Na Frankrijk en Benelux

Na Frankrijk en Benelux

nu een complete reisgids voor Italië

Om 'La Bella ltalia', van oudsher een uitverkoren land voor vakantie en ontspanning, voor berg- en watersport, voor historische en culturele verken- ningen op doeltreffende wijze voor de vakantieganger te ontsluiten is 'Lannoo's toeristische atlas Italië' een ideale gids. In één band zijn samengebracht : een reisatlas, bestaande uit 13 dubbelzijdige, zeer duidelijke landkaarten en, alfabetisch gerangschikt een beschrijving van alle belangrijke plaatsen en natuurlijke bezienswaardigheden.

Het geheel is geïllustreerd met meer dan 800 kleur- foto's en ruim 100 plattegronden.

Een schitterend boek, dat zowel voor de automobilist als voor de minder gehaaste toerist, minnaar van kunst en geschiedenis, van stads- en natuurschoon, een handzame en betrouwbare gids zal zijn.

832 blz. rijk geil/ustreerd - Gebonden - 1 49.50

In dezelfde reeks

LANNOO'S AUTOBOEK BENELUX Derde druk -288 blz. - Geb. -1 39.90

LANNOO'S AUTOBOEK FRANKRIJK Tweede druk - 416 blz. - Geb. - I 47.50

~ lannoo

Standaard Uitgeverij en Distributie I Etten-Leur

2

Vrijheiden

· ·oemoératie ,·

veertiendaagse uitgave van de VVD

Nummèr1212

1'5juni 1979

Het eet~olg~e nt~J11mer

veischijnt (!p 29 i!JJ'!Ï. Î(opij l.litetliik·i!"'end•n ojrt9jl.lni.

·,-;x :·.: .•)

Hoofêlredactêur: ·

V.Ht~fkemp

Redactie-adres:

Bijénmeent 135 1218 Gl(. Hilversum _{:y, ·_,}

A!>onilement~n:

'adfl1.illistràt!e ·

•: Al.gèmeery s.;;~ét~riaat ^{V\/ D}

l(oningjn"ltjlraç.llt ?7

251~ ~E •$ Gtav~nhagé Postre.kenlng 678~9 t.n.v, VVO Dén Haag.·

A<!resWijzigin~n /roeiden àan Algèm~n Secre.tariaat d.m: · tóèzendlng ·. gewij~igde '

, · adresband; ·· ··

~ . ,.':..' _,-1: -.

_;;; '.;_~; ;'· i{·_

A~nnifmenten_{. ~j' -:~- ' ·.'i '} ,

voor nièt~.vVD-Iedefl

· i11 ~;5<? ~r ~i( .

,. <"''-: "' • '' ' <{

><·. f .. _···., .. · _:;:-,~>: '.<.' ,, ^{> ;•'}

•

A~J~~~~~~-~~~Jt)j~ti$

~-

, ' ""'. .·. '

Bureau Van Vliet .b.v.

Postbus ,io '. .~ "'

2040 AA Zandvoort Tel. 025:()7 -4745 ·

t ..

Druk

Tef! Brink M~PP!'I b\,.

<0: . • •'•' ·j.':''f-!:.:.:/ ~;

. Algê~ntee" > . ' Secretariaat

-,.<,:0 Koninginnegracht 57 251~AE DenH~Jag Tel. 070-614121 .o

· Postrèfl:ening 67880

· t.n.v. vvp ^{Den Haag.}

Foto voorpagina:

Minister L. Ginjaar neemt de tijdelijke functie van straatveger waar tijdens de milieu-actie in Delft in het kader van de Europese verkiezings- campagne. Zie ook pag. 13. ·

Verder in dit nummer:

Commentaar op de Europese verkiezings- uitslag. Pag. 3 ^en 4.

Europese verkiezings- cijfers. Pag. 5 t/m 8.

Interview met

burgemeester mevrouw Corver-V án Haaften van Soest, door Hans de Bie.

Pag. 10.

Liberale jongeren blijken bereid zich in te zetten.

Pag. 11.

Politiek -journalistieke herinneringen, door A.W. AbspoeL Pag. 14 en 15.

Vrouwen in de VVD.

Pag. 17.

Mijn opinie is ...

P.ji~ g. 20 en 21.

VVD van A tot Z.

Pag. 23.

door mr. J. G. Rietkerk

Opgaande lijn

De uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parle- ment heeft niet aan al onze verwachtingen voldaan.

Graag hadden wij gezien dat ook mevrouw Rogaards ais nummer vijf straks de gelederen van de liberale frac- tie in het Europees Parlement was gaan versterken.

Dat heeft niet zo mogen zijn. Daar staat tegenover dat wij toch met een Europees zeer sterke ploeg die arena

gàan betreden.

Onder de inspirerende leiding van Kees Berkhouwer, onze 'grand old man' in Europa, heeft dè partij zich enthousiast ingezet om van deze verkiezingen een suc- ' , ces te maken en dat is niet zonder resultaat gebleven.

