Hierbij treft u de NMa-agenda aan voor 2004. Het is voor de eerste keer dat wij de buitenwereld actief hebben betrokken bij het vaststellen van onze prioriteiten voor komend jaar. Daarbij hebben wij aangegeven dat de NMa zich in het bijzonder richt op een zestal sectoren en thema’s waaronder aanbestedingen, inkoopmacht en vrije beroepen. Op die koers blijven we op hoofdlijnen varen, gezien de reacties op de consultatie. De criteria voor optreden zijn nader uitgewerkt en aangescherpt. Veel suggesties van de respondenten waren daarbij zeer waardevol. Mijn dank hiervoor.
Mr. P. Kalbfleisch
Directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit
1. Inleiding
Voor u ligt de nieuwe agenda van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Deze agenda geeft een overzicht van de prioriteiten voor het jaar 2004 van de NMa, de Dienst uitvoering en toezicht Energie (DTe) en de Vervoerkamer.
Via onder meer de NMa-agenda, het jaarbericht en het jaarverslag maakt de NMa haar activiteiten transparant. De NMa heeft een consultatieronde georganiseerd om de buitenwereld actief te betrekken bij het vaststellen van de prioriteiten. De consultatie heeft duidelijk gemaakt dat er draagvlak is voor de koers van de NMa wat betreft de keuze voor diverse aandachtsvelden in 2004 en heeft veel waardevolle suggesties opgeleverd. Dit geldt eveneens voor de wijze waarop de NMa komt tot de beslissing om wel of niet in te grijpen in een sector.
Eind 2002 maakte de NMa haar agenda met prioriteiten voor 2003 bekend. Voorafgaand aan de prioriteiten voor 2004 treft u in hoofdstuk 2 een overzicht aan van de resultaten over 2003. Deze resultaten zijn voorzien van kerncijfers die terug te voeren zijn op de NMa-agenda 2003.
Hoofdstuk 3 bevat de NMa-agenda voor 2004. Belangrijke suggesties uit de consultatieronde die hebben geleid tot een wijziging van de NMa-agenda zijn voorzien van een reactie van de NMa.
2. Jaarbericht 2003
In de NMa-agenda 2003 kondigde de NMa aan zich wat betreft het opsporen en aanpakken van kartels en het misbruik van economische machtsposities in het bijzonder te richten op de sectoren bouw, zorg en energie en de financiële sector.
Op het gebied van concentratiecontrole zou de NMa, naast het beoordelen van gemelde fusies en
overnames, sectoronderzoek uitvoeren in de zorgsector, de bouwsector en de energiesector en verder werken aan het inzichtelijk maken van haar mededingingsrechtelijke beoordelingen en aan het handhaven van de meldingsplicht bij fusies en overnames. Deze transparantie is onder meer bevorderd door de publicatie van informatie- en consultatiedocumenten en door het organiseren van een seminar over de procedurele werkwijzen ten aanzien van concentratiecontrole. Dit wordt begin 2004 gevolgd door een definitieve
publicatie. Op het gebied van handhaving is scherp toegezien op de correcte uitvoering van voorwaarden die de NMa eerder had gesteld aan de goedkeuring van fusies en overnames.
De DTe kondigde aan verder te werken aan de regulering van de prijs (tarieven voor elektriciteit en gas) én de kwaliteit van de elektriciteits- en gasnetwerken. Een andere belangrijke taak voor 2003 was de voorbereiding op de liberalisering van de elektriciteits- en gasmarkt in 2004 voor consumenten en kleine zakelijke afnemers en het toezicht op de naleving van de elektriciteits- en gaswetgeving door energiebedrijven.
Daarnaast kondigde de NMa aan de taken, die voortvloeien uit de Wet personenvervoer 2000, uit te voeren en zich voor te bereiden op de nieuwe wettelijke taken op het gebied van spoor en luchtvaart. Dit heeft de
Vervoerkamer van de NMa dan ook gedaan. In de verschillende sectoren heeft de NMa de volgende resultaten geboekt.
