• No results found

BELAH DI MASVARAKAT GAVO

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "BELAH DI MASVARAKAT GAVO "

Copied!
51
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

,

BELAH DI MASVARAKAT GAVO

STUDI KASUS DI KEBAYAKAN

PUSA T LA

TI~~ :

- - -::- - , c ,~ .. " lAt J

ILMU - ILMU SO-, -L •

D4 - .,

k[~S.H H, . R\\ II~ ~ I!f'

Mukhlis

.::p"6"t ~"tllt" .. <P" .. "l1tl" ..

9t ... - 9tmu S061at, 04celt ':l)"r"66"t"m - 93" .. "" 04ceJ.

1977

(2)

• I

..

"

i 1-: ,

i'"

1 i '

l

T L

"

:-, ( I f-' 1, "

d. "

(3)

IIl

,/

VI

I

L. ..

~Oj-~ ... i

~ "',

n"rc~r'- ,. !l

:-.U;';-':;L. j'"

.:lZL.::

.. i;._

l:rhièu

Ol'-:\Il: -or: .'

..

.

. ~ ~

... ....

_~

...

~~

...

~

... .

. . . ..

~ ~

. .. .. . .. .. .. ... ..

.... . ...

~

.

..

~

.

.,

. . . .

A • • • • • ~ . . . .. . . .. . . . .

0 ..

. ...

• • ~~." • • ~ . . . .. < . . . .

. ..

. Ri. :~.L( !r

. . ...

,.AA. ~ •• ~ ••• " •" •••• ~"

I~. _; t- br 1 "':.L

..

.. . ..

~

... .... .... ...

~

...

~~

... ..

~

..

.. .... .. ... .

• •••

. ~a

... .. ...

" P • • _~ . . . _.~ . . .. .. . . .. . .. ..

... ...

~

.

~

.... ... ... ....

~

... .... ..

. . . ..

~

... ...

~

... ... ... .. .

H.1.1al!l."I.n i

1 1 2

6

7

15

14 16

19

21

23

30

31

,3

34

35

(4)

I.

Pcrtw::.

ketaba.hiln sel'lr.!.:::' !ïl.:'.:._ F.t: ~li.L;_'.L.

Kerrudi:lJl sr,Y',l r.:-.:nl.,h.. .. ün-k..:;.Jl ~t...~ir .. k~::i..

Kepal:t D::.cra!: I.stim.::wa ... C'-!". B1J_'""''1.~-:i .~,::lrt D-c:· .... 'L .tC· 11 ~'cm --:..~, S~kretnris

Daerah Knbun . .'ltcn \cch TLn ':"":\Lt 1 ~I;' ":.1"1 K· 'C ~'::' -':'1.:1 1:0t·' : .. y.·n .. ·.n, f~ :r..Û~ Kecru-

.in ! . . .:1 ;"':', .,..

..

"-

seluruh stci KC:)U-~::l.yCc,,","1 ~'r;tI~ ren :;11, hing@ ntas so!~1 .. ':.-..-tl·1r:y~ ..

.... ~.,..

...

- 0'.'

i i

..i:t "

. ..

" , "-... ol,., ,.. .... ., ',"

- ...

.lr --:ij..:-~i \::-..r. terin..-, ··.si~ kepado.

llh.i.l:,::,~ &.:üul. .,~~~ dan

(5)

~,

yanF, lebn:'...

P .l:. • .:..\ •• 2 I..~ L 'T .. •

"

,

-

" ,\J ••

31 y •

.:..t

'e '

cr ,

, . ..

... 1.1 t.r-.. L

,

:. - ~·\ll~u ~U"'!'le-

"I::bo

A::p:ü: 3ara t lH.l'Liup ;~1'1" t'>1l! 1..'1 \}:ril c..:";".'f.-,:.,i 01 .... 0·.'1...', .~t, hng 1'IC r 'Iicrul" Ol,.!!'tiup PH- Ju bul1,.;..'1 lir)l'-"~h;:r Z ... :n!>::'·i ~~'_!l,.;,Jl bn::';..; ':-l"!, '-;l~' 1'1' '~.hU:l. :..i.Q:. telRpi

Lo.ut Tz.>,war, ~nb:üR.h Utarru::.f.:'. tcr.:lc.:pRt Tl(,:r:;;;m··:.IIP~. ·)~.:"l.:l.n··';kn', .:;ed.:mg di

sebelah &-lata.!l ;!a'" st::;hel,.-h ~nr:\tn.::·a ocliJl9:D.r persi'l. ... !""haL '~::-Jl sebuah eungai kt;cil menjadi b.J.t.1.s Jel.g&\ è.esa te. t3Jlf"[:Llly~1 Bcb'-;:SCl1.

UnLuk "e"7k."\~uki l{('bo...V~'.kall kitll dnpHt rr:enè5I~\.m.:lk~.lI duo. :;~u.ur jalan darat, pert.:lr.n d~i ~ "uh Barnt, ke:!'.lCl. da.ri Lr.::...'1- Sel~tllil memotong daerah

,

(6)

persaH.:U1an .:mta.ra Takengon - Keb:; . .,v:J.ka.n, sed:mJ; Y<lll:; l,:ün mas-..Ut dari ara..'1 l'i:uur 'lcmgan r.::..:lintasi DanJ.u .;.;:~ut T~wlr., DJ.. i<ebû.y:û<an ter1apat 12 bu:1.!: r:-'r5."'~,

iLu, ",H .;~')~l; .]o.:r.;--:~:1 S" .. b1A.:Ui ;: . .; ji ~ 7,' J: :-.-n' :iC<.l.!,;:J.:"\n s<..:ke>li s.::minc- gu untuK bó:;:rsri.&l'lt J\l.-.'at, k .... Y'<..:n:. ,Ir.!:~;', 1'.: J't.::'! ... ir. -:1..'1 ib:-l;;'r-n sh.:":..lo::t 10.- inny" or·:.!1' -orane _:i v.c::'-yak:':!l ... "n,-·""\!l1-<i<:-....:l me!"5-' h y~' .• al.:! :ti kampung:-

nya masinr-!ilasing.

S0j.:.l<: Z.~[t!l k.::ku":Sé.an kolo.::li,n.l :1 Gayo f'_ .. l i ;ik,..t"! suj,:ili J.iperhl\_

tiknn, sûk"'..lipun m:1..3ih S:lll!?+- t('rb,t,~E: p,')l:-. l,::ris::'.l-. I'nsy:u-akat terten- tUe- Oleh k.:1I'l.:na itu b::myw· putro.-putr:- r,_,,-y:. Yi'n ~ mcncr-.!)uh p...:p..dic!ikan di luur GilYO, te-rutal"'...a di Ind.onèsisch - :':.:"lcrl.-_'1,lscht- School (I.N.S.) Kayu T1.llPJn Sum"1.tera Sa.rat. Pa.i .. b.::ur. 197,':-, :h 'irik.:tn ""~,"1.!'_ hm..jidikan

samn di irik."Ul pula L .. -'!:Iba~ ?m,-i l:'.k:Ul 'I 'rbi:nL I:-:lnr::iyci: cl,·h Ten~

Silan( 'ii Keh.,,:y::lke.n. &..belum i tll SJ 1:1 ... '1 ~(> S .. :ko1nh r-~h~'":l~3.di:-·ah de- ngon lc5 ora!1g murii (1933 - 1;1:4)~ Pn..1."l t,""lhUIl yang <"" ... "U"'D. 121 orang mu- rid diant-:."U'any~

5

..'lnaY.. pC~Cr.J}.'u.::..l:" " _l:r:ikuti S,.'kc~"r. K:-J .. ::mt Jj Kebayak- an .. 1

k:ni'~!'":l.

