, ick heb in perijkelen gheweest te water, in periculen onder de Moordenaers, in perijckel onder de Ioden, ende in perijckel onder den Heydenen, in perijckel in steden, ende in perijkel in

+Paulus leere worde voor een secte ghehouden, ende op alle plaetsen

wedersproken, Act.28,22.

woestynen, in perijckel op de Zee, ende in perikel onder de valsche Broeders,

⁺

in moetheyt ende in arbeyt, in waken, in hongher ende dorst, in veel vasten, coude ende naecktheyt. Sonder al t'ghene dat uyt-wendig is, te weten, mijn daghelijcksche neerstigheydt, mijn sorghe voor alle vergaderinghen, 2.Corinth.11,25. Ende worde uyt den lande ghestooten, Actor.13,50. seggende: doet dese mensche wech van-

(13)

der aerden; Want ten is niet behoorlijck dat hy leven soude, Actor.22,22.

+Also nu de gront der waerheyd.

Ende baden Sestus den Rechter dat-men

⁺

Paulus doch niet langher en souden laten leven, Actorum vijf en twintich, vier en twintich.

Ende na alle dese heeft hy voor den wreeden Keyser Nero moeten bocken, ende door

+Anno 70, Paulus onthooft.

het sweert zijn hooft laeten vallen

⁺

, als hy den wech des Cruyces hadde betreden seven ende dertich Iaeren, Eusebius, Hieronimus, etc. ende zijn leven alsoo opgheoffert, 2.Timpth.4,6.

Alle dese Beloften des Cruyces Exempelen ende Gheschiedenissen der selver ghetuyghen in alle claerheydt, hoe gantsch lichtelijcken het daer toe is te brenghen, om den Heylighen Godts persecutie aen te doen, nae dien dat het Licht met de Duysternisse niet en can verghelijcken, 2.Corinth.6,14.

Want Iohannis die Alder-heylichste van Vrouwen gheboren, Matth.11,11. Luce 7,28.

die worde om eender Hoeren wille, als een quaet doender inde ghevanckenisse geleyt, Luce 3,19.

Ende daer naer, om een lichtveerdigher, ydeler ende dansender meyskens wille, zijn Hooft met een Sweert af-gheslaeghen, zijn Bloedt op der Aerden vergooten, ende zijn

(14)

Heylsame mont vol der lieffelijcker leeringen verstopt, Mat.14,6. Mar.6,23.

Somma de Gheloovighen hebben haer daer nae te schicken, op dat sy daer teghen geoeffende sinnen moghen hebben, ende met Paulus segghen: Wy worden quaelijcken toeghesproken, ende wy spreken wel; men vervolcht ons, ende wy lyden; wy worden ghelastert ende wy bidden; wy zijn geworden recht als een vloeck der werelt, ende een yegelijcks verworpsel tot op dese dach toe, 1.Corin.4,12. Actor.28,22. Also dat

+Namelick Christus.

den Conincklijcken Propheet David wel mach segghen: De

⁺

rechtveerdige moet veel lyden, maer de Heere helpt hem uyt alle dren, Psa.34,20. Luce 24,45.

+Alle straffinge als sy tegenwoordich is soo en wort sy niet aengesien voor een vrolic, maer voor een droevich ding: maer hier nae salse een vreedtsame vrucht der gerechticheyt geven den genen, die daer door gheoeffent zijn. Heb.12,11.

+

Alsoo heeft den Apostel Paulus de zielen der Gheloovighen sterckende vermaent, segghende: dat sy in't Gheloove volherden soude, ende datmen alsoo door veel lydens in't Rijcke Gods gaen moeten,Act,14,21. Want alle die Godsalichlijck willen leven in Christo Iesu, die moeten vervolginge lyden, 2.Ti. 3,12. Ende moeten also met gheweldt door de enghe poorte dringhen, het eeuwighe soeckende:

Waer op soodanighe belooft wert, dat selve te vercryghen, Mat.7,13. 11,12.

Ghelijck dan de Gherechtighe het Cruys onderworpen zijn, ghelijck ghetoont, so moeten (ofte ten minsten behooren) sy hier wel geoeffende sinnen toe te hebben, op dat alst comt

(15)

dat zijt dan ghedencken moghen, Ioan.16,4. 13,19. 14,29.

Dat nu de werelt tot beswaringhe over de conscientie yets doet, het sy door onverstant, of onwetentheyt, Act.3,17. ofte door 't menichvuldighe aenloopen eenigher die 't geerne soo saghen, etc. Acto.25,24. Als oock door quade beduydinge ende lasteringe der valscher broederen, Rom.3,8. 2.Corint.11,28. Het sy door wat oorsaecke dat de werelt de conscientie besware, wat min of meer, alle dit selve is verdrachelijck, hoewel gheen vrolijckheyt, Hebr.12,11.

Nademael de werelt blint is in Goddelicke saken, Mat.15,14. 23,15. Luce 6.39.

Esa.42,18. Ende en smaecken niet vanden Gheest Gods, het is haer een sotheyt, ende en connent niet bekennen, 1.Cor.2,14. Waer deur haer den wech der Gerechtigen een

†Offerhande.

gruwel schijnt te wesen, Prov.29,27. Hare

^†

Sacrificie ende Gods-diensten eenen onlydelijcken gruwel, Exod. 8.26. Ende zijn blint ter tijt toe dat sy haer bekeeren tot den Heere, dan wordt het decksel haerder blintheyt afgedaen, 2.Corin.3,16.

Iohan.7,17. Psal.25,14. Maer den genen die meenen dat sy staen op den wech der gherechtigher, 1.Cor.10,12. Ende siende zijn in Godlijcke saken, Ioha.9,41. Een leytsman der blinden, een Licht der gheenen die in duysternisse zijn, ende een onderwyser der on-

(16)

wysen, Rom.2,19. Dat de selve (als de werelt maer op-heft ende dreycht te slaen) als dan terstondt veerdich souden zijn doodt te slaen, Iere.18,18. Ende als God door zijn Vaderlijcke barmherticheyt de roede zijnder castydinghe, Iob 5,17. Prov.3,12.