Blijkens de opiniepeilit)gen die in het najaat van 1978 en voorjaar 1979 zün gehouden, schommelden wij steeds tussen·de 14 en U%. Het VARA Nipo-onder- . zoek van eind mei taxeerde onze aanhang op 15,6 %.

Met de 16,2% bij de Europese Verkiezingen bleken wij weer beter uit de bus te komen, zodat de conclusie ge- rechtvaardigd lijkt dat wij ons weer in opgaaride lijn be- vinden. Ik ben ervan overtuigd dat dit ons allen zal kunnen inspireren om met ·onvermoeide ijver op de ingeslagen weg voort te gaan.

Wij hadden een goed Europees programma. Wij hadden dat opgesteld samen met alle andere h"berale partijen in Europa en de dynamische politiek die wij daarin voor- staan is bij de kiezers kennelijk goed overgekomen.

Wij kunnen daardoor vier ervaren parlementariërs in- zetten om onze idealen in Europa verder te verwezenlij- ken.

Versterking van de democratie en versterking van de sa- menwerking. Op al die gebieden waarvan steeds duide- Iijk blijkt dat een nationale aanpak ontoereikend is. Van hun werk hangt wel veel af voor Europa. De voor ons land Ia~e opkomst wijst uit dat de Nederlandse burgers nog onvoldoende in Europa geïnteresseerd zün. Dat is geen dramatische zaak. Het is pas de eerste keer dat wij directe Europese verkiezingen hebben uitgeschreven.

Het betekent wel dat het Europees Parlement in de ko- , mende jaren eensgezind zal moeten werken aan een

Europese politiek; Zo, dat bij de volgende verkiezingen waar gemaakt kan worden dat Europa ons allen aan- gaat.

Verheugend

Verheugend is ook dat wij niet minder dan 31.000 nieu- we kiezers op onze partij zagen stemmen. Verwonder- lijk is dit niet. Ons programma ontwikkelt een perspec- tief voor Europa dat juist ook de jongeren moet aan- spreken. In dit verband zou ik ook willen afreke.nen met het fabeltje dat de geringere opkomst, ook onder de jongeren, zo nadelig zou hebben gewerkt voor D'66.

Tenslotte -staat het de nieuwe kiezers gèheel vrij elke partij te kiezen die zij wensen. Van het totale aantal uitgebrachte stemmen Uit deze groep kreeg D'66 er

· 21.000. Dat betekent gewoon dat ons programma de jongeren meer heeft aangesproken dan D'66._Wat moet je trouwens met een fractie van twee in een parl~ent van 410 afgevaardigden. Juist omdat er in Europees verband nog zoveel moet word-:_n tot stand gebracht,

kan er alleen iets bereikl worden wanneer met geestver, wanten in andere landen tot een onderlinge samenwet;

king wordt beslofen. . ·'

V oor wat de betekenis voor de nationale politieke ver·

houding betreft hebben wij steeds gesteld dat de uit•

slag daarvan geen directe gevolgen met zich mee zou brengen.

Het ging om Europese verkiezingen, waarbij afgeziell van de te verwachten lagere opkomst, ook de kleinere partijen geen uitzicht op verkiesbare plaatsen hadden.

D'at geeft u~teraard een vertekening van het beeld voor de nationale verhoudingen. Als tussentijdse graadqteter hebben deze verkiezingen natuurlijk wel enige betekenis.

De Partij van de Arbeid heeft er daarentegen steeds op gehamerd dat de~e verkiezingen juist ook voor de natio- nale politiek vàn.grote betekenis zijn.

In. hun laatste advertenties voor .de verkiezingen werd dit nc)g eens onderstreept.

Bijzonder ongeloofwaardig was het dan ook na de verkiezinge.n van de heer Den Uyf te moeten horen dat uit deze uitslag geen consequenties voor de nationale politieke verhoudingen zouden• mogen worden getrok- ken.

Hij zat natuurlijk in grote moeilijkheden, omdat hij dan zou moeten vaststellen dat de oppositie van de PvdA met een verlies omgerekend naar het Nederlandse par·

tement van 5 zetels volledig had..gefaald. . Dit is des te opmerkelijker, omdat vlak voor de verkie- zingen vanuit de kring van de vakbeweging acties wa- ren aangekondigd tegen het kabinetsbeleid.

Die waren er duidelijk op gericht de Nederlandse bur- ger, ook bij de Europese verkiezingen, tegen de huidise regeringscoalitie te mobiliseren. Zonder de betekenis van deze uitslag voor onze nationale verhoudingen te overtrekken, mag met voldoening worden vastgesteld dat die bewuste aanval op het.kabinetsbeleid volledig is mislukt en dat de kiezers zich niet voor dit nationale karretje hebben laten spannen. In tegendeel, als de analyses juist zijn heeft juist de aanhang van de heer Den Uyl hem bij die opzet in de steek gelaten. Dat geeft ons nieuwe moed om op de ingeslagen weg . verder te gaan. Er moeten de komende weken belangrijke beslis- singen worden genomen. De sociaal-economische pro- blemen waarvoor wij staan zün niet gèring. WJj ver- wachten van dit kabinet een standvastige houding om met het landsbelang als enige doel voor ogen het inge- zette beleid met kracht te verdedigen en voort te zetten.