Bouwsector
In 2003 heeft de NMa boetes opgelegd aan 26 bouwbedrijven naar aanleiding van zes onderzoeken naar overtredingen van de Mededingingswet in de bouwsector. Deze bouwbedrijven zijn beboet voor het maken van prijsafspraken, marktverdelingsafspraken en verboden aanbestedingsafspraken. Hiermee heeft de NMa een eerste serie van zaken in de bouwsector afgerond. Van deze zes zaken waren vier onderzoeken in 2002 en twee onderzoeken in 2003 met een rapport afgerond. In een rapport maakt de NMa een vermoeden van een overtreding van de Mededingingswet kenbaar. De betrokken partijen worden in staat gesteld op het rapport te reageren. Daarna stelt de NMa definitief vast of er sprake is van een overtreding en zo ja, of er een boete en/ of een last onder dwangsom wordt opgelegd. Bij twee van de 26 door de NMa beboete
bouwbedrijven heeft de NMa de boete verlaagd omdat deze bedrijven vrijwillig openheid van zaken gaven via de zogenaamde clementieregeling. De NMa hoopt en verwacht dat in de toekomst meer ondernemingen gebruik maken van deze clementieregeling en schoon schip maken.
Een serie onderzoeken heeft in 2003 geleid tot vijf rapporten waarin de NMa aangeeft te vermoeden dat bedrijven in de dakbedekkingsbranche de Mededingingswet hebben overtreden. Andere zaken in de bouwsector zijn nog in onderzoek.
Begin 2003 kwam de NMa met een eindoordeel over samenwerkingsverbanden van wegenbouwbedrijven gericht op de productie van asfalt in Nederland. De NMa achtte vijftien samenwerkingsverbanden in strijd met het kartelverbod. De manier waarop de bedrijven met elkaar samenwerkten was concurrentiebeperkend.
De NMa heeft geëist dat bepaalde deelnames van bouwbedrijven in asfaltcentrales werden afgestoten.
Verder heeft de NMa in 2003 een onderzoek laten uitvoeren naar de mate waarin de specifieke kenmerken van aanbesteding van invloed zijn op de manier waarop toekomstige fusies en overnames beoordeeld moeten worden. In 2003 beoordeelde de NMa 12 fusies en overnames in de bouwsector.
Zorgsector
De NMa heeft in 2003 onderzoeken afgerond naar prijsadviezen door de vereniging van psychologen en psychotherapeuten en door tandtechnische laboratoria aan hun leden. Daarnaast zijn drie onderzoeken afgerond naar mogelijke concurrentiebeperkingen door apothekers.
De NMa publiceerde informatie- en consultatiedocumenten over de mate van marktwerking in de AWBZ- sector en de ziekenhuissector. Op deze documenten zijn verschillende reacties ontvangen. Mede op basis van deze reacties en nader sectoronderzoek publiceerde de NMa deze week visiedocumenten over deze sectoren.
De NMa beoordeelde twee fusies tussen ziekenhuizen. De geldende regels in de zorgsector zijn aan verandering onderhevig waardoor steeds meer concurrentie mogelijk is. De NMa beoordeelt niet alleen concentraties, maar ook mededingingsbeperkende afspraken in de zorg volgens de Mededingingswet.
Energiesector
In 2003 heeft DTe de voorbereiding afgerond voor de tweede reguleringsperiode, van 2004 tot en met 2006.
elektriciteitsnetbeheerders vastgesteld. De x-factor bestaat uit twee componenten. De eerste component heeft tot doel om netbeheerders op een gelijk efficiëntieniveau te brengen. De tweede component heeft tot doel om alle netbeheerders te prikkelen om zo doelmatig mogelijk te opereren.
Uit de in 2003 door DTe verrichte ‘audits’ onder 45 netbeheerders van de elektriciteits- en gasnetten bleek dat, op twee bedrijven na, de netbedrijven voldoen aan de eisen die de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet stellen aan de onafhankelijkheid van de netbedrijven ten opzichte van de elektriciteitsleveringsbedrijven. DTe doet vervolgonderzoek naar deze twee bedrijven.
Na het faillissement van EnergyXS heeft DTe een onderzoek ingesteld. Op basis van dit onderzoek heeft DTe geadviseerd om de coördinatie van de noodlevering uit te besteden aan de landelijke netbeheerder van het hoogspanningsnet, TenneT. Zo wil DTe voorkomen dat in een dergelijke situatie de regionale netbeheerder de commerciële handelspartij binnen het eigen concern, kan bevoordelen door het uitwisselen van
klantengegevens.
DTe paste in 2003 haar technische voorwaarden aan om het vrijkomen van de energiemarkt voor kleinverbruikers in 2004 mogelijk te maken. Daarnaast bereidt de NMa een campagne voor om
consumenten en kleine zakelijk afnemers voor te lichten over de mogelijkheden die zij medio 2004 krijgen.