Apocal.3,19. maer eens sien laet, tot op-merckinghe ende vreese zijnder kinderen, als den Apostel seyt: Waer is de Sone den welcken de Vader niet en straft? Zijt ghy sonder straffinghe, welcker sy alle deelachtich zijn gheworden, soo zijt ghy Bastaerden ende gheen Kinderen, Hebr. 12,7.

Soude nu yemandt, die hem duncken laet een Christen te wesen, hem soo

vyandtlijcken teghen zynen verdrevenen ende verdruckten Broeder aenstellen met lasteren, defomeren, oorblasen, saem-roven, achterclappen, Rom.1,30. 3,8.

Dit selve soude vanden Christenen een alte grooten faute wesen, ende dat suyvere witte cleedt der gherechticheydt een alte leelijcken schantvlecke aenghehangen zijn, ende by den Heere alte onverdrachelijck, Oba.1,12.

Nu mocht yemant verwonderender wijse vraghen, ofte soodanighe faute eenichsins geschiet mochte zijn vanden ghenen die meynen Christenen te zijn: wy segghen jae, ende dat met alte veel waerheydts ende naedrucx, etc. Want als I.I. uyt Vrieslant verdreven zijn-

(17)

+De werelt vveet niet beter, Act.3,17. Ioan.16,27.

de, doen quam hy tot Hoorn in Hollant,

⁺

soeckende hooft ende troost aen zyne Geloofs genooten ende Mede-broederen.

Soo hebbe ick T. G. ende noch eenige hem Broederlijcken ontfanghen, onse huysen ghepresenteert, liefde ende vrientschap bewesen, gelijck ick doen, ende oock noch meene dat het also behoorde, om soodanighe in haren druck ende droeffenisse te bewijsen. Ghelijck als Barnabas den vluchtighen Paulus dede, ende nam hem tot hemwaerts, Acto.9,27.

+Berooven ende verstroyen sullen sy alle die, die God vresen, haer goedt sullen si haer nemen ende vvt hare huijsen stoten, dan salt vvorden bekent vvie mijn vvtvercoren zijn, 4.esdr.16,72.

Dit dus doende meende wel te doen,

⁺

so zijnder verscheyden peroonen, 'tmynen huyse gecomen ende (soo sy seyden) uyt trouheyt mijn waerschouden dat ick my met Ian Iacobsz. soo ghemeensaem niet en soude houden: welckes my een groote verwonderinghe was, seggende waerom? Maer om dat hy uyt Vrieslandt ghebannen is. Ick syde dat en erghert my niet: want Petrus ende Iohannes ginghen vrolijck van den Raedt, dat sy weerdich waren om des Heeren name geesselinge ende versmaetheydt te lyden, Actor.5,42. Welcker lyden de Wereldt niet weerdich en is, Hebr.11,38.

Petrus seyt: Verblijdt u daer in, dat ghy deelachtich zijt des lydens Christi, op dat ghy inden tijdt der openbaringhe zijnder heerlijcheydt groote vreuchde ende blyschap hebben moocht, 1.Petr.4,13.

(18)

+Hoe wijt is dit het leven te laten 1.Ioa.3,16. Rom.26,3

+

Sy seyden hy mocht oock wel uyt Holland ghebannen worden, ende zijn aenhangers als dan met hem, etc.

Dese, noch deser gelijcke redenen en hebben mijn niet connen beweghen om teghen der waerheyt te handelen: Maer maeckten my des te vrymoedigher, levendigher ende crachtigher, hoewel niet onghetroost in mijn ghemoedt zijnde, aensiende dat het die

+Ontrent den Iare 1609. Dan sy hebben navolghende de goederen meestendeel weder gecreghen, ende in haere huysen ghecomen. &c.

rechte genade ende des Heeren aenporrende hant was, Sap.3,5.

⁺

Dat hy ghesint was, (als oock naevolgende vele van zyne Mede-dienderen ende Broederen,

dierghelijcke persecutie om der waerheyts wille hebben moeten lyden, verjaecht, verdreven, haere goeden berooft, vercocht, als tot Leeuwaerden, Bolswert ende op Amlandt, etc.) om liever te lyden alle dat de Heere door zijn Vaderlicke barmherticheyt haer luyden toevoechden, dan die waerheyt te verlaten.

Ende daer beneven aensiende dat mijn raders het cruys Christi soo vreemt ende vyant waren, dat sy liever de eere deser werelt hadden, dan de Liefde aen haren verdreven Broeder te bewysen, Iohan.12,43. 13,34. 15,12. Soo doch des wereldts vriendtschap Godts vyandtschap is, Iaco.4,4. Rom.8,7. Als oock den Out-vader ghetuycht, segghende: Menich doet liever dat alder-arghste, dan dat hy zijn eere verliesen soude, ende doent om

(19)

Godlose lieden wille, Eccli.20,24. Also heeft oock den Apostel de Gheloovigen waerschouwende vermaent, seggende: Lieve Broeders weest mijn naevolghers, ende neemtse waer die alsoo wandelen, ghelijck ghy ons hebt tot een voorbeeldt: Want vele wandelen vanden welcken ick u dickwils gheseydt hebbe, maer nu segh ick't oock met weenen de vyanden des cruys Christi. Phil.3,17.

Alsoo dat den Psalmist wel mach seggen: Wanneer my doch myne vyandt schendede, soo woude ickt lyden; ende wanneer my myne hater overpochte woude ick my voor hem verberghen: Maer ghy zijt mijn gheselle, mijn pleger ende nae vrient: Wy die vriendelijck tsamen waren tusschen ons, wy wandelden int huys Gods met hopen.

Die doot verhaestese ende moeten levendich inder Hellen vaeren, want enckel boosheyt is onder haren hoop, Psalm.55,13. 38,12. Nu.16,33.

Moyses worde van zyne Broederen versmaet, Num.16,14. Ende leedt noot om gesteenicht te worden, Exo.17,4. Num.14,10.

Paulus onder de valsche Broederen, 2.Corinth.11,28.

Ieremias hadden sy eenen raedt besloten om het te verderven, ende met der tonghen doodt te slaen, Iere.11,19. 18,18.

De Propheet des Heeren moest eenen rasenden mensche heeten, 4.Reg.9,11.

(20)

Ende Christus de Sone Gods moeste een inhebber des Duyvels zijn, Iohan.7,20 8,48.

10,20. Willen hem steenighen, Iohan. 8,59. 10,32. 11,8. Segghen hy is uytsinnich, Ioh.10,20. Willen hem houden, seggende hy raest, Mar.3,21.

