L
CULTUUR
.:..:\JUARI1966
De betekenis van de Provinciale Staten
in de huidige tijd G. van Praag
De kijk van dr Gouwenberg op de
democratie Bart Schmidt 8
De nederlaag van De Gaulle Max Meijer 19
TONEELNOTITIE: Twee drama's van
Peter Weiss Theun de Vries 29
Polemiseren rond de vervreemding A. de Leeuw 35 AANTEKENINGEN: De revolutie op de snijtafel 41
BOEKBESPREKINGEN:
Het leven van Rutger Jan Schimmelpenninck J.
w.
46De misdaad der jodenvervolging J.
w.
47POLITIEK EN CULTUUR verschijnt maandelijks bij uitgeverij Pegasus Leidsestraat 25, Amsterdam-C., tel. 23.11.38 De abonnementsprijs is f 7.20 per jaar,
f 3.60 per halfjaar, losse nummers f 0.70
Ons gironummer is 173127, Gem.giro: P 1527 Correspondentie over betaling en verkoop s.v.p.
zenden aan de administratie p/a Pegasus.
Alle correspondentie over de inhoud aan de redactie van P. & C., Prinsengracht 473, Amsterdam-C., tel. 62565
Inhoudsopgave Politiek en Cultuur 1966
Binnenlandse vraagstukken
De betekenis van de Provinciale Staten in de huidige tijd G. v. Praag De kijk van dr. Couwenberg op de democratie Bart Schmidt Vijf en twintig jaar geleden
Zestig jaar NVV
Een jaar algemene bijstandswet Opmars der automatisering Inflatie en monopolies Na twee verkiezingen
De spook-grondwet en het kiesrecht Sport en politiek
Wijzigingen in de positie van employés en beambten Wettelijke vakantieregeling
Positie en program van de Boerenpartij Spaarloon - surrogaat voor vrije loonvorming Image of politiek?
Achtergronden van een rechts offensief De blunders van het Nederlandse kolonialisme Machtsgreep der monopolies
V er kiezing van burgemeester versterking van democratie
A.
W. Hartog C. de Rover H. v. Woerden Jaap Wolf/
H. Hoekstra M. Bakker H. Verheij H. Bindels C. de Rover
M. Bakker van Turnhout M. Bakker H. Hoekstra }. Morriën
H. Verheij
Theoretische, historische en culturele vraagstukken
De kijk van dr. Couwenberg op de democratie Polemiseren rond de vervreemding
Christendom en Communisme Van spraakverwarring naar begrip Galbraith als profeet van het Amerikaanse
"nco-kapitalisme"
Bart Schmidt A. de Leeuw joop Wolf/
joop Wolf/
Tom Kemp De betekenis en de rol van de communistische partij
Annie van Ommeren-Averink Geschiedenis en vooruitgang Dr. E. }. Hobsbawm
Opmars der automatisering H. van Woerden
Problemen en perspectieven van het socialisme Prof. Adam Schaf/
Filosofische aspecten van de moderne natuurwetenschap
Prof. dr. A. Polikarow De Westduitse monopolies als maatschappij-
hervormers jaap Wolf/
Nationalisme als wapen Dr. W. Neubert
Staatsmonopolistisch kapitalisme en uitbuiring Serge Laurent Kolonialisme, neo-kolonialisme en het marxisme-leninisme
Rassenwa:1n en wetenschap Strijd tegen discriminatie als sleutel Mauncc Dobb beantwoordt vragen
"Das Kapital" van Kar! Marx
tot eenheid
1'. de Groot A. de Leeuu·
Gus Hall over de betekenis van
nr. pag.
2 3 3 4 5 6 6 6 6 7 8-9 10 10 11 11 12 12
2 7 2 3 3 4 4 4 7 7 7 8-9 8-9 8-9 8-9
8 49 97 109 153 193 241 247 254 259 297 353 425 437 473 480 521 535
8 35 52 302 75 115 126 153 163 178 310 319 326 337 375 385 409
Kapitalisme en technische vooruitgang
Hervorming der onderneming blijkt geen idylle Het marxisme in deze tijd
JI. Cini R. Schilders jaap Wolf/
De wetmatigheid in de geschiedenis 1n het licht
van het historisch materialisme M. Hefter en W. Malkocé·
Vijf en twintig jaar geleden Kar! Marx en de pers
Allen Hutt Spanje strijdt nog voor de vrijheid! M. Me1ïer Rassisme - een wapen van de reactie Annie '<-'<111 Ommeren-Averink
Het Volksfront in de strijd tegen de reactie Toneelnotitie: Twee drama's van Peter Weiss Günther Grass en het Duitse vraagstuk Graham Greene en het kwaad
M. Meijer Tbeun de Vries A. de Leeuw Theun de Vries Gesprek met Tony Richardson over zijn film "Thc loved one"
Vervreemding, maatschappij en kunst (Van Marx tot Kafka)
Leibniz: de kunstenaar van het ontdekken
S. Finkelstein Th. de Vries
Buitenlandse en internationale vraagstukken
De nederlaag van De Gaulle lv/ax Me1ïcr
Bonn's revanchistisch offensief en een eYangclisch memorandum joop Morrién Geen spreiding van atoomwapens
De staatsgreep van de generaals De Sowjet-economie in het licht van
H. Hoekstr,r }. Morriën het 23-ste CPSU-congres
G. Pothoven, w·. Swart De Amerikaanse mislukkingen van het droge seizoen
Tegen de apartheid
Spanje strijdt nog voor de vrijheid!
De Westduitse monopolies als maatschappijhervormers
Nationalisme als wapen Dr.
Abram Fischer .11. Meijer }aap Wolf/
W'. Neubert Kolonialisme, neo-kolonialisme en het nurxisme-lcninisme
P. de Groot Rassisme - een wapen van de reactie Annie van Ommeren-Averink Strijd tegen discriminatie is sleutel tot eenheid Gus Hall De bondgenoten van Verwoerd en Salazar A. jefremmD De volksoorlog tegen het Amerikaanse imperialisme in Vietnam
Het Volksfront in de strijd tegen het fascisme Achtergronden van een rechts offensief De blunders van het Nederlandse kolonialisme Apartheidspolitiek en kolonialisme
Aantekeningen
De revolutie op de snijtafel
Boekbesprekingen
Het leven van Rutger Jan Schimmelpenninck
Van Tien Dung M. Meijer H. Hoekstra }. Morriën
\\'. V Zieland
(Theun de Vries: Rutger Jan Schimmelpenninck.
Republiek zonder republiek. Uitg. Ben Bakker/Daamen) j. w.
nr. pag.