P..:nrii,lik'lr' Isl.:un

T::":l.j-~:lt

1·'k!1I·:n::,:1h H.:lru

"i~lirik'l.n

sesudah tahun 1950 di Takengon. Selw1ah D:ls~Jl' lar. Ha·;r·)slJ.L Islon Negeri tumbuh kc.·mu:!i.rm sob."lgoi unzur b.:tru -'':'' KC'":):1.y.:t.Lc.:;n, c.:r::Knt,,~·.J. i tll .,.."1O..k.-.:-ûlUk yong inein melanjutko.n pel~j:lI'.:mnyn kc' SC'kol·:"'lh Lru1,jUl -11 r(.rt.::u-..iU dan i~tas

rn8 .... ih n.VllS kc T::tkcngon y.J.l1h jer.:::Jmy.:\ h:tllYCl. ~U~ Ion lari K..::buyukrulL

Samr.ai pada tahu.."'l 1971, Kabupat n Ac, ,h Tf:oneo.h mcrupo..k.:m Kabupaten yong tcrmo.ju '.!n.lo.r;, pClnditlika.'1 dibn!11ing cl ~n~,n kabUÇ.tt.l;U 1uinnya di Dat::rah Istimewa .. \ceh.2

Latar BË1akD.neij Scjaro.h

c.

Snouck :Iurgronjc, &"U'jana Dc:1.:mcla terk ..

:-n.u

:l.:::~pat dianggap se- bacai satu- so.tunyn ahli y:mg palinc men iFilami m:mus:'a ·bn .-,asyarakat

l.rengku Hbubakar BaJl.gkit, Tttkengon 4 OkLo:"er

1977.

Lihnt juga.

TH . OS.

Conthcr, nl emene Memorie van Over vc van de Onderafde1in Taken,:rcm, 25 Desember 19 I.

2 Sensus Pcnduduk 1971, Diro Vuso.t St.:ltistik, Juknrta IndooErSia,

Im,

p.

60.

(7)

3

Gayo pacla zamannya, bahkan Mungkin sampai periode teräkhir ini. Dalam

bukuny~ H",t Ga;iolan-: en Zi.ine Bc, .... oncrs io. r.'lç.nye; . .ltk::l ... .'1. bahwa Gayo ti- dny. r.'.i.;r::ilik.i SU~b;-r-5U,,'!lb€-r scjr..reh t:crtulis ya.. .... - h~,::l.t r!e~b€-ri ketc-

7

\'ant:

,

-

seC,"!T'J. t-·.}or"T~iis r.lasuk tial-,I'] ~!:-_~!'~h .• CL:, , ti,':,]..: , .. r.:v-u.: li}:ero::"<2h kete- r·CL'1;-;ll: tc::t·~J.!1e Gayo di d--l3!:LT(\;D.. Vr,.l1f-ormr j:,yc s~n h r i scri!1g ber_

pendupat

,ahw~

(.:J . .. ;, rcka tcruiri J,:'..ri crünr-o!'3J'1 .• .' l1ntnk :' _ . -..:Il:el uk 'lQ3...':la lsla-=:

:lan k.3.rena Hu melnrika'1 ,liri kt..: J:t..:r:-th l:lin (Gayo);

(b). Drang-oraTIe; Batak s8n:l.iri 'ber:l.sal J',r1 3a;-,.·0. Kart:ma 8E"rek3. ti··

dak mau mcneril!l<.>. Islm "l.lrhirnj·:'l r;e-l:u-iknn \iri ke arah Sela- tnn, k>2!"1U '!i -m dio<i.:ri ru::...""'" 33 tak ..

r.lB.suknya Islan. ke 1a~rah ini :ltau :~t

...

r:(;1 .• c\~h ;~l;3. u::~:-n~:-3.. Su .... :1b • .::r hi- kayat ter.ta.'1.g .• cah -:_~ngat·-.:m.n, k0tiktl Isl~' -.,,:::ak r:\,; :1'1cr.:ü" aceh, 3c!a sek.:lUr:1 orang d::u~ nec:~ri itu ti:b.k t".au .lC,o..tk :l,,""'1.!':la :sl'1.!:, ~a ia lari kC' hulu

sun~i

PêUsan9"'...ll, karelL'\ i tu

'Jin:!::k~i G~.!'c

.L.;

menCHn,lOli nl~U lalu um~ru..lo:l ·lim kcb\.lhYu.o.li 'ioyo, r::U-:o. pcnulis-p(·nulis y.:tnc r.1uncul kt>r.1u·han pun Li l,uk ~anYDk pul.:::. m(:l:lt:..:.~:u'=-.:CU1 OC'..5ynlo.h ini..

Sumbcr-sumbcr bin y,:mc r.nmc'ön thpRt mHnolon.-~- kiLa untuk dapat meng- unf9<.:lpbl T'l~S;.l lWJ)&u o:tt.!r:;lh üd i:Uf'1 )t. gpn:~H-l.::,.):nJt:., ~ito6-:r.itoEi

atau tT~'Hsi lisnn l'1innya ..

Di T'mûÎl. G<'lyo terdapat empllt kl::Tu,j3<;;.n ut:~mr. .yang jug;."l mêrupakan daerah asal dari oranC-oro...'1g G."lyo ko;;!:'IurJi:Ill.5 Pa

~02.

Z3..":'!rul kejaJ"aan Aceh

3 e•

Snouck Hurgronje,

;i~t

.. jo1.:.,n·_ en Zijne 3çwoncrs (Batavia :

~~d6r~ukkerij, 1903), p. 71.

4Teuku Ibrahim .Qiinn : KroniY.a Pas<li,

YO&Y~t:.. ,

Gadjah Hada

Univcrsity Pr~SÜI 1973, p. 53. Lihat jUQat Encyclopaedie van Neder- landsch-In1ic , (Leiden, 1917). Dibllwoh judul : Gajo'z.

5Daerah tersebut ialah :

1. Syiah utama yEJlf, '!:lcrpusat t!i NoSc"U' 2. Lingc yang bcrpusat di IS'l.q

3. Bcbesan YClIlg berpu&"lt di Bebesan 4. Buki t yanlJ berpusut di Kcbayokan

Syaifuddin Kadir, Tolccngon 20 September 1977~

(8)

antara

1550-1650 ,

keemp3t d~ernh kernj~~ kecil Gnyo ini ~endapat p~ngl'.kuan dnri kerajaan .• c",h seba:?;'i vrl&"ll .. Pernyataan-pernyataan tak- lu...l{ }..'<O.'1::. u::::lumny~ j i +èrllKt ol~h S'..:.l tan .~(' h -lr:'n,.~'>'!: buik. Bahkc.r. pada

Raj<l-r,~tjr.i l{~cil Ilatnk pUl' ~i·1.hi...l.i i-: ,ku·,.::;:]'.::.nny:,: Ji ...ü.l(:ran !':',cr,·k"!. masing- m.<~sin:;:o <) r .lClT! tl;:.:t."lpi .:!"!~at -li.)~ ~-...k;-.r: i:\l1;:;:>r?. hubunJ7.!r. Sult~n .• cE-h de-

n~.n r:;.ri'- vas:ü-vns::üny:'l Ji '::'l.;.:::l r-_·':l!: y.Óo.!1t; ber'1.f'::;.Ma Isl:1I'" sep.;:::rti Gayo ö.-;ufT.:Jl v"lsi11n.Y.:l. ~i T:,mah B:::.hlk .. T.~!'h~·,l" .• ~cr,,;k.:'l. y."illC berngar.;n Islam, kcr".lj-,?..n .. c",h s,l::\lu r;lC;r~- .mbil ,ük-!l ';k!'iG:..jr.::', s-.'·k'lli-s-.j,;.:lii "ceh me-

