september 2oog
jaargang
113 .JL"l'r.:ll1.M"
l'q,.t\']¡;:ilÉ
"{i
ùiìtradities
en
archieven
ituut
ol¡
onderoeh-
wR
dorumentotie
-in
rellin
g
Door Hester Dibbits *
W¡e onderzoek doet naaf tfad¡ties zalvfoeg of laat u¡tkonen b¡l het Meertens lnstituut,
een onderzoek¡nstituut van de KNAW voor wetenschappetiike bestuder¡ngen
documen-tatie van taal en cultuur ¡n Nederland. Het
Meertens lnstituut beschikt over een groot
aantal un¡eke archieven en collecties. Een
deel daarvan is ¡n databanken íngevoefd
en via dewebsite van het inst¡tuut te faad-plegen. De rest kan men raadplegen op het Meertens lnstituutzelf, soms met noodza-kel¡¡ke toestemmingvooraf, bilvoorbeeld bii
pr¡vacygevoet¡g mater¡aa[.
De
lttel
DynømischeTtadities
var'
het onderzoeksplan (2005-2010) van het MeertensInstituut
verwiist
in
de eerste plaats naar de visie dat taal en cultuur eendFÌamische
dive$iteit
laten
zien, maartegelijkertiid ook
worden beschouwd en gekoesterd als identiteitsbepalend en vangeneratie
op
generatie overgedragen erf-goed. Ook verwijst detitel
naa¡ ded}'na-mische koe¡s
van het instituut
zelf,
in
een veranderende samenleving en weten-schapswereld.PJ. Meeræns ( 1899- I 98s), eersæ directêur en naamæver
van he! fleertens lnstituuL
Het Meertens
Instituut
heeft tweeonder-zoeksgroepen:
Va
atielingulstiek
enEtnologie.
Bijna
alle
onderzoekspro-iecten
van de
laatstegroep raken
aanhet
thema 'traditie'.
Met
alsdoel
meerinzicht
te verwervenin
de dynamiek vande
Nede¡landse samenlevingen de
rol
van
traditiesin
die dynamiek, brengt de onde¡zoeksgroepimmers het
leven van alledag'van onderaf
in
beeld
en kijkt
zij
niet
alleen naar ideeën en symboliek, maar ookraar
wat mensen doen.Een belangrijk uitgangspunt
bij
het
onderzoek
is
het
idee
dat
identiteiten
niet
iets statisch
zijn.
Zek¡ijgen vorm
in
pefomqncesof
enscene ngen,in
delichaamstaal van mensen,
in
hoe ze zichkleden, hun huis inrichten, wat en hoe ze
vertellen of zingen, welke feesten of
dtue-len ze vieren en hoe ze dat doen.
Een terugkererd thema
in
het ondeüoekvan
de afdeling Etnologie ishet
strevenvan instellingen en
groepenom
ve¡an-derendedtuelen, tradities en
aÌledaagsepraktijken te behouden en te redden. Het paradoxale
is dat die
door
dat
strevenvan
geheel nieuwe betekenissen wordenKaârrje ùir de colìecrie kærtjes metfamilienañen van de
Volktellin8En 3l mei l947,die de bæ¡s vorm1voorde veel gerâadplêegde Nederlandsê Familienanenbank, mer da¿rin informatie over rùim 90.000 fâm¡lienamen (coll.