11 511
12 526
12 538
12 547
2 49
5 225
7 289
8-9 365
10 444
29
4 173
5 233
6 278
10 453
11 502
19
2 63
4 145
5 201
5 217
6 267
6 275
7 289
7 310
7 319
8-9 337
8-9 365
8-9 385
8-9 392
8-9 395
10 444
11 473
11 480
11 492
41
46
De misdaad der jodenvervolging
(Dr. J. Presser: Ondergang. De vervolging en vcrdelging van het Nederlandse Jodendom.
1940-1945. Twee delen. Staatsuitgeverij, Den Haag.
Theun de Vries: De geschiedenis van een moord.
Uitgave van de CPN, 1965.
Kontrast, 2de jaargang nr. 5, december 1965) j. W.
De geschiedenis der Nederlandse munten
(Dr. H. Enno van Gelder: De Nederlandse Munten
Aula-reeks. Uitg. Het Spectrum) S. van Dongen Een volk zoekt zijn geschiedenis
(W. Heissig: Een volk zoekt zijn geschiedenis.
Uitg. N.I.B.)
De ontwikkeling der Spaanse intellectuelen
E. Landsma (Dr. H. T. Oostendorp: Spanje op weg naar zelfaanvaarding.
Uitg. Paul Brand) F. van S
;\'lensen en machten
(Prof. dr. Daalder, A. H. Kloos, Dr. J. Niezing, Mr. dr. A. A. van Rhijn en prof. mr. dr. M. Rooij:
Mensen en machten. Serie Mens en Medemens) }. w.
De strijd tegen de kinderarbeid
(J. C. Vleggcert: Kinderarbeid in Nederland, 1500-1874. Van berusting tot beperking.
Uitg. Van Gorcum) S. van Dongen
Politieke problemen gepast en gemeten (Acta politica, tijdschrift voor politicologie,
1965-1966. Uitg. J. A. Boon en Zoon) Jaap Wolf/
De Gouden Eeuw van het handelskapitaal
(Violet Barbour: Het Amsterdamse kapitalisme in de 17de eeuw. Vert. door dr. H. Leids. De Bussy Paperback)
S. van Dongen De stille Don
(Michail Sjolochow: De stille Don. Vier delen in twee banden.
Vertaling van dl. 1, 2 en 3 van S. van Praag, bewerkt door Jac.
v.d. Ster, van dl. 4 van mevr. E. A. Keuls-Schuur. Ui tg. Wereld-
bibliotheek) Th. de V.
Natuurwetenschap en evolutie
(Quo vadis, Universum? Onder redactie van
H. Ley, H. Hörz en R. Löther. Uitg. Dietz Verlag, Berlin) S. van Dongen Zeven wereldsteden
(Peter Hall: Zeven Wereldsteden, problemen van groei en leefbaarheid. Wercldacademie-reeks.
Uitg. Meulenhoff en De Haan) H. Verheij
Pius XII en de vloek van het anti-communisme (Friedländer: Pius XII en het Derde Rijk.
Uitg. Contact) M. B.
Een strijd bare Patriot
(Joan Derk van der Capellen tot den Pol:
AAN HET VOLK VAN NEDERLAND.
Het democratisch manifest (1781). Ingel. door
prof. dr. W. F. Wenheim en mr. A. H. Wertheim-Gijse Weenink.
Kwadraatpocket no. 24. Ui tg. De Bezige Bij) Th. de V.
Kar! Jaspers en de Duitse crisis
(Kar! Jaspers: Wohin treibt die Bundesrepublik?
Uitg. R. Piper und Co., München) Th. de V.
nr. pag.
47
2 89
2 92
3 140
3 142
183
6 281
6 283
6 285
7 336
8-9 413
8-9 414
8-9 417
8-9 420
"Newsweek"-enqu&te over het negervraagstuk
("Newswcek", 22 augustus 1966. Gegevens verzameld onder leiding van Louis Harris en gepubliceerd onder redactie van William Bt:ink)
Het leven in een Japans kamp
(C. van Heekeren en 100 anderen: Het Pannetje Yan Oliemans. 500 Krijgsgevangenen onder de Japanners.
Zuid-Atjeh, 1944. Uitg. Ben Bakker-Daamcn) Gegoochel met revoluties
(Dr. Hannah Arendt: De revolutie.
]. w.
M.M.
Macht en onmacht van een modern politiek verschijnsel.
Vertaald door drs. E. C. Visser.
Aula-reeks. Uitg. Het Spectrum) S. Vclll /)ongen Latijns-Amerika in kaart
(Ronald M. Schneider en Robert C. Kingsbury:
An Atlas of Latin American Affairs.
Uitg. Methuen and Co., London) ]. \r.
De uitdaging van het marxisme
(Joop Wolff, Marcus Bakker, Thcun de Vries en Ger Vcrrips:
De uitdaging van het marxisme. Uitg. Pegasus) H. Marinus Afrika van A tot Z
(Prof. dr. J. Brummelkamp: Modern Afrika.
Serie Oosthoeks Lexicons. Uitg. Oosthoek) W. Vlieland Sociologen bestuderen de politiek
(Dr. J. Niezing: Inleiding tot de politieke sociologie.
Serie Bouwstenen voor de kennis der maatschappij.
Uitg. Van Gorcum - H. J. Prakke en H. M. G. Prakkc) ]. W.
Het rassenvraagstuk in de moderne wetenschap (Juan Comas e.a.: Het rassenvraagstuk in de moderne wetenschap. Uitg. De Boer en
Paul Brand) S. van Dongen
Partijdocumenten
Telegram CPN aan Franse CP Antwoord van de CPF
Communiqué van het partijbestuur der CPN:
P. de Groot treedt af als Tweede Kamerlid Zitting van het partijbestuur
Communiqué van het partijbestuur der CPN Communiqué van het CPN-secretariaat Verklaring van het dagelijks bestuur der CPJ\i Communiqué van het partijbestuur der CPN Breng de CPN verder vooruit!
Communiqué van het Dagelijks Bestuur der CPl'<:
Weert de Boerenpartij uit het politieke leven!
Verklaring CPN over kabinetscrisis
Verklaring van het dagelijks bestuur Yan de CPN over de kabinetscrisis
CPN stelt candidatenlijst op Brieven aan congressen
nr. pag.
8-9
10
10
10
10
12
12
12
2 2
2 2 4 4 6 6 8-9
10 11
12 12 12
423
466
46ï
·W
46'
55'
56
56
9
s
u
1 ( 21 21 4: 4 5
3
'5 15 IS 16 l9 )2 l7 l7
~4
71 19
64 65 68
26e jaargang no. 1 januari 1 966
POLITIEK
EN
CULTUUR
maandblad, gewijd aan de theorie en praktijk van het marxisme-leninisme onder leiding van het partijbestuur der C.P.N.
