Mr. dr. C. Berkhouwer over de voetbaltoto

en

Zaterdag 16 jan. 1960 - No. 569

CCBATI

Mr. dr. C. Berkhouwer over de voetbaltoto

<Zie pag. 3J

Een verantwoording en ^een opmerking

Het gaat goed, maar het kan nog beter I

H et jaar 1959 is ook voor ons weekblad

"Vrijheid en Democratie" en zijn edities een goed jaar geweest. Bracht 1958 reeds vooruitgang, in 1959 steeg het aantal abonnementen opnieuw en de lezerskring breidt zich gestadig uit.

Voor een redactie is vooruitgang in abonne- menten- en lezerstal altijd een prettig iets. Zo ook voor de redactie van dit blad. Het geeft het gevoel, dat haar koers wel ongeveer de juis- te is.

Nochtans wil zij zelf voorop stellen, dat zij de omstandigheden ook mee heeft. Wie zaait op een onvruchtbare bodem mag zelf van nog zo goeden wille zijn, de oogst zal gering blijker.

te zijn of zelfs een volkomen mislukking.

Hetzelfde geldt trouwens voor het werk van de Kamerfracties (en thans ook voor dat van de ons geestverwante ministers). Ook voor on- ze Kamerleden was de geleidelijke vooruitgang sedert 1946/48 en was de s p r o n

g

vooruit in 1959 een kroon op hun arbeid, maár daar- voor gold en geldt eveneens: de tijd was rijp voor een goede vruchtdraging.

E

^r

is een langzaam, maar toch duidelijk

· en gestadig verminderend geloof in de noodzaak van confessionele partijvor- ming en een groeiende apathie tegen de verzui- ling van geheel ons maatschappelijk leven.

Daarnaast en tegelijk daarmede vermag het socialisme in een maatschappij, welke sociaal

"afgebouwd" raakt, weinig bezieling meer te wekken.

Ouderen, levend nog ten dele in de sfeer der strijdleuzen van weleer, mogen uit traditie de partij in groten getale nog trouw blijven, het jongere geslacht staat kennelijk vreemd tegen- over de socialistische doelstellingen.

Doelstellingen, die, ondanks pogingen tot aanpassing en gewijzigde program-formule- ringen, ietwat verweesd ronddolen in een maat- schappij, waar zij geen aansluiting meer vermo- gen te vinden bij de bestaande werkelijkheid.

* *

D at hier de kansen liggen voor een modern liberalisme, dat zijn tijd verstaat, is wel gebleken.

Het socialisme is naar onze overtuiging slechts een begeleidingsverschijnsel van be- paalde maatschappelijke omstandigheden en daardoor gedoemd te verschrompelen naarma- te die omstandigheden zich in gunstige zin ont-

wikkelen. ·

De grondgedachten van het liberalisme echter zijn onveranderlijk en in hun universaliteit on- verwoestbaar.

Niet deze grondgedachten zelf, maar haar uitwerking in de honderd-en-een gevallen in de dagelijkse praktijk van het politieke leven, vra"

gen een soepele toepassing in overeenstemming met gewijzigde omstandigheden en een wijs be- leid, dat gedragen wordt door een diep besef voor wat recht is en gerechtigheid.

De golf van antisemitisme, welke de wereld

h~eft

opgeschrikt, maar naar wij vurig hopen l1let meer dan een laatste stuiptrekking zal blij- ken te zijn van het vijftien jaar geleden met enorme krachtsinspanning gevelde monster, dat de wereld bedreigde, is in strijd met het

eerste beginsel van waarachtig liberalisme: dat van eerbied voor de menselijke persoon en de menselijke waardigheid.

W ij keren terug tot ons uitgangspunt.

Ook ons blad heeft een dienende func- tie.

Het wil allereerst de schakel zijn tussen de bij de V.V.D. aangesloten geestverwanten.

Brengt de jaarlijkse algemene vergadering de afgevaardigden en werkers uit het gehele land slechts eenmaal te zamen, ons blad is de permanente schakel, welke de zichtbare fami- lieband vormt tussen de meest actieve geest- verwanten in het gehele land.

M1·.

D. A. DELPRAT

lid van de Eerste Kame·t voo1· de V.V.D., voorzitter van de Kame·l' van Koophandel en Fabrieken te Amsterdam en o.a. oud-directeu1·

van

de

Stoomvaart Maatschappij "Nederland", die

op

zonelag 10 januari zijn 70ste verjaardag

mocht vieren.

Wij wensen onze bekwame en actieve geest- ve7·want gaarne toe, clat hij

z~in

vele activitei- ten nog ve?"Scheiclene ja1·en in dienst van het

algemeen belang zal mogen blijven stellen.

. . . 4 4 4 4 4 4 4 4 ' - + 4 4 4 4 4 4 . 6 & 4 4

Het beoogt in zijn artikelen niet alleen de li- berale geest vaardig te houden, maar ook de dingen van alle dag uit liberaal gezichtspunt te belichten.

Het heeft zijn vaste kolom met nieuws om- trent de Vrouwen in de V.V.D. en het tracht, met medewerking van de plaatselijke functio- narissen, zoveel de beperkte ruimte dit toelaat, een beeld te geven van de plaatselijke activitei- ten alom in het land.

En het wil bovenal het werk van de Kamer- leden naar voren halen, omdat zij het immers zijn, die de beginselen en doeleinden van de par- tij in 's Lands Vergaderzaal tot· staatkundige werkelijkheid moeten trachten te brengen.

* *

D e wekelijkse overzichten van het werk van onze Kamerleden, de vastlegging van hetgeen zij betoogd hebben en van hun uiteindelijke beslissing over voorgelegde ontwerpen en daarop ingediende amendemen- ten, zien wij als de eerste en voor de hand lig- gende plicht van een officieel partijblad.

In enigszins gewijzigde en naar wij menen:

verbeterde, opmaak hopen wij ook in het nieu-

we jaar deze rubriek voort te zetten en daar- mede velen van dienst te zijn.

Beschouwingen van redactieleden en mede- werkers mogen van waarde zijn, het zijn ten- slotte onze volksvertegenwoordigers, die de politiek "maken" en naar wier optreden en be- slissingen het publiek - en dus ook de kiezers en kiezeressen - de partij beoordelen.

Het kan onze propagandisten en alle werkers voor de partij niet genoeg op het hart worden gedrukt, dat het grote publiek weinig geeft om de dode letters van een program, maar, voor zover het over 's lands zaken nadenkt en een verantwoorde keuze wil doen, ziet en vraagt naar de daden van hun vertegenwoordigers in de openbare lichamen en dat het dus vóór alles zaak is, zichzelf een zo groot mogelijke bekend- heid op dit punt bij te brengen.

Gaarne en met 1.1adruk vestigen wij dan ook nogmaals de aandacht op de overdrukken van de wekelijkse "Flitsen van het Binnenhof", waarop men zich voor het minieme bedrag van J 2,50 per jaar bij het Algemeen Secretariaat, Koninginnegracht 61, 's-Gravenhage, kan abon- neren; die in de gratis daarbij verstrekte jaar- map kunnen worden verzameld en waarop jaar- lijks nog een zaken- en personenregister wordt bijgeleverd.

Voor sprekers, propagandisten en centrale- en afdelingssecretarissen is deze documentatie onmisbaar en voor vele anderen met belang- stelling in het parlementaire leven een waarde-

vol bezit. ·

*

·Dat wij deze week aan dit alles eens bij- zondere aandacht hebben gewijd, heeft een speciale reden.

In een vergadering van het dagelijks bestum•

van de partij met de dagelijkse besturen der Kamercentrales is onlangs gesproken over de mogelijkheid, de opgaande lijn in het abonne·

mentental ook voor 1960 te kunnen voortzet.

ten. Daar werd besloten aan de afdelingen, die geen collectief abonnement voor hunleden heb·

ben, de namen van de abonné's op "Vrijheid en Democratie" in hun afdeling op te geven, opdat deze besturen voor hun eventuele actie voor de uitbreiding van het aantal abonné's op ons par·

tij-weekblad over de benodigde gegevens be- schikken.

Deze opgaven zijn nu dezer dagen aan de af- delingsbesturen toegezonden.