Alsoodanighe lasteringhen ende quade nasegginghen heeft den Apostel Paulus oock moeten lyden, daer hy seyt: Ghelijck wy ghelastert worden, ende als sommighe segghen (dat wy spreken) laet ons quaet doen, op dattet goet daer uyt come, der welcker verdoemenisse rechtveerdich is, Rom.3,8. Philip.3,19.

Alsoo canmen in alle claerheydt verstaen, dat soodanighe quaede bejegheninghe, lasteringhe ende nae-segginghe teghen zynen verdruckten Broeder, diemen billick gehoort alle liefde ende vrientschap te bewysen, den Heylighen Gods misnoecht heeft. Want David seyt: Sy moeten levendich inde Helle varen. Ende Paulus: Dat haer verdoemenisse rechtveerdich is, Iae den Almachtigen God selve, segghende door den Propheet tot de Edomiten: Om des ghewelts ende onrechts wille aen uwen Broeder Iacob bedreven, ter selver tijdt doen ghy hem wederstondt, doen de vreemde zijn Heer ghevangen wech voerden, ende buyten-landtsche tot zijnder poorten intogen, ende over Ierusalem dat Lot wierpen,

(21)

+Merct.

doen waert ghy als der selver een.

⁺

Daerom suldy tot alle schande comen, ende eeuwlijck uytgheroeyt zijn, Oba.1,10. Daer voor (seyt Paulus) dat sy de Liefde der waerheydt niet en hebben aenghenomen, dat sy salich mochten worden.

Daerom sal God haer senden crachtighe dwalinghen dat sy de leughenen sullen

+Merckt, Oorsaeck vvaerom God met blintheyt slaet.

ghelooven, 2.Thessa.2,10.

⁺

Alsoo can-men in alle claerheydt verstaen hoe dat God dickwils straft naer ghenoechsaeme verschuldinghe tot beteringhe, 1.Cor.11,31.

Maer niet beterende soo dreycht hy schrickelijck, segghende tot de Ghemeynte van Ephesien: Ick weet uwe wercken, uwe arbeyt ende verduldicheydt ende lijdsaemheydt, dat ghy om mijns naems wille ghearbeydt hebt, ende en zijt niet moede gheworden:

maer ick hebbe tegen u dat ghy uwe eerste Liefde verlaten hebt.

Daer-om ghedenckt waer af ghy ghevallen zijt, doet boete, ende doet de eerste wercken, is dat niet soo sal ick haestelijck comen, ende uwen Candelaer beweghen van zijnder plaetsen, ten sy dat ghy boete doet, Apoc. 2,1.

Wort nu so innerlijck boete geeyst, die nochtans om s'Heeren name arbeyden sonder moede te worden: hoe diepe behoort een eygelijck te be-

(22)

dencken, ende tot ware boete ende beteringhe te begheven, die in't alderminste sodanich lof niet en mach ghebeuren als de Ghemeente van Ephesien. Ende alsoo

+Ellendich, jammerig, blint ende naeckt. Apo.3,17.

met op-rechter herten bedencken haren ellendigen staet daer sy in zijn,

⁺

ende met Iosephs Broederen segghen: dit hebben wy aen onsen Broeder verdient, dat wy saghen den angst zijnder zielen als hy ons smeeckte, ende wy en wilden hem niet hooren, etc. Gen.42,21.

Dat wy dit int corte vermanen, gheschiet niet tot yemants defamatie, verachtinge ofte naedeel: Maer uyt hertgrondelijcke Liefde, dat doch die schuldighe haer mochten beteren, ende de andere tot naebedencken mochten comen: hoe verre dit sy van rechte Liefde, 1.Cor.13,5. Ende hoe wijt verscheyden om het leven voor den Broederen te laten, 1.Ioa.3,16. ende hare halsen voor zynen naeste over te gheven, Rom.16,3. Maer insonderheydt gheschietet tot vermaninghe der Gheloovighen, op dat sy moghen op rechten die slappe handen en die losse knien, ende eenen rechten loop met hare voeten moghen doen, ende niet en struyckelen als de creupele, maer veel meer ghesont te worden int Gheloove, Heb.12,12. Ende te behouden eenen levendigen hope, die daer is eenen sekeren ende vasten Ancker onser sielen, Heb.6,19. 1.Thessal.5,8. Op dat niemant in dat selve exempel des ongheloofs

(23)

en valle, Hebr.4,14. Maer de Heere des Hemels de eere gheven, eer het duyster wort, ende God met blintheyt, slaet ende eer uwe voeten haer aen de donckere bergen stoten, op het licht wachtende, so hy 't doch geheel duyster ende doncker maken sal, Iere.13,15. Es.59,10. Deut.28,28. Iob.5,14. Eph.4,18. Daerom coopt ooghen salve op dat ghy recht sien moocht, Apoca.3,18. de Heerde biddende dat hy uwe ooghen verlichte, op datmen nimmermeer in den doodt en ontslape, Psa.13.4.

Om deser saecken wille (seydt den Apostel) buyghe ick mijn knien voor de Vader ons Heeren Iesu Christi, die de rechte Vader is over al, watter Vader heet inden Hemel, ende inder Aerden, dat hy u gheve nae den rijcdom zijnder heerlijckheyt met cracht sterck te worden door zynen Gheest aenden inwendigen mensch, ende Christum te woonen door 't geloove in uwer herten, ende door de Liefde inghewortelt ende ghegrondt te worden, op dat ghy moocht begrypen met allen Heylighen, welck dat daer sy die vreede ende de lenghde, ende de diepte, ende de hoochte. Ende oock te kennen de Liefde Christi, die boven alle kennissen gaet, op dat ghy vervult wort met alderley volheydt Godts: Hem die overvloedelijck doen can boven alle dat wy bidden ofte verstaen, na der cracht die daer in ons werckt, dien sy prijs inder Ghemeynten die in Chri-

(24)

sto Iesu is tot alder tijt van eeuwicheyt tot eeuwicheydt, Amen.

Ghelijck wy dan tot vermaninghe inder cortheyt verhaelt hebben, hoe dat de Autheur dese Liedekens in zijnder droefheyt ende ballingschap, Acto.20,38, 21,13.