Onze economie moet weer gezond gemaakt worden.

Juist in het belang van de werkgelegenheid en van de so- ciaal zwakkeren •. Het zal nodig zijn dat wij bij de ver- minderde economische groei en met het oog op groeien- de energieproblemen over de hele linie tot matiging i-.

de inkómensontwikkeling komen. Het kabinet mOet daarom vasthouden aan de ombuiging van de collec- tieve lastendruk, omdat die sector tot haar eerste verant-

woordelijkheid behoort. · · ,

Daarnaast zal, hoe moeilijk dat ook is, er alles aan ge- Venolg op pagina 8

---~~·~---

_~-

VVD-kwartet voor Straatsburg

·· Davier WO-kandidaten

· · die in de fractie van de Europese ·

·Liberaal-Democraten zijn gekozen.

V.l.n.r. Cornelis Berkhouwer, Hans Nord, Hendrik Jan Louwasen Aart Geurtsen.

Liberalen h·andhaven zich redelijk

door Florus. Wi.f_.senbeek Een duidelijke overwinning van de christen-democraten leverde de Europese verki~zingsstrijd op. De chris- ten-democraten deden het vooral erg goed in West- Duitsland, Italië en de Benelux. De socialisten hebben overal terrein verloren met uitzondering van Frankrijk, waar ze zich wisten te handhaven. De liberalèn hebben zich redelijk gehandhaafd. Ze hadden in het oude par- lement elf procent van de zetels, in het nieuwe veer- tig van de 410, d.w.z. 9,7 procent.

Het verlies werd met name veroorzaakt in Groot-Brit- tannië waár we met 13,4 procent geen zetels behaalden.

Onze voorzitter Gaston Thorn verloor zijn regerings- meerderheid, maar wist het liberale stemmenaandeel in Luxemburg op het hoogste percentage ooit behaald te

brengen. '

De in de· VVD graag geziene ·wmy de Clercq verloor . iets aan het Tindemans-effect. De grote liberale winst, waarvan we nog moeten zien hóe groot die is, komt uit Frankrijk. Het Nederlandse resultaat werd zoals ik

f voorzien had, maar stelde toch teleur.

De publieke belangstelling in deze campagne was niet

· ovetdonderend en dat zou wel eens zijn weerslag gevon- den kunnen hebben in het opkomstpercentage, Op zichzelf is dat bedroevend en zelfs gevaarlijk, omdat dat een excuus zou kunnen opleveren voor de Raad van Ministers om zich weer niet al te veel aan het Europees Parlement gelegen te laten liggen.

4

Ook in eigen. kring is het opgevallen dat er wat minder affiches in de huizen hingen dan gebruikelijk (terwijl daarvan juist een zo gunstig verspreidingsetreet uitgaat), ook was de belangstelling voor spreèkbeurten wel eens wat minder. Zelf heb ik er in deze campagne in alle lan- den van de EG zo'n vijftig gehouden, twee ervan zal ik niet snel vergeten: De Haagse avond op 31 mei in de Ridderzaal was een overdonderend succes, met meer dan 500 aanwezigen en een perfecte organisatie; de an- . dere bijeenkomst was geheel onvoorbereid en vond

plaats in een dorpje in Noord-Devon, waar ik samen\

inet de plaatselijke kandidaat mijn vriend Aza Pinney en' zijn vrouw gevraagd werd in een nonnenklooster iets over Europa te komen vertellen, met als resultaat zeker

30 libèrale stemmen. ·

Het mag hier ook wel eens vermeld dat vooral onze lijst- aanvoerder Kees Berkhouwer een enorme inspanning geleverd heeft en onafgebroken op pad is geweest, ik hoop dat zijn stembanden weer wat bijgekmnen zijn.

Donderdag 14 juni hielden we onze eerste bestuursver- gadering van de Federatie na de verkiezingen, behalve met napraten hebben we ons daar be1iggehouden met de iidmaatschapsaanvraag van de Ierse Democratische Partij, die met ons programma aan de verkiezing deel- nam en met het volgende Congres. U ziet we gaan ge- woondoor ...

•

Euronationale ~erkie~ingen, cijfers en analyses

van een medewerker

V oor het eerst in de geschiedenis van 'Europa zijn er verkiezingen gehouden voor een parlement waarin af- gevaardigden van negen landen van dit werelddeel zit- ting zullen krijgen. Hiermee is de mijlpaal bereikt waarover het programma van de Europese Liberalen spreekt. Maar of de woorden van de voorzitter van het Europese parlement in 1976, toen de Europese landen het eens werden over de zetelverdeling in het nieuw te kiezen parlement, Spénale, al bewaarheid zijn gewor- den, moet nog worden afgewacht. Hij kwam· toen tot de conclusie dat er voortaan alleen nog maar gesproken kan worden van "Europese burgers" in plaats van "na- tionale".