De betekenis van de Provinciale Staten in de huidige tijd
De verkiezingen voor de Provinciale Staten op 23 maart a.s.
hebben zowel een directe als een indirecte betekenis. Direct in dié zin, dat door de verkiezingen de samenstelling van de Sta- ten wordt bepaald en indirect, omdat de verkiezingen mede een uitspraak kunnen en zullen zijn over de regeringspolitiek.
Doordat de Provinciale Staten ook de Eerste Kamer kiezen is de verkiezingsuitslag indirect dus ook bepalend voor de sa- menstelling van de Eerste Kamer.
Over de positie en de functie van de Provinciale Staten heerst nogal eens onduidelijkheid, ook al omdat er aan de werkzaam- heden van deze organen over het algemeen weinig publiciteit wordt gegeven. Dit leidt tot een onderschatting van de beteke- nis van de Provinciale Staten - een bewust gekweekte onder- schatting mogen we wel zeggen - met het doel, de kracht van deze organen te verminderen ten aanzien van de belangenbe- hartiging van de werkende bevolking in de strijd tegen de mo- nopolies.
De Provinciale Staten hebben een lange historie en in die geschiedenis is hun positie en de daarmee overeenkomende be- tekenis voortdurend gewijzigd en niet alleen formeel, maar ook in en door de practische politieke en economische ontwik- keling.
In de vooroorlogse periode, toen Nederland nog een overwe- gend agrarisch land was, lag de nadruk op belangenvraagstuk- ken, die direct de bevolking buiten de steden raakten.
De bemoeienis van de Staten met agrarische vraagstukken is uiteraard nog steeds groot, hetgeen bijvoorbeeld ook tot uit- drukking komt in art. 98 van de Provinciewet, waarin wordt bepaald dat de Provinciale Staten bevoegd zijn in de bestaande inrichtingen en reglementen der waterschappen, veenschappen en veenpolders veranderingen aan te brengen, waterschappen enz. op te heffen, nieuwe op te richten en nieuwe reglementen voor dergelijke instellingen vast te stellen.
De Provinciale Staten hebben toezicht op alle waterstaatswer- ken voor zover de wet het toezicht over bepaalde werken niet aan anderen heeft opgedragen, zoals bijvoorbeeld de Deltawer- ken. De Provinciale Staten kunnen Gedeputeerde Staten met dit toezicht belasten, hetgeen ook overal gebeurt. Dat neemt niet weg, dat commissies uit de Staten, belast met waterschaps- zaken, belangrijk werk kunnen doen.
Men hoort tegenwoordig wel eens de uitspraak dat, door de industrialisatie en de daarmee gepaard gaande verstedelijking plus de achteruitgang van de agrarische sector in ons economi- sche patroon, de betekenis van de Provinciale Staten ook zou afnemen.
Deze benadering - in wezen uitgaande van de gebondenheid van de Staten aan de agrarische sector - getuigt van een po- litieke bekrompenheid, die schadelijk kan doorwerken in de actuele politieke strijd.
Méér dan ooit kan (en moet) art. 6 van de Provinciewet van 1962, dat "Provinciale Staten vertegenwoordigen de gehele be- volking van de Provincie" tot zijn recht komen en wel in de belangenbehartiging van die gehele bevolking.
Juist de toenemende industrialisatie en verstedelijking brengen een aantal "nieuwe" vraagstukken voor de Provinciale Staten op het tapijt, die de bevolking uit de steden ten zeerste raken.
Daar zijn bijvoorbeeld de recreatie, de lucht-, water- en bo- demverontreiniging, ruimtelijke ordening en medische voorzie- ningen, waarbij hoogst urgent is het vraagstuk van de chro- nisch-zieke bejaarden en de geestelijk gestoorden. De aan pak van deze vraagstukken in het belang van de werkende bevol- king stuit op de belangen van de monopolies, die hun weerslag vinden in de regeringspolitiek.
De Provinciale Staten zijn democratische organen, die door verenigd optreden van de niet-monopolistische krachten (ar- beiders, boeren, tuinders, middenstand en het klein- en mid- denbedrijf) de reactionaire politiek van de grote kapiraals- groepen terug kunnen dringen en verbeteringen kunnen af- dwingen (zie: "Samen tegen de monopolies" - program CPN).
Historische ontwikkeling
De benaming Provinciale Staten in ons land is al heel oud.
Toen Philips 11 in 1581 als landsheer werd afgezworen, kregen de Staten van de verschillende bestaande gewesten, belangrijk 2 overheidsgezag. Het dagelijkse beleid en de uitvoering van de
besluiten der Staten was opgedragen aan een uit de Staten ge- kozen commissie: de Gedeputeerde Staten (een benaming die nog steeds wordt gebruikt) of ook wel: de Gecommitteerde Raden.
Het grote gezag, dat de besturen der Staten tot 1798 hadden, ging na 1813 verloren. De provincies kregen beperkte zelf- standigheid: de eenheidsstaat was geboren! Eerst bij de Pro- vinciale wet van 1850 kreeg de provincie gelegenheid haar autonomie tot ontwikkelin~ te brengen, al was dit veel minder het geval dan bij de gemeenten krachtens de Gemeentewet van 1851.
De Nederlandse staat werd daardoor minder centraal bestuurd dan tijdens de Franse overheersing het geval was, toen zelfs de ecuwenoude benaming van de provincies geheel verdwenen was. Op de betekenis van de:uc autonomie komen wc later nog terug.
Volgens de Grondwet van 1814 benoemden de Staten de leden der Staten-Generaal. In de Grondwet van 1815 werden dit de leden der Tweede Kamer. Het betreft hier dus de tijd v66r rechtstreekse verkiezingen. De Grondwet van 1815 schreef ook voor, dat de Staten zouden bestaan uit drie standen: de edelen of ridderschap, de steden en de landelijke stand .
Eerst de Grondwetsherziening van 1848 (het jaar van grote revolutionaire schokken in Europa en van het Communistisch Manifest!) bracht ingrijpende veranderingen voor de Provin- ciale Staten. De standen verdwenen en de leden der Staten werden door de kiezers (weliswaar toen nog maar een zeer be- perkt aantal der bevolking: in 1850 3,5 pct van de bevolking;
bij de Grondwet van 1887 gestegen tot 29 pct; in 1896 werd dit 49 pct en in 1917 volgde het algemeen kiesrecht) recht- streeks gekozen.