2.Corint.7,10. niet en is ontfanghen alsmen soodanighe behoort te ontfanghen, Rom.12,15. Ende daer beneven als ic met hem reysde in Groeningerlandt, Aemlandt, der Schellingh ende Vlielandt, als doen aensiende met groote vermakelijckheyt een uytnemende ende een bysondere liefde ende toe-gheneychden ghemoede der Broederen en Susteren tot hem-waerts, uyt Vrieslandt comende, hem ontfanghende ghelijck Ioseph zynen Vader Iacob dede met tranen ende blyschappen, Genes.46,29.

Ende nae eenighe Christelicke stichtinghe ende vermakingen, Acto.14,21. soo hebben sy haer afscheyt van hem genomen (niet wetende of sy zijn aenghesicht meer souden sien) met grooter droefheyt, ghelijck de Outsten van Ephesien van Paulus scheyden, Actor.20,37. Alle zijn teghenwoordicheydt missende, soo hebben vele daer door te begheerigher gheweest, om het gene dat sy van hem tegenwoordich hebben mochten, namentlick zyne Liedekens, om alsoo haer daer mede te vermaken, tot gedenckenisse van haere besondere lieve absenterende vrient ende ghetrouwe sorgh-dragher der

(25)

Ghemeynte Gods, Actor. 20,28. 1.Cor.4,2.

Dit selve is dicwils door verscheyden persoonen aen mijn begeert, alsoo dat ick uyt dese ende meer verscheyden oorsaecken my hier toe hebbe laeten vinden, hopende dat het vele tot stichtinghe ende opbouwinghe sal dienen: als dan soo hebben wy het ghene dat wy daer mede soecken.

Nu so wensche ick een yeghelijck dat hy een recht Christen mochte worden, zijn ende blyven, Acto.26.29. Zijn herte stellen ende schicken God te soecken, soo sal de Heere hem ghenadich zijn, 2.Para.30,19.

Dien selve bevele ick den almachtigen God, ende dat rijcke Woordt zijnder ghenaeden, de welcke machtich is op te bouwen, ende te geven die erffenisse onder al die geheylicht zijn, Amen. P.W. in Hoorn, Anno 1612.

Vorder so sal den Leser weten dat de aenwysinghen uyt den ouden Testament ghenomen zijn uyt het Oostersche exemplaar, ende de aenwysingen des nieuwen Testaments uyt Nicolaes Biestkens text, ende de aenwysinghen staen meestendeel nevens de regelen, doch regelen met 2 of 3 rymen sal den soecker wel vinden, welcke rijm het hem aenwijst: maer als het neven de regel niet staet, so ist met tekens afgetekent, ende voor 1.Samuel staet 1.Reg. ende voor 2.Samuel staet 2.Reg. voor 1.Coninghen staet 3.Regum, voor 2. Coninghen

(26)

staet 4. Reg. Eccle beteeckent Eccelsiastes de Predicker. Eccli beteeckent

Ecclesiasticus Iesus Syrach. Iude beteeckent Iudicum, t'Boeck der Rechteren. Iudi het Boeck Iudith. Iudas Epistel wort meest aen-ghewesen de Letter ende het Vers.

Ende ofte yemant int nae soecken eenighe fauten vonde, het welcke wellicht can gheschieden, als ofte het wees 1.Reg. ende behoorde te zijn 2. of 3. Reg. ofte oock andersins, soo weet dat het by versuymenisse, ende niet met wil gheschiet en is.

Vaert wel, soeckt neerstich, ende beleeft het vlytich, Amen.

(27)

[Almachtich Vader Heer]

Nae de wyse: Reyn Maechdelijck Pylaer.

Lams Bruyt en Huys-vrouwe.

1.

+1.Co.8,6.

ALmachtich Vader Heer⁺

+Eph.4,6.

Over al uwe Kinder,⁺

+2.Co.6,18 Nae Paulus Leer⁺

+Eph.3,14 Over al dat Vader heet,⁺

+Ioa.16,33 Ghy zijt alleen verwinder,⁺

Ghy keert af sonder hinder

+Col.1,13.

T'eeuwich verdriet,⁺

+1.co.10,14 Al die dees Werelt vliet,⁺

Die niet en siet

Wat vreuchde voorghewent,

Wijn, Suycker gulsich droncken // sy Goudt, Silver Zijd en Pronckery,

+2.cor.4,18 Want wat oyt ooch bekent⁺

+1 joan.2,17 Dat sal al nemen ent.⁺

2.

Want alle lust des vleysch,

+esa.10,12 Samt alle lust der oogen,⁺

+Esa.47,7.

Hooghmoedich ghepreysch⁺

+Psa.10,7.

In alles heel rebel,⁺

Dat liet de Heer verdroghen, Ghelijck wy lesen moghen,

+Esa.3.15 Drie Esaias wel,⁺

+Hez.16,23 Sesthien Hesekiel⁺

+Esa.47.4 Aenmerckt hoe snel⁺

(28)

+Nah.3,5.

+God haer al heeft gheschent,

+1.Pe.1,13

+Dus sober en sachtmoedich // strijt

+Col.3,12.

+Barmhertich ende goedich // zijt

+Gal.5,22.

+Want wat oyt ooch bekent,

+1 joan2,16

*Iob 8,18 14,1.

+Dat sal al nemen^*ent.

3.

Claer blijckt doch dit verstant,

+Exo.12,37.

+Dat de Vaders verlieten Egypten Landt

+Exo.15,1

+Met vreuchden allegaer,

+Nu.14,1

+Maer doen haer quick verdrieten

+Exo.32,8

+Te doen dat God haer hieten,

+1.co.14,10

+Verdeed hy haer,

+Nu 1,21

+Ey merckt zijn oordeel swaer, De Kinders maer

+Deu. 1,39

+Was goedt noch quaet ontrent,

+Ios.3,16.

+Die liet hy int Lant vueren // al,

+1.ro.10,6.

+T'voorbeelt dat eeuwich deuren // sal,

+1.pa.30,16

+Want wat oyt ooch bekent

+Iob 4,20.

+Dat sal al nemen ent.

4.

+mt.19,14.

+Kinderen hoort het Rijck

+Lu.18,16.

+Wt louter Gods ghenade,

+mr.10,14

+Elck hem ghelijck

+mat.18,3.

