1
Algemeen bestuur
Vergadering 1 oktober 2020
Agendapunt 5
Onderwerp Stand van zaken bestrijding Coronavirus en de effecten daarvan op de dienstverlening van de GGD
Korte samenvatting onderwerp:
Inleiding
Medio februari 2020 is de GGD gestart met de bestrijding van het coronavirus. In aanvang betrof dit alleen het team infectieziektenbestrijding, maar dit breidde uit tot circa 180 medewerkers in juni.
De grote inzet voor de bestrijding van het coronavirus heeft in de maanden maart tot en met juni gevolgen gehad voor de reguliere dienstverlening van de GGD. In de eerste fase zijn niet direct noodzakelijke werkzaamheden zoals werkoverleg, afstemming met samenwerkingspartners en scholing komen te vervallen om uitvoerende werkzaamheden zoveel mogelijk te kunnen
continueren. In de tweede fase hebben we de dienstverlening op verschillende vlakken beperkt of gestopt om medewerkers vrij te maken voor de bestrijding van het coronavirus. Dit was nodig om aan de steeds grotere (zorg)vraag en bestrijding te kunnen voldoen.
Momenteel bereidt de GGD zich voor op het najaar, waarin een stijging van het aantal testen wordt verwacht vanwege een algemene stijging van verkoudheids- en griepklachten in het najaar. Ook heeft de GGD zich voorbereid op het weer uitvoeren van reguliere taken (waaronder JGZ voor schoolgaande kinderen), waardoor overig GGD-personeel minder beschikbaar zal zijn voor de bestrijding van de coronacrisis.
In dit kader is de organisatie van de coronabestrijding herzien. In de maanden juli/augustus is een apart team coronabestrijding opgezet, voornamelijk samengesteld met externe medewerkers.
Hierdoor zijn per 1 september reguliere taken van de GGD weer opgepakt. In de
managementrapportage t/m juni (zie agendapunt 6.1) zijn de gevolgen van de coronabestrijding voor de GGD als organisatie beschreven en verantwoord.
Aanvullend op de marap t/m juni hierbij een update van de laatste ontwikkelingen en een doorkijk naar dit najaar en de betekenis voor de GGD als organisatie.
Inspectie positief over kwaliteit van testen en bron- en contactonderzoek bij GGD Gelderland-Zuid
Eind juli is de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) op bezoek geweest bij onze GGD. De Inspectie wil met haar toezicht zicht krijgen op de kwaliteit van de werkprocessen testen en het bron- en contactonderzoek (BCO), dat door onze GGD wordt uitgevoerd. De organisatie, kwaliteit van de processen, samenwerking en opschaling werden beoordeeld. Aandacht was er ook voor de wijze waarop de veelvuldige aanpassingen in richtlijnen en beleid op de werkvloer werden
geïmplementeerd, en de wijze waarop nieuwe medewerkers werden geschoold en gecoacht. Ook werd gekeken naar de rol van GGD en DPG in het regionale netwerk en de samenwerking met de zorg. De terugkoppeling was zeer positief (zie bijgevoegd inspectierapport).
Intussen zijn alle 25 regio’s geïnspecteerd. Als overall beoordeling scoren de gezamenlijke GGD’en een 8. Het definitieve rapport over GGD Gelderland-Zuid is bijgevoegd en wordt 17 september openbaar gemaakt via de website van de inspectie.
GRIP4
Sinds medio maart is er landelijk GRIP4. Uit de tussenevaluatie bleek dat er tevreden wordt teruggekeken over de gezamenlijke aanpak in Gelderland-Zuid. De evaluatie is benut om een aantal aanpassingen door te voeren in het samenspel tussen de verschillende partners. Zo is aan het ROT de GGD standaard toegevoegd als partner.
Besmettingen en werkdruk, laatste update
Het aantal clusters van complexe casuïstiek in Gelderland-Zuid is na de versoepeling van
maatregelen relatief beperkt gebleven. Daar waar het nodig was, is in de crisisstructuur (GRIP4) multidisciplinair opgetrokken, en is de verspreiding van het virus ingedamd. In augustus was het aantal besmettingen vergeleken met het landelijk beeld in Gelderland-Zuid hanteerbaar.