Wat dat betreft moet er nog heel wat gebeuren. Als je iiet hoe de verkiezingsstrijd gevoerd is en hoeveel kies- gerechtigden het af hebben laten weten, dan mankeert er 'nogal wat aan dat Europese burgerschap. De ver- traging in de ratificatie van de Akte die de Europese verkiezingen moest regelen in diverse landen, maakte het al onmogelijk de geplande datum voor de verkiezingen in 1978 'aan te houden. Het werd 1979 en de verkie- zingsstrijd stond vooral in het teken van nationale tegen- stellingen of het moest zijn dat de anti-Europese gezind- heid in het' strijdperk werd gebracht. En zover gelijk- gezinde partijen in Europa het eens zijn geworden over een gemeenschappelijk programma, speelde dat in de verkiezingsstrijd bij de meeste partijen nauwelijks een

rol. · ·

Ook uit de commentaren op de verkiezingsuitslagen die Europese en andere parlementariërs op de beeldbuis ten beste gaven kon je dikwijls niet veel meer opmaken dan dat men zich zorgen maakt over de opkomst van de kiezers, de invloed van de geringe opkomst op de stembusuitslag en de gevolgen van de uitslag voor de binnenlandse politiek. Mevr. Van den Heuvel verklaar- de er trots op te zijn dat zoveel potentiële PvdA-kiezers kennelijk liever thuis waren ·gebleven dan hun stem voor een machteloze discussieclub uit te brengen. Ook andere kandidaten voor het Europese parlement meld- den dat alleen te zijn uit weerzin tegen de Europese Gemeenschap, en in Denemarken zijn er zelfs vier van dergelijke· kandidaten gekozen, daarmee het bestaans- recht van het door hen betwiste parlement legitime-

rend. '

VVD-lijstaanvoerder Cornelis Berkhouwer ziet in deze anti-stemming dan ook een van de oorzaken voor de ge- ringe opkomst. Maar hij tilder daar verder niet zo zwaar aan. Als het parlement over vijf jaar lieeft kunnen be- wijzen wat het waard is, komt die belangstelling er vanzelf wel, zo meent hij. Maar hij behoorde dan ook tot de liberale kandidaten die door Tom Planken van Den Haag Vandaag enbloc tot een "echte goede ploeg"

werd verheven voor wat, de Europese zaken betreft: de vier gekozenen zijn allen mensen met veel Europese ervaring, zo constateerde hij.

,Uitslagen

Nu de uitslag zelf. Wederom krijg je uit de media in binnen- en buitenland soms nauwelijks de indruk om welke verkiezingen het eigenlijk ging. Als men al enige aandacht besteedde aan de samenstelling van het· Eu- ropese parlement die daar uit volgt dan werd die toch dikwijls overvleugeld door politieke speculaties op bin- nenlands terrein. Zo doorgaande zullen de kiezers over vijf jaar nog slecht zijn ingelicht over het waarom van dergelijke verkiezingen. Om niet in dezelfde fout te ver- vallen dus eerst een overzicht van de zetelverdeling in de negen EG-landen: ·

5

West-Duitsland: (opkomst 65,9 %) SPD 34 (+I uit Berlijn) . CSU

CDU 32 ( +2 uit Berlijn) FDP (liberalen) Frankrijk: (opkomst 60,8 %)

Gaullisten (RPR) ·15 Socialisten en linkse Dem. Unie(UDF) 25 · liberalen

Italië: (opkomst 85,5 %) Democrazia Cristiana 30

Communisten 24

Socialisten 9

Neofascisten (MSI) 4 Sociaaldemocraten 4 Luxemburg: (opkomst 85 %)

Communisten Republikeinen Radikalen Liberalen

Proletarische Eenheid Prol. Óemocratie

Soc. Arbeiderspartij I · Dem. Partij (liberalen) Christelijk. Soc. Volks-

partij 3

Groot-Brittannië: (opkomst 32 %) . Cçnservatieven ' ~0 SchotseNationalisten

Labourparty I 7

Ierland: (opkomst 58 %)

Fianna Fail 5

FineGael 6

·I

Labour

Onafltankelijken Oenemarken:(opkomst47,2 %)

I.