+Een kindt doch ommekeer,

+1.co.14,20

+Verstaet alleen int quade,

+Eph.4,13

+Int goedt Mannen van dade,

+mar.9,33

+Dits Christi Leer, T' is oock Pauli begeer Met allen seer

(29)

Noch blijft de Werelt blent,

Laet ons dees kintsheyt dryven // vry, Soo sal ons t'eeuwich blyven // by,

+Psa.39,7.

Want wat oyt ooch bekent⁺

+Iob.7,6.

Dat sal al nemen ent.⁺ 5.

+Sap.8,1.

Al in der jonghe jeucht⁺

+mt.11.,29.

Elck hem dit jock begheve,⁺

+eccli 51.34 Met enckel deucht⁺

+Sap.4,2.

Tot dat hy worde grijs,⁺ Soo can hy lijdtsaem leven,

+Tre.3,27.

Trenorum drie het schreven,⁺

+eccli.6,18. ende 30,12.

Een costelijcke prijs,⁺ Te buyghen t'groene rijs, In't wellick wijs

Dan God zijn gaven sent,

Gaetmen hem seer benyden // dan, Omt eeuwich weer, hy 't lyden, can,

+Iob 7,7.

Want wat oyt ooch bekent,⁺

+Psa.39.6.

Dat sal al nemen ent.⁺ 6.

+exo.20,12.

Besiet nae Paulus raet,⁺

+mat.15,4 Betrachtet doch het beste,⁺

+pro.23,14.

V eyghen baet // Sal daer uyt comen voort,⁺

+Col.3,20.

Collossen drie int leste⁺

+Eph.6,1.

T' begin Ephesien t'seste,⁺

+Deu.5,16 Die selfde oort⁺

+Deu.6,7.

In Deuteronomy hoort // Tot u confoort,⁺

+exo.12,26.

Oock tot u Kinders went,⁺

+Deu.4,9.

Dat elck zijn Ouders eere // mient,⁺

(30)

+Psa.78,5.

+Dat ghy tsamen den Heere // dient,

+Psa.49,12

+Sap.2,5.

7.

Beyd Abraham en Ely

+Ge.18,19

+Laet elck zijn ons exempel, D'eene was vry,

+1.Re.2,22

+Maer d'ander heel bevleckt, Abrahams huys Gods Tempel

+Eph.5,27

+Sonder vleck ofte rempel

+Ge.18.9

+Leert hy perfeckt

+Eccli.44,21

+God te dienen subjeckt:

Eli vertreckt

+1.Re.3,13 4,18.

+Die straf valt in ellent, Laet ons het eene wesen // leer, Maer laet ons t'ander vreesen // seer,

+Iob 21,12

+luc.12,20.

8.

In die Historie claer Daniels en Susanna Leest men van haer

+Sus.1,2.

+Schoon God vreesende net,

+Ex.16,16

+Israel ghebruyckten Manna,

+1.Re.1,10

+Vyerich ghebeden Anna

+Deu.4,10

+Haer Ouders bet

+Deu. 6,7. ende 32,46.

+Bruyckten aen haer Gods Wet, Elck hier op let

+Psa.78,5.

+Dat nu gheensins present

+Psa.56,10.

+D'ouders als stomme honden // zijn,

(31)

+eccli.30,8.

En Kinders ongebonden // Swijn,⁺

+esa.22,13.

+eccli 14,15 Dat sal al nemen ent.⁺

9.

+1.joan.2,17 Soot alle sal vergaen⁺

+Esa.40,6.

Wat hier ooghen beschouwen,⁺

+1.cor.4,14 Is mijn vermaen⁺

+Phi.3,12.

Datmen 't eeuwich nae-jaecht,⁺

+heb.11,35 Al soumen hier benouwen⁺

+2.Ma.6. ende 7.

Beyde kinders en ouwen,⁺

+mat.5,11 Lijf, leven niet beclaecht,⁺

+Eph.4,3.

V neerstich draecht,⁺ Self en u kinders ment,

En ghy haer niet hier in // verschoont, Het sal eeuwelijck zijn // gheloont,

+Esa.5,12.

+Ps.78,39.

Dat sal al nemen ent.⁺ 10.

Dochter heel jonck ghejaert Voecht uwe gantsche leven

+Phil.2,4.

Nae Christi aert⁺

+Luc.2,48.

Soeckt God en s'Vaders eer,⁺

+Eccli.3,20 In Syrach drie beschreven,⁺

+Mar.7,9.

Ende in Marcus seven⁺

+mat.15,4 Leest dese Leer,⁺

+Ex.20,12 Noch in veel plaetsen meer,⁺

+Prov.2,1. 3,1 en 4,1 V daer toe keer,⁺

Mijn Liedt hier niet en kent,

+Pro.10,1.

Soo sal door uwe deuchden // saen,⁺

(32)

+ende 15,20

+Ghy en u Ouders vreuchd ontfaen,

+Iac.1,11.

+He.13,14.

11.

+Tob.3,7.

+Raguels Dochter plein, Sara ginck mee haer naem stellen, Die hielt haer reyn

Aen lichaem ende gheest

+Tob. 3,15

+Sy en liet haer niet tellen

+Ro.12,2.

+By Maechden noch Ghesellen in eenich feest

+Psa.26,4.

+Daermen God niet en vreest,

+Eph.4,11

+Dit selve leeft

+Pro.1,10.

+En gheeft doch gheen consent,

+1.Ti.2,22

+Tot ontucht spelen // ydelheyt Vant eeuwich veel besyden // leyt,

+2.cor.4,18

+1 joan.2,17

12.

+Lu.16,10

+Tittel, letter noch woort

+Eph.4,13

+Als ghy nu tot u dagen

+1.co.13,11

+Zijt comen voort,

+heb.10,26

+Overtreet moetwillich niet,

+3.3.22,24

+Liever onschuldich slaghen

+mr.14,64

+Hier lanckmoedich verdraghen,

+Ioa.19,3

+Soo 't God toeliet

+2. ma.6,26

+Dan eeuwich int verdriet,

+Heb.12,2.

+Hier op doch siet,

+1.Pe.4,4.

+Hout u altijt absent

+Heb.12,1.

+Van alle spottelijcke // jeucht,

(33)

+Eph.3,4. ende 4,23.