De NMa beoordeelde in 2003 twee concentraties in de energiesector. In februari verleende de NMa toestemming voor de overname van Remu door Eneco, omdat door de fusie geen economische machtspositie zou ontstaan of worden versterkt. In december legde de NMa voorwaarden op aan de overname van Reliant door NUON. Naar het oordeel van de NMa dreigden door de samenvoeging van deze elektriciteitsbedrijven te sterke marktposities te ontstaan op de Nederlandse elektriciteitsproductiemarkt.
Door het diepgaande onderzoek in deze zaak was er geen ruimte, maar ook minder noodzaak, voor een apart sectoronderzoek.
Financiële sector
In april 2003 rondde de NMa een onderzoek af naar de hoogte van de pintarieven (de prijs die de detailhandel moet betalen) en concurrentiebeperkende afspraken door Interpay en de daarin aandeelhoudende banken. De NMa beslist in 2004 over een sanctie.
In 2003 startte de NMa met de Monitor Financiële Sector, waarbinnen zij economisch onderzoek doet naar de werking van financiële markten en de risico's voor de mededinging. De eerste monitor is gepresenteerd tijdens het NMa-symposium ‘De stand van de mededinging in de financiële sector’. Specifieke aandacht is er in de monitor voor twee belangrijke deelmarkten: de betaalmarkt en de markt voor schadeverzekeringen. De Nederlandse betaalmarkt kenmerkt zich door een hoge concentratiegraad en aanzienlijke
toetredingsdrempels, zoals de hoge overstapkosten voor klanten, waardoor het voor nieuwkomers moeilijk is om klanten van andere banken te winnen. Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat de structuur van de schadeverzekeringsmarkt als geheel de concurrentie belemmert. Een uitzondering hierop zijn de markten voor rechtsbijstand en exportkredietverzekeringen. Kenmerkend voor deze markten is de middelmatige tot hoge concentratiegraad. Daarnaast blijken de toetredings- en overstapdrempels hoog te zijn, aangezien voor toetreding tot deze markten zeer specifieke kennis is vereist. Hieruit blijkt dat nader onderzoek naar de concurrentie nodig is.
In 2003 beoordeelde de NMa 7 fusies en overnames in de financiële sector.
Andere sectoren
De NMa richtte zich in 2003 niet alleen op de genoemde sectoren. Hierna volgen resultaten van een aantal andere activiteiten. Eind 2003 besloot de NMa haar onderzoek in de telecomsector naar mogelijke excessieve afwikkeltarieven voor bellen van vast naar mobiel te staken, omdat vijf mobiele telefonieoperators deze tarieven vanaf 1 januari 2004 in drie stappen met vijftig procent verlagen. Door uitspraken te doen in geschillen tussen marktpartijen heeft OPTA al eerder geprobeerd de afwikkeltarieven omlaag te brengen. Dit stuitte op bezwaar van de rechter. De NMa heeft toen, in goed overleg met OPTA, het stokje van OPTA overgenomen en heeft haar onderzoek voortgezet naar de mogelijk excessieve hoogte van de
afwikkeltarieven. Gezien de aan de NMa en OPTA door marktpartijen toegezegde forse prijsverlaging staakt de NMa nu dit onderzoek. Nederland behoort tot de landen met de hoogste afwikkeltarieven in Europa.
De NMa legde boetes op aan acht groothandelaren in garnalen en aan vier Nederlandse, drie Duitse en een Deense producentenorganisatie voor de garnalenvisserij. Zij overtraden het Europese en Nederlandse kartelverbod door van 1997 tot eind 2000 onderling afspraken te maken over beperking van de vangsthoeveelheid van Noordzeegarnalen en over minimumprijzen.
In de schoonmaakbranche werden boetes opgelegd voor het afgeven van een prijsverhogingspercentage aan de branche van 1998 tot medio 2000.
Twee brancheverenigingen in de rijwielbranche kregen een boete vanwege het advies geen zaken te doen met twee aanbieders van bedrijfsfietsen en vanwege het afgeven van adviezen aan de aangesloten
detailhandelaren over onder meer prijzen, kortingen en marges.
Op de laatste dag van 2003 legde de NMa een boete en een last onder dwangsom op aan een leverancier van fokstiersperma. De leverancier maakte misbruik van zijn machtspositie door veehouders aan zich te binden via drie kortingsregelingen voor de afname van fokstiersperma.
De NMa maakte in 2003 ook rapport op over prijsafspraken in het wegtransport van zeecontainers en de belemmering van toetreding in de uitzendbranche.