In het belang van de partij hopen wij van harte, dat op de laatste dag van 1960 zal kun- nen worden vastgesteld, dat dit jaar voor ons blad een nog gunstiger beeld zal vertonen dan zijn reeds zo goedgunstige voorganger.

A.W.A.

ATTENTIE! ATTENTIE!

Luistert vrijc;'ag, 22 ianuari a.s., over de zender Hilversum 11 ( 298 m), van 19.30-19.40 uur naar

.,DE STEM VAN DE V.V.D."

Spreker: F. den Hartog, Lid van de Tweede Kamer der

Staten-Generaal.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 16 JANUARI 1960- PAG. 2

BEZITSVOR ING MOET INDIVIDU STERKER MAKEN

O

p 22 december j.l. heeft de Tweede Kamer de nota besproken met de plannen van de regering voor de eerst- komende vier jaren ter bevordering van de bezitsvorming. Woordvoerders van de VVD, KVP, AR en CH betuigden in prin- eipe gaarne hun instemming. Een grote meerderheid steunt dus de plannen.

Daarentegen had de PvdA zwaarwe- f,'ende bezwaren en de woordvoerder van de PSP verwierp de plannen volledig, tlmdat zij zijn gebaseerd op handhaving ''an het kapitalistische stelsel.

De socialist drs. J. M. den Uyl vond tle plannen tekortschieten omdat een be- tere bezitsverdeling alleen tot stand kan worden gebracht, doordat de overheid neemt van de rijken en geeft aan de ar- men. Daarvoor wenst hij verzwaring van belastingen, gepaard gaande met aan- zienlijke vergroting van het staatsver- mogen.

Afhankelijk van de concretisering van de plannen wilde drs. Den Uyl erkennen, dat ze "min of meer acceptabel kunnen zijn", maar belangrijker vond hij maat- regelen voor een betere bezits-verdéling.

*

* •

O

nze geestverwant mr. W. J. Geert- sema, die de denkbeèlden van de heer Den Uyl een niet te rechtvaardigen Ro bin Rood-methode noemde, zag de in- dividuele bezitsvorming als een noodza- kelijke aanvulling op de collectieve be- zitsvorming.

Er is langzamerhand een grote meer- derheid in de Kamer te vinden voor de stelling, dat het stelsel van collectieve sociale voorzieningen voltooid raakt.

Daardoor wordt het individu terecht be- schermd tegen de aanvallen va.n ziekte, ongevallen, ouderdom e.d. Dat is goed en dat is noodzakelijk.

Maar laten wij nu onze krachten er op richten het individu zelf sterker te ma- ken. Hij zal wapenen moeten hebben om eventuele andere vijanden te lijf te kun- nen gaan. Bezitsvorming is het wapen, waarmee men de massaficatie te lijf kan gaan, waarmee n~en zich vrijheid van beweging kan verschaffen en waarmee 1nen ruim baan kan maken voor het eigen verantwoordelijkheidsbesef, zelf- vertrouwen en gevoel van eigenwaarde.

*

* *

A

lvorens kritiek te uiten op d~ n~~a wilde mr. Geertsema dmdellJk zeggen, dat de VVD het probleem van de bezitsvorming als een uitermate belang- rUk vraagstuk beschouwt. Met de alge- l:.'!!l!lne uiteenzetting in de nota over de be- tekenis van de bezitsvorming kon hij in grote trekken akkoord gaan.

Maar hij had wel de indruk, dat de nota teveel de kool en de geit spaart.

Men kan met deze nota alle kanten uit.

De nota maakt de indruk, alsof de be- windslieden op het gebied van de bezits- vorming de gehele wereld plus hun vader tevreden willen stellen, of, om het in politieke termen te zeggen: de gehele wereld, plus de PvdA.

Veel aandacht wordt in de nota besteed flan de vraag: premieregeling of fiscale faciliteiten?

Nadat staatssecretaris Schmelzer in een bijdrage van zijn hand in het Ka- tholiek Staatkundig Maandschrift aan het begin van dit jaar, een pleidooi hield voor fiscale faciliteiten op korte termijn, en prof. Romme op het Overijssels appèl op 28 februari 1959, uitging van fiscale faciliteiten, aangevuld met een premie, kiest de regering nu primair voor een premieregeling.

Dat is een stap achteruit. Indien deze was gezet onder het kabinet-Drees, zou iedereen hebben gezegd: het is de PvdA, die haar wil heeft doorgedreven. .Maar juist in het kabinet-Drees was overeen- stemming bereikt, dat fiscale facilitei- ten zouden worden ingevoerd.

*

* *

O

nze woordvoerder pleitte voor de volgende regeling:

1. een premieregeling voor de groep tnet het laagste inkomen. Uit sociaal oog-

STALEN

KANTOORMEUBELEN

GISOLAMPEN

Grote meerderheid van Tweede Kamer steunt bezitsvormings- plannen • Mr. W. J. Geertsema in grote lijnen akkoord • Pleidooi voor fiscale faciliteiten naast premieregeling • VVD acht bezits- vorming uitermate belangrijk - Voornaamste voorwaarde: waar- devast geld en eerbiediging van bestaand bezit • Bezwaren van PvdA • Bezitsverdeling belangriiker dan bezitsvorming?

Mr.

W. J.

GEERTSEMA

. . . waardevast geld . . .

Flitsen van het

Binnenhof l

punt is dat volkomen aanvaardbaar en voor die groep ook het meest effectief.

2. · Voor de groep daarboven fiscale faciliteiten voor de opbrengst van be-

Deze Burger

sparingen. Ook al zijn de absolute bedra- gen, die men daardoor zou kri~gen, voor beide groepen gelijk, dan zal uit pro- pagandistisch oogpunt de waarde van fis- cale faciliteiten toch groter zijn.

3. Tenslotte moet er een groep zijn, die geen premie en geen faciliteiten krijgt. Als men boven een bepaald inko- men komt, behoort men van een derge- lijke, uit sociaal oogpunt genomen maat- regel niet te profiteren.

Ik ben bereid, aldus mr. Geertsema, die ogenschijnlijke onrechtvaardigheid te ac- cepteren, juist op grond van het sociale karakter va.n deze regeling, n~aar een premieregeling voor mensen tot een be- paald inkomen zonder een gelijktijdige invoering van fiscale faciliteiten voor een groep daarboven, zou voor mij zowel uit rechtvaardigheidsoverwegingen als op sociale gronden moeilijk aanvaardbaar zijn, want ook in de zogenaamde tussen- groep is het met de bezitsvorming dik- wijls niet zo schitterend gesteld.

• • *

D

e heer Geertsema wilde hierbij in het geheel geen uitspraak doen over de vraag of de gelijke behandeling van inkomen uit arbeid en van inkomen uit bezit, die de regering blijkbaar op zo hoge prijs stelt, op dit moment wel een feit is, en evenmin over de vraag of de premie aan de arbeiders voor het bouw- sparen dit niet scheef trekt of misschien nog schever trekt.

Deze discriminatiegedachte, die hier een beetje inzit, kwam ook bij hem op toen hij de regeling ten aanzien van de beleggingsmaatschappijen bekeek. Waar- om moeten de faciliteiten uitsluitend worden gegeven aan nieuw te vormen maatschappijen?

Men zal ook nog eens verder moeten bekijken of er niet meer geschikte maat- regelen zijn voor de middenstand.

Ten aanzien van de bedragen die op

heeft, ecm paa?' dagen geleden, aangezeten aan een maaltijd welks overi- gens smakelijke, gestrenge eenvoud tot een illuster festijn

w~1·d op-

heven door

de

hoge donde1·s,

die

daarbij aanwezig wa1·en: de heer Oud zelf, enige heuse volksvertegenwooTdigeTs _en leden van het Partijbestuur.

Het is voor een eenvoudig bU?·ger wel een bijzondere ervaring zijn brood

te

breken aan één tafel

met

vTouwen en mannen

die

aan de top van 't staatsbestel

de

stern des volks spreken: zijn brood

te

b1·eken en zijn gehakt

met

pannekoeken te verorberen temidden van meteo?·en- van-de-geest, wier namen hij herhaaldelijk in de krant ontmoet en wier vleselijke aanwezigheid,

om

niet

te

zeggen: aanraakbaarheid,

die

zelfde bal gehakt als het waTe verheft tot de staat van kip-met-appelmoes.