Altijt met Goddelijcke // deucht,⁺ Verciert u pertinent,

+1.Pet.3,3. Eccle 3,1.

Nu heeft dit Liedt een ent.⁺

[Al is een mensch van aert]

Nae de wyse: Reyn Maechdelick pylaar.

Lams Bruyt en Huys-vrouwe.

1.

AL is een mensch van aert Wt der eerster gheboorte,

+1.co.2,14.

Zedich vermaert⁺ Ghetrou ende oprecht,

+jer.14,13.

En leeft sonder verstoorte⁺ Met elck een nae behoorte,

+Col.2,18.

In cleedingh slecht⁺

+Ro.16,17.

Sonder eenich ghevecht,⁺ Oock niet behecht

+1.Ti.6,10 Met giericheyt onversaet,⁺

+Ioh.1,13 Sonder weder gheboren // fijn,⁺

+mat.18,3 Moetmen dan noch verloren // zijn⁺

Van jonghs dient dit ghevaet,

+Ioa.3,5.

Iohannis drie het staet.⁺ 2.

+Rom.6,4 Effen dit selve leeft⁺

+Eph.4,23 Oock claer inde Schriftuere,⁺

+Rom.8,9 Van Godes Gheest⁺

Corinthen twee gheraeckt.

(34)

+Gal.6,17.

+Die leeft nae der natueren, Hoe gherechtich ofte puere T'wort noch ghelaeckt,

Gods Gheest niet eens ghesmaeckt, Maer heel versaeckt:

+Ro.8,13.

+Staet noch Romeynen acht,

+1.Co.3,16

+Wie dat hier niet verwurven // heeft Des Heeren Gheest, verdurven // leeft,

+Mar.9,44

+En vaert in d'Helsche gracht,

+Lu.16,24

+Waermen eeuwelijck smacht.

3.

Ghelijck hier is ghemelt Wedergheboort en Gheeste, Hier by oock stelt

+mt.16,16.

+Het oprecht Gheloof,

+Col.3,17.

+Al u werck minst en meeste,

+Phi.4,18.

+Offerhand, hooghe Feeste,

+heb.13,16

+Paulus doet cont,

+Ro.14,24

+Sonder Gheloof ist sont, En seyt gaet ront

+Heb.11,6.

+Hebreen elf staet,

Sonder Gheloof hoe clachelijck Wert niemant God behagheijck,

+Acto.4,12

+Daer is anders gheen raet,

+1.cor.4,20

+Hier ghelt gheen schoone praet.

4.

Tot dese saken doet

+2.tes.3,12

+Dat Liefde niet ontbreke,

+1.co.13,13

+Het beste goet

Nau vele deuchden claer,

(35)

Al waert dat ick conde spreken Als menschen, liet niet ghebreken,

+1.Co.13,1 D' Enghelen schaer⁺

+1.Co.4,20 Int Woort te volghen naer⁺

T'ghelt niet een haer, Dit is Paulus bediet,

Al gaf ick goet en panden // veel,

+1.Co.13,3 En liet mijn lichaem branden // heel,⁺

Sonder de Liefde siet Ist altemael om niet.

5.

+Ioan.3,3. ende 1,13.

Iohannus drie besiet,⁺ Wie uyt God is gheboren

+1 joa.5,18 Die sondicht niet,⁺

+heb.10,26 Hier is moetwil ghement,⁺

+2.Cor.4,3 Wildy niet zijn verloren⁺

+2.Co.13,5 Soo gaet u selfs besporen,⁺

+Psa.32,5.

Niet en verneent⁺

+mt.26,72.

V sonden maer beweent,⁺

+Psal.6,7.

Sucht ende steent⁺

+Ro.7,24.

Over u broossche staet,⁺

+Mat.5,4 Salich zijn die bedroeven // seer,⁺

+1.Pet.2,2 Met alle die behoeven // meer⁺

+Luc.6,25.

Wee die lacht is versaet,⁺

+mt.25,11.

Met al die comt te laet.⁺ 6.

+sap.19,5.

Aldus en can Gods Gheest⁺

+joa.14,17.

Gheen Werelts mensch ontfanghen⁺ En sy gheneest

Der quatwilligher gheen,7

(36)

+Mat.5,6

+Maer die met groote verlanghen

+Ro.8,14.

+Gheestelijck volghen haer ganghen Betrachten met een

+Eph.5,9.

+'s Gheestis vruchten alghemeen, Zijnde seer reen

+Gal. 5,22

+Galaten vijf ghetelt

Liefde, vreuchd, vreed, lanckmoedicheyt, Vriendelijck al met goet // gescheyt Vint ghy u dus ghestelt,

+mt.11,12

+T'rijck crijcht ghy met ghewelt.

7.

+Heb.11,1

+Neemt nu t'gheloove voort

+Ro.10,17

+Wt het ghehoor ghecomen

+Ia.5,24

+Van Godes Woort,

+Ier.23,29

+Het hert makende claer, Waer door dat alle vromen

+2.Pet.1,5

+Soo 't Petrus ons gaet noemen, Bewysen haer

Met veel deuchten aldaer,

+Ro.8,35.

+t'Perijckel swaer

+2.co.11,31

+Haer daer niet af berooft,

+Heb.11.36

+Door 't Gheloof sy betrouwen // sterck Daer men niet can beschouwen // t'werck

+1.Cor.2,9

+Noyt mensch heeftet ontclooft,

+Esa.64,17.

+T'welck God ons heeft beloofd.

8.

Soeckt mede te verstaen

+Cant.8,6

+Den aert der Liefden gloedich,

+Eph.5,2.

+Daer in te gaen

+2.Cor.6,2

+Terwijl u God gheeft tijdt,

(37)

+1.cor.13,4 De Liefde is lanckmoedich,⁺

Vriendelijck ende goedig, Niemant benijt,

Met schalckheyt niet en strijdt, Van haer is wijt,

Opgheblasentheyt siet, De Liefd is niet bedriechelijck,

+Phil.2,4.

Sy soecket haer niet criechelijck,⁺

+1.cor.13,5 Goet doen haer niet verdriet⁺

Erch te doen dencktse niet.

9.

Dit staet te samen stijf Sonder dat hier yet misse

+Gal.5,6.

Galaten vijf,⁺

+Col.3,11.