Cijfers 2003
16 rapporten (2002: 9) vanwege het redelijke vermoeden dat de Mededingingswet is overtreden
14 zaken (2002: 6) waarin boetes zijn opgelegd voor in totaal EUR 135,5 miljoen (2002: EUR 99,6 miljoen) 35 verzoeken (2002: 46) om ontheffing van het kartelverbod afgerond
221 klachten (2002: 184) over overtredingen van de Mededingingswet behandeld
71 besluiten (2002: 66) op meldingen van concentraties (fusies, overnames en joint ventures) 2 vergunningen (2002: 1) geëist voor een concentratie (waarvan 1 niet aangevraagd)
1 vergunning (2002: 0) onder voorwaarden verleend voor een concentratie 18 methodebesluiten DTe (2002: 17)
346 uitvoeringsbesluiten DTe (2002: 329) 43 handhavingsbesluiten DTe (2002: 29)
62 adviezen (2002: 20) DTe aan Minister van Economische Zaken 9 rechtsoordelen Vervoerkamer (2002: 3)
47 bezwaren (2002: 61) in mededingingszaken afgerond 97 bezwaren (2002: 125) in DTe-zaken afgerond
Een meer uitgebreid overzicht van de voorlopige kerngegevens van de NMa over 2003 is te vinden op de
3. NMa-agenda 2004
3.1 Inleiding
In de NMa-agenda 2004 geeft de NMa aan welke sectoren en thema’s in dit jaar specifieke aandacht krijgen en welke criteria zij hanteert ten aanzien van eventueel optreden. De agenda bevat uiteraard geen concrete handhavingsplannen. Volledige openheid kan de onderzoeksbelangen immers ernstig schaden.
De NMa-agenda is dit jaar voor het eerst tot stand gekomen na een consultatie van de buitenwereld waaronder diverse belangenorganisaties en wetenschappers.
3.2 Aandachtsvelden
In deze paragraaf komen de aandachtsvelden van de NMa voor 2004 aan de orde. Dit zijn gebieden waaraan de NMa dit jaar specifiek aandacht schenkt.
De NMa benadrukt dat bij de genoemde aandachtsvelden niet a-priori sprake is van een concreet vermoeden van een overtreding van de wettelijke regels. Met het benoemen van de aandachtsvelden wil de NMa in een vroeg stadium de concurrentievraagstukken met betrekking tot een markt of thema in kaart brengen. Bij de selectie van de aandachtsvelden neemt de NMa de volgende aspecten in overweging:
- Marktstructuur en marktgedrag - Maatschappelijk belang
Een sector of thema verdient specifieke aandacht van de NMa als de marktstructuur al bij voorbaat
concurrentieverstorend gedrag dreigt te bevorderen. De oorzaak daarvan kan liggen in omstandigheden als een beperkt aantal marktspelers, hoge toetredingsdrempels, een gebrek aan transparantie, asymmetrische informatie (de ene marktpartij beschikt over meer relevante informatie dan de andere) en verticale en horizontale relaties tussen marktpartijen. Daarnaast kunnen wettelijke bepalingen en zelfregulering de concurrentie beperken. Ook signalen over het feitelijk gedrag van marktpartijen zijn in dit verband relevant.
Het maatschappelijk belang is de tweede belangrijke factor in de afweging of de NMa aan een sector of thema specifieke aandacht schenkt. Belangen worden door de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid (WRR) als maatschappelijke belangen gezien als hun behartiging voor de samenleving als geheel gewenst is. De regering stelt met betrekking tot concurrentievraagstukken beleidsprioriteiten vanuit het maatschappelijk belang. De gezondheidszorg en de energiesector zijn voorbeelden van sectoren waar de wetgever gereguleerde marktwerking wil introduceren zonder dat concurrentie leidt tot ongewenste risico’s voor toegankelijkheid, voorzieningszekerheid en kwaliteitsniveau. Deze beleidsprioriteiten werken door in de selectie van aandachtsvelden van de NMa. Op deze gebieden is de NMa extra alert. Ook kan de NMa vanuit haar ervaring en expertise aangeven onder welke omstandigheden en randvoorwaarden specifieke markten het beste werken.