V oM een eenvoudig man is het

moeilijk

pannekoek

door de keel te

krii- gen onder het oog van een De Vos van Steenwijk of een Ten

Broecke

Hoekstra.

Dit is een jaarlijks terugkerend feest-vooT-de-geest, waaTbij het partijbestuur bevTiende volksvoorlichters, heren van de pers, ontvangt en waarbij dan, tussen gehakt en flenzen, de heer professor Oud een rede houdt ter verklaring van de qctuele

politieke

situatie; een nuttige en aangename zaak. Politiek

met

soep en gebakken aardappelen is een

smakelijke

aangelegenheid.

De 1·ede van de heer Oud dient tot, wat de H.H. Courantiers met een

mooi,

groot woo1·d ,,background-information" plegen te noemen: de onthulling, of de verklaring van de dingen-achter-de-dingen en ee1·der verdon·e mijn rechterhand dan dat

ik

openbare ruchtbaarheid zou geven aan

de

inhoud van 's p?·ofessors vertoog.

Deed

ik dat, nooit meer zoude

ik

in de volle vrede des gemoeds mijn soep lepelen.

Maar één Oudse opmeTking mag ik hier wellicht openbaren. Dat is die, waaTmee deze parlementariër-aller-pa?·lementariërs

te

kennen gaf, dat in de volksvertegenwoordiging wel eens een ondenve1·p aan de

orde komt,

waarvan hij

de

precieze betekenis niet geheel doorgronden kan,

specifieke

zaken welker terminologie hem soms vreemd is, zelfs op het terrein der financiën "en

ik

ben, dames en he1·en naar gij weet, toch

mi-

nister van financiën geweest".

Zulk een openhaTtige mededeling doet een buTger, deze burge1·, goecl.

Want het is geen geruststelring voor het ego, clat bij herhaling gekneusd worclt cloor

·de

eigen onbekwaamheid,

om

niet ronduit te zeggen, stom-

miteit,

waar het betreft aangelegenheden

die

in cle Staten-Generaal te1·

sprake komen, te doorgTonden, om niet 1·oncluit te zeggen: er zelfs

de

portée van te snappen - wat is het. zeg

ik,

geen

gen~ststelling

te ver- nemen clat zelfs een Oud

ook

wel eens, zij het uitemard in veel geTingere mate, in cle zelfde situatie verkeert?

Zelden is een Simpelman opgeluchteT naar

bed

gegaan als die avond

een spaarregeling worden geplaatst, gaf onze woordvoerder in overweging de pre- mie niet afhankelijk te stellen van het gespaarde bedrag aan het einde van de rit, doch deze te gieten in de vorm van een toeslag op de rente. Op die manier kan men de spaarder een veel grotere vrijheid ten aanzien van zijn spaarpen- ningen toekennen dan anders het geval zou kunnen zijn.

* *

*

A

l met al, concludeerde mr. Geert- sema, zijn er voldoende methoden om de bezitsvorming te bevorde1·en. De belangrijkste voorwaarden heb ik echter nog niet genoemd. Die zijn: eerbiediging van het bestaande bezit, het streven naar waardevast geld en het streven naa1' een loonpeil waarbij het inderdaad mogelijk is te sparen.

Het is te hopen, dat het de bewinds- lieden mogelijk zal zijn in deze moeilijke strijd voor de bezitsvorming successen te boeken. Het is ook te hopen, dat zij suc- ces zullen boeken in de strijd tegen de verlokkingen tot consun~ptie, waarmee iedereen dagelijks wordt geconfronteerd en die door de commerciële televisie nog wel zullen toenen1en, al zullen nlisschien die verlokkingen meer zijn gericht op de duurzame consumptiegoederen, die voor' velen natuurlijk wel degelijk een groot nut hebben.

Het bezitsvormingsbeleid is naar de mening van de VVD het onderdeel· van het regeringsbeleid dat in de komende jaren een belangrijk stempel op de ont- wikkeling van ons land zal drukken.

Hoe onze maatschappelijke verhoudin- gen er over 40 of 50 jaar zullen uitzien, is voor een niet gering deel afhankelijk van de mate van welslagen van het be- zitsvormingsbeleid.

Of dit beleid zal slagen, zal weer voor een groot deel afhankelijk zijn van de vraag wat de betreffénde bewindslieden er in het komende jaar van zullen ma- ken. Alle voorwaarden voor een gunstig resultaat zijn nu in deze regering aan- wezig. Moge het de bewindslieden ge- geven zijn ze ook te benutten.

• • *

S

taatssecretaris Schmelzer wees de denkbeelden van· drs. Den Uyl over een herverdeling van inkomens en vermogens door verzwaring van belas- tingen zeer beslist af. Hij vreesde dat het economisch evenwicht, de werkgelegen- heid en de expansie van het economische leven in ernstig gevaar zouden worden gebracht.

Met de heer Geertsema voelt de staats- secretaris er persoonlijk ook voor de mid- dengroepen bij de bezitsvorming te be- trekken, maar hij betwijfelde of mr.

Geertsema daarvoor de juiste weg had gewezen.

De regering is voornemens advies te vragen aan de Sociaal-Economische Raad over de grens van het inkomen, waar- boven men niet aan de algemene spaar- regeling met toekenning van een rijks- prenüe zal. kunnen· deelnemen.

In ieder geval is uit het debat gebleken dat de individuele bezitsvorming in het parlement thans kan rekenen op een gl'ote meerderheid. Men moet nu maar afwachten welke concrete voorstellen, neergelegd in wetsontwerpen, de rege- ring tenslotte zal indienen.

V. v.D.

Frank Rijsd~jk 's

Industrieele On- dernemingen n. v.

Hendrik-Ida-Ambacht Tel. H.-I.-Ambacht 245

Rotterdam 117615

SCHEEPSSLOPERIJ

HANDEL in:

e

Oud IJzer,

e

Nieuw IJzer.

e

Bruikbaar IJzer, enz.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 16 JANUARI 1960- PAG. 3

Ons Kamerlid mr. dr. C. Berkhouwer over de voetbaltoto

De minimum leeftiJdsgrens vormen reeds voldoende

en de lage waarborgen

m.aximale inzet tegen excessen

Wij respecteren degenen die op ethische gronden het deelnemen aan een sport- prijsvraag afwijzen voor zichzelf. Teza- men vormen zij een klein percentage van ons volk. Volgens de rechtsovertuiging van de grote meerderheid rlient de voet- baltoto niet onder de norm van de straf- wet gesteld te blijven en vrijgelaten te worden.

Daarom mogen wij als eis van positieve verdraagzaamheid stellen, dat de voet- baltoto wordt opengesteld voor allen die daaraan willen deelnemen. Zonder de vele restricties die zijn opgenomen in het bij de 'I'weede Kamer ingediende wetsont- werp tot wijziging van de Loterijwet.

De voornaamste daarvan vormt de be- perking van de hoofdprijs. Daaraan kleeft iets onprincipieels. Niet in te zien is b.v.

waarom in de staatsloterij f 100.000 een toelaatbare maximumprijs zou zijn en bij de voetbaltoto het maximum niet meer dan een kwart daarvan zou mogen be- dragen. Wij kunnen niet inzien waarom datgene wat, ethisch, een euvel spel zou zijn, dit verwerpelijke karakter zou ver- liezen indien het maximaal behaalbare gewin niet boven f 25.000 uit kan stijgen.

Iedere beperking is willekeurig. Wie te- gen arbeidsloos inkomen is, zou geen en- kele toto kunnen aanvaarden, tot welk laag maximum de prijzen oók beperkt zouden worden. Laat ons denken aan het woord van Huizinga in zijn Homo Ludens: Het element van kans is evengoed aan het economische bedrijf als het spel eigen.

Met speculatie kan men fortuinen verlie- zen. Moeten wij nu voornamelijk de kleine man zo onevenredig zwaar bevoogden bij het geringe totospel? Dit kan hem op de huidige voet en bij voortzetting daarvan niet meer dan f 80.-per jaar kosten!