n:cr ... k: .. ~Lm_r::ur, :tj.:~t .lCt::::J. .. ,i,c,"h t"'k unny.'\lç mc~~intc. atau m·: nuntut syarat- syarnt Y:U1t.; bl;rat p~b .1::!.cr .h v_-:'.s:ünyn. yang bern Ia j:1uh peèalaman st::perti Gayo, yanG hony'3. hilul~ i.:lri hc:sil pcrtani~ :.J::tr.. pc..ternilkan saj.'1 .. Sulth.:J.l1 .\ccl~ cukup :1erë\S3. pu:-.s, ji~J 'blarl pertemuan-pertemuan rE-n!::uaS-:l la~r:th pccL:!laman r.k:I:,t.'J.W'1. S0slntu h:"lsil :i."1 .... r-.J.hr.:y~ s8bagai tan- do. hOl-!!int -Jan !1>2terusnya merG:k9. !TIC:!1d.~p.:;t pt?n,w,u1J1 unto}: f"1CDgurus da- erahnyc

s~njirie 7

Pa·:.ÎZl. zrunan k,;::lru3S~!: lo;:oloni.:::.2. J.·:1nl~ "nsu~: s, .. c,u"-:, lnngsunt; kç d.:"1era.."t Gayo tChU.T1

1904 ,

k..:et1pat d.?..:.r-h ko.;!:·-..j;..I::-:...""!. ini :,. s",rt ... S0llU'uh -::'aerah kekuasaannya dipertahankan Lak ctonomi.."'"'.yé!. ole:: r'O)n.::-into.n kolonial Y.ulf.' P<inr:ni:l.:\s:ütr.ya ber'" i."'. j.i h'\\I;:'lh Wo:'wr:l<m,:; kC'!".1:rc:_,~r yRnl; b"-!rkp.dutluk- nn di ·T3.kcnc;on" 'T'·::r lo:. p""'s \i~!"l ,k i tnt. hl.. r'uk ·!O!'·.LI1UÜ kolonial J.adl:l.. urnUU1- nya, u.!'!ttlk. ~la"rah Gayo p~mc·rintah kolon_cU T~L·!.ur 1-:-- :uukl. jlÜéUl raya yfJ.IlG m n~lUbunLrk~.Il.ny"l Jt·n..;<:.J:: ls:::' -l'::l."h. }JBsi~.>ir • . "1.Ottrn l.::tin Jircoun. Jalan ray9. inilah yang î.}t;nb-nubu:'!.gY.Wl J::::.yo l(:nt:~'..D Juni-'). lu'"l.r.-1..ru: oC:C1ber i pengaruh y.'11!g 6.-U1,38.t beGar ternD.~-~_p prosl2z pcrtu::::buhan masyarakat se- lanjutnyc, .. ~e]-in itu pf)mbuka~!'! ri.:;:-k(:Duna..'1 ko~i, ~inu5, :!.:ut teh yrulg dikerj'::l.knn ol t.!h buruh-buruh y'Ulr ;iiJ;.!t~ngk-l.D rlari lu:u- G::yo patut un- tuk diperr..itungkan seba~'3i salah sc.tu faktor jJ.~ü ,y,.nS m_r:lbmtu ter ja- dinya bcrbagai perob~ dalarn kehidupan m~syarak~t sehari-hari.

Paua Z::tr.IWl keku'lsaan Jepaub' tid..-.k diten'ukan pcrobahan yang menyo- 10k dalF.r.l struktur pnmerintahan dan otonomi daerah .. Scperti halnya dc- ngon dacr~h-daerah lain, ke5~ yang jitL~ggu1kar. ol~h peoerintah Jepang hrulyal.a.h pcnd~rit<laIl terut:una bagi orilng-or~g ya."ö 'likenakan wajib

7

Ibid. , p.

91- 92.

(9)

5

rorli :!-~:lf!l pc-mbunt::m j:ll 'lIl di Ow')q, LUr.:lut d:m Is!' -ise ..

Sesu L .... h .i:un::m k·.r:~r'\::k:.l.:J~, nU!lcul bcrbo.g::li pt:ristiwn yang secora

r

r ,,-..r~ _~r0n' J{r~': Ü.3C~S. PKI .. P".:rü;,tiwa-pcris-

(10)

I I

,

'ü",bui ti;i(:u rU"1.'1i:o -'- UfJ"ga k..:::lompok

s.:mtp.t ~rc.t hubun~mny.-, d<.:nf·-~n s--:-r:-:tifik-.lsi sosi ":.1, k8.r<..:llil ~ dc.pat

dij :k.rk~l den,-:m ist:il-.vl 11 .... l:.;:is~:.nIlG S~:C""_!",-, ,->:-i5 tles'lTnyn orang Kehny:-:.kn.r. !r.C!r.:b()dakë'!!1 kuru ·,t'1.::' .;.,~·,'!t tinrk ... "1 "akni :

1 ~ Kuru ?C:.i c 2. Kur-o.l I:.!lcr.'i

3 ..

~~uru Petu~;

K~lW1 k·:ro.G:lt p::r9. per.:uka agamaa K:",.ur ki.:rab:::.t pa:r.~ eer/lik cendekia-

vi'1.J1 ..

uh kera!l?.t terdiri ates l!.lher;;;r-:. ~ .li lalv_'1j"3, s,;J:;mg st..·buah ke- lu:rrp:-. lu.:!s t .. ell~'-':\ te:-l:::l.l)é>.t f;~tu ~ 65lj·:!. .. 3agi ' .... orÇ'. bt:lah yang Da-

sih ~p.::.t tlcr.c;hubunpxan sec'll"p. l>-'!sti preiiltc,t hubu..l1e;aIl darab r:lereka satu ·1enc:an lo.i.n..'1ya, peneliti !:,:c;nJ·fb(ltny~ :en~"l istiló.h "kerabat- geneolo["i;i ..

1 Y:mg dimnksucl dengan 'kclu:1rgc. luns" inlrul 6e6~llJungan keluarga batih yang hidup ~ersa.T·'.-s::U;1.:\ nCndiCLl':1i 5·:.-bu.:ili rumM (timeu ruang) , den~-an prinsip, tinp keluars...l. mengurus ~:l?url:ya no.sinr;-oo.sing (Lihat larnpiran Ho.6). Sekarons tir.Jeu ru.:::.ng tidak Inri bc-rfungsi Bcbanai simbul ikntan scbuah k(;luarQl luns, kar'.mo. s.:j.'\k tahun 1950-an rumah adat ini sucbh banyak yang f!1USlw.h .. Sekarang lokasi rerumahan yang ber- dempetan nlenjadi simbul ikatDll ..

(11)

7

,-.., :. :l .

h -· - ~~

.... -

J. - i i .,.n--,:: i 1 f. ___ '_'~_'_ .. _~ t: ;.".... 11" kc plono:m ::;a.na S, 0::'" .r. •

,.

i-' 'uO~;I-y 1 .:.iJl': --.t ]. - ..,tuk:-!.I1 ol~h tipt'

1 :-.-, -L 5 _. -:: I ' -!1~ __ ;: ji Kebcyakan

l-:"r,i.::: .mho ::.::o.U JU,_h:!1. L;ti.i-.l, k..:r.l..: ':I~,--a ~i ""'..in.~~I{D...D ole:h pi'rL':Ll<

lcki-ll'lki, "lpaLilo. :o:.ki'iJ'1.t l<.!.ri ; _>r~;·-.~-nJ"'!.è.!" i)~~ ist",ri Jun 't.'1ak-anak.!lya

r.l~suk ka .l;uam be-l:ili sU:\.I-:-.iny:::._ '-,.r.:...rt:" ?~r: :l.ü:r~"àtt·.!k.1.mn "hl'1m ~üstim pCltrilinit:..l .. Unt".J.k j ~!lL~ p.>r1{;:' i:;I-:!l ier:! ~ )jl',k ', ... ~~it<'l I~,.>ny ... hutny~

ne-

ngan i::;.l;iJnh .iu~l.::m (jlt-1.1.), .,:<kzu'!r::":t slo:ran(- , .... :mit:; ::1ibcl i oleh pi-

hak lo..ki-lald I t~rr.k"1nuk i :~'ntib~:'> ".;·:;l:-.hr.;-... Pt: .... !o.-.. rmt·.n belah ioi ~ii-

sebut 4.\..'n~:m isti ....