8

4

22 1~ 2 3

·3 1 1

2

11

2 2

Sociaaldemocraten 3 Centrumdemocraten 1 Venstre(liberalen) 3 Partij v.d. Vooruitgang 1 Conservatieven 2 Soc. Volkspartij 1

België:(81 %) Christelijke Volkspartij Socialisten

Lijstverbond(anti-EG) 4

Liberalen

1 0 Vlaamse Volksunie 7 Francophonen 4

Nederland:(opkomst57,8 %)

CDA 10 VVD

PvdA 9 D'66

/ 1 2

4 2 Op grond van deze uitslagen en de reeds tot stand ge- komen verbindingen tussen gelijkgezinde partijen in Europa zou de samenstelling van het Europese Parle-

ment er als volgt uitzien: ·

Socialisten

Christendemocraten Liberalen

Conservatieven Communisten Europese democraten Overigen

111 zetels 102

47 61 44 24 21

Gezien de grote verscheidenbeid van opvattingen tussen personen die afkomstig heten te zijn uit gelijkgezinde partijen lijkt het echter wat voorbarig al direct aan het rekenen te gaan over mogelijke machtsblokken die .uit de verdeling van de zetels zou kunnen worden afgeleièl.

Zelfs het uitdelen van "politieke etiketten" waarover Henk Aben in het Algemeen Dagblad spreekt, lijkt een hachelijke zaak.

Nederland

De Nederlandse uitslag .werd voor alles gekenmerkt door de geringe opkomst. Je kon in de verkiezingsuit- zendingen van de NOS zelfs de stelling horcri verkon- digen dat de afgevaardigden eigenlijk geen mandaat van

..

de kiezers hebben meegekregen, maar dat is onz;in. In

- een democratie bepalen degenen die ·hun stem laten horen de politieke verhoudingen, althans t.a.v. het man- daat dat wordt gevraagd. De uitslag is dan ook alleen ten aanzien van dat mandaat geldig. Dat maakt het on- juist de uitslag door te trekken naar zaken die bij deze verkiezingen niet aan de orde waren zoals de binnen- landse politieke verhoudingen of bezuinigingsmaat- regelen van het kabinet Van Agt-Wiegel, zoals toch gretig is geprobeerd. Vóór. de verkiezingen vroeg de PvdA het vertrouwen in het kabinet duidelijk op te zeg- gen, er ná kwamen de woordvoerders van de partij

Percentages

11111•·

:rn

CDA '31.9 34.6 31.0 31.0 35.1 31.4

wo 18 14.9 10.0 14.4 17.0 15.6

49.9 49.5 41.0 45.4 52.1 47.0

PvdA 33.8 37.1 32.0 36.0 33.9 35.0 0'66 5.4- 10.6 6 .. 0 8.4 5.2 10.7

CPN 1.7 1.0 2.5 1.5

PPR 1.7 ·1.0 1.5 1.5

PSP 0.9 2.5 1.3

43.5 50.4 43.4

Over. 6.5 4.7 1.0 4.2 4.5 7.4 (ontleend aan het AD)

, Volgens dezelfde redenering zou het kiezersbestand van de VVD vooral bestaan uit beter gesitueerden met een betere opleiding, die eerder dan de socialistische achter- ban geneigd zouden zijn zich iets voor te stellen bij een Europees parlement. Een laag opkomstcijfer zou dan behoren bij een voor de PvdA ongunstige en voor de VVD gunstige uitslag, zoiets als de uitslag van de ver- kiezingen in Amsterdam en Rotterdam te zien geven.

'(tabellen 11 en lil) Of als het om forensenplaatsen gaat waar al die beter gesitueerden dan zouden wonen, is de uitslag van Heiloo (N.H.) het ideale voorbeeld. Opkomst 70,1%:

1977 1979 PvdA 22,5 17,8 VVD 31,5 35,0

Helaas voor de PvdA, er zijn ook andere voorbeelden:

gemeente Borger (Dr.), opkomst 68,4 % 1977 1979

PvdA 49,0 49,4 VVD 18,6 15;1

Tabel 11 laat een overzicht van een aantal PvdA- en VVD-"bolwerken" zien, ~wz. gemeenten met meer dan 50.000 inwoners walirbij het verschil tussen het percentage stemmen, uitgebracht op de PvdA en de VVD in 1977, (omgerekend in indexcijfers met de ge~

middelde uitslag van dat jaar = 100) tenminste dertig punten bedroeg. Volgens de hierboven vermelde rede.ne- ring zouden de PvdA "bolwerken" een geringe opkomst en winst voor de VVD moeten laten zien. Dat dat niet het geval is toont de lijst waarbij de indexcijfers in de laatste drie kolommen gecursiveerd zijn als ze liggen boven het gemiddelde van resp. 90,90 en 66. Wel scoor- . de de VVD in het algemeen gunstiger in die gemeenten

waar zij ook in 1977 de meeste stemmen haalde.

Tabel 111 geeft de stembusuitslagen voor de VVD in 1977, '78 en '79 in gemeenten van 50.000 eq meer, met

I '

6

I I

slechts tot de conclusie dat de jeugd en de arbeiders nu.

eentriaal geen belangstelling hebben voor zo iets vaags als een Europees parlement zonder bevoegdheden. De verliezen van de PvdA werden daaraan toegeschreven;

alleen de uitslagen van in de weken voorafgaande aan de verkiezingen gehouden enquêtes zouderi de juiste ver- houdingen in het land weergeven.