Indien een onbeperkt aantal deelnemers van ouder dan 18 jaar deel kan nemen, dient de hoofdprijs in beginsel zonder be- perking evenredig te kunnen zijn aan het totaal van inzetten. De ervaring tot dus- verre heeft bewezen dat bij de mogelijk- heid van f 2.- inzet en prijzen die bij herhaling meer dan f 100.000.- bedroe- gen; geen schadelijke gevolgen· zijn inge- treden voor de geestelijke volksgezond- heid.

Vastgesteld is kunnen wo:cden, dat het levenspatroon van degenen die grote prij- zen gewonnen hebben, niet gewijzigd is.

Zij he.bben geen van allen het hoofd ver- loren. Een zo vèrgaand gemis aan ver- trouwen in de persoonlijke verantwoorde- .Ujkheid van de Nederlandse burger, als spreekt uit het toto-wetsontwerp, vinden wij derhalve niet gerechtvaardigd. Wij achten het aan de hand van hetgeen tot dusverre is gebleken niet gewettigd om de Nederlander zo zeer tegen zichzelf te beschermen, als in het toto-wetsontwerp nodig geoordeeld wordt.

* * *

De KNVÈ-toto werkt thans reeels bijna drie jaren. Wij hebben daarbij niet kun- nen constateren dat de in dit collectieve spel beleefde speelzin is ontaard in een speelzucht die de grenzen van het toelaat- bare heeft overschreden. Evenmin is ge- bleken dat de bronnen, waaruit charita- tieve instellingen hun inkomsten putten, schade dreigen te lijden door de inzet welke wordt verspeeld in de voetbaltoto.

De wekelijkse ontspanning in dit spel heeft de arbeidslust niet nadelig beïn-·

vloed. Wij zijn van oordeel dat de toestand zoals deze zich bij het functioneren van de K.N.V.B.-toto sinds begin 1957 heeft ontwikl:eld, bestendigd dient te worden in gelegaliseerde vorm.

Men late derhalve iedere Nederlander boven 18 jaar vrij om, zonder daartoe te zijn geregistreerd, éénmaal per week maximaal f 2.-in te zetten in de voetbal- toto. Deze beperkingen ten aanzien van leeftijdsgrens en maximum inzet geven - voldoende bescherming. Men late het daarbij.

Al met al komt het jaarlijks totaal over 40 speelwelren dan nog niet eens boven de prijs van één lot in de staatsloterij. Som- migen kunnen zich veroorloven dit meer- malen per jaar te kopen. Dat kan hen jaarlijks op meer dan f 300 "komen te staan. Wij kunnen niet inzien waarom bij de voetbaltoto de bestedingsmogelijkheid zou moeten worden gereduceerd tot de helft van de huidige f 80.- per jaar.

Mr. dr. C. BERKHOUWER

Indien men voor de deelnemers de leef- tijdsgrens van 18 jaar handhaaft en de inzet per persoon maximaal f 2.- laat bedragen, gelijk thans, zijn voldoende waarborgen gesteld tegen excessen. Ver- dere beperkingen, met name ten aanzien van de hoofdprijs, dienen achterwege te blijven. Daardoor zou de voetbaltoto al- leen maar zijn aantrekkelijkheid verlie- zen. Wij zijn er niet beducht voor om onze medeburger in zijn leven de kans te laten om zichzelf plotseling welgesteld te zien.

* * *

De voetbaltoto dient geen van over- heidswege geëxploiteerde instelling te worden. Sommigen hebben daarvoor ge- pleit. Wij menen dat het initiatief, dat uit het maatschappelijk leven zelf en meer in

In ons blad van 12 december gaf onze geestverwant mr. dr. C. Berk- houwer, lid van de Tweede Kamer, reeds een uiteenzetting van zijn standpunt ten aanzien va~ de z.g.

voetbaltoto en het ontwerp, dat enige tijd geleden daaromtrent door de Regering is ingediend.

Vrijdag 8 januari sprak dezelfde afgevaardigde hierover ook voor de radio, in onze veertiendaagse uit- zending,

Hoewel zijn radiospeech uiter- aard in grote lijnen overeenkomt met hetgeen hij in zijn artikel in ons blad reeds betoogde, menen wij toch goed te doen, ook zijn pleidooi voor de radio over deze actuele aangelegenheid hier af te drukken.

~---

het bijzonder uit de voetbalwereld is voort gekomen, bestendigd en gelegali- seerd dient te worden.

Vrijetijdsbesteding en ontspanning van de jeugd in de sport zijn dringende actuele problemen. De sport kampt met nijpende tekorten aan middelen. De op- brengst van sportprijsvragen dient der- halve primair ten goede te komen aan de sport. Hier geldt: van en door de sport, voor de sport.

Reeds te lang zijn wij nalatig geweest in de leniging der grote financiële noden van lichamelijke opvoeding en sport. De voetbal-toto biedt daartoe thans mogelijk- heden.

Bij de beperking van de prijzen is te duchten dat de toto zó weinig attractief wordt, dat een streep door deze rekening moet worden gehaald.

In het belang van sport en lichamelijke oefening moet de voetbal-toto niet onder- worpen worden aan beperkingen, die ver- der gaan dan de thans bestaande.

Wij willen hopen, dat de Staten-Gene- raal vóór de volgende voetbalcompetitie begint, de voetbaltoto in zijn huidige vorm wettelijk goedgekeurd zullen heb- ben.

Van twee kanten bekeken

PROF. Mr. P. J. OUD SPREEKT VOOR KAMER- CENTRALE DEN HELDER Onze Partij-voorzitter, Prof.

Mr. P.J. Oud, zal op woens- dag, 20 januari a.s., voor de Kamer-Centrale Den Helder een spreekbeurt vervullen in Hotel "De Doele" te Punner- end. Aanvang der vergade- ring 8 uur.

Prof. Oud zal spreken over:

"Van oppositie tot regerings- partij". Wij wekken al onze leden en geestverwanten in

"de Kamer-Centrale Den Hel- der op deze openbare verga- dering bij te wonen.

De uitgever T. Heynis Tzn. te Zaandijk is op het lumineuze denkbeeld gekomen, het probleem, waaraan Nederland zich bepaald vertilt, van twee kanten te doen bekijken. We danken er een boekje aan dat in uitvoering al even origineel is als het denkbeeld zelf: men kan het van twee kanten lezen. Begint men aan de ene zijde, dan vindt men er een aantal min of meer humoristische, begint men aan de andere zijde, dan vindt men daar een serieuze beschouwing over een en hetzelfde onderwerp: de verzuiling.

Voor de eerstbedoelde reeks bijdragen verkreeg de heer Heynis de medewerking van Jan Blokker, Remco Campert, mr.

Jan Derks, Karel Jonckheere, Joost D.

van der Stoep, Jac. van der Ster en Kees Stip. We behoeven deze namen slechts te vermelden om de lezer duidelijk te maken, wat hij van deze bijdragen heeft te verwachten.' Ze vormen a.h.w. de lit- teraire illustratie van de verwondering, die des uitgevers deel was toen op een klein dorp een derde kleuterschool ge- bouwd werd, "opdat het handjevol kin- deren voortaan gesepareerd zou' kunnen fröbelen. Slechts een der auteurs ver- klaart zich voorstander van de verzuiling:

mr. Jan Derks. Maar hij doet dit dan ook in wat hij noemt een "gemakzuchtige beschouwing", uitlopend in de berus- tende ontboezeming: "Ik ben vóór de zuilen. Ik ben trouwens gelovig. Waar- schijnlijk óók uit gemakzucht, die ik ge- neigd ben te beschouwen als een deugd.

Thuis zijnde bij de nederigheid". M.a.w.

ook deze "voorstander" van verzuiling aanvaardt haar in de grond van ·de zaak alleen maar uit onmacht er iets voor in de plaats te stellen dat voor het Neder- landse volk als geheel aanvaardbaar zou zijn. En daarmee komt hij dan toch weer in de pas met zijn medehumoristen, die ons de verzuiling doen zien als een ver-

schijnsel, toch eigenlijk alleen een ge- moedelijk-raillerende dan wel bijtende spot waardig. Zo denken velen erover, maar met dat al: verzuiling moge dan een typisch Nederlands verschijnsel zijn, we zitten er maar mee in onze maag!· Een raillerende benadering van het probleem, als hier betracht, kàn intussen een mid- del zijn om ons nog eens van het dwaze te doordringen, dat ons in onze vader- landse situatie te verwerken gegeven is.