2 Terugkerende vakantiegangers, scholen die starten, het horecaleven en introductieweken van studenten, zorgden voor een steeds groter maatschappelijk verkeer. In combinatie met
gedragsmaatregelen die steeds minder worden nageleefd heeft dit geleid tot een sterke stijging van het aantal besmettingen in september. Dit was met name bij jongeren tot 29 jaar. Deze groep kenmerkt zich door het hebben van een groot aantal contacten. Hierdoor is een grote druk op het bron- en contactonderzoek ontstaan. Waar voor BCO wordt uitgegaan van gemiddeld 7 nauwe contacten, is de realiteit soms een veelvoud hiervan. De werkdruk bij de GGD stijgt hierbij zo fors, dat we medio september over zijn gestapt naar een efficiëntere uitvoering van het BCO
(risicogestuurd BCO). De GGD neemt constant mensen aan en traint deze voor de uitbreiding van de afnamecapaciteit (teststraat) en BCO. Ondanks de continue opschaling, moeten we toch een beroep doen op medewerkers werkzaam op andere (reguliere) taken. Dit heeft als consequentie dat de GGD op een aantal vlakken de dienstverlening noodgedwongen zal inperken.
Tekort aan labcapaciteit
Door een tekort aan materialen, kunnen de Nederlandse labs onvoldoende analysecapaciteit leveren. Doordat het Ministerie van VWS de GGD’en heeft gevraagd voorlopig niet verder op te schalen, leidt dit momenteel tot oplopende wachttijden in de teststraten. Dit is voor de inwoners een vervelende situatie, aangezien iedereen graag snel wil worden getest. Om de labcapaciteit te vergroten sluit VWS contracten met Duitse labs. Hierdoor zullen verschillende labstromen moeten worden verlegd.
Organisatie Corona crisisteam binnen GGD Apart team coronabestrijding
De lange looptijd van de coronacrisis maakt dat het nodig is om de organisatie van de bestrijding te herzien. Het GGD-crisisplan blijft geactiveerd. Dit betekent dat de crisisorganisatie waar nodig prioriteit heeft boven andere GGD-taken. Door de organisatie duurzaam in te richten met externe medewerkers, een flexibele schil en een landelijke pool, proberen we echter het beroep dat we doen op GGD-collega’s om bij te springen tot een minimum te beperken.
De corona-crisisorganisatie wordt als tijdelijk (project)team georganiseerd binnen de afdeling AGZ en in nauwe verbinding met het team infectieziektenbestrijding (IZB). Er is een extra tijdelijke teammanager, onder aansturing van de (team)manager IZB aangesteld. Voor de verschillende taakvelden worden aparte subteams ingericht: testen, callcenter, Input/BCO en bedrijfsbureau.
Ieder team wordt aangestuurd door een coördinator.
De organisatie van de teststraten wordt indien mogelijk deels extern belegd, door uitbesteding en/of door gebruikmaking van externe faciliteiten (testlocatie lab, etc.). De uitvoering van thuistesten door de GGD wordt zoveel als mogelijk beperkt (zeer arbeidsintensief).
Testen
Laagdrempelig testen van mensen met klachten is een belangrijk onderdeel van de
coronabestrijding. Waar we in februari startten met thuisbemonstering zijn we vanaf april bezig met het neerzetten en organiseren van teststraten. Het steeds meer testen maakte dat GGD’en een landelijke infrastructuur gingen organiseren om het testen te ondersteunen: een landelijk klantcontactcentrum (8.00u – 20.00 u), een ICT systeem waar zowel GGD’en als laboratoria op werden aangesloten, en sinds 17 augustus een website waar mensen met hun DigiD in kunnen loggen (rijksoverheid/coronatest.nl). Ze kunnen hier een afspraak inplannen in een van de dichtbij zijnde teststraten en, zonder tussenkomst van het landelijke callcentrum, hun uitslag inzien.
Momenteel zijn er 4 teststraten bij de GGD in Nijmegen en 1 teststraat bij GGD Tiel. Het CWZ neemt momenteel voor de GGD ook monsters af. De hete zomer maakte het testen in de tenten bijna onmogelijk; water en koelsjaaltjes hielden de testers op de been. Intussen zijn de tenten vervangen door portocabins, die niet alleen koeler zijn, maar ook nodig zijn voor een ‘winterproof’
onderkomen. Met ziekenhuis Rivierenland hebben we afgesproken dat we de portocabins van testraat Tiel bij hen op de parkeerplaats zetten. Momenteel onderzoeken we of we een goede locatie in West-Betuwe kunnen vinden om daar een teststraat te openen, zodat de teststraten beter verdeeld zijn over de gehele regio Gelderland-Zuid.