Aan de Provinciale Staten werd toen de verkiezing van de leden der Eerste Kamer opgedragen, zoals ook nu nog steeds het geval is.
De eisen van vcrkiesbaarheid tot lid van de Staten ondergin- gen - evenals die om kiezer te zijn - in de meer dan honderd jaar die sindsdien zijn verstreken dezelfde veranderingen als die voor het lidmaatschap van de Tweede Kamer en andere vertegenwoordigende lichamen. Dit alles evenwel is geregeld in de Kieswet.
Krachtens de Grondwet van 1848 kwam de Provinciale wet van 6 juli 1850 tot stand, die eerst kortgeleden bij de wet van 25 januari 1962 werd vervangen door de huidige Provinciewet.
Schokkende veranderingen heeft deze nieuwe Provinciewet voor het provinciale bestel niet gebracht, zoals o.a. betoogd werd bij de parlementaire behandeling in 1961.
Toen de eerste Provinciale wet in werking trad telde ons land ruim 3 miljoen inwoners. In 1940 was dit aantal gestegen tot 8.923.200. Nu, 25 jaar later, is de bevolking gegroeid tot 12.210.069, dus met bijna de helft vermeerderd. Maar van veel grotere betekenis is de verstedelijking van onze bevolking, wat ook van invloed was op de taak en werkkring der provincies.
Volgens de cijfers van de laatste volkstelling in 1960 (gepubli- 3
ceerd in februari 1965 en overgenomen en aangevuld in het Statistische Zak bock, okt. 1965) woonden van de bijna 11 ,5 miljoen inwoners op 31 mei 1960, rond 22 pct in plattelands- gemeenten, 24 pct in verstedelijkte plattelandsgemcenten (waaronder begrepen specifieke forensengemeenten 7,7 pct en geïndustrialiseerde plattelandsgemcenten 16,3 pct) en 54,4 pct in stedelijke gcmcenten (van wie 2,2 pct in plattelands- stadjes en 29,8 pct in grote steden van 100.000 inwoners en meer).
Nog enkele zo juist gepubliceerde cijfers van 1 januari 1965.
Van de Nederlandse bevolking woont in gcmcenten met min- der dan 5000 inwoners 10,2 pct; in gcmcenten met 5000 tot 10.000 inwoners 12,7 pct; van 10.000 tot 20.000 inwoners 15,9 pct; van 20.000 tot 100.000 inwoners 29,7 pct en in de 14 ge- meenten van 100.000 en meer inwoners precies 31,5 pct. In steden met meer dan 100.000 inwoners wonen er 30,7 pct in de provincie Groningen, in Overijssel 15,6 pct, in Gelderland 27,6 pct, in Utrecht 36,4 pct, in Noord-Holland 52,7 pct, in Zuid-Holland 46,7 pct en in Noord-Brabant 26,8 pct. De pro- vincies Friesland, Drente, Zeeland en Limburg hebben tot nu toe nog geen steden van deze grootte.
Deze greep uit het statistische materiaal geeft een duidelijk in- zicht in de snelle verstedelijking en vooral ook in de groei der grote steden. Zo wonen in Noord-Holland al meer dan de helft van het aantal inwoners in grote gemeenten. In het begin van deze eeuw - op 1 januari 1900 - waren dit, verdeeld over 4 gemeenten, 1.137.468 inwoners, of 22,2 pct van de Ne- derlandse bevolking en op 1 januari 1946 over 9 gcmcenten 2.663.029 of 28,6 pct.
Uit de volkstelling 1960 bleek dan ook, dat voor Nederland als geheel het bevolkingsaandeel van de plattelandsgemeenten ten opzichte van de volkstelling 1947 met 7 pct was gedaald.
De grootste winst boek te in de periode 1 94 7-1 960 de groep van verstedelijkte plattelandsgemeenten, waarin in 1960: 23 pct (1 jan. '65: 24 pct) van de totale bevolking is gehuisvest, tegen nog maar 16 pct in 1947. En dit proces zet zich door. Zie bijvoorbeeld Zoetermeer, dat met een bevolking op 1 januari 1965 van 10.771 inwoners binnen twintig jaren moet uitgroeien tot een stad van 100.000 inwoners om de Haagse bevolkings- overloop op te vangen.
Verder blijkt ook uit de in 1956 gehouden algemene woning- telling, dat het proces der verstedelijking in ons land in de periode 1956-1960 in sneller tempo is verlopen dan in de jaren 1947-1956.
Nieuwe vraagstukken aan de orde
Aan deze ontwikkeling hebben de provincies onvoldoende aandacht geschonken.
Het totaal aantal gemeenten daalde van 1 januari 1840 tot 1 januari 1946 van 1217 tot 1015 en was op 1 januari 1965 ge- daald tot 967. Een vermindering derhalve van 48 gemeenten 4 of ongeveer 4,5 pct. Bekend is, dat in het jaar 2000 onze be-
volking, gezien haar huidige groei, ongeveer 8 miljoen inwo- ners meer zal tellen. Voor het opvangen van deze aanwas, over het gehele land verspreid, zouden dan 1500 nieuwe kleine ste- den nodig zijn. Wordt dit niet op een juiste wijze aangepakt, dan zou er voor recreatie weinig overblijven.
Ook de ruil verkaveling, waarbij het procinciaal bestuur van grote betekenis kan zijn, heeft invloed op de stedelijke ontwik- keling. Door een goed georganiseerde ruilverkaveling krijgt men ten eerste beter te bewerken landbouwgronden en ten twee- de houdt men meer grond over voor recreatie. Dit laatste is een levensnoodzaak voor de stedelijke bevolking. De vermin- dering van recreatiegrond is vooral ontstaan door de grote ont- ginningen tussen 1850 en 1950. In deze periode daalde de op- pervlakte woeste grond van 900.000 ha tot 200.000 ha.
Ook na 1945 is nog vrij veel natuurgrond ontgonnen. Hoe de opvattingen door de gewijzigde ontwikkeling zijn veranderd, blijkt wel uit de discussies (ook in De Waarheid) over de in- poldering van de Waddenzee.
Na de gewone samenvoegingen van gemeenten wil men ook komen tot de vorming van agglomeraties met een bovenge- meentelijke bestuursvorm. Een lichaam dus tussen gemeente en provincie in. In Engeland, waar zich vele agglomeraties be- vinden, met een gemiddelde bevolking per agglomeratie van 630.000 inwoners, heeft een bekende planoloog de volgende definitie gegeven:
Een agglomeratie (metropolitain gebied) is een gebied met 100.000 of meer inwoners, dat op zijn minst één stad (of aaneengesloten bebouwing) met 50.000 of meer inwoners bevat en dat administratieve districten heeft, grenzend aan de stad of de bebouwing, welke aan het geheel een metropolitain (hoofdstedelijk) karakter ge- ven.