voorzien
doordatcultuur
'verzameÌd' en'tentoorgesteld'
wordt
in
biivoorbeeld
musea, maar ook
in
folkÌoristische attrac-ties, festivals of herdenkingen.Aandachtsgeb¡eden
Het
etnologisch
onderzoek aanhet
MeertensInstituut
kent
eenvie¡tal
aan-dachtsgebieden:
Orale
Cultuur
(verha-len, l¡ederen, dans en muziek), Religieuze
Cultuu
(¡eligieuzevieringen,
bedevaar-ten
en
spidtuele handelingen), Feest enRitueel
(kalendedeesten,stille
tochten,begrafenissen en d¡7nce aents) enMatedële
CuÌtuw
(wonen en kleden).Sinds enkele jaren
is
het
onderzoekin
het
aandachtsgebiedorale
Cultuur
ondergeb¡achtin
het
Documentatie- en Onderzoekscentrum Volksverhaal en hetDocumentatie-
en
Onderzoekscentrumvan
het Nederlandse Lied,om
de relatietussen onderzoek
en
documentatie
tebehouden en waar
nodig te
versterken. Beide DOCS doennamelijk relatief
veelonderzoek waar grote
bestandenvoor
nodig
ziin,
zoalshet project'Onde¡
de Groene Linde' dat na jarenvan
input in
Tussen trad¡t¡e en modefn¡ser¡ng Een
p¡oject
dat onlangs gegaan en waarbij de omgangeen centlaal thema vormt, is
het
project van Sophie Elpers, getiteld
van het veÍlies?
de culturele omgang met lradítie,
schetsen
van
de verwoeste boerdedjen, schadefo¡mulierenen
bouwtekeningenvan meer dan 7000
wederopbouwboerde-'jjen
(21,e Archievenbhd 771 , nvm1Jlet 7) .Taalvariat¡e
Het
taalkundig onderzoek aan het
\,,feer(ens
lnslifuu(
is gerichl op allevari-atie
in
het
Nederlands (vadatiebinnen
de standaardtaal, dialectvadatie, sociaal bepaalde taalvariatie, variatiein
detijd
en va¡iatie in het proces van taalverwerying). Voor een deel heeft datdirect
raakvlakken methet
etnologisch
onder-zoek, zoals
sociolingu-istisch
onderzoek
naarjongerentalen en
onder-zoek
op het
gebied vannamen
met
aandacht voor sociale, etnische en geoglafi sche verschillenen
Volksliedarchief,
in
1963 ingebrachtbij
de afdeling Volkskunde(nu
onderzoeks-groep Etnologie)
en
uitgegroeidtot
eenindrukwekkend
gevarieerde
verzame-ling
liedboeken, liedbladen,liedsch
ftenen veÌdwerkopnamen. De
NederlandseLiederenbank geeft op internet
informatie
over meerdan
125.000 Nederlandse lie-deren (zie artikelvan Martine
de B¡uin).Een andere grote databank op internet is
de Nederlandse Volksverhalenbank met momenteel
ruim
40.000 verhalen(histo-dsche
en
hedendaagse sprookjes, sagen,legenden, moppen, ¡aadseÌs
en
broodjeaap-verhalen) en dagelijks aange\,ìrld met nieuwe verhalen die
op internet
circule-ren (complottheorieên biivoorbeeld) ofin
het verleden door velzamelaa$zijn
opge-tekend.Trad¡t¡es ¡n de pubt¡eke ruinte
De
Liederenbanken
Verhalenbankbehoren beiden
tot
het
onderzoekster-rcin van de orale cultuur. Voor het
onder-sertng en de Tweede Wereldoorlog.
Dit
p¡d:', "- miin:voor
ject onderzoekt het spanningsveldtussen
:
in
dê.gescl:zoeÌ naar rcligieuze
cultuur
beschikt het!radi!¡oneel ogend p.enrje de ¡lariaverschiJninten aan Hilletje
in de iaren '90 v"n de vorige eeuw (coll.
:ertèìì lnsticw!).
instituut
eveneensover
een
omvang-rijke
collectie bronnenmatedaal.
Eenbelangrijk
deel daaryanis
terug
te
vin-denin
de-
recentelijk geheelvernieuw-de
-
Nederlandse Bedevaartbank, met traditie en modernisedngbij
dewederop-
Ëen.vbouw van de
in
de TweedeWereldoorlog
zameling
ka verwoeste boerdedjenen
debelevingen
zoalsdaarvan
door
verschillende
generaties.