w

munt-ne:::,. P·.:.r;;-...nti-u. identit':ls beloh ini c1ilakukan

St:or--111 6 y~..,_:; kawin :iuehm mel;m,;st:.:1,c;kt"..n hidup r:..:.r.:"..h t'::"''lgganya da- lam linjrung'U'! kerabë'lt sU"J!I'!inye (adn virilokrl), 'i~n~ membawa ser- ta hn.rt~ ',vrlris..'umya y~nG :lis~l.:ut l~r::~'ah kt; u:ll<U" lirlGJ.mng:'l1l itu .. Tem-

~ mcru::-nkan harta 1asar yl'tn.[ Ji~n""lkar.. untuk kepe=-utinQ3.n dan ke5e- jahteré.lru1 rumab tangga baru t.::rso;:buL 8-.:bc ~a?" ~::.'ar::t. p"~nting yang

3TahUl1 1950-an

putra~putra ~laer::..h

torpelajar banyak yang kembali mengabdi di daerar., setE;lah mener.1puh r~nJ::'di.ka.'" ,hberbagai perguruan di luar daerah Gayo. Mcrcka :bila.1. y.::nG banyaY.: .11Embawa pembaharuan ..

Mahmud Ibrahim, Takengon, 1 Mei 1977.

4Tengku ITsman, Takengon, 7 Mei

1977 ~

(12)

?·l:l!1gf""n.ra":! atas hc...l tCTGi bu: :': :_r'~:'bntk:'l.'1 suo.t:: 3.-!:tksi n.tau tindcl< hukurn, kari:!lil apnbil'" t,-rj~" rerc. r~i;:!l tef""p., ... ~ "!'L-nj.'1.·ji bendn.

~

yang c.-:mgat bt:r:1rti,'" kardln

(a) Apabila su:-:uni l!lcninr:-:li .lc.:ng:l.!: ,:i,lrtk -'lcr:.ings:tlk:m krturunar.., r.laka pihak istE;ri h .. Th:;J.: unt;.ü-; !":ii 'lli\r.luil k!.;::1bali t.-r~pah ter- Sébutj

(b) Apabil~ is'tf":rl :",~:,in·-·~."l l"':":i?:" ti .:li: 1\..:':- L'1Zplkap. keturunan maka tempah haruG k'.:~b&li k",

o ....

l:th "!.s:..l iS:'.rinya j

(ç) Apabila SEO'orang -:mal.: !itinggal or;"U1/1" tUD.!ly.s. lart?na meninggal dunia, r.1akn ter-pah

li~:1:~l~;'n

untuk ï

.~mb:i')y,ü hidu~:mya

..

6

win l!:plalui pros..:.:s enge : 2:.· ... ~i '::,"':pUl"!.f" Lot K.:Ü.::., :.17 J.i r.an-:-punc Gu- nung Buki t rlon 85 ji Kanpunc ,in'"lcok, hpo."t dilir...:1t "Xl,lu labt:!l berikut ini :

6A• R• Hakirn Arnan Pinan Tak""gon 21 Hei B77.

(13)

====-=====;::=======-::===::...~ ::..:;::-_=-

_=:-0:-=

.=-:::-;::

Lot Kul"

. .

. .

--",b. - . ~.l.:! l-,J .-lai!1 : ,:; ,

l ~ .i

· . -'-, 1-, ,- .". l::" '::ikE':!'.

~:---

. . .

Fr

---.~.- -----.---

Lk Jl .&: GJ !:d Ck .:1

9

.-:-

- - -_._._;- - _. -; . -

-

-- - - -- - -

Jl

..

7 1.( 1 ' .{

Lk

.

" ,-

.

, ,

Gd lC

,

"

:.7

r~rl j

Ck Li

L

· ·

2

5

,

;

,

? L

- - ; - -- -- . - - - - ; -- - ; - - - - - - - -

Gr.

6

2 2

Bi -

Bh 4

?

B~

Gb

19

I.

- - - -- ; -

J~

, ,

-"

1 4 l

Jb 0 (

"

Pr

r'irrlr.1pu"ln

L k

l-<'1fl-V:ud Jl Belnh Ja] i1

L~ Lo~ YoE.le.

Gd Ga"ing

l-ld Mltde

Ck eik

Li

Lot Ime:::

1 ~

-,

'.

--.-- - 5 ---

- --~.

,

G

,

r ·-

lU Bb C'J

- .

-

I r l

J1:J

J

6

~

..

10

!nki" I~üh

'3uki t =-a~ nan

j ... ~ lfJ.g =,,,,ki t.

,-c lt;o!r !:elueM

J0~~,>"tJ"I.: Bati.n n) :.-~?U,_; az"'}"l('s~

j)'i .:;"k: D~~n "', _ .• 1.~.Jl ..1.-;lar

~.:...~.,y-.k..""'.l~

Kerje Angkap .. ?~da pr:Lnzipny.:l ker.ie

png.'<:.-e.

ûc1-_'.'. h k~l,alikan dari kerje ~, karena akiba.t perl':.:uÜ.'1n."1 l.n:', r....lal. l m.::..cuk .~e(]alam helah isterinya. Dengnn deoikiw 1.clri.uupL'"1 Se,s1l''':~~ l!Ic:ikaJ"l dilnngGUIlgkan se- kitar kediazr.an kal..l.m kerah'"lt istcri. ~~;0 allg!:.:'.]? dap::lt dihedakan ata6 dUB jenis, yalmi : ~pkap !!!l~j) ,1nn .,::!;,f~UJ,.P E2:l!!.Cll-:o.rn....î. ...

(14)

A.l1p:Y..8.P nasap .. Seor::mc lclti- lnki y.::lr..g dikawin r:lel a1ui proses !"_

kawinan an*ap naSDp, Ji .. y~taJ.~.Ul k-.!hil;:mgo.·} 1'':end tas belah asal k::.re-

Ikî ·ll:D€P1~ lJBrka~:in::..."1 ar:.w-~p ~ .. ~'!sap i~ ::\·1:..1": l:':<..::j'"'..d.i ''''<:rgh b~l~, ist",!'i- nya untu!-~ 5-...-1, ··-~··1'; . .'::-·7:'",:).., r,"'1. r fS"J l':i";!!.:l,,, ,u"n:;·l 'enG~l isi lah I'p~,bu­

rJ.p murip II"~ll.nnorl '-1:.:.t ,11 ~ L!<:;'!cl :r~:.!"..

-

n',.;:;::;co'-',bk.~ .. .n t, :r-jadinya p .. ;ri-:[;.-

\"inê'-..>'l ar.: -l-:e a!1ti1r~ 1.E.';,"

1 .. Ap.r.bil:t J.al~ _"'"! 1:

=

~,"l.!'f""" >=~ih ;,ih:!l-: wnr.it:"J. ti 1':ik t-<::rlapat ketu-

2 .. ;\pt\bil.:l 1.:lki-!oj.-1. ~:' ::... .'=), '{ ___..:.. t5, .. :1k 1':;.::lY.:pU r".:':1enuhi persyara<:- en YêJ'b dir int· 01·h T)il,·:.k

;,,·~tit:.

s,'b:1:ni D·î:i:th perk .. 'lwinnn.