Hoewel de juistheid of onjuistheid van deze stelling moeilijk is aan te tonen zoals verderop nog zal worden aangetoond, is het misschien toch dienstig niet geheel de ogen te sluiten voor die verkiezingsonderzoeken, waarvan hier een overzicht volgt (tabel 1):

Zetels 2e Kamer

lntom.t lam• Hlpo/

"2:'

Propo• on- nrllle- I ARA IRA I RA rekenlil

....

7/8 mel'77 fellr.'79 mrt. 79 lpr. '79

34.9 35.61 49 47 48 49 55

16.5 16.14 28 23 22

.

51.4 51.75 77 70 70 72 80

31.4 30.39 53 55 55 53 47

8.3 9.03 8 13 13 13 13

1.8 1.72 2 4 3 3 2

1.6 1.62 2 2 2 2 2 -

1.7 ,1.71 1 2 3 3 2

44.8 44:47 66 76 76 74 66

3.8 3.78 6 4 4 -4 4

vermelding van de opkomstpercentages in die jaren.

Tabel IV laat hetzelfde zien voor Nederland als geheel, verdeeld naar de mate van verstedelijking. Uit de eerste

opsommin~ blijkt dat vooral de steden in het zuiden het ditmaal af hebben laten weten. Den Bosch scoort het trieste record met een opkomst van 44,8 %, maar als totaal boeken de grote steden de laagste opkomstcijfers.

Dat is echter niet alleen nu het geval, maar dat was het ook in '77 en' '78 zoals uit de tabel blijkt. De opkomst per provincie laat ook nogal wat verschillen zien (tabel V), maar ook wat dat betreft is er weinig nieuws onder de zon.

De stembusuitslagen per provincie worden weergegeven in tabel VI. Dat er met name iri het zuiden van enig ter- reinverlies sprake is blijkt hier en nog duidelijker uit tabel VII waar de stembusuitslagen zijn omgerekend tot indexcijfers met de uitslag van 1967 = 1QO. Het een en ander heeft tot gevolg dat het zwaartepunt van de partij zich weer enigszins naar het noorden verplaatst.

Dat blijkt het duidelijkst uit tabel VIII waar het aandeel van VVD-kiezers per provincie (gerekend naar de to- tale aanhang) vergeleken wordt met het totaal aantal kiezers per provincie.

Tot zover dit overzicht. Misschien komt het nog wel·

eens zover dat we het maken van een dergelijke analyse voor de stembusuitslag van heel Europa de gewoonste zaak van de wereld vinden. "Het nieuw gekozen Parle- ment beeft tot taak een echt Euraf)ees kiesstelsel tot stand te brengen dat een billijke vertegenwoordiging van alle politieke stromingen in de landen van de Gemeen- schap waarborgt," zo staat er te lezen în het verkiezings- programma van de Europese Liberalen.· Het is mogelijk dat we zullen moeten wachten op de Europese Unie waarna hetzelfde programma zegt. te streven. Met het rechtstreeks gekozen Parlement is de eerste stap gezet.

Opkomstçijfers per provincie ^TABEL v Diverse uitslagén TABEL IV

EP PS TK PS TK TK Percentage VVD Opkomst

1979 1978 1977 1974 1972 1971 percentage

1977 1978 1979 19Ti 1978 .1979

Gr. 61,8 83,6 88,5 79,0 85,4 82,4

Fr. 65,1 85,4 91,1 80,4 86,9 83,3 Plattelands gemeen-

Dr. 64,8 84,8 '90,5 79,0 85,4 82,0 ten 17,1 16,3 15,2 91,3 85,0 64,4

Ov. 66,1 85,9 91,5 80,5 87,0 83,5 Verstedelijkte

Ge. 59,9 81,3 89,4 76,0 84,5 80,0 plattelands-

Ut. 6Ó,O 79,9 88,4 76,3 84,4 79,5 gemeenten 15,1 13,7 13,0 88,9 81,1 S8,6 NH. 57,1 '77,9 86,9 ' 75,4 83,5 78,4 Forensen-

ZH. 56,8 78,0 87,1 74,0 82,7 78,2 gemeenten 26,0 25,3 24,0 89,9 81,8 61,4 Ze. 57,5 79,3 88,2 75,2 82,4 . 78,6 Steden tot 100.000

NB. 52,6 75,2 85,5 69,2 79,9 74,7 inw. 17,1 16,0 15,0 87,1 78,7 57,5

Li. 51,0 74,0 83,1 66,8 76,2 72,0 Grote steden 17,0 16,1 15,5 84,2 74,3 52,9 Totaal 58,7 79,1' 87,6 74,S 82,9 78,5

Diverse uitslagen TABEL m

Percentage VVD Opkomst percentage 1977 1978 1979 1977 1978 1979 TABEL IJ

Alkmaar 19,4 .18,8 20,5 87,7 73,4 S8,0

Invloed van opkomstcijfers ^Almelo 13,5 12,9 12,4 89,0 83,3 63,5 Alphen a/ d Rijn 22,6 21,8 20,0 87,6 78,4 57,1

~ ~

ê ^§

11 11

8

OI!. 0.