De NMa kiest op basis van de bovengenoemde criteria voor de volgende aandachtsvelden in 2004:
sectoren
- Energiemarkten - Financiële sector - Vrije beroepen - Gezondheidszorg
sectoroverstijgende thema’s - Aanbesteden
- Inkoopmacht
Op de energiemarkten wordt specifiek toezicht gehouden door de DTe, als sectorspecifieke kamer van de NMa. De DTe zal zich in het bijzonder richten op de ‘wholesale’ markt. In een advies aan de Minister van Economische Zaken zal hij de ontwikkelingen op die markt in kaart brengen en aangeven hoe de effectiviteit van de marktwerking kan worden versterkt. Ook werkt DTe verder aan kwaliteitsregulering met betrekking tot de elektriciteitsnetten. DTe richt zich verder met name op de marktopening voor kleinverbruikers per 1 juli 2004. Eventuele problemen die met de marktopening gepaard gaan, moeten effectief worden aangepakt.
Uiteraard kan de NMa ook vanuit de Mededingingswet ingrijpen in deze markten. De
mededingingsafdelingen van de NMa zijn nauw betrokken bij de activiteiten van de DTe, zeker waar
deelsectoren in de energiemarkten zijn of worden geliberaliseerd. Het is voor het succes van de liberalisering van groot belang dat de marktspelers geen afspraken maken over prijs en marktverdeling en dat de
toetreding van nieuwe leveranciers niet wordt gefrustreerd.
De financiële sector speelt een centrale rol in de Nederlandse economie. Delen van de sector kenmerken zich door een hoge concentratiegraad en een hoge mate van ondoorzichtigheid en onderlinge verwevenheid. Deze constatering en het belang van de consument bij het goed functioneren van de betalingsmarkt hebben geleid tot het besluit deze sector te analyseren. Zo is in november 2003 de eerste uitgave van de Monitor Financiële Sector (MFS) gepubliceerd, met een analyse van diverse markten binnen de financiële sector. In 2004 richt de MFS zich onder meer op de effectenhandel, de verzekeringsbranche en het intermediair.
De markten van vrije beroepen zoals notarissen en advocaten zijn van oudsher sterk gereguleerd en kennen vaak hoge toetredingsdrempels. Bovendien bestaat vaak een aanzienlijke informatievoorsprong van de dienstverlener ten opzichte van de klant. De NMa kan de concurrentie in de vrije beroepen bevorderen door de Mededingingswet toe te passen.
In de zorgsector is sprake van voorzichtige introductie van gereguleerde marktwerking. De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft daartoe voorbereidingen getroffen tot de oprichting van de
Zorgautoriteit in 2006 die op termijn als kamer bij de NMa zal worden ondergebracht. De NMa heeft in deze sector de Mededingingswet toegepast en zal dat ook doen in 2004. Ook zullen deelmarkten worden
geanalyseerd. Afgelopen week zijn twee visiedocumenten gepubliceerd over AWBZ-zorgmarkten en over concurrentie in de ziekenhuissector.
De NMa besteedt in 2004 specifieke aandacht aan markten waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten via een aanbesteding. In 2002 en 2003 heeft de NMa al veel aandacht besteed aan aanbestedingen in de bouwsector.
Daarbij is gebleken dat sprake is van verhoogde risicofactoren. Aanbestedingen in de bouw houden de aandacht, maar de NMa verbreedt haar aandacht naar andere markten waar aanbesteding een centrale rol speelt. De NMa heeft het voornemen ook daar haar onderzoeksactiviteiten te intensiveren indien sprake is van verhoogd risico.
De NMa schenkt in 2004 ook aandacht aan het thema inkoopmacht. Van inkoopmacht is sprake wanneer relatief veel macht ligt bij het afnemende bedrijf in relatie tot de leveranciers, bijvoorbeeld leveranciers uit het midden- en kleinbedrijf. De NMa gaat inkoopmacht verder analyseren. Bezien wordt wanneer gebruikmaking van inkoopmacht kan leiden tot een overtreding van het verbod op misbruik van een economische
machtspositie (artikel 24 van de Mededingingswet).
3.3 Criteria voor optreden
De aandachtsvelden geven de NMa inzicht in bepaalde sectoren en thema’s. Om markten goed te laten werken, grijpt de NMa zonodig in. Uiteraard maakt de NMa hierbij keuzes omdat zij niet alles tegelijk kan doen. Een belangrijke vraag is wanneer de NMa ingrijpt in een bepaald geval. De NMa hanteert een set criteria om te bepalen welke mogelijke overtredingen van wettelijke regels worden opgespoord en bestreden.
De criteria hangen nauw met elkaar samen en kennen geen rangorde.