8

Seluruh biiJ.y.ét p."rkmri!1i.!rlal,1 k.· .i,' ~i<;;q:, n~::.;.,~ -1':'t.:'.nggung oleh pi- hak wani 't.o. .. KóU·l:'1.rt ... tu s\..-:)J'-:YlG l:tr: _-l~,.i y .... :.'!. k."1' • ..-in 3'./C'-tl'a :l:!1gkap Tl0- sap tid"-1k bI2.Thu..l< r:·';-:-'.t.:ri::r, .. :~~.>-1~!I. i:..:, l',n: o.l. bcrf:mGGi soléU<u pemeli!1a-

lepask3J1. ...iri Jo.ri iknt~ul .~~;:..!.. zi~eri"J"" s..;,;:,,;lah !1€' .. _boyar sejumlar.

uang bn beberapn p--r~:v-u"~,tan f..:>S ... ,i k'r.gan !-'0rjtu1jin:l anQ<ap sebe1uM mcniknh .. lJi.mg purba7<-Jr<:.n dnn

~c-rcY_';"".'trul

uü r1iGcbut .'Ocncnoh.

9

Jumlab-

ny~1 3l:.b~::-:-llr ur,_vuh 10 :ja-":" ,=,~d,,!!'US" ,_ 'in,,; ,,i. '11 rl~:":'U ~"L"1g ci5.mintF.! olc.n

An;.;:..~~u 6C'men't:rr.:u1~ lmt.ul: jO:l .:. p ,rkt",:' 1,:;\.11 i.n~ . .spor~nC" laki-laki masuk .cc- J';::U.:lnl hl~ iot,:ri!ly:\ h.:'-n:;'" r"'~ .!."lD j:ma __ \..ro.k-:u yanp; t.f>rbatas, karcDH ! (a)u leL.i-L-.ld '. "',û1-lu' lId.d. I:_,~mpl r.;e~~ntlt.i ul??S".faratan yang dimintc. oleh pihak ~·rar.itE. c,·b:i.lZal. r:-.'.:!..!.·~ "':"C:7'kD. .. :in:-m; (::-) dalam per jan- jian s(:belur., r.Hmik.-"1l, d:"n·nt:!k:..: t~l'_\o/- , t;"';-,"tU5 EU'.~~ __ 5~mcr_taran hanya

berl aku eaJiE..l8i s;ll;~h s ... c1",-;n~ ·lr:.~::" f;t\,:f'::U--, i , :e::·l.r.yc. :Icr.ikah (baik 10.-

ki-lal<:i r.l.:lufun wan:' -til) .. ~\r>t2(~1.l--.. '0.'!l~ !!!~ :'lcrup...'1l-..:t.."1 G..,-u<l.Î. sn.tu kela-

711penur ip r:lurip

pC'~!a'1.o!J

I"'!:-t,.:-': be;-;:u-ti b<t.hwa SlL-'lmi cliharapkan meng- abdi pLldR. kclua-f..<l bati1 1 '='l.f;~inyt:.., u·~nb:!n r.:!ctl01iho.ra orWlg tua isteri dan mengubu't"'kan:lya S€,:'U'o. b.::.ik "1pabih· in n:eLinggal.

8 Ibnu Abbas I:m,

rt'~I:Cnbc.:1

IJ Hp!. 19770

9penesoh :

Pcnt;esahe","1~ ke::;'l'n.rn~'Cl

SC3eorang scear,:. r esC'.i dari ke-

anggotuElJl suut.u ~~, isti lo.h 6~b':".J.iknya ialah, pt:-nesah ..

. ~%I~ :

fuJ.diah

P~rk.:.

win:m ..

(15)

inan karen.::. so.tu perka'l/inan Y:->.!1S rr:ulc.i deuir'_'1 angka;:: kemudian ber2.1ih ncnjacti lE...,deno D~a:..: b"2bcr"p~~ un[i-:-:>.pn!1, oranE L._~yo :7:enyebutnya :

!Lilr:

IIj:iit:'tk1.: kU-;Jl ±'-· ""1.!-. .:-J.-ku Si 3"'!1"'r, i'nt-:"'. bE:-~ilo, r~ik":".

mer:! k-: btjrc.;,:!-(.l nLC "'":ler.:! ~J, E' t cWl _

:ue.

taun ~e

unyuki k .... po CJo.:lfl~2 Art ir.:; ._'- :

Haksu-"!.ku :),Jl-ü: 1-'L:" ~pU:1I1 s .... y-:.., sny"' '::-'_'1-1_:10, jo.di seka- rang k-'l'1ll !:::lU '-:i'ln~û.p d-:hulu S', t:illun :l.t"'!u dU:1

tn:.::n ,

ker.lUdi~'1. bart< b«",u' h .... rrr~nyE'. pun 7,il!-'k :~en5'lp<-'1o

Perka.'.-lin'Ul nngkc.p :;i.:?L::!.i·,n,": .. ~bpo.'t lik .... !g:ClrÜ::L'î d::!.l:-!l:J tilsü ;:0:- ngerti:\..'l, y'1kni : (1) Ang!.-\<")p J.::ng::m M'"'..ksu'-l :'-"':1["""'.nbi1 Se2E:Ormg, b~'ID seked~ r.l.":!.n::trikny:t :'''tsuk h-

jadLi<mnyu scb.3.gai "m:lk", hr.l in:' !~:~"'.ksudk-,::. agr:..r lio. eb,pn.t men€:,us- kan gt:ner::.si p..:.:nerus b.:::lal!

~,~C-.2'"~

·:lurr..i,

(iL.li,ifhu\-J~li.ik)

r 13 (2) h:.i';-

perkawin.:m deng;>.,n pclu!l:ts.'\r. tT..-·uk liSf-but ,;;';!:>:lg.:ü r"t'"'.sc. IIpengn.bè.iDJ:1t I karcna su.."lf!li tlihru'usk~L"1 b~k""T'"j:' lUl Ll: 4. kcip'::. ~ ~ "e'ifi k ... - u.:u-f!' isto?rir:Y""e BcrLl.p:-. l~."l m..'S,1. "penf;.::bdi:1r." iai b(""l,~'1Gsur.G, ' ~rco.nt.une p..""\.de>. lru:.::.- nyo. pcrjuuji=:.n, "":\t.:l.U cq};'"l.tn?.-:'. u!r\-'u1-:

j i lun~ci (d:ü:~ll.;".',cli.ik)

.. 14

(5) Ar...p;kap ceb.-:go.i E:.t1..l pL.n:.--:'l·~h:U1 dil'i k'U'e:nc. kcti r!:J< ~puan untuk.

rr.cl'J.kuk~ per'tc\Wiruln 1a1',jl h, ~It-uk y~.'1!; l,~in~

Perkn.",Iine..n -m;j{.3.P y~.nr: O'l11.Y'1k terjfldi sek.--:..r-mg l,;orut"'_-;tU di kota Takengon 5udah sf>.ngat beread, d.::mgtUl prin&ip ç.ng;.mp

::rmg"

1iprRktekkan

di Kebey::l.krul. WalauFuD ~ü'~ya r.luf'ih tetop dit:>.nggung cleh pihok wanita,

l lG.AeJ, Hazçu : Gvyosch-Ned€:rl ::::ndsch \'Ioordenboek, (Batavia Landsdrukkerij, 1907), :tJ .. 3~-..

1 ~b i d.

13B .. Ter Haar Bzn rl.so.s-a5as dan SU61ll1C.I1 HukJ.rn Adat, (Jakarta

P.T. Pradnya Paramita , 1974) ,

p.

196.