....

....

-

--

--

I ^...

2: ^0\ _.. ^1:10

.,

I

^.a

e _,3.

e e ^{0\ ... 0\} Deventer 16,2 1S,6 14,3 87,S 80,6 59,5 Ij .!! ^{0\ ... lil}

"'

-

i

8'

Almelo 126 75 93 92 7l Gouda 19,3 19,1 16,8 87,6 80,3 S7,1

Amstelveen 72 179 86 94 71 's-Gravenhage 24,2 24,0 23,4 83,7 72,8 52,8 Amsterdam 131 92 89 90 62. Groningen 14,4 14,1 13,3 87,2 81,0 S1,S

Assen 126 92 94 90 73 Haarlem 20,2' 19,2 18,1 86,3 76,7 56,8

Deventer 139 90 92 95 68 Haarlemmermeer 27,0 26,2 24,3 88,4 78,9 S8,S

'\. ^{Dordrecht 133 101 91 89 64 Heerlen} 13,5 11,0 9,8 80,7 70,S S1,8

Ede S8 ¹¹² 85 95 64 DenHelder 30,8 29,3 25,5 83,0 72,0 S1,4

Emmen 143 ss ^{96 91 67} Helmond 14,0 10,2 10,2 82,4 71,8 47,7

Enschede ^{131 83 92} 95 68 Hengelo 13,5 12,8 12,0 91,4 86,9 6S,1

Groningen 128 80 89 93 66 's-Hertogenbosch 15,0 12,8 12,0 81,S 70,1 44,8 Haarlemmermeer 74 151 88 90 66 Hilversum 24,4 24,0 23,1 86,& 78,5 S7,4 DenHelder 98 172 86 9S 66 Leeuwarden 12,6 11,8 11,4 89,1 83,6 62,2

Helmond 11S . 78 98 73 59 Leiden 18,4 19,5 17,4 86;8 73,3 56,3

Hengelo 111 7S 92 88 71 Maastricht 16,6 12,9 12,8 77,2 67,8 47,2

Hilversum 97 136 86 95 66 Middelburg . 16,7 15,9 14,2 87,7 78,1 S9,9 .

Leeuwardèn 140 70 92 90 70 Nijmegen 12,4 11,0 10,9 85,9 73,S 49,7

Nijmegen 108 69 88 88 58 Roosendaal en

Rotterdam 164 74 90 95 61 Nispen 18,1 15,0 14,6 83,5 '72,0 S0,5

Schiedam 149 74 93 87 64 Rotterdam 13,2 12,6 12,5 83,7 73,3 S1,0

Tilburg 109 79 86 81 59 / Ri]swijk 30,7 30,8 28,8 89,5 80,3 61,8

· Vlaardingen 139 81 85 93 61 Schiedam 13,2 12,5 11,7 87,7 79,0 S5,9

Zaansta4 122 87 90 91 65 Tilburg 14,1 11,7 11,5 80,6 69,6 48,4

Zeist 76 153 84 95 70 Utrecht 16,3 15,1 14,2 85,2 74,6 54,,S

Zoetermeer· 92 148 93 79 61 Velsen 19,9 19,2 18,7 8'8,3 80,4 58,2 Plattelandsgemeenten 78 95 95 89 70 Venlo .17,3 16,8 12,2 80,6 69,1 50,1 Verstedelijkte idem 84 84 94 86 66 Vlaardingen 14,6 14,3 13,7 87,7 19,S S3,9 F orensengj:Oleenten 79 145 88 92 68 Zaanstad 15,6 15,2 14,2 87,9 80,7 57,3 Steden tot I 00.000 inw. 108 95 91 88 66 Zeist 27,4 26,9 26,0 87,6 79,4 61,0·

Grote steden 125 9S 89 91 63 Zoetermeer 26,5 24,9 21,0 87,7 76,5 53,6 Gemiddeld Nederland 100 100 90 90 66 Zwolle 16,5 15,8 14,2 . 89,5 84,7 67,6

7

VVD-pércent~ges per provincie (cursief~ bov~mlandelijk _{' ' '} •.. , •,• gemiddeld!!) .. l,··: "• T ^AABL ' ^VI

1979 1978 1977 1974 1972 1971 1970 f967 1966 1963 19S9 1956 1952 1948 Gr.

Fr.

·Dr.

Ov.

Ge.

Ut.

NH:

ZH.

Ze.

NB.

Li.

To.

13,2 10,6 17,1 11,8 ' 15,8.