Het zou te ver voeren om het probleem van de gemeentelijke agglomeraties hier verder te behandelen. Wij kunnen nauw- lettend de ontwikkeling volgen van het Openbaar Lichaam Rijnmond. Zij regelt, zoals bekend, de samenwerking tussen 24 gemeenten in het Rotterdamse Waterweggebied, welke rond 900.000 inwoners omvatten. Deze agglomeratie zal worden beheerd door een bovengemeentelijk orgaan, waarmede voor het eerst in ons land in de staatkundige ontwikkeling een nieuw orgaan, het zogenaamde district, zijn intrede heeft gedaan.
Rijnmond is een begin, voor andere agglomeraties bestaan plan- nen en ideeën. Om enkele te noemen: Eindhoven, Tilburg, 's- Hertogenbosch, de Mijnstreek-Oost, Amsterdam, Den Haag, Utrecht, in het Gooi, rond Helmond, de Zaanstreek en Zeeuws- Vlaanderen.
Het probleem van samenvloeiende belangen van een aantal gemeenten, het doorwerken van besluiten van gemeentebestu- ren in of op het leven van naburige gemeenten, een integratie- ontwikkeling dus in een aantal gebieden van ons land, die op zichzelf onderling weer een grote verscheidenheid vertonen,
behoeft een oplossing. 5
Maar er spelen op de achtergrond ook andere belangen een rol. Dat zijn de belangen van de grote ondernemers en mono- polies, voor wie de huidige bestuursstructuur een sta-in-de-weg is. De vorming van agglomeratie- of districtsbcsturen - ook wel eens een vierde bestuurslaag genoemd - betekent ook een streven naar bundeling van industricbelangen, zowel tegen de gemeentebesturen als tegen de Provinciale Staten.
Waakzaamheid is dus geboden, want het is geen organisato- risch maar een politiek bestuursprobleem. In het kader van dit artikel kan dit niet verder worden uigewerkt.
De ruimtelijke ordening is voor recreatie en vcrkeer een van de belangrijkste problemen, waarin ook de provincie in een re- cent verleden incidentele !beslissingen heeft moeten nemen.
Lang, te lang heeft het geduurd, dat van overheidswege in dit dichtbevolkte land nauwkeurige plannen zijn gemaakt voor de huidige en de toekomstige ontwikkeling. Na lange voorbe- reiding is op 1 augustus 1965 de Wet op de Ruimtelijke Orde- ning in werking getreden. Deze wet beoogt een samenvattende regeling van alle maatregelen, die door rijk, provincie en ge- meenten in het belang van de ruimtelijke ordening kunnen en moeten worden genomen. Tot nu toe konden veelal particu- lieren of verenigingen onbelemmerd hun gang gaan bij de bouw van woningen en woningcomplexen in de vorm waarin en op plaatsen waar zij dat wilden. Vooral op het platteland is dit vaak geschied. Men kan ook provincies en gcmcenten geen we- gen laten aanleggen, willekeurig door het landschap heen, en uitbreidingsplannen en streekplannen laten ontwerpen en uit- voeren, die doelmatiger plannen in ruimer vcrband gezien in de weg zouden staan. Het is dus juist, dat er uiteindelijk een wettelijke regeling is gekomen, die de ontwikkeling in de ruim- te, van één plan uit, beziet. Deze wet kent aan de rijksover- heid de bevoegdheid toe tot het vaststellen van plannen voor bepaalde facetten van de nationale ruimte.
Tegelijk met deze wet is in werking getreden het Besluit op de Ruimtelijke Ordening, dat o.m. nadere voorschriften geeft voor de voorbereiding en het opstellen van streek-, structuur-, en bestemmingsplannen. Verder de wijze van taak vcrvulling door en de inrichting van de Rijksplanologischc Dienst en de sa- menstelling van de provinciale planologische commissies. Er is ook een Raad van Advies voor de Ruimtelijke Ordening. In de nieuwe wet is opgenomen een regeling van de planologische organen. Zo is er een Rijksplanologische Commissie, vroeger Vaste Commissie van de Rijksdienst voor het Nationale Plan genaamd, die de regering adviseert over zaken, die de ruim- telijke ordening betreffen.
Een Rijksplanologischc Dienst, tot voor kort het bureau van de Rijksdienst voor het Nationale Plan, vcrricht onderzoekin- gen en verstrekt adviezen ten behoeve van de ruimtelijke or- dening en houdt ook toezicht op de naleving van de wet en de daarop gebaseerde voorschriften. Er is tot slot dan nog de Raad van Advies voor de Ruimtelijke Ordening, die gevormd wordt door vertegenwoordigers van organisaties, deskundigen 6 op bestuurs- en technisch gebied inzake de ruimtelijke orde-
ning en deskundigen van het provinciaal en gemeentelijk be- stuur.
Zichier in het kort een wet, die ook voor het provinciaal be- stuur van grote waarde kan zijn en samenwerking van bij el- kaar liggende provincies op dit terrein mogelijk maakt.
De historische achtergrond heeft lange tijd de ontwikkeling van de provincies gel'emd. De vrees voor een herleving van het oude, staatsontbindende provincialisme, zoals men het wel eens heeft geformuleerd, was in 1850, toen de Provinciale wet tot stand kwam, nog zo sterk, dat men het raadzaam achtte, de provincie strenger aan banden te leggen dan de gemeente. Bij de toekenning van autonomie, de bevoegdheid zelf ver- ordeningen te maken, die de Staten in het provinciaal belang nodig oordelen, en zelfbestuur, werd bepaald, dat zij de plicht hebben mede te werken aan de uitvoering van rijksregelingen.
Vóór 1962 mochten de Staten slechts twee keer per jaar, meest- al voor korte tijd, bijeenkomen, maar wensten zij meer zittin- gen te houden, dan was daarvoor koninklijke goedkeuring no- dig.
De Provinciewet 1962 zegt nu in artikel 15, dat Provinciale Staten vergaderen jaarlijks tenminste tweemaal en voorts zo dikwijls de commissaris of Gedeputeerde Staten het nodig oor- delen, dan wel een vijfde van het aantal leden waaruit de Sta- ten bestaan zulks schriftelijk, met opgave van redenen, ver- zoekt. Zonder nu verder in te gaan op de mogelijkheid die dit artikel biedt om te geraken tot een verlevendiging van het pro- vinciaal besef, zoals dit werd gesuggereerd, kan dit er wel toe leiden, dat door deze ruimere armslag de provincie op ver- schillende terreinen meer gaat doen.