Bepaald geen voorstander van verzui- ling is de man, door de uitgever aange- zocht voor een serieuze behandeling van het probleem, prof. dr. J. P. Kruyt. Hij analyseert het verschijnsel naar weten- schappelijke methoden, toont objectief de gronden aan waarop het zich onder ons volk ontwikkelde. Terwijl hij daaraan volle recht laat wedervaren, opent hij de lezer toch nog wat meer perspectief dan de humoristische tegenstanders vermo- gen te geven. Getuige zijn conclusie: er is hier en daar nog een nawerking merk- baar uit de pre-zuilentijd, die de zuilen vooralsnog wat zullen versterken. Maar daartegenover staan andere invloeden, die ze doen afbrokkelen: ten eerste een verdere ontkerstening van de rand-ker- kelijken (wij zouden hier liever spreken van een voortschrijdende ontkerkelij- ging, de R.) en ten tweede een bewust loslaten van één verzuild gebied zonder ontkerstening, het sterkst bij de poli- tieke keuze.

"Structureel - aldus prof. Kruyt, zul- len de beide confessionele zuilen dus nog wel geruime tijd sterk blijven. Bin- nen de zuilen werkt echter ook een nieu- we geest, langzaam, onzichtbaar, met een onvoorstelbare groeikracht. Mocht die groeien, dan zal althans de geestelijke verzuildbeid afnemen. En dan kunnen ook nieuwe vormen van samenwerking tussen de levensbeschouwelijke groepen

worden gevonden en vooral meer dan nu worden toegepast, waardoor het verzui- lingsproces, dat nu in de richting van een integrale verzuildheid dreigt te gaan, wordt omgebogen".

Prof. Kruyt eindigt met de hoop uit te spreken, dat al deze groepen in ons in dit opzicht zo verdeelde volk door een oprechte en ernstige bezinning tot de concrete realisering van dit ombuigings- praces zullen bijdragen.

Onze lezers zullen begrijpen, dat wij bij alle waardering voor de raillerende bijdragen, verre de voorkeur geven aan de ene serieuze in dit merkwaardige boekje!

deR.

VVD- JOVD

BIJEENKO~IST

LffiERAAL GESPREKCENTRUM OP ZATERDAG 19 EN ZON-

DAG 20

~IAART

1960 Op zaterdag 19 en zondag 20 maart a.s. zal in Hotel Bak te Lochem een bijeenkomst worden gehouden van het Liberaal Gesprekcentrum.

Deze bijeenkomst wordt

ge~

organiseerd in samenwerking met

de

J.O.V.D.

Het onderwerp, datzowelvan de zijde van de V. V.D. als van de zijde van de J.O.V.D. zal worden ingeleid, is: "Public relations van een politieke partij".

Nadere mededelingen volgen

zo spoedig mogelijk.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 16 JANUARI 1960 - PAG. 4

IDEAAL BEZITSVOR INGSPLAN VAN P.v.d.A.:

nemen van de rijken en geven aan de armen

Sterke vergroting van staatsvermogen

Vervuld van heimwee naar de goeie,

•uwe tijd van de brede basis, toen de KVP en de PvdA samen de dienst uit- nl.aakten, heeft "De Volkskrant" bij her- haling vastgesteld, zelfs met een vette . kop, dat op het terrein van de bezitsvor- ming de socialistische oppositie zich toe- schietelijker toont dan de liberale rege- ringspartner. Uit het Kamerdebat op 22 december zou zijn gebleken, dat de bezits- vormingsplannen van de regering "veel gunstiger worden beoordeeld door de so- cialistische oppositie dan door de liberale regeringspartij". Er wordt dan de volgen- de dag in een hoofdartikel ook nog ge- schreven: "In vergelijking met de socia- listische houding viel de liberale reactie een tikkeltje tegen".

Is dat nu werkelijk een juiste voorstel- ling van zaken?

Laten we dan eerst eens kijken in de Handelingen wat de woordvoerder van de PvdA, drs. J. M. den Uyl, op 22 de- cember in de Tweede Kamer heeft ge- zegd. Hij betoogde o.a.:

"De werkelijkheid is dat een betere be- zitsverdeling niet tot stand kan worden gebracht zonder dat de overheid neemt en geeft. Om het heel simpel te zeggen:

neemt van de rijken en geeft aan de ar- men. Daarom is van onze kant onafge- broken gepleit voor een zwaardere be- lasting ... " enz.

"Wat betreft de regeringsvoorstellen met hun beperkte draagwijdte, zijn wij van oordeel, dat zij, afhankelijk van de concretisering die de regering er aan gaat geven, min of meer acceptabel kun- nen zijn. Wij erkennen, dat daarin, zij het van beperkte strekking, goede ele- menten kunnen zijn gelegen, maar wij stellen daar bovenuit, dat wij (. ... ) in de eerste plaats aan de regering vra- gen: wat doet Gij aan de zaak van de ongelijke vermogensverdeling en aan de bestaande tendens tot verscherping daar- van in onze huidige maatschappijstruc- tuur?"

Staatslwpitalisme

"Als ik mij voor ogen stel,'' aldus drs.

Den Uyl, ,hoe een meer ideale verdeling van het nationale vermogen er uit zou zien, dan zie ik in plaats van de 6 à 7 miljard aan schuld van de overheid, een overheidsbezit in de orde van grootte van 10 à 15 miljard ... " enz.

De opvatting van drs. Den Uyl is, dat

"bezit consequent ondergeschikt en dienstbaar dient te zijn aan de mens- vorming. Daarom behoort bezit in de per- t:oonlijke sfeer uiteindelijk ook begrensd te zijn, terwijl de eigendom van het na- tionaal vermogen overwegend dient te berusten bij maatschappelijke instituten, voorop de geïnstitutionaliseerde onderne- mingen en daarnaast pensioen- en ver- zekeringsfondsen, het gezamenlijk bezit van de werknemers en de overheid als bezitster".

"Daarom geloof ik, mijn conclusie trek- kend, dat het mogelijk zal zijn soms een eindweegs dezelfde weg te gaan, wan- neer opvattingen naar voren worden ge- bracht als in de bezitsvormingsnota het geval is. Ik kan mij echter niet aan de indruk onttrekken, dat ons, in de waar- debepaling van plaats en functie van het bezit in het geheel van de maatschappij, zoals wij die wensen, tenslotte toch een ietwat andere maatschappij voor ogen staat".

Als de KVP verheugd is over de wel- willendheid van de PvdA soms een eind- weegs mee te gaan, dan zou dat wel je reinste opportunisme zijn van de KVP, een opportunisme dat men de liberalen altijd verwijt. Opportunisme mag men bij de KVP dus niet veronderstellen.

Rob in H ood-methode

De liberaal mr. W. J. Geertsema con- stateerde, dat de heer Den Uyl in feite de Robin Rood-methode had g·epropa- g-eerd. "Het ontgaat mij waar lle rechts- grond voor een dergelijlt handelen te vinden is. Men moet naar onze mening de bezitsverhomlingen wijzigen in deze vom1

Drs. J. M. DEN UYL . Robin Rood-methode .

dat men de bezitlozen van nu in staat stelt en stimuleert zich zelf bezit te vor- men. Dat is de enige methode waaraan wij ooit onze steun zouden kunnen ge- ven".

De KVP-er Th. D. J. M. Koersen ver klaarde: "Ik verschil van mening met de heer Den Uyl, waar hij zijn spijt er- over uitsprak, dat de ·vermogensvorming bij de overheid zo afneemt. Ik deel die spijt van hem niet. Integendeel, ik meen dat dit juist is. Ik wil niet zeggen dat de overheid in het geheel geen vermogen moet hebben, maar ik ben het niet met de heer Den Uyl eens, dat alles maar bij die overheid moet komen, waarna hil dan weleens verder wil kijken, hoe die pot kan worden opgedeeld".