14 Ibi d•

(16)

.:tkon t cto.pi itu ha.'1.y~ p:ldo. pcl:lkSc."U1.ao.n upilcaro.. perkawinan saja, kere- n"! BéSU bh Pf:rk.:twiru:.."1 blrl~.l..!'1g<öung kelu:u-g-. b.:rru lili tidnk lagi tE:r- ikt!.t oleh ndnt berbel"lh ... 1I:trl<RP S~r.::J.C~ï ini bnnyak terjadi dikalangan pnr- ~L.bt .. :UlC y:'l!W b"rtüt;C!s ,l~ './. :«:,nl.-o:-., Si :''1r;ai Ih.:'?tW'1i n;,;geri, ~.

litl..r, :""~UTlur, Hs~h'·H·:·.n~

Ker je Kuso kini

beri k=:r.I.::rdeko.rm untuk !;Jd:1ilL .. t '::-,!--,"lt r -.t.'t:~p y'1nf liin~inkun sesudah meniknh (ct};:t utrcloku) 0 Prir.s:'t- kuso kini sC!ber:orn;.··· ü-..lClh bilateral (oenghitu.ng hubuTt&-;Jl d.:1.r~ k, ,Ju, bel3.h j:ii.:.Jd. ;<kan tetapi anggot.:l ke- rabat yD..!:.r:; di p<::rhitun,*:m ,1i sini .3 ...

"1~t

t.;:rb'1t<:!s.15

Scben1.rn~·"3.

kuso

kini tid.:lk dikcnal ;]::1 ~'!l ccrl;·mi~.:l-;'::'v.!: -, .!élt G['..yo sebtolurnny:!. Kuso kini baru diken:,,1 _'3esudr\.h k-:.:::: ... rJo;:k· :, i.. ... '1 b-;J'"l~'''_~: t·:Jrja'U sej:1....\.;: t ... l-Jun 1950- an Sc:U!iJni

d~ngan

ser.'J.r:l . .!1g .. 1E

r;.;,::;o kini C'1lly:lli: terja.·::i ,.IJ. luar

Keb~­

yaY..?J1 yr:.ng tió:ût l~i'i :::t:Lper!.;o~ükr.!l1 m .. "ls~.l-·n beln.h. P"ldn .. U,,·:lIunnya pé!'-

ko.winan 'Ultarn. l .. tki-b .. ki G1yO i,n.-::-...l1 w'~'1it"l lunr G~yo dizr:out deng3:l

~ kini, dçmiki~ j1Jr;::. l::tki-l'lki 3nyo L\.:'I:'·;:-el<:ljar Inenyebut perka .... ·in- an mer~k.:.'1.. dengan kuso Kini, O'1.ik Y'on:; .. ~il~Uruk.."t.~ dengr>.n .... ~ita luar Goyo m3Upun. 5~d.:l~rah. Seb:1lilm:r'" D(;rk,,·.-Jin.':'.,n nntara \1Iü1lit:l Gayo, te::-- uLwna yMng tM.sjh bcr':-.:1:>. di d.:lt.rah 1.11':!',Il"'~n l,.!ki-l~·d lu.:!.r G."yo p:\dc.

umumnyo. di.c·::but

o.nJCk~p.17

Ab 1 t.etHi>i b7'.c;i. c+'mcrasi mudu Go.yo seka- rnn.p;, utrum:my:_ pcrnudo.-pcoudi K, b~ynY..."1r. , se"n,,4Ii.!ly.:l merekil diberi k",- so.:mpo.t.:m untuk mfoJmll ih kei.l1.3'in"1Il1lY:t sendiri

kuso kini, ini bcr:u-ti c,;,tu }:'.::nyu:..,-utc .... 1 1'-;i

15Lihat lompiran

110.4.

16h:--ÎlmuJ Ibrah";'m ?. I·lei 1977 ..

lT"':UU: mcrel<ll ~.k1!n memih.h

terh~d3p ~~'1..t Gayo.

18

17Lihat tabC:ol parka.vdn!"'.n

rU:~~F

;nc.;,n h.:-l:J'JaIl 18 ..

18Dibuktikan denl7'..n 3.."1gkE.:t y:::Jlg diedo.rk:m padn 218 siswa asaJ.

Kebayakan di l ir.:a Se.-<ol::ili .Lru1jutan .ltas di Takengon. l~ yang me- milih kuso kini sebagai sistim perkawir'~"'_'l yél11g diinginkan.

(17)

13

Pcrceraia~ ~ Perobntk\n Idantitas Belah

Cere b~ci

i.o..:'

di~ckit tl'::-'d ei.:! pl.:TS ·1i .irl' .. 1. -',t:1U s....:b.3.b-s<2b:!b lilin. C~r.o:' banci di se-

but jlJ; ... :L:1r;::..:. ~ :r:uri-;: ..

C,.;r~ l::ud!i üü"l.h J.I,-r':::t..or,ti-r: -nt.?,T:J. su:":r.i denS,'l.H ist~rinya yC .. l1!;"

,!i~-JÜb~7.k:1.l. ol~h kl:~.ï..ti·n~ ~ ~-:b ~~tu ·li:mt,"U"~y<-.. C~re kasih diS0but jUIÇ_ ~ ~~ 1° ,; P..::rbe,]:'1.:,n :,111;:.:'-, kf::L1UDny-. têrlet·:!k pJ.-:'e identi t?s l:eL.tl û:u: h.tr"!:'J. perk:-, lin:.n c.:..:b:l'.h t0=j.r~Ji peT':erni-:.Il, s,-pert i b(;ri- kut ini :

K.::rj3! .iuo::len

a .. C(;re banei .. ~jntuk pcrc""r.:tian b~lCi d:'!.l~r.:J stc.tus p..::rkawinun :iuel;;n, 1i11:(0:1',1

istil~L

"ulC'k k:..-r>:uloJcIl20

::'..rtiny'1. .. H,; ... !1itC. berhak ur.tuk

k~tlb:ui menjudi I,.,r,Lr!7_ bt:l:th :1,1S."lr;y- dE:ngm n··!!:t;.:lwn kembali ter.1Pah pem- beri.:\O ol'ang tu.:mye. demikiCJ" pul .. h'J.!"t· Si:h3J"lwt S0SUlal1 jibagi. 21

b. v-ere kusih k.::tre:n:l kc.·::,"l.ti":;. :<5u::LC""li, ti "lak rlent;akibutk..."Ul peroh.:ili-

H.Il ~t.i.lu1j ?I:1':lh ict-ri:1Y .. '\, k:,r.:·~",- I!! 'nj.,~ti k.: ... :.jib.:.J:l kcrobut SUHlni un- tuk mengo:noJi.nkunnyc. kl.'ll.lbrtll 'k.:1;-:-!..l1 !i!llah :;:;;,;OTqjl,l!; WW'W- <l"lrl kûrR.b.:tt t er1ck..'"it 15U<'l.rr:w.yR., t~rkf:;ë.:.ltili i:1 ïlenolak kRrena si:>suatu ïJ 1.S'm yang po..sti. t:cr c ko.,sih lto.!"'.::n·:\ l-ccn:rti""\ll isteri juty;i ti'tak m0ng""'-kibotkan pe- robahan identit&s ~ 8u~,",,,i, tetól!li h?rt~

ke heloh a&'1lnyn a.bu ·..!ib:' .:.>iJ.r:.n kep..,·l,. nhli Ker.ie anr*np nnsnp

mUik

isteri dikembaliy,P.n

_ 22

wrrr~5nyo.

&. Cerai b~ci : akibat ?erccr~iqn ini, terjnni perobahan atus

identi tns belah su::-uni , knrena in. h-..rus kemb.:Qi ke belah a.salnya dengen tidak àiperkenruikan memb'l\ .... a. h:U't<.~ kek.:>..ynan y~g dipero1eh selamo. perka- winélll.

19 TenStu Usrnan, TakenL"'On 12 ;·1ei 1977 ..

20Ceh iLbdul Gruli, K"b:wakan 28 April 1977. 21Ibnu l\bbas Tsa ,

T~en GOn ,

13 Mei 1977.

":rbi d.