Maar ... alle mooie theorieën ten spijt, is dit alleen mogelijk wanneer de provincie over een groter aandeel beschikt uit de algemene belastingmiddelen dan nu geschiedt. Door de vast- stelling in de provinciewet van nog niet eens één procent van de jaarlijkse zuivere opbrengt van 13 rijksbelastingen, blijft de inkomstenbron traag vloeien en blijven de mogelijkheden van de provincie beperkt.
Door versterking van de democratische krachten - in het bij- zonder door de vergroting van het aantal communistische Sta- tenleden - zullen nieuwe impulsen aan het werk van de Pro- vinciale Staten kunnen worden gegeven. Dat zal moeten ge- beuren op sociaal, cultureel en recreatief terrein. Dan wordt vorm en inhoud gegeven aan de noodzakelijke belangenbehar- tiging van de bevolking. Dan is het geen vraag of de Provin- ciale Staten nog levensvatbaarheid bezitten, maar dan komen ze tot nieuw leven; dan vervullen ze een grote taak in de de- mocratische strijd.
De eerste stap daartoe is een goede verkiezingsuitslag!
G. VANPRAAG
7
8
De kijk van dr. Couwenberg op de democratie
De "proeve van een nieuwe grondwet" was nog maar nau- welijks aangekondigd of van reactionaire zijde begon een cam- pagne tegen de Grondwet, het kiesstelsel en het parlementaire systeem, dat thans bestaat. Lange tijd ingehouden wensen zijn weer komen boven drijven en de oude ideeën van Romme, Cals en andere illustere figuren word~n als volstrekt nieuwe denk- beelden naar voren gebracht.
Een voorbeeld daarvan is het boek "Problemen der democra- tie" 1) dat onlangs is verschenen onder redactie van de K VP-er dr S. W. Couwenberg. Zelf nam deze KVP-theoreticus niet minder dan vier hoofdstukken uit dit boek voor zijn rekening.
Zijn bijdragen vormen ongetwijfeld de kern van het geheel.
Waar Cals als politicus nog de nodige voorzichtigheid in acht moest nemen, zich hier en daar nog op de vlakte hield en be- paalde denkbeelden nogal vagelijk formuleerde, legt de partij- genoot van de heer Cals zichzelf geen enkele beperking op.
De theorieën, die in rechtse KVP-kringen al jarenlang opgeld doen en die gericht zijn op het liquideren van het huidige voor de monopolies hinderlijke parlementaire stelsel, worden hier in vele dichtbedrukte vellen zonder enige terughoudendheid uiteengezet.
Daarin vinden wij dan ook een reden om wat meer aandacht te besteden aan de opvattingen van KVP-dr. Couwenberg. Want al zal zijn naam bij de meeste onzer lezers geen schok van blijde herkenning geven, achter dr Couwenberg staan anderen, die - tot dusver nog tevergeefs - hardnekkige pogingen doen het stelsel van de parlementaire democratie te vervangen door een corporatief stelsel, waarbij de toch al geringe invloed van de bevolking bij wetgeving en parlementaire besluitvorming helemaal zal worden uitgeschakeld.
Bovendien blijkt, dat de propaganda voor de anti-democrati- sche hervormingen van het parlementaire stelsel niet alleen vanuit de KVP wordt gevoerd. Ook in andere partijen, met name in de VVD, vindt men de "experts" op dit terrein.
In een rapport van een speciale commissie van de Partij van de Arbeid met de titel "Het Nederlandse parlementaire stel- sel" vindt men eveneens hervormingsideeën, die tot Romme teruggaan. Alhoewel dit rapport zeker niet als het officiële standpunt van de PvdA kan worden gezien, en zelfs binnen de commissie geen volledige overeenstemming over de formu- leringen van het rapport is bereikt, duiken hier denkbeelden op met een gevaarlijke tendentie. Dat geldt met name het ook van rechtse zijde herhaaldelijk gelanceerde voorstel van een ge- deeltelijk districtenstelsel bij verkiezingen, ofschoon men moet erkennen, dat de evenredige vertegenwoordiging de rechtvaar- digste weergave van de sterkte-verhoudingen is.
-
1) Problemen der democratie. Eerste bundel. Onder redactie van dr. S. W.
Couwenberg uitgegeven door de Stichting ter voorlichting over de Oost- West verhoudingen, 's Gravenhage, 1965.
Terug naar koning Willem 111
Men begrijpe ons goed. Wij zijn niet tegen vernieuwing van de democratie en de werkwijze van het parlement. Al wil dr Cou- wenberg suggereren dat dit wel zo is. Hij citeert daartoe een uitspraak van de Britse Labour-politicus R. H. S. Crossmann:
"Vraagt U de leidende politici maar eens wat voor verande- ringen in het Lagerhuis zij wenselijk zouden achten en U zult zien: de voormannen van alle fracties zullen opeens een coa- litie vormen van een verbazingwekkende behoudendheid. Als er communisten in het Lagerhuis zaten, zou de communistische fractieleider zich vermoedelijk bij die coalitie aansluiten".
De uitspraak slaat nergens op, alleen al niet omdat er hier in het "Lagerhuis" wel parlementsleden zitten die juist al heel lang op veranderingen aansturen. De communisten vormen geen coalitie met hen, maar bestrijden hen. Niet, aldus Paul de Groot in zijn brochure "CALS - een aanval op de democra- tie", omdat wij van mening zijn dat ons volk tevreden kan zijn met zijn huidige binnenhofje. Wij willen van onze kant plannen tot werkelijke verbetering van het parlement uitwer- ken, concrete maatregelen die direct uitvoerbaar zijn en ver- sterking van de verbinding tussen de Tweede Kamer en de kiezers brengen, want dit is alleen mogelijk door democratise- ring van de werkwijze van het parlement.
Dat wil de reactie echter niet. Als Cals, met instemming door de heer Conwenberg aangehaald, vraagt: "/ s het niet vreemd dat in deze eeuw, waar iedereen al decennia spreekt over een stormachtige ontwikkeling en een steeds toenemende dynamiek, al sedert meer dan veertig jaar geen grondwetswijziging van waarlijk ingrijpende aard heeft plaats gevonden?",
dan beoogt hij iets anders dan de communisten.