Alles naar de Staat

Het chr. hist. Kamerlid C. J. van Mas- trigt oordeelde: "Ik moet zeggen, dat de heer Den Uyl in zijn gehele speech alleen

kapitaal heeft verzameld en niet aan uitdelen - als ik het huiselijk mag zeg- gen - is toegekomen. Ik heb er wel enig bezwaar tegen, dat men het alleen weghaalt en in feite bij de Staat verza- melt. Ik geloof dat ik de geachte afge- vaardigde geen onrecht doe, als ik zeg, dat hij in feite niets ander~> heeft ge- · daan dan het overschot aan vermogen, dat naar zijn mening bij particulieren aanwezig is, weg te nemen en over te dragen aan de collectiviteit, die dan Staat heet. Hiermede heeft hij natuurlijk niets gedaan aan bezitsspreiding en alleen ge- nivelleerd en ergens anders een nieuwe kapitalist gecreëerd."

"Ik zou ·dit een onjuiste gang van za- ken vinden, omdat hiermede onze maat- schappelijke structuur wel wordt gewij- zigd, maar niet in deze zin, dat de vrij- heid en de verantwoordelijkheid van de mens, die wij met veel pijn en moeite in de geschiedenis hebben veroverd, hier- door zouden worden versterkt. Ik geloof integendeel, dat zij hierdoor zouden wor- den verminderd. Dit zou eigenlijk een terugval zijn naar een moderne vorm.

van collectiviteit, die Staat heet, zoals men in het verleden een geborgenheid heeft gekend in andere collectiviteiten".

P.v.d.A. afgezonderd

Staatssecretaris Schmelzer constateer- de in zijn beantwoording van de spre- lters: "De geachte afgevaardigden de he- ren Koersen, Van Mastrigt, Hazenbosch en Geertsema hebben het belang van het bezitsvormingsbeleid nog eens onder woorden gebracht."

Hij noemde dus wel de liberaal Gem·tse- ma en niet de socialist Den Uyl. Het .gaat er om, zei ·de staatssecretaris, of het doel, dat wij hebben g·esteld van die wijde verbreiding van duurzaam bezit, eigenlijk op zichzelf wel de moeite waard is. "Dat is niet door alle afg·evaardigden zo gezien. Met name de geachte afge- vaardigde iie heer Den Uyl heeft hier wel een groot vraagteken bij geplaatst."

Grog 1 glas heet water 1 schep suiker

I schijf citroen I !lesje Underberg

porteur: Tony van Heeswijk- Roermond

DAT GEBEURT ER OP ONZE

"JAARLIJKSE" IN HILVERSUM

Ter voldoening aan artikel 16 lid 2 van de Statuten deelt het hoofdbestuur mede, dat in de jaarlijkse Algemene Vergadering .- vrijdagavond 8 en zaterdag 9 april1960 in De Karseboom te

Hil,Jer~

sum na de openingsrede va~ de voorzitter aan de orde zullen komen:

• jaarverslagen secretaris en penningmeester;

• bespreking beleid hoofdbestuur;

• benoeming leden van de commissie voor de Reglementen en van de Commissie van Beroep;

• rondvraag;

• verkiezing leden hoofdbestuur;

• bespreking beleid Kamerfracties.

Zaterdagochtend 9 april zullen mr. E. Bloembergen te Bilthoven, it. ]. S. Keyser te Bilthoven en prof. dr. J. Kymmell te 's-Graven- hage, het onderwerp "De Europese Economische Gemeenschap en de betekenis daarvan voor Nederland " inleiden, waarna dit

onder~

werp ter discussie zal worden gesteld.

Afdelingen en Kamercentrales kunnen tot UITERLIJK 8 FEBRUARI A.S. bij het Algemeen Secretariaat gemotiveerde

voor~

stellen tot wijziging of aanvulling van deze opgave indienen.

"De heer Den Uyl heeft wel als groot- ste grief tegen onze nota naar voren ge- bracht dat deze voorbijgaat aan de vraag van de ongelijke verhouding tussen in- komens en vermogens". Ik.moet hem tot zijn eer toegeven, dat hij "een aantal zeer concrete middelen aan de hand heeft ge- daan: vermogensvermeerderingsbelasting, afroming van de huurverhoging, meer successierechten, geen voortijdige belas- tingverlichting voor de hogere inkomens - eerder, vermoed ik, belastingverzwa- ring - het optrekken van de grens, enz.

Dat is dus de kant van laat ik zeggen het wegbelasten".

"Wat het toeschuiven betreft: dat was dus het optrekken van de grens, waar-, beneden geen loon- en inkomstenbelas- ting is verschuldigd. dat was de gedachte een deel van de sociale verzekeringspre- mies door de Staat te laten betalen ten behoeve van de laagste inkomens, dat was de premies alleen laten betalen door de hogere inkomens en tenslotte was dat het stellen van het ondernemingsver- mogen onder toezicht van de overheid en van de arbeiders".

Rechtvaardiging ontbreekt

Staatssecretaris Schmelzer zei voorts:

"Wanneer ik nu even inga op het beleid, dat de geachte afgevaardigde voor ogen staat, dan vraag ik mij in de eerste plaats af, of hier toch niet wat gemakke- lijk wordt voorbijgegaan aan het vraag- stuk van de rechtvaardigheid. Men zal deze aanpak toch op de een of andere manier 1noeten n1.otiveren met argumen- ten van rechtvaardigheid."

"Men zal zich hier ook n1.oeten afvra- gen- en ik heb daaromtrent voorn.lsnog vrij sombere gevoelens - of, indien ?:ul- ke maatregelen worden verwezenlijkt, men de grenzen van het economisch mo- gelijke en wenselijke niet in hoge mate zou overschrijden, zodanig namelijk, dat het economische .evenwicht, de werkgele- genheid, de expansie van het economi- sche leven in ernstig gevaar zouden worden gebracht".

"Dit klemt temeer, omdat geen van de voorstellen van de geachte a:fgevaardig- lle de heer Den Uyl werkelijk gericht is op de vorming van duurzaam bezit. Deze voorstellen zijn gericht op de verhoging·

van het inkomen van de lagere inko- menstrekkel'S en het is bijzonder du- bieus ( ... ) of de nationale besparingen door deze overheveling volgens het voor- stel van de g-eachte afgevaardigde de heer Den Uyl, zonder dat een poging·

wordt ondernomen deze op duurzaam bezit te richten, het economische even- wicht en de werkgelegenheid niet in ern- stig gevaar zullen komen".

J(. V.P. in de boot

Uit bovenstaande citaten zal men vol- strekt niet de indruk krijgen dat de so- cialistische oppositie toeschietelijker was dan de liberale regeringspartner. (Men zie ook de Flitsen van het Binnenhof in dit nummer - Red.)

De KVP-er Koersen en de Katholieke staatssecretaris kunnen wel verklaren in de Kamer dat zij het niet eens zijn met de heer Den Uyl, maar "De Volkskrant"

weet beter. Die schrijft op 31 december weer: "In de Tweede Kamer spraken de socialisten zeer welwillend over het be- zitsvormingsplan, dat de Katholieke on- der-minister voor de bezitsvorming, staatssecretaris Schmelzer, heeft gelan- ceerd."

Goed, goed, maar dan dienen de lezers van "De Vollrskrant", die stemn1.en op de KVP, ook te weten dat zij koersen in het schuitje van drs. Den Uyl, waarvan de met een rode vlag gedekte ~ading in het bovenstaande even is onthuld. Voor de KVP is de welwillendheid van "De Volkskrant" tegenover de "welwillend- heid" van de PvdA dan bijna compromit- tereml. Is het te verwamleren dat steeds 1neer katholieken er voorkeur aan g·even de koers van de VVD te volgen?