(18)

b. Ccr:li k?sih : :cU'cn.";. k~r.l"!.ti:m SU.:lffiin..Vû tidak mengnkibatkan terjû.·jinya perobn!:::L'"l i1entit"",.'-- bei.:!..'1 istc::"i. De uden pula ~ kasih kC.ren kt:~ t i"!n iGt«>ri ju,-.... ..i.d,"lk ,e!1~bc.tkrut te!'jadinya perobahan

;; ..l..

---

b:, t ... cr '- ~.t ~ t r,J ...

b. C;rtJ jÇ":'::-"l : l;;,r2n' k·~I"' ... tL""J. !3u"':':Ji tidnk ~c~cakib,tkan perc- b:-ili::m i :e!,cit,..,~ b' l'l.r. L3t·,·ri~ D" Ji~:i-.J.~ j'U.1r k 'm'1.tirul isteri tidak me-

Kuso kini

obah:m i lC11tit,fi .b;·l"': s~t"lr, .... t,orY.J.i. J.·c·rcerai::m, pcncliti tidak me- ralk'!. pcn'i:.inG .m-r,w- :i; '~k:!Y.:--u::. -t.i :ini. '\1.T'.=J1:! un'tuk jenis perceraian epc'1.pun jen..i.sny'! t'\nL:Ql:c.C j.<!"'!.':; -'1: ... ~:ibi',t !,r,rcer:ü~~ I'1cnjndi beban

kcdu~i b",ltlh uiha.i{.

Sistir.: istï' ·l ... ekert!?~i.:U':. ".1: ')rin-;il: kcturunan Yé'_'1f!

tlle,;n ... -ij<:at ... ~l(:,:n}C.)k- r...'l:l!'l':;.ok rO::<.1 '~,.ln:-; bL-hJto

&';ti=~p or"UlG Kcb"".j:Û:~ 1-'i'",,;t m.'n:-;:but ,-~.lcrl.; keparh setiap war-

ga belah.nyn. Se'hort::! d ;p"'"t -'i.tPrj"'r:t:-JlY":l1 d ... nf:U1 "k:;ro.bnt" yang ~enca-

kuT pcnb'"~-tia.rl lun~, t<u';,)"!:, .':ie;-;uP. .... ·~J'ea t- ... h>l1 ternaE;Uk. dilalomnya.

Keloopok y:::mg leuih !~er: J t:rtri s.1dcre i "llnh suku~. Sukut ocmiliki si- fat selektif. 01 eh k,rr..::na itu juclc!' nr.geotnn~ra sangQ.t terbatas pada

bebera~ orong yan3 ~sL, mer.pu~yai hubungnn d~rah secara dekat anta- ra sntu dcngc.n Jainnya .. K~lo!!lpok tcrkecil d=.l.am sistim kekerabatan

23;'.R. Hakim IUGan Pinan, Té'kc:J.gon, 17 Mei 1977 ..

l

"-

,

(19)

15

Gayo è.i K..:-b"y:..k::.nJi51O'but

~

bl,,:!';nc24Ck.:.lu;u-r- ho.tih). Prinsip ikat-

rul sè'derc inl":\!l m~~-_ l.:ll::p~u '-'mr~ S'""X .... :"t, kimh nE:n<2k rmyang ynne; sama,

. .,. 1- bi!.

:: t ritcri :1 ~'''''':l, ::3."'.)':":-:'. L'ün haln:v~

l-.lü.i ;ros.;:s rx:rk .... ' . .;ir:.:m .. D~lm. kûnyntnan

-~'C--:l~~~:, t~~;J b(;ntUK-b<.;ntuk hubungan 50si-

sek~lipun Sl; ... u·.n:t~ !LS'o':ll'< ~ . 'ra. P ri,;Uul<ll1 "!-u: b.,mti.Llt-bt.'ntuk hubung-

D...'1 y.:mcr ·:::.el.:). s~c::r.-: it.1:il', ~'1·JJ:_."'··' :it':r:ïuk:m :tuTU:: k"ll:mlp.!1 suk-ut atau

dC1.l.un 1inr:.kunrm ~ ~eri.., S""l.J ....

D,:ü?r. sisti: k.:kc:r:1b.J. t

.,.1.

ri K :b.::ynk:m üken'll t iL-:1. "I,'lc.:un ben tuk ko.;:luarg, b.,::tih. (l)

Kelu·ll'~~ ~,~tih

.... ngo (uS:J.I''l bl...'rine :tr..;;o")25,

(2) K.:-lu<::XL.;n. batE:

-:!".Ftr.:~p

(:1&

~l'

j-..;rir.c

mhk~ln )26 ,

(3) Kl?luarga 1:;. .... -

Kuso

~

("snrJ. b,,;-rin-c lruco ki!li!!)27 ..

l~,!tib;~

b. ntuk keluarga batih tersebut dibedukar. S-ttu tcnc:--u:· Ldnnyu dnlil."" , si.stiJ:' istilah menyebut (term of referenc;:.:)2>:!:,

s(;b~llü::r.J·'l

111.1:"1.rr1 sistir.": istil:lh f!ll;!nyapa

(~

of a .. l,.::r ... ·~ss) "'mu~' - · ... .,r~'-~

_ ... '-'-'-.. , v.... <.;. . , . _ , , _ "'~"" i .:;.1; l~ ~, mcny::rpo. eJ:"O dt:n~":""1 istilah

~. 21j Ru -'-,' ' t-

; r ::~'.:1.!l:"!...'1. 1\ p~'1y'l uf! . .J..D..'!"' Sl.S liD menya-

p.:! d:..'l Cl.:.·nYL.but. unIt.;.: k""k",r.<lb...,.t~n ~''l.gy:u-oko.t G:.yo .1i Kt:lwynkan, prin- sip urr:ur ck\ri k(·r:.but p<-.:üg;llUbur,,; :::;'"'H1C"'Ü di~r~tik.~, Gcpcrti mianlnyn dua oron .. .; b(;rol1u(l!;j''"~ R~!l!Jllll, k~nll""i-r!l1my.~ l .:·bih ml!~b d<U'i~, lct.upi

k~du.:nyo. dL:wbut rJengnn r1u< istil:l.h ymg bc-rbcd:., obong d.iJ,r\ ,qdik .. Si.

ab.:mg o..:.hl.:lh .mak ·.lo.ri kak,·~ ·l.y."1hny:1 lan si .:d.ik o:.i:~:ili annk dari ndik oyahnya.

30

24Syaifuudin Kadir,

T~:cn60n , 21 Mei 1977.

25Lihnt

lampiran Hoo

2 26Lihat lompir~~ No .3

27Lihat 1runpir.:w iio.4

2~andi ngkan

dengan Koentjaraningrat Beberapa Pokok .\ntropologi

Sosial ,

(Jqkart~

: P.T. D iuo

R<~at

1972),

29D

engan ~s

'

t ~

'1-- - ,

=1 ~ n t au ~. ' 3OKocntjDXaningro.t, op.cit., p. 141.

(20)

.

''',. ---.:

_.

..,.

ym~ lu:tr" '!Ji:;.~"'. ,.l .... t oert(;. ~oh k_10 h, r\:;:ü-;.Hl

....

'

....

"

"~ ,.~

. . -

... .