Dan bedoelt hij, dat het parlement in overeenstemming moet worden gebracht met de inderdaad dynamische ontwikkeling van het monopoliekapitaal, met de grootscheepse concentraties waarbij middenstand, werkende boer en kleine ondernemer het veld moeten ruimen voor het grootbedrijf of daarbij in loon- dienst komen te staan.
In deze tijd, waarin de monopoliebedrijven de staatsmacht voor hun doeleinden gebruiken en een regelrechte verstrenge- ling van staat en monopolies plaatsvindt, past in de visie van de reactionaire politici geen burgerlijk democratisch parlement meer.
De vernieuwing die zij voorstaan houdt w::tt het kiesstelsel betreft niet anders in dan een terugval op Koning Willem III en wat het parlementaire stelsel betref een copiëren van "ver- nieuwers" als Dolfusz en Salazar.
De woordenstroom van de KVP-er Couwenberg heeft dat in elk geval duidelijk gemaakt.
Uit welke hoek de wind waait
Beginnen wij met het kiesstelsel. Men behoeft niet eens Ka Vee- 9
Peoloog te zijn om te weten, dat daar in de ogen van dr Cou- wenberg niets van deugt.
"In zijn democratische perfectionisme werkt het volkomen averechts. Het belet de kiezer zich duidelijk uit te spreieen over de toekomstige regeringsvorming en de richting van het te voeren beleid. De kiezer wordt tot machteloosheid ge- doemd."
Volgens dr Couwenberg kan dat alleen veranderen door een tweepartijenstelsel; of een vcelpartijcnstelscl, waarin de par- tijen vóór de verkiezingen tot bepaalde afspraken komen.
"Dit laatste wordt ten onzent belemmerd door het sinds 1917 vigerende stelsel van evenredige vertegenwoordiging, dat een typisch staaltje is van democratisch perfectionisme en dat de zaak van de democratie dan ook een slechte dienst heeft b_c- wezen."
Behalve op de bedoelingen van deze KVP-vcrtcgenwoordiger werpt het hier gebruikte citaat ook een goed licht op de me- thoden waarmee kromme zaken worden recht gepraat.
Men erkent natuurlijk niet, bezig te zijn met het ondergraven van de democratie, nee, men wil de democratie juist een dienst bewijzen. Het is echter de dienst van een lijkbezorger bij een begrafenis en niet die van een geneesheer, zoals dr Couwcnbcrg en anderen zich voordoen.
Geheel in de stijl van deze laatste kwalificatie heet het bij dr Couwenberg:
"Het ziektebeeld van de democratie is het logische gevolg van het algemeen kiesrecht. Onder invloed van het moderne poli- tieke denken heeft de opvatting post gevat dat de grote massa onafhankelijk van ontwikkeling, intelligentie en politiek in- zicht in staat zou zijn een verstandige en verantwoorde /ee11Ze te doen bij de verkiezingen. Dit is echter ten enenmale on- juist. Hoe groter het aantal stemgerechtigden, des te geringer hun kwaliteit en des te lager het algemeen politiek ni·veau."
Ontwikkeling, intelligentie en politiek inzicht zijn echter in ons land nooit voorwaarden geweest om aan vcrkiezingen te mogen meedoen. Ook niet in de tijd waaraan sommige figuren in de rechtse partijen blijkbaar met weemoed terugdenken.
Toen lagen de voorwaarden meer in het financiële vlak. Wie een bepaald bedrag aan belasting betaalde, dus een voldoend inkomstenniveau had, mocht :stemmen. Maar moeten aan deze stemgerechtigden hogere kwaliteiten worden toegeschreven dan ::tan de arbeiders die men het stemrecht onthield? Bepaalt het inkomstenniveau ook de intelligentie? In bepaalde kringen meent! men blijkbaar van wel. De VVD-cr Van Ricl, die zo schamper over het intellectuele proletariaat sprak, zal in deze kring nog wel medestanders vinden.
Ondertussen is wel duidelijk waar bij dr Couwcnberg de schoen wringt: Dat stemt maar raak, is zijn opvatting.
Des te meer progressieve en anti-monopolistische vcrtegen- 1 0 woordigers in het parlement gekozen zullen worden, des te
on verstandiger en on verantwoordelijker zal dr Conwenberg dat wel vinden. Want al kan de kiezer zich volgens hem met zijn stem niet uitspreken over het te voeren beleid, zulke vertegen- woordigers zijn vreselijk lastig.
Er moeten daarom in zijn ogen twee dingen gebeuren. De kie- zer moet worden "opgevoed" en er moet een kiesstelsel komen waarbij de anti-monopolistische volksvertegenwoordiger uit het parlcment wordt geweerd.
Wat de algemene opvoeding ton democratie betreft, verwijst dr Camvenberg ons naar een land waar men op dat gebied blijk- baar zijn sporen heeft verdiend ... West-Duitsland.
"In de Duitse Bondsrepubliek kent men reeds jarenlang een instituut, zoals wij hier bepleiten, n.l de Bundeszentrale für politische Bildung, een instelling die in november 19 52 is op- gericht en op het terrein van de staatsburgerlijke vorming uit- steleend werk verricht."
Hoc men ook over dr Couwenberg denkt, zijn openhartigheid verdient waardering. Wc weten onmiddellijk waar we met deze vernieuwer van de democratie aan toe zijn en uit welke hoek de wind waait.
Ceremoniële gelofte
Maar laten we dr Conwenberg verder volgen op zijn weg naar
"verbetering van het electoraal proces".
Het is een grote psychologische fout geweest, zegt hij, het po- litieke burgerschap aan ieder, die een bepaalde leeftijd bereikt heeft zo maar cadeau te geven.
"1-fet is immers een bekend feit, dat alles wat men moeiteloos verkrijgt, niet erg gewaardeerd wordt. Het stemrecht zal on- getwijfeld aan waarde en betekenis winnen, wanneer men eni- ge moeite moet doen om het te verwerven en te behouden".
De kapitalisten in het zuiden van de Verenigde Staten dachten er al net zo over. Zij laten daarom de negers een "examen" af- leggen om te bewijzen dat ze het stemrecht waard zijn.
Dr Conwenberg wil zover niet gaan. Hij vindt het genoeg als
"de aspirant-politieke burgers, ieder afzonderlijk, plechtig ver- klaren dat zij bereid zijn de verantwoordelijkheden die men ,lls kiesgerechtigd burger op zijn schouders neemt te aan vaar- den en na te komen". Zij die niet bereid zijn aan een derge- lijke dwaze vertoning ("op een plechtig ceremoniële wijze" nog wel) mee te doen, moeten van het kiesrecht worden uitgeslo- ten.
lht ruimt al lekker op, zal men in de door dr Couwenberg vertegenwoordigde KVP-kringcn denken, die er natuurlijk wel hun uiterste best voor zullen doen, dat de KVP-kiczcrs in ka- tholieke streken, al wat meer gewend aan plechtig, zowel als aan. dwaas ceremonieel, op de burgerschapsconferenties aan- weztg ZIJn.