De vragen met betrekking tot de criteria zijn:
1. Wat is het economisch belang?
2. Wat is het consumentenbelang?
3. Wat is de ernst van de overtreding?
4. Is optreden van de NMa doelmatig en doeltreffend?
Het economisch belang wordt gewaardeerd aan de hand van de relevante markt (omvang) en de impact van de overtreding op de relevante markt. Deze waardering geeft een beeld van de directe economische schade die de overtreding veroorzaakt of heeft veroorzaakt. Overtredingen die nog steeds voortduren krijgen een hogere prioriteit dan overtredingen die in het verleden hebben plaatsgevonden.
Het consumentenbelang wordt meegenomen in de afweging indien optreden van de NMa zich direct
‘uitbetaalt’ in de vorm van lagere prijzen, betere kwaliteit of verruiming van de keuzemogelijkheden voor de consument als eindgebruiker.
De ernst van de overtreding heeft betrekking op de aard van de overtreding. ‘Hardcore’ kartels, zoals prijs- en marktverdelingsafspraken, zijn voorbeelden van ernstige overtredingen.
Bij doeltreffendheid van het optreden beoordeelt de NMa hoe reëel het is of zij met haar optreden haar doel kan bereiken. Bij doelmatigheid gaat het erom of de inzet van middelen in verhouding staat tot de opbrengst.
Belangrijke vragen die hierbij spelen zijn: heeft de zaak een belangrijke signaalfunctie naar andere marktspelers en markten, is een andere overheidsinstantie misschien beter toegerust om een zaak op te pakken en in hoeverre beschikt de NMa over concrete aanwijzingen. Aanwijzingen kunnen komen vanuit klachten, maar ook vanuit de marktspelers zelf; de NMa heeft hiertoe de clementieregeling opgesteld.
Als gevolg van de modernisering van het Europese mededingingsbeleid gaan de Europese
mededingingsautoriteiten vanaf 1 mei 2004 nauwer samenwerken. De NMa is vanaf dat moment verplicht het Europese mededingingsrecht toe te passen. De Europese dimensie zal bij het stellen van prioriteiten daardoor een steeds belangrijkere rol spelen.
3.4 Consultatie
De NMa heeft een consultatieronde georganiseerd om de buitenwereld actief te betrekken bij het vaststellen van in deze NMa-agenda opgenomen prioriteiten. De vragen in de consultatie waren specifiek gericht op de aandachtsvelden en de criteria voor het optreden van de NMa.
De consultatie heeft veel waardevolle suggesties opgeleverd en duidelijk gemaakt dat er draagvlak is voor de huidige koers van de NMa wat betreft de keuze voor diverse aandachtsvelden in 2004. Dit geldt eveneens voor de wijze waarop de NMa komt tot de beslissing om wel of niet in te grijpen in een sector. De reacties op de consultatie heeft de NMa gepubliceerd op haar website.
De NMa heeft de criteria voor de keuze van aandachtsvelden naar aanleiding van suggesties aangepast. Het begrip economisch belang is verruimd naar het begrip maatschappelijk belang. Gevolg hiervan is dat niet alleen gekeken wordt naar de omvang van de sector in economische termen maar dat ook wordt gekeken in hoeverre een specifieke sector of thema de samenleving raakt. Signalen vanuit de samenleving en de politiek zijn daarbij richtinggevend.
In verschillende reacties is opgemerkt dat de NMa zich terughoudend moet opstellen op gebieden waar nog politieke besluitvorming moet plaatsvinden of waar de politiek heeft besloten vooralsnog geen marktwerking te introduceren. De NMa heeft besloten in haar definitieve agenda de spoorsector niet te noemen als haar prioritair aandachtsveld. De Minister van Verkeer en Waterstaat heeft aangegeven dat de periode tot 2007 wordt gebruikt voor rust en herstel. Uiteraard zal de Vervoerkamer na inwerkingtreding van de Spoorwegwet en de Concessiewet vanuit haar wettelijke taken toezicht houden in deze sector. Het gaat onder meer om het waarborgen van een eerlijke non-discriminatoire toegang tot de railinfrastructuur voor vervoerders.
De vrije beroepen zijn als prioritair aandachtsveld toegevoegd. De suggesties van respondenten en andere signalen geven aanleiding tot specifieke aandacht. De politiek wil de concurrentie in veel van deze beroepen bevorderen, maar er bestaan nog vele obstakels voor goed werkende markten. Voorbeelden zijn hoge toetredingsdrempels en gebrek aan transparantie.
De NMa zal volgend jaar de resultaten van deze agenda bekendmaken. De NMa informeert u dan ook over de prioriteiten voor 2005.