In het najaar komen meer luchtweginfecties voor. Dit maakt dat meer mensen klachten zullen hebben, die moeilijk te onderscheiden zullen zijn van lichte coronaklachten. Op basis van het aantal luchtweginfecties, de incidentie van Covid-19, en een inschatting van de testbereidheid bij klachten, heeft het RIVM doorgerekend wat de totale testcapaciteit zou moeten zijn.
3 Per 1 september is de landelijke capaciteit voor GGD’en geraamd op circa 30.000 testen per dag (totaal landelijk). De afnamecapaciteit in teststraten zal verhoogd worden naar 60.000 in december en 80.000 in februari 2021. Voor GGD Gelderland-Zuid betekent dit van circa 750 testen per dag, naar circa 1.500 en circa 2.000. Op dit moment wordt door het RIVM het maximaal aantal testen op corona voor onze regio voor 2020 geschat op circa 242.000 stuks.
De opschaling vraagt continue werving en selectie van personeel en training. Ook al omdat er redelijk verloop is onder de testers. Co-assistenten en verpleegkundigen in opleiding zijn vaak voor een beperkt deel van hun tijd/in het jaar beschikbaar. Vanwege de arbeidsmarkt hebben we de voorkeur voor een medische achtergrond wat moeten loslaten.
Fijnmaziger testen
Behalve de teststraten richten we ons ook op fijnmaziger testen, zodat de bereikbaarheid van testlocaties wordt vergroot. Dit geven we het liefst met zorgpartners vorm.
Landelijke bijstand
Met 25 GGD’en gezamenlijk willen we mobiele units inrichten. Deze mobiele teststraten kunnen ingezet worden op plekken waar het (tijdelijk) druk is, bijvoorbeeld bij een grote uitbraak.
Het verder opschalen van de testinfrastructuur is een grote logistieke operatie, die grote teststraten gaat combineren met meer nabije opties (kleine testlocaties in de regio, thuisbemonstering waar noodzakelijk) en mobiele units die we landelijk organiseren.
Bij voorkeur werken we met zorgpartners samen om de testinfrastructuur te verfijnen en langdurig te borgen. Het betekent echter wel dat de GGD en samenwerkende partners veel testers nodig zullen hebben om de uitvoering te kunnen vormgeven.
Opschaling bron- en contactonderzoek
Het bron- en contactonderzoek (BCO) is van belang om snel te kunnen reageren bij een besmetting en door isolatie en quarantainemaatregelen verdere verspreiding van het virus te voorkomen. De BCO capaciteit is gekoppeld aan de testcapaciteit. Met de Minister van VWS is afgesproken dat we rekening houden met BCO bij 2% van de testen (dus 2% van de getesten is positief). Gemiddeld wordt voor een BCO 8 uur gerekend. Dit betekent in totaal 3250 fte BCO capaciteit. Deze wordt als volgt georganiseerd. De GGD’en zorgen voor 1350 fte BCO capaciteit in de regio’s. Voor onze GGD betekent dit 40 fte BCO capaciteit. Onze landelijke pool wordt verder opgeschaald van 1000 naar 2000 fte. Hierbij zijn contracten gesloten met bijvoorbeeld SOS internationaal en het Rode Kruis. De landelijke pool wordt ingezet wanneer het aantal
besmettingen en BCO’s de capaciteit van de regio overstijgt. Hiervoor hebben zij een basisopleiding gekregen en vervolgens een praktijkopleiding in de regio’s. Momenteel wordt hard gewerkt in alle regio’s om zowel de eigen nieuwe collega’s als werkers uit de landelijke pool tijdens de
werkzaamheden op te leiden.
Ook zijn er afspraken gemaakt met defensie voor steun bij logistieke operaties of medische supervisie.
Werken in een unit-model
Vanaf september werken GGD’en samen in een unit model. Een unit bestaat uit een groep van circa 6 GGD BCO-coördinatoren. Elke unit heeft een vaste landelijke ondersteuner. Bij het oplopen van besmettingen wordt onderlinge hulp uit de groep georganiseerd. Regio’s springen elkaar bij.
Dat kan op locatie, maar dat hoeft niet per se, aangezien het systeem waarin IZB werkt is aangepast naar een HP Zone Lite versie. In deze versie kan op afstand worden ingelogd. Ook het collegiaal consulteren van medische complexe casuïstiek gebeurt in deze unit.
Is meer bijstand nodig, dan kan een beroep worden gedaan op de landelijke pool. De GGD doet altijd zelf de eerste contacten en de complexe casuïstiek (clusters). Andere taken, zoals het nabellen van contacten kan worden overgedragen aan medewerkers van de landelijke pool.