31 mei
1947;:.iHet kent
raakvlakkenmet
architectuur-
de
veel
seraageschiedenis, landbouwgeschiedenis
en
Familienamenbank,
met daarin
infor-met edgoedstudies en maakt onderandere
matie over
ruim
90.000 familienamen. gebruik van hettot
nu
toevdj
onbeken-
Andere voorbeeldenzijn
de collecties die de archief van het BureauWederopbouw
betrekking hebbenop
deliedcultuur
in
Boerderiien met onder meerreconstuctie-
Nederlandmet
als basishet
Nederlands Bijhet RegionaalAfch1987. HeI afdeling van de
op
uiterst de gelegen3_i
archievenblad SePlemDer 2oo9 sePlemÞer2oo9 archievenbladtradities
en
arch
ieven
qEP
qEP
.{EP.'EP
Onze ervorcn Þrojectmedewerkers hebben veelal
een opleÀdrng Bestuursombtenoar, SOD
/
en
I I, WA
enMiddelboor orchiefambtenoor.
Zi¡
stoan porant voor eenklantgerichte
enklonwriândeli
jÈe dienstverlening.DocOonsult
project-
en
adviesbureau
N¡co
Maasstraat
51
Tel.074
-
2500166
DocÞConsult
D O C U Ìvi E N T A Ì R ll I N F O R 14 A T I E v O O R Z I E N I N C
WIJ
DOEN
WAAR
WE GOED IN
ZIJN
Documenlair
management en ondersteuning
.E>
interim-management
.E>
quÌck-scan
coaching
on the job
archiefbewerkingen
in-company tra¡ningen
wegwerken
achterstanden
7555
LW
Hengelo
Fax
O74-
25OO144wwvr.docconsult.nl
E-mail: docconsult@hetnet.nl
,$.**$-.Ëì
ìr.i,r!,
Í,'¡&
¿l
a;r'.*-iiï5$!n$
bu Calsonstraat 13 8263 CA KampenI
IM&$ARCflIFiSEì.IF¡iì
I
[!!
tFSL.qûArchief opslag, beheer,
bewerking, seleclie en
schoning van archieven Document scanning en
microfilm
PrsfÊssÌ!nals van hfi¡s $¡i
Archiefinrichtingen en
oewaalptaatsen
volled¡g conlorm de arch¡el-wet.
TÊle-arrhìreri!rq Digitale dienstverlening en oplevenng. Meestal sneller dan u
naar uw archief kunt lopen.
Uûor meèr inìürmaìis:
I\,4 & R archiefbeheer en
opsrag ov Postbus 360 8260 AJ Kampen 038-3326918 info@mr.nl lvwwmr.nt
N,4 & R archief b-"heer en
opslag alsmede Àl & R
archief bewerking en selectie zijn zusierbedrijven van ltl & R
mrcro-imaging bv te Kar¡pen
>
Veryolg vanpagi
o 19Een objecr uìr een recenrveMorven Pim Foruy¡-collectie qn het lYeeruens ln$iruut (fo!o Pere.þn Marsrr). collectie die de massaal aan de
oppeNlak-te
gekomen vot populi representeert van Fortuyn-aanhangets envan
veel bredere groepen in de Nederlandse \amenleving.Beide laatste collecties vormen een waar-devolle b¡on als het gaat om
verande¡erÌ-de tradities
in
de omgang met de publiekeruimte.
Er
zijn
ook
verzamelingen
dieBfede waa¡ef
Daarnaast
ziin
er
ook
bijzondere
a¡chieven
die
een brede waaier
aan onderwe¡pen best¡ijken, zoals het project'Bdeven aan de Toekomst'
met
ongeveet40.000
bdeven met beschdjvingen
vaneen dag uit het leven van een Nederlander
115
mei l9q8).
Prachtig contemporainen
persoonlijk bronnenmatedaal voo¡
onderzoeken naar eetgewoonten, kleed-gedrag, feesten, rituelen, lief en leed,
¡ela-ties (familie,
vdenden,
collega's), religie,sexualiteit
of
ouderdomen de
beleving*
Hester Dibbìts, histor¡ca. werkt atsonder-zoekster aan het l\4eertens lnstituut (KNAW)
te Amsterdam. S¡nds september 2oo8 is zij tevens hoofd van de afdeling Etnologie.
¡
aan het einde van het vorige
mil-ffi
9**J"nll,,t,r
1P
^T.P
F$ e
¿
e
r
I
a
n
d
Þ