In Christo Iesu merckt⁺

+1.cor.7.19 Ghelt besneden ghewisse,⁺

+Ro.10,12 Noch onbesnydenisse⁺

Maer t' Gheloof sterckt, T'welck door de liefde werckt, Dit onbeswerckt

+Gal.6,17 Leeft een Capittel voort⁺

+2.co.5,17.

Dat is een creatuere // ny⁺ Na ons meeningh dit puere // sy Met gheheel Schrifts accoort Die rechte wedergheboort.

10.

+Ps.51,12.

Roept tot God om zijn Gheest⁺ En zijns Woorts informacy

+Lu.11,13 Lucas ellef leest,⁺

+Gala.3,5 Galaten drie betracht.⁺

(38)

Hier door gheeft God zijn gracy Door s'Gheloofs perdicacy

+Ro.8,11.

+En door s'Gheests cracht Wort dit alle volbracht, Neerstich u wacht Al was rebel elcks aert,

+2.cor.10,4.

+Gheloovich 'twoort seer crachtich // strijt

+Eph.6,18

+In u ghebedt aendachtich // zijt, Ghy wort wederghebaert, Door t'Woort en Gheest verclaert.

11.

+Lu.16,10.

+Tittel noch stip veracht

+mt.28,20.

+Van alle Gods gheboden,

+Psa.1,2.

+Maer dach en nacht

+Iosu.1,8.

+Hout daer op u ghesicht

+Colo.3,5.

+Teghen dit, t'zijn Afgoden,

+Act.4,17.

+Al dreychtmen u te dooden

+Ro.8,12.

+Acht u verplicht

+joa.12,35.

+Te wandelen int licht,

+mt.15,13.

+S'menschen ghedicht

+Col.2,18.

+Looft niet hoe 't is van toon,

+Gala.5,6

+T'gheloof door Liefde wercken // moet

+Phil.2,13

+God zijn gheboort dus stercken // doet,

+2.Ti.4,8.

+En gheeft een croon, seer schoon

+mt.13,43.

+In s'Hemels troon // te loon.

(39)

[Al ist ghepropheteert]

Na de wyse: Mijn siele looft den Heer, van zijn heerlicke weldaden.

1.

+esa.59,17.

AL ist ghepropheteert⁺

+Sac.2,8.

Dat God zijn volck sal wreken,⁺

+Apo.18,5.

Al wortet seer begeert⁺

+Ps.79,12.

Van zijn Heylighen weert⁺

+Apo.6,10.

Ondert altaer gheeert,⁺

+Ro.12,18.

Nochtans wort ons gheleert⁺

+mat.5,44 Bidt voor haer die u steken.⁺

2.

+Psa.42,6.

Bedroeft ist herte mijn,⁺

+Ezec.21,16.

Mijn siele moet nu schreyen,⁺

+Nah.1,6.

Want Gods toornich aenschijn⁺

+Eze.22,7. ende 122.

Blijckt claer op dit termijn,⁺ Ghy blijft al even blijn

+Psa.53,5.

Quaet nydich , vol fenijn,⁺

+Seph.1,14.

Zijn straffe wil niet beyen.⁺ 3.

+Rom.2,4 Cont ghy dit niet verstaen⁺

Dat zijn bedroefde saken,

+Act.4,17.

Dit brenghen en dit slaen⁺

+2.Co.10,4 Daer soo veel door vergaen,⁺

+1.Co.9,25 Waerom dattet wort ghedaen,⁺

+Iere.8,2.

Wilt ghy noch dus voortgaen⁺

+Luc.13,3.

Gods plaghe wil u raken.⁺ 4.

(40)

Denckt wat gheschreven staet,

+1.Tes.4,8

+Wie dat Gods volck wil krencken,

+Luc.10,16

+God selven hy versmaet,

+Sach.2,8

+En in zijn ooch hy slaet

+1.joa.3,12

+Ghy boose Cains zaet,

+Iere.6,8.

+Keert weer eert wort te laet,

+4.Is.14,35

+Gods oordeel wilt bedencken.

5.

+Eze.25.

+Esekiel diespreekt

Teghen veel Heydenen koene,

+Psa.79,4.

+Die eene die begeckt,

+Tre.2,15.

+Gods heylichdom perfeckt,

+Iere.9,1.

+Die ander wreeckt en steekt, Die derde dit ontdeckt,

+Eze.25,8.

+Sy zijn van onsen doene.

6.

Foortaen een yeder boet

+Tre.2,16.

+Zijn oude haet met lusten

+Psa.2,1.

+Zy rasen als verwoet,

+Psa.74,5

+En treden onder de voet, Die haer doch niet misdoet, Met quaet loonense goet,

+Iere.9,5.

+Haer boosheyt wil niet rusten.

7.

+Mic.4,11

+Ghelijck alle met een

+Ps.137,7

+.Edom en d'Ismaliten,

+Seph.2,8.

+Moab die Hagareen,

+Psa.83,8.

+Ammon de Gabaleen,

+ezec.25,15

+Amaleck Philisteen,

+Psa.83,9

+Tirus Assar onreen

(41)

+Psa.79,4.

Teghen d'Israeliten.⁺ 8.

+Psa.8,4.

Haer laghen listich fel⁺

+Tre.3,52.

Maken sy int verborghen,⁺ Wy willen met ghequel Dat gantsche Israel

+Psa.83,5.

Wtroeyen alsoo snel,⁺

+Tre.3,16.

T'sal ons ghelucken wel⁺

+Psa.79,2.

Wy willense verworghen.⁺ 9.

+Psa.79,6.

In uwen toorne Heer⁺

+Ier.10,25 Achtse van gheender waerden,⁺

+Psa.83,10 Werptse badt David seer⁺

+Iud.7,22.

Als Midiam ter neer,⁺

+Iud.4,17. ende 5,20 Als Sissera vol eer⁺

Met Iabin zynen Heer

+Psa.83,11.

Maecktse tot dreck op aerden.⁺ 10.

+Psa.83,12 Kort af haer Vorsten al⁺

+Iud.7,25 Ghelijck Seb ende Oreb⁺

Haer Oversten ghetal,

+Iud.8,21 Als Salmuna en Sebal,⁺

Soo brengtse Heer ten val

+Psa.74,7.