J. J. de V.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 16 JANUAR.): 1960 -PAG. 5

Actuele problemen

OPVOEDING TOT DEMOCRATIE

D

e meningen over de oorzaken van het ineens opgedoken anti-semi- tisme lopen nogal uiteen. De een ziet er de doorwerking in van Nassers propagan- distisch optreden tegen Israël, een ander meent, dat we slechts te doen hebben met nozem-activiteiten in een andere vorm, dan we totnutoe gewend waren, terwijl een derde er een goedgeleide actie van duistere elementen achter zoekt, die het er om te doen is de Westerse samenwerking te verstoren door Duits- land in opspraak te brengen. Het is met deze verschijnselen meestal zo, dat een complex van oorzaken aanwezig is. Voor hen, die vertrouwen stellen in de invloed - ik spreek liever niet over de ma c h t - van opvoeding en onderwijs is het ver- ontrustend, dat er onder de elementen, die .zich aan dit voor de Westerse wereld inderdaad gevaarlijke neo-nazisme en neo-fascisme overgeven, talrijke jongeren zijn, die Hitier noch Mussolini hebben meegemaakt. Terecht heeft iemand er de- zer dagen de aandacht op gevestigd, dat in ontelbare gezinnen aan de muur het portret hangt van grootvader, vader, een oom of een ander familielid, gekleed in het uniform uit de dagen van de dictator.

Dergelijke familieportretten spreken tot de verbeelding van vele jongeren; de uit- gebeelde staat er m"eestal zeer manhaf- tig op, het uniform flatteert en voor menige jongen is zo'n mannelijke houding het symbool van de èchte man. Wanneer het dan nog jongeren betreft, die van huis-uit voorliefde hebben voor het uni- form, zoals vele jonge Duitsers nu een- maal hebben, zal het heel wat moeite kosten dergelijke knapen aan hun ver- stand te brengen, dat misschien die groot- vadel; of dat familielid jaren geleden door de fanaticus Hitier de dood is ingejaagd.

Van wat zich vóór het sneuvelen of vóór de ellendige dood in de Joopgraaf of in de bunker in het leven van de zo martiaal geportretteerde heeft afgespeeld, heeft de jongere geen weet. Hij wil er doorgaan ook niets van weten. Hij ziet alleen het uniform en de fiere houding op de foto.

Wie dagelijks met jongeren omgaat, kan steeds weer vaststellen, dat er in iedere jongen een zucht naar avonturen en hel- dendaden leeft, dat films, waarin veel ge- schoten wordt en boeken, waarin flink wordt gevochten, nog altijd grote aan- trekkingskracht uitoefenen. En wat is de meest boeiende geschiedenisles? Laten we elkaar niets proberen wijs te maken:

de veel· aangeprezen beschavingsgeschie- denis maakt op de jongeren weinig in- druk; ze is te saai, zij biedt te weinig avontuur. Nu moet ik echter, ter voor- koming van misverstand, al dadelijk op- merken, dat een goed verteller zeker in staat is in een les over beschavingsge- schiedenis avontuur en heldenmoed aan hun trekken te laten komen. Màar aan- gezien de goede vertellers tegenwoordig kennelijk dun gezaaid zijn en de meeste leerkrachten er liever de voorkeur aan geven een verhaal voor te lezen, en bo- vendien de verhalen over beschaving en cultuur doorgaans droog en dor zijn - wat, tussen haakjes ook al weer niet nodig is - komt er van deze geschiede- nislessen in de praktijk weinig terecht.

Neen, e1·ger: dergelijke Jessen versterken het verlangen naar avontuur, omdat het niet op de juiste wijze wordt opgevangen.

Geveelselement verwaarloosd

I

n de afgelopen maand was ik in de gelegenheid in enkele Italiaanse ste- den nader kennis te maken met het. Ita- liaanse onderwijs, dat, als ten onzent, sterk in het teken staat van wat wij ver- nieuwing plegen te noemen. Ik ontdekte echter daar dezelfde fout als welke ik hier al jaar en dag heb bestreden, n.l.

dat in dit nieuwe onderwijs het gevoels- element te zeer wordt verwaarloosd. We hebben jaren achtereen in ons land de klacht kunnen horen, dat ons onderwijs te veel gericht was op het aanbrengen van parate kennis, waarvan een groot deel voor het verdere leven slechts bal- Iast betekende. Aan de strijd tot beteuge- ling van dat euvel heb ik meer dan der- tig jaren meegewerkt, maar op een an- dere wijze, dan de meeste didactici ten onzent. Het was - en het wórdt steeds meer - mijn overtuiging, dat het grootse euvel van ons onderwijs de verwaarlozing van het gevoel is. De praktijk heeft mij in het gelijk gesteld: men heeft door de voordeur van de school kruiwagens ken- nis naar buiten gebracht, maar tegelij-

kertijd door de achterdeur karrevrach- ten kennis de school ingebracht! Onder de naam van vernieuwing heeft men vaak veel meer parate kennis willen aan- brengen, dan ooit in het verleden is ge- schied. De leuze: het kind moet bij de vorming centraal worden gesteld, klonk prachtig op papier en deed het goed in de pedagogische opstellen van de kan- didaten voor het onderwijzers- en hoofd- akte-examen, maar in de praktijk zag men, dat de boeiende vertelling, die het gemoed aanspreekt en het kind aan het denken zet, plaats maakte voor de uit- elkaar-geplozen Jeerstofeenheden, die er met vragen en opdrachten moesten wor- den "ingezet". Ik meen te kunnen consta- teren, dat men in de laatste tijd op die weg terugkomt. Maar tot de nodige ver- betering zal men eerst komen, als men de a.s. onderwijzers(essen) weer leert vertéllen.

Zoals gezegd: in Italië, en trouwens ook in België, zag ik echter aan de ge- bruikte schoolboekjes, dat men daar nog niet aan de terugkeer bezig is.

Waar gevaar schuilt

M

isschien zal iemand mij tegenwer- pen, dat het juist de tactiek van de nazi's en de fascisten was het denken van de mensen uit te schakelen en uit- sluitend een beroep te doen op het ge- voel. Laat ik er dan direct dit op ant- woorden: het nationa.al-socialisme en het fascisme hebben inderdaad getracht het denken der massa uit te schakelen en hebben daartoe steeds geappelleerd aan het sentiment .. Maar hierboven stelde ik reeds, dat het onderwijs een beroep moet doen op het gevoel dat tot denken leidt.

Dat is iets geheel anders. Ik ben me vol- komen bewust, hoe gevaarlijk de vertel- ler kan zijn. Wanneer hij een beroep doet op het sentiment en op ongewenste gevoelens, wordt hij voor de vorming zij- ner leerlingen hoogst gevaarlijk! Men kan hem vergelijken met de demagoog, die de massa opzweept door te appelleren aan de ongewenste gevoelens en haar zo brengt tot redeloosheid, tot handelingen, waarbij het eigen denken niets meer controleert.

Wie zal nagaan of in Duitsland nog duizend!!n van deze soort vertellers in de scholen staan?

De onlangs gemaakte opmerking, dat de opvoeding tot democratie voor een zeer belangrijk deel in handen ligt van de leerkrachten, raakt m.i. aan de diep- ste gronden van het verschijnsel, dat ons thans in West-Europa verontrust.

Of de Duitse leerkrachten bewaren een ijzig stilzwijgen rond de periode van het nazisme en bevorderen daarmee, dat, nu de naturlijke gevoelsdrang van de toch al sentimentele Duitse jeugd, niet op de juiste wijze wordt opgevangen, deze jeugd het elders gaat zoeken, óf de Duitse on- derwijzers en leraren doceren geschiede- nis op een wijze, die niet langs de weg van het 'gevoel tot het denken leidt_ En dan bedoel ik hier vanzelfsp1·ekend het democratisch denken.

Plaat van Mussolini

M

ijn verblijf in Italië leidde tot nog een ervaring. In verschillende steden zag ik in de krantenkiosken een grammofoonplaat aangeboden, waarop 'n redevoering van Mussolini · was opgeno- men~ Voor de prijs van 100 lire, dat is ongeveer zestig cent, kan n1en, als men daar lust toe heeft, de Duce nog eens horen spreken en brullen. Ik heb niet kunnen nagaan, of deze plaat veel wordt verkocht, maar dat ook jongeren haar kopen bleek nie, toen ik een paar dagen later een feestje meemaakte van een vijf- en-twintig jongens en meisjes van om en nabij twintig jaar. Deze jongelui, voor het merendeel studerende, hadden ten huize van een hunner een dansmiddagje georganiseerd. Zij draaiden Italiaanse, Nederlandse en Amerikaanse dansplaat- jes en vermaakten zich opperbest. Hal- verwege het feest, tijdens het gebruiken van enige verversingen, werd de plaat van Mussolini gedraaid. Het was kenne- lijk meer nieuwsgierigheid en de lust om eens iets anders te draaien, die hen be- woog tot het ten gehore brengen van de rede van Mussolini. Maar wel heb ik me afgevraagd, of andere jeugd, die het min- der goed in het maatschappelijk leven heeft, ook op deze manier zou reageren.