De aldus opgevoede en uitgedunae kiezersmassa is dan klaar
om mee te doen aan het gewijzigde kiesstelsel, dat door dr 11
Couwenberg en zijn politieke vrienden en door bepaalde figu- ren in andere partijen wordt aangeprezen.
"Een terugkeer tot het districtenstelsel impliceert een zo radi- cale ingreep, dat de realiseerbaarheid daarvan zeer twijfelach- tig is. Maar men zou toch minstens de ongewenste effecten van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging kunnen wegne- men door invoering van een regeling, zoals bijvoorbeeld de Duitse Bondsrepubliek die kent, nl. een combinatie van een districten- en lijstenstelsel met een bepaalde clausule voor het tegengaan van te kleine partijen".
Aanpassing aan Bonn De hier uitgesproken voorkeur van dr Couwcnberg berust be- paald niet op een oorspronkelijke gedachte. Wanneer men weet, dat het Westduitse kiesstelsel eveneens is gebaseerd op een gedeeltelijk districtensysteem, dan wordt het duidelijk, dat de voorstellen van dr Couwenberg niet zozeer met vernieu- wing van de democratie dan wel met aanpassing van de de- mocratie aan het in West-Duitsland geldende stelsel te maken hebben. In West-Duitsland is door Adenauer, Strauss, Erhard en Seebohm de democratie zodanig "gefatsoeneerd", dat de kleinere politieke partijen, en niet te vergeten de oppositie in eigen rijen, geen kan~ krijgen in de vertegenwoordigende licha- men door te dringen. Het verbod van de KPD completeert de- ze Westduitse democratie.
De PvdA-politicus mr Burger, die door dr Conwenberg vcr- schillende malen als een soort kroongetuige wordt aangehaald om zijn stellingen kracht bij te zetten, heeft zoals bekend ook een uitgesproken voorkeur voor dit Westduitse stelsel. Maar hij was dan ook een van de weinigen, die zich op het laatste congres van de Partij van de Arbeid nog fel verzette tegen zendtijd voor de CPN.
De voorstanders van het districtenstelsel zijn dus in de regel duidelijk herkenbaar, het zijn geen vernieuwers van de demo- cratie, maar juist de mensen die de demoeratic vcrder willen beperken en de oppositie willen knevelen. Zij doen dan ook alle moeite om hun "stelsel" te verkopen. Via pers, radio en TV is de propaganda voor het districtenstelsel trouwens al aardig op gang gekomen en gezien de middelen die de nieuw- bakken democraten ten dienste staan hebben zij kansen te over om de mensen te misleiden.
Vervalsing verkiezingsuitslag Twee hoofdargumenten worden aangedragen wanneer zij trachten ons te overtuigen van de voordelen, die het distric- tenstelsel boven de evenredige vertegenwoordiging bezit.
Op één ervan heeft dr Couwenberg reeds gewezen: de k iczcr zou zich kunnen uitspreken over de toekomstige regeringsvor- ming omdat de partijen bij een districtenstelsel gcd wongen worden zich vóór de verkiezingen daarover reeds uit te spre- 12 ken. Het andere argument is dat kiezer en gekozene dichter
bij elkaar zullen staan. Het onder leiding van mr Burger sa- mengestelde rapport "Het Nederlandse parlementaire stelsel"
laat zich in gelijke zin uit.
Laten wij deze "argumenten" eens nader bekijken en beginnen met het laatste, gekozene en kiezer komen dichter bij elkaar.
Afgezien nog van het feit, dat deze behoefte om dichter bij de kiezers te staan wel het een en ander zegt over het huidige contact van de politieke partijen met de bevolking, raakt het argument kant n6ch wal. Moet de huidige PvdA-kiezer in een of ander Limburgs of Brabants kiesdistrict dichter staan bij de KVP-baron die daar ongetwijfeld gekozen zal worden? Moet de communistische arbeider in Nijmegen dichter komen te staan bij de candidaat van de Nijmeegse Kamer van Koop- handel, of de Groningse landarbeider dichter bij de groot- grondbezitter die de VVD hier naar voren schuift?
Dit soort bij elkaar brengen van kiezer en gekozene, dat de vcrnieuwers van het kiesstelsel voorstaan, betekent niets an- ders dan de bevolking de mogelijkheid ontnemen op de partij te stemmen waarvan het politieke program wordt onderschre- ven.
In wezen wil men een einde maken aan de partijafvaardiging, waarop het algemene kiesrecht in ons land is gebaseerd. De betekenis van het algemeen kiesrecht en de evenredige verte- genwoordiging bestaat er namelijk in, dat het parlement voor de partijen van de arbeidersklasse werd geopend. Dat wil men nu kennelijk weer terugdraaien.
Men moet zich niet de illusie maken dat dit alleen op de CPN betrekking zon hebben. Frankrijk is er een duidelijk voorbeeld van, dat het districtenstelsel ook zo kan worden gehanteerd dat in omvang grote partijen nauwelijks in het parlement doordringen. Had Guy Mollet, de algemeen secretaris van de rranse socialistische partij, zelfs niet de steun van de commu- nisten nodig om zijn zetel in het parlement te kunnen behou- den?
De politieke opvattingen zoals deze onder de bevolking van ons land leven zouden bij een heel of gedeeltelijk districten- stelsel niet meer tot het parlement doordringen. De Franse communistische partij bijvoorbeeld kreeg in het Franse parle- ment nauwelijks twee procent van de zetels terwijl ruim 20 procent van de Franse bevolking zijn stem op de CPF had uitgebracht.
Een districtenstelsel heeft dan ook geen ander gevolg dan een vervalsing van de verkiezingsuitslag.
Bovendien geeft het aanleiding tot allerlei gekonkel en poli- tieke koehandel achter de schermen. De KVP zal bijvoorbeeld in een bepaald district wel bereid zijn een PvdA-candidaat te steunen, maar dan ongetwijfeld willen meebepalen welk PvdA-lid dan de candidaat moet zijn.
Bij vcrkiezingen voor het voorzitterschap van de Eerste Kamer en de toezegging dat PvdA-ers in de toekomst lid mogen wor- den van Gedeputeerde Staten van Brabant en Limburg speelt de persoon, dat wil zeggen de politieke opvattingen van de
persoon, een grote rol. 13