Die haer roemen doch mal⁺

+Psa.83.13 Gods huys hier te verstooren.⁺

11.

+Psa.44,4 ende 74,10 Laet uwe rechterhand⁺

Noch uytghestrecket blyven,

+Psa.79,12 Verdoetse aen elcken kant⁺

Wt u heylighe Lant,

(42)

+Psa.35,5.

+Ghelijck de Wint het Zant,

+Psa.83,15.

+Als een Wout dat verbrant

+Psa.1,5.

+Soo wiltse Heer verdryven.

12.

Maer wilt ghy, spreeckt de Heer, Nae mynen naem niet vraghen, En doen na myne Leer, Sevenmael wil ick meer Mijn plaghen senden neer Tot dat ick u omkeer, Want ick doe mijn behaghen.

13.

+Mic.6,8.

+Neemt waer, 't wort u ghesecht, Al wat God heeft ghesproken Ghy zijt den Heer of knecht, Verheven ofte slecht, Het blijft vast en oprecht, Deuchde wort wel belecht,

+Esa.3,10.

+Maar boosheyt wort ghewroken.

14.

+eccli.7.39.

+Och denckt hoe 't toe sal gaen,

+Apoc.1,7.

+Als Iesus hooch verheven

+Heb.12,23

+Ten gherechte sal staen

+mr.13,27.

+Met Enghelen ombevaen,

+mt.24,30.

+Met crachten aenghedaen,

+2.cor.5,10

+En wy sullen ontfaen

+Rom.2,6.

+Een eyghelijck nae zijn leven.

15.

+esa.34,16.

+Plat isset woort hoor reen, Dat God wrake sal gheven,

(43)

+2.Tes.1,6 Druck die u druck aendeen,⁺

En haer breken van een, Maer ghy die met ons leen,

+2.Tes.1,1 Rustet met ons in vreen,⁺

Hier nae int eeuwighe leven.

16.

+Rom.2,9 Quellinghen onsoet⁺

+2.Tes.1,9 Sullen sy moeten lyden⁺

Die hem nu niet en spoet

+Mat.3,8 Te doen oprecht boet,⁺

+1.Pe.4,17 Maer wech stoot metter voet⁺

+2.Tes.1,8 Gods Euangelium goet,⁺

En nimmermeer verblyden.

17.

+Seph.1,14 Roepen sullen sy seer⁺

+Hoz.10,8.

Berghen wilt ons bedecken,⁺

+Lu.23,29 Ghy heuvelen valt neer,⁺

+Apo.6,16 Gods toorne van ons keer⁺

+Apoc.1,7.

Die wy nu sien van veer,⁺ Wat helpt ons nu ons eer

+Sap.5,4.

Wy ontsinnighe gecken.⁺ 18.

+mat.3,8 Sonder een ware boet⁺

+Luc.13,3.

Machmen dit niet ontcomen,⁺

*mr.8,36

+mt.16,26 Hier ghelt gheen tijtlijck^*goet⁺

†Ps.109,7.

Mis metten^†Lofsanck soet, Noch water, sweert of gloet, Noch Christus dierbaer bloet

+Ier.9,22.

Hoe hooch datment oock roemen.⁺

(44)

19.

Tot u sonder ghetal,

+Iere.3,5.

+Huychelaers, ypocryten,

+3.re.18,19

+Propheten van Baal,

+3.re.12,31

+Priesters van Belial,

+2.tess.2,3.

+Dienaers van den afval,

+Act.20,29

+Diet verwoest over al,

+mat.3,7 23,32.

+Tot u is onse cryten.

20.

+2.cor.13,5

+V selven eens kent,

+Heb.9,28.

+Ghy moet doch eenmael sterven,

+esa.22,12.

+Dan wort u vreucht ghewent

+Luc.6,25.

+In droeffelijck ellent,

+Phil.3,19

+V eere wort gheschent,,

+esa.14,11.

+V hoochmoet heeft een ent,

+eccli.10,13

+Worm en Mot is u erven.

21.

+2.Hes.1,1.

+Xerxes daet aensiet

+1.Hes.3,8.

+Door Hamans list ghevanghen, Soo deed' hy een onthiet,

+2.Hes.5,15

+Maer doent hem was bediet, Dit volck hindert u niet, Het doet niemant verdriet,

+2.hes.7,10 8,7.

+Doe moest haer vyandt hanghen.

22.

+Gal.4,18.

+Yvert doch eens nae 't goet,

+mat.4,10.

+God wilt alleen aenbeden,

+Apo.1,17.

+En zijn Heylighen vroet

+Phil.2,4.

+Wilt dienen metter spoet,

+mr.25,35.

+Den hongherighen voet,

(45)

+Luc.6,31.

En uwen naesten doet⁺

+mat.7,12 22,37.

Soo ghy wout datmen u deden.⁺ 23.

+2.ma.7,28 Zee, Landt, Hemel en Eerd⁺

+Gene.1,1.

Heeft God alleen gheschapen,⁺ Van hem ghenaed begeert,

+Ps.148,1.

Hem looft, danckt ende eert,⁺

+Heb.4,12.

Zijn Woort laet zijn u sweert,⁺

+Ioh.7,17.

Wort eens te recht formeert,⁺

+joa.15,14.

Op dat ghy zijt zijn knapen.⁺ 24.

+ezec.18,4.

Ellijck heeft eenen ziel⁺

+mar.9,43 Die sal niet connen sterven,⁺

Wie nu s'Hemels pryiel

+Act.13,46 Van hem stoot metter hiel,⁺

+Eze.27,7.

Praelt met Sijd en Fluwiel,⁺ Oft dat yemant gheviel,

+apo.19,20 20,10.

Die poel sal zijn zijn erven.⁺ 25.

+mal.4,2 Contrary salt gheschien⁺

+Sap.5,3.

Met haer die hier nu lyden⁺

+mar.8,35 Om Godes Woort allien,⁺

+1.co.10,14 d'Afgoderie vlien⁺

+Colo.3,5.

Consenterender gien,⁺

+1.Pet.1,8 Want sy sullen mitsdien⁺

+2.cor.4,17 In eeuwicheyt verblyden.⁺

26.

+Ro.10,10 Est dat yemant bekent⁺

+Gal.1,11.

Dat wy hier nu verclaren,⁺

+eze.33,11.

En hem van boosheyt went,⁺