Op mijn terugreis heb ik deze ervaring nog eens overdacht.

En toen& overwoog ik, dat het in de strijd voor het democratisch leren denken en leven van groot belang zou kunnen zijn a.Is wij de jong-eren tegen een overkomelijke prijs platen ter beschikking· konden stellen, waar- op grote figuren uit de strijd tegen de dictatuur op een voor de jeugd aanspreekbare wijze getuig·den van wat hun tot die strijd had bezield.

Ik dacht eraan, dat het toch moge- lijk zou moeten zijn in ons land tot een uitgave te komen van enkele grmnofoonplaten, waarop opg·enonten gedeelten uit de redevoeringen van Prinses Wilhelmina en Koningin Jn- liana, liederen en gedichten uit de verzetspedode en dergelijke. Even- tueel met steun van de overheid. Mo- gelijk leidt het hierboven verhaalde tot een initiatief. Ik zou het van harte toejuichen'

Eén uitgangspunt

T

enslotte nog één opmerking.

De tegenstanders van de demo- cratie laten geen gelegenheid voorbij gaan om de voordelen van de staats- vorm, zoals zij die wensen, de wereld te tonen. Zo zei Nasser dezer dagen bij de opening van een krachtcentrale en een kunstmestfabriek, dat de plannen daar- toe al bestonden in zijn jeugd, maar dat de achtereenvolgende partij-regeringen haar nimmer hadden verwezenlijkt! Een dergelijke propaganÇ!a is, omdat zij zo onmiddellijk aanspreekt, uitermate ge- vaarlijk, doch ze werkt als een boeme- rang, wanneer wordt aangetoond, wat de prijs dezer overwinning is. Jonge mensen, en volwassenen, die het denken verleerd hebben, komen onder de indruk van de prestaties, die de dictatoren soms berei- ken, maar wanneer de voorstanders van de democratie erop wijzen, welke waarde de menselijke persoonlijkheid heeft en wat de vrijheid de mens waard is, ver- liest deze propaganda haar betekenis.

Door te appelleren aan het vrijheidsge- voel, dat in ieder mens leeft, kan de de- mocratie de strijd tegen haar vijanden en tegenstanders met succes voeren. Maar ook hier zij weer het uitgangspunt: doe een beroep op het gevóel, dat tot het dénken voert!

J. VAN MOURIK

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

t t

• ^•

Î

Gezinsbescherming zou een beter

Nog

^In

eer liefhebsters? !

+ woord zijn en klinkt nog egocentrisch •

Î

genoeg. Maar toch is het d1>.t niet. Het verslag van de conferentie op

!

t

Want wat wil die I.Z.B.? Ongeluk- 17 en 18 oktober l.l. is gereed; het telt

f

t

ken voorkomen; rampen niet erger la- ruim zes bladen folio gestencild en

f

!

ten worden dan ze vanzelf al zijn; bij werd verzonden naar de deelneemsters

!

: oorlog redden wat er misschien nog te

t

t

redden valt. Dit alles niet door over- en enkele anderen, die er ons om ge-

t

t

heidsmaatregelen, maar door activiteit vraagd hadden. Voor belangstellenden :

!

van de bevolking zelf. is nog een beperkt aantal exemplaren

!

t

Het doel is goed en het middel: zelf- gratis beschikbaa~.

t

t

Copie voor de:~:e rubriek te zenden naar: verantwoordelijkheid en zelfwerk- De behandelde onderwerpen waren:

!

t

Mejuffr. Joh. H. Springer, Alexander- zaamheid van de mensen, is geheel in Mammoetwet, JOVD, de vrouw in de

t

t

onze geest. Wel houdt de overheid zich •.

t

straat 16, Haarlem. er niet helemaal buiten. Ten eerste fi- politiek en Europese instellingen.

f

!

nanciert die de voorlichting en ten :

• tweede ziet die toe op de doelmatig- •

t MAMM 0 ETWET IN

heid daarvan. Een voorlichting, die -

i

!

niet voldoende rekening houdt met de

De volgende conferentie :

• VOORBURG

modernste gevaren, kan op zichzelf

S :

: gevaarlijk zijn.

op 1 en 16 oktober :

!

Voor de Vrouwen in de VVD, afde- Met die voorlichting wil het nu nog De datum van de volgende confe-

!

t

Jing Voorburg, staat een interessante niet erg vlotten. Komt dat misschien rentie hebben wij nu al moeten vast- :

t

avond op het programma. In de Irene- ook door die ongelukkige benaming, stellen; het wordt 15 en 16 oktober. Er

t f

zaal van het Fjord-gebouw, Zwarte- die niet aantrekt? Hoe het zij, het vlot is zo'n grote vraag naar conferentie- :

• laan 24, wordt namelijk maandag- niet en er zijn controversen. •

f

oorden, dat wij eenvoudig geen keus •

• avond 25 januari een openbare ver- Ons standpunt h1"er·1·n 1"s d1".t.· dat wl·J· .•

+ d meer hadden. Het is wel jammer, want

•. ga ering gehouden, tijdens welke ons alle vriJ"hei"d voorbehoude11 om, 1 h "d •.

G ^"cl hierdoor is er zo weinig moge ijk e1

• mevr. . V. van Someren-Downer Cl! in overleg met de bevoefi!de autor·1"te1·- · •

+ cl k ~ om een ander plan, dat misschien in •

• van e Tweede Kamer) zal spre en ten, aan een voorlichtl"ngsa· ct1"e deel te •.

+ d M t t E cl de loop van het J. aar naar voren zou

+ over e ammoe we · en on erwerp, nemen, die deze autoriteiten gewenst •

f

dat zeer actueel is en voor iedereen achten. WiJ. verbinden ons dus ni"et kunnen komen, ten uitvoer te bren- •.•

• b 1 d t 1 t cl ·· gen. Wat vindt U?

• van e ang, om a te ⁰¹¹ erWlJS aan vast aan één bepaalde actie voor het •.

• onze jeugd er mee gemoeid is. De Het zijn weer een zaterdag en zon- •

f

ve1·gadering begint om acht uur. hele land, maar doen plaatselijk (of dag. Het grote aantal deelneemsters • : eventueel provinciaal) mee aan wat de van de 1~"tste keer, circa 20% meer

i

t

burgemeeste1· (of de commissaris) nut- dan in 1958 op vrijdag en zaterdag, :

t

tig vindt. toen nauwelijks twee-vijfde deel van

f

t I Z B

Maar laten wij dan ook werkelijk de deelneemsters zich positief voor +

! ' ' '

mee doen. En als er niets mee te doen laatstgenoemde dagen uitsprak, recht-

~ t

Deze drie letters betekenen: Indivi- valt, omdat er nog niets gebeurt, wat vaardigt dit. Wel is het denkbeeld van

f t

duele Zelf Bescherming. Dat is een belet ons dan om het initiatief te ne- één enkele landdag midden in de : + ongelukkige bena;ning, die doet den- men? Dan kunnen anderen met ons week geopperd. Het bestuur zou wel •

t

ken aan: persoonlijk zelfbehoud in de mee doen. . graag eens willen weten, hoe men

t

!

trant van: ieder voor zich en God voor . Zo nodig zijn inlichtingen te krijgen hierover denkt. Wilt U dat schrijven? :

f

ons allen. bij ondergetekende. J. H. S.

!

:

^~

• +

; ••••••••••••••••••••••••••• _._ ••• _ •••••••• _ •••• _ ••• _._._ ••• _. •• _._++_+~+.+.+_++++++++++++++++++++++++_++++++++.••••••••••···