Door op deze manier te werken verhogen we de flexibiliteit, snelheid en kwaliteit.
4 GGD Gelderland-Zuid vormt een pool met Haaglanden, Groningen, Friesland, Flevoland, Hollands- Midden en Hart van Brabant.
Huisvesting
Het team coronabestrijding maakt voor een groot deel gebruik van de hoofdvestiging van de GGD aan de Groenewoudseweg in Nijmegen. Met de verdere opschaling van het coronateam, wordt de ruimtebehoefte alleen maar groter. Aan de andere kant is er ook behoefte bij de reguliere
organisatie om af en toe op kantoor te werken. Een beperkt deel van de werkplekken op de Groenewoudseweg wordt gebruikt door medewerkers met andere werkzaamheden dan corona. Per afdeling zijn afspraken gemaakt over het aantal toegewezen werkplekken in coronatijd. Ook kunnen medewerkers naar GGD in Tiel om daar te werken, elkaar te treffen of te printen. Het thuiswerken en beeldbellen heeft zeker voordelen. We merken echter dat, zeker nu de coronacrisis langer duurt, het belangrijk is dat medewerkers af en toe bij elkaar kunnen komen om ook ‘live’ te kunnen samenwerken en te overleggen.
Om zowel de staande organisatie als de corona-organisatie te kunnen huisvesten, zal de ruimte op het terrein worden benut door extra werkplekken in portocabins te realiseren. Dit geeft
thuiswerkende collega’s de mogelijkheid om bijvoorbeeld 1 dag in de week op de GGD te werken.
Door extra huisvesting te creëren kunnen zowel de coronabestrijding als de reguliere GGD-taken volgens de coronaregels gebruik maken van de huisvesting.
Ontwikkelingen testbeleid Wel of niet testen zonder klachten?
De meerwaarde van testen zonder dat je klachten hebt wordt nog onderzocht. Duidelijk is wel dat als er ingezet gaat worden op asymptomatisch testen dit extra druk gaat geven op de testketen.
Ook leidt het ertoe dat de GGD meer bezig zal zijn met zaken die weinig bijdragen aan het beperken van de verspreiding van het virus. Verder is er de zorg dat asymptomatisch testen negatief doorwerkt op het gedrag van mensen: zullen zij zich nog wel aan de maatregelen houden?
Momenteel zijn er een paar onderzoeksettingen: testen van inkomende reizigers uit oranje/rode gebieden en de Coronamelder app. Deze app werd getest in 5 regio’s waaronder Gelderland-Zuid.
Het testen zonder klachten is intussen uit de app verwijderd. Ook het testen van inkomende reizigers is (voorlopig) stopgezet. Aanleiding hiervoor was onder het tekort
Sneltesten
De ontwikkelingen van sneltesten wordt op de voet gevolgd. Het toepassen van sneltesten kan het gehele testlandschap van karakter veranderen.
Tenslotte
In deze update zijn de belangrijkste ontwikkelingen voor de GGD als organisatie benoemd.
De coronacrisis is voorlopig nog niet voorbij. De GGD staat behoorlijk aan de lat. Er wordt een groot beroep gedaan op de deskundigheid, flexibiliteit en organisatievermogen. De GGD staat ook
5 behoorlijk in de schijnwerpers. En niet iedereen is het eens met het beleid, de consequenties of de uitvoering. Daar maken we helaas soms ook de minder plezierige kanten van mee.
Het ontvlechten van de coronaorganisatie en het aannemen en inwerken van heel veel nieuwe mensen kost extra energie. Maar het is goed om dat te doen, want ook de andere reguliere taken van de GGD zijn van belang voor de volksgezondheid. Vanaf 1 september staan we ook daar weer voor.
En alleen als het heel spannend wordt, en alle hens aan het coronadek moeten, dan weten we dat er een groep collega’s is waar we, in uiterste nood, weer een beroep op kunnen doen. Dit zullen we echter zo beperkt mogelijk doen.
Er is niet 1 GGD. We zijn 25 afzonderlijke organisaties met regionale verantwoordelijkheden en een regionale kleur. Maar voor een infectieziektecrisis is een gedragen landelijke aanpak nodig. De opgave die we hebben, brengt de regio’s dichter bij elkaar. We steunen elkaar en organiseren samen wat we alleen nooit zouden kunnen doen. Ook dat maakt deze tijd heel bijzonder.
Voorstel te beslissen:
1. Kennis nemen van de stand van zaken bestrijding coronavirus.