19,9 20,5 18,6 15,9 13,3 IO,S

14,2 11,S 18,4 12,6 16,3 21,4 . 21,2 19,4 16,S 13,S i2,I

14,4 12,3 18,2 13,2 17,3 22,1 21,'1·

19,9 17,3 1S,7 14,7

t14, 7 ,' 11,9 11,8: '. ,. 10,0 ' 19,0 . 15,2 14,0 10,8 18,9, 14,1 24,4 17!6 21,9 16,6 21,2 15,6

17,S 14,2 17,4 13,S IS,2 12,3

f

10,8 7,8 ' 13,5

8,0 10,0 1]3,3 12,3 12,2 9,9 7,1 S,2

11,9 8,2 15,,6 9,1 11,2 15,5 15,2 14,4

·10,8 8,1 6,2

12,0 8,1 14,0 8,1 9,7 13,1 13,1 12,9 f0,4 7,S ,' 5,0

11,9 7,6 15,0

7~9

9,0 11,7 12,6 12,8 9,3 S,2 3,5

13,1 8,1 15,5 8,0 9,3 12,3 13,7 13,2

9,3 . 4,1 2,3

16,0 WA 18,3 9,6 11,0 13,8 16,7 15,5 11,1 4,2 2,S 16,4 16,9 18,0 18,9 14,4 10,4 12,1 10,7 10,0 10,2 ^l 12,2

12,9 8,4 15,2 7,6 7,8 .9,3 l1,7 11,3 8,1 2,0 0;8 8,8

12,7 '8,6 14,8 8;5 8,4.

8,9 11,4 IJ,]

8,0 2,0 0,9

12,0 7,3 15,7 8,2 8,1 7,6 9,8 9,6 8,0 1,6 0,8 8,8 - 7,9

Indexcijfers van stembusuitslagen voor de VVD (1967 = 100)(cursief= bovengemidde1de) TABEL VII

1979 1978 1977' 1974- 1972 1971 1970 19tb 1966 1963 1959 I9S6 1952 1948 Gr:

Fr.

Dr.

Ov.

Ge.

Ut.

NH.·

ZH.

Ze.

.NB.

Li.

To.

110 129 122 146.

163 152 156 144 153 177 210 IS1

118 120 140 IS2 131 130 1SS 163 168 178 163 169 161 166 ISO IS4 158 166 180 209 242 \ 294 IS8 168

122 146 136 173 195 186 167 164 168 232 304 177

99 90· 99

123 96 101 109 96 111 133 99 112 146 103 115 134 JOl 118 127 94 ^.I 116 121 95 112 136 9S 104 180 9S 108 246 104 124 135 97 113

100 99 100 • 94 100 107 100 97 100 93 100 89 100 96 100 99 100 89 100 69 100 70 100 93

109 133 100 128 111 . 131 99 121 96 113 94 lOS 105 127 102 120 89 107

ss ^S6

46 so

9S 114 1(}7 104 108 94 80 . 71 91 88 92 27 16

106 106 106 105 8.7 68 90 86 77 27 ,18 82

100

90 112 101 83 S8 7S 74 77 21 16 7S.

Over- en ondervertegenwoordiging VVD per provincie (cursief= Oververtegenwoordiging) tABEL VIII

daan moeten worden om ook de particuliere sector tot de noodzakelijke inkomensmatiging te bewegen.

Alleen langs die weg is er perspectief op meer werkge- legenheid en handhaving van de grondslag voor onze

sociale voorzîerpngen. ·

Dat is de lijn die wij als fractie bij de beoordeling van het kabinetsbeleid zullen blijven volgen.

De uitslag van de Europese verkiezÎngen is hierbij voor·

ons allen een stimulans.

Graag wil ik ~ijn grote waardering uitspreken voor de ' enorme inzet die partij-afdelingen, -kader en propa- gandisten zich hebben getroost om . van deze verkiezin- . gen een succes te maken. Natuurlijk zijn Wij nog niet

helemaal tevreden met het resultaat. Het kan en moet nog beter. Als wij overal waar wij staàn er gezame~­

lijk de schouders onder blijven zetten, ben ik ervan over- tuigd dàt wij de opgaande lijn verder zullen kunnen

doortrekken. ·

e

Gr.

Fr.

Dr.

Ov.

Ge.

Ut.

NH.

ZH.

Ze.

NB.

Li.

4,3 3,S 4,6 3,0 3,3 3.5 8i0 S,8 12,3 12,0 6,7 8,1 16,6 21,0 22,0 25,1 2,S 2,4·

12,9 10,6 6,7 4,4

4,3 3,6 4,4 2,9 3,2 3,4 7,6 S,6 12,2 n,1

6,4 8,1 16,7 25,1 22,1 25,3 2,S 2,4 13,4 10,7 7,1 S,l

4,3 4,1 2,9 7,3 11,9 6,4 17,8 23,1 i 2,4 12,9

~.8

3,S 4,3 5,7 2,8 4,3 3,6 3,1 2,6 2,S

s,s 6,9 S,5 11,6 10,9 9,8 7,8 5,9 6,7 20,5 19,0 26,0 24,9~ 24,3 30,8 2,3 2,6 2,3 12,1 11,9 4,1 5,8 6,9 1,4