,-",

-

cl!'>'"':!. ""'""'t.:: ... "'~ •• ~_ ... ' .. -"" '-. .. '.. • .... .- s'" ..:. t. . • . ~ ~ _~ .... ,.." '.,." ,'-'... ... -.,. .... w . . ._.- -. . ··r-".o<.l "":.. .,. ,t'" ... ,.: ~., untw', ' • . ~ ' '1 <l n=', -o~ r:t- ker. perk:'"': .. :in::nj (c) r(;-!::t: '.~ ·,jl.l"U"'ii'::.'l.'"! 7.1 :i;;, :.0:: .... bc:l:'lh-ny~ """l..'1r~ ~r~l.­

tujU.:m sQbeüurnny'J.; Cl) izin :ü':~-:h .,.::l·üui ',·,'.:Ui i .kin f.·,_'!:i!133il penol::Dt.:-

•··,'U."'·i1< .... t.'-'r ."r'_· _ . . . .

-.'"-,._c

t~·, ~ oL "'; -. . . 1 .:' .,~...,,,.•• _,.... . . (, ..L

~

....

'.., ~

... ,

.... "' ...

~, . _~_ •. _,_ '"''''_.J- "',

!la l1":H:d'~h ynll>--: d-~'''''l jitC-• .1rtl1 ol.~ ~h··01":~li~ w-;.!~it=~1 t i-t:'.k """l:lltd l.uL.w:

etau ti lo,k f"lt:!n . .'(;bt.;l'_,:,.n~ ::;;U!~,~:,l! :;r:rt·~ t.i"1~k ::i] ~k;. . .k":'n t..:"",j:- n.:-.l::'l.~ htri.

r·:u:.cik [;1.::4<.:;;., ter .i:,'Ji :-.'t):::liJ -, !=)eor~:l:: fr-"di:.; lm'i d:-.ri satu b/::'lah

k~ è:ü:9.h l~il1. J.:u'.:U~ :\..!lt'"tr': K,'l:.!L :':..lc.h, t icbk s,rf-'~t:.ttn.y ,Jit:':':!":lpuh

!-hmcik mur..yanrk-3., terj ' i -.,abi l- tJ.Ilp...-; peorset.ujunl1 si g:ldis, sang peMl.ida melurik3.IlnYc. 'lung:-m pak50. .. Jlkan tet~pi pernoli tcr jadi si gadis da.t.:mg t:mp:l persetujUlill si oer.ru.da sebeluuJlyn. 2

Ap"biln terjali ooristi,,~ rnune;k, mdm kdu:u-C' si

!""""ct..,

Rtau

seseorang terkcnruk..'\ dal;::m belc . .hnyu 1,,:r:lj ib memberi t"lhu kcpad:l kerabat si g::l.dis, bahwa sclah seor~:ng ûnO.k gadisnya bt:lrad;!. c!i 'j;:uRlII belahnya

lflSuruh berteJ<goh kM borkinll artinya, disuruh t,:rpi lilarang, dilm'Olle tapi èiizinkan.

~

KaJhi Kebaynkan, Kebay"lkan, 18 Hei 1977 ..

(21)

sejur.üo.h U:.!.llG

,

!3ebab1-i t:'!1'!'! :·er"-.. -.::>.i~l ( T",.,-t--' .. ..tc . .,.:. ... "

.,.."' .... -" O"'t J k-~n"""'~"'~ ,'-' ... " '-, +:;.llnk

~'''-'-' u. w' .-"L·/'"" ... L' >... _... ~ ~

dup.."lt ditu'Juh rr,;;l~ik'm on.":lk -:l.~:ic (.T.:Ul~. Untuk k..rj~ ::;unt.-ik ~.:m.gka, k~­ terIB.I:lbo..ta."1 mt:nytT3.Î1k:1.r; 1 .n .... h ,::-,!,: tulcl:. s,'n.i.'!t':'~ b;-::.t :- .. n~ib~t-

Pa±-. -i;cthun-tahun tcrakhir i:-.i :t: ~'rbt "!"ltl..."1 "1.71:;'--.;,l'D. k ... 'r,i..: ::uneik y:-,.ng 53.tU ':!(;ng:-~ lni!lIl.,ye. cu .... h ti bl-: j 1",e l.:!.:-i, k:'U'L"!'l" r· net'>: ! ... _"1 tul1...k:

ten b per-l:1lJo.üll'1 Jib"',yar, l,;,'"\rul:1.:-,

mulni iengon cara : «(1) h'.kat r_·~::.1'-' Ut::H? berul"'c, y:iY_'1i !)cr =:1i,;:.'1 .:l.."'lt:l.-

ra kcèu"l bl.l :lh <bn :!ilon,-::ltk:1..'1 '"!IO:::~_'1 pcrk!l\·:in:1!i :.:.:tl:-:-,.,':'! h.~::tuk juelen atau o.nR;kaPi (b) ;' .. p.:1bilo. or'":n-; tu:::" si €-:.,:i.:: tiJ:!k bcrsedb. berd-"1mt:.i,

gal tluni,:l. • • \ndr..ik.at~ kt:tnldi::m h.c..ri td"jn:1i l\.;:rClr~ iO.:1 ia : i hk bl;:r:-..3k kembali kc rumru-. or~lnG tu.:my., 1:t.T1 k, raünn ~·ls.'tlny~.

th.htabak

Ker:ie r.J...'1.ht3.bok o.d.n.loh kl~'u<:llik:-.:: .:l:-J'i ker.ic F.U!it'i k, k;!..:"en~ yor.o:

d:l.tong kc belah W'"'...nito. inJ.:ll, Gi

-"U 1:1 .. I.:;t J.:ltal1.5 tll:'mgh..~ hl OI'tt-'16 tu::.

si gadis d.:m rninto. untul':. liknwink'ln :l~nr.-_'1 :m:J.k ge: lis t~r.E, but . Irt!.

ter jo.di ::.pebila p",mud::l berhncr.::t ur:.tuk kJl ... in tet.::.pi pcrGY"lrntnn untuk itu ti1.:lk d::tpnt 1.ipenuhi. ,-;ahLlb;:!.k :..rdnya r.;cr.:bnwo svjenis ~ngeiling

obat-obatan, cangkul , linggio df'.J1 k .... in putih.o r·hlsu lnyo .<lp9bi la per- minto.o'UlIlyn ditoltJk, i.'1 r.lohon untuk dibunuh Jrm dikuburlQ.n b,;,rz;::uno,. de- ngrm alo.t-ru.nt yanG dibc.w::ll1Yc:.. t/.,,"1hl.'1.b~ scbcncrny~ r.. bl::lll r~Dy~rntUll'l

diri lllhir bathin kepo.d:1 ornng tua si gndiG.

Dalem adat Gayo perminl.aan ri.:û .

.xn

mahtabRk tidak uupat rhtolnk. Drang tua si ga.di s berkewhjiban untuk mdnerima dr...n menyelesaikannya melalui prases angknp. J4.pabila permintaan scrnacOL"l ini ditolnk, adat

4

Ibnu Abbas I5a, T:lkcngon, 20 Hei 1971.

• •

(22)

G.:lyo ok...n memper sslahkannya! Kelu.trgo. yélIle menolak perr.:inta.:m mahtil-

c

bak ~..isisihkan J:llam per g<lulnn, ipo.r·'1k:Wl kata or.:mg Gnyo."" Di::l!lg(+l.P ti -!ak r::.m{fu..-orp-d sestur,'1 manusi :\ ..

&;kit:.:.l' bul"Ul J~nu·J'i 1977!i bL'r~h Een',.-(!~t t(;rj·~-:~i Jlcristh:~

m:'Û1té!b:uc. K.::tr,:n~ p<-·rnint:!.'JJl .ei p~r-:u-b .~i tolcl< 1 i'"'! b<1rwohcr: u!'!tuk .!.i- bunuh .. Or:mC tU:l si caJis mc:l-::pork~l h~l ir..i kt;. P.:;r t.::J..il..nn.:!.:i. Sipil

(H.:msip) set cmp.:l.t. S{:ocr,:--;. or'J.IlC :lX1sir J.it~r.:b::l.h ~\mc-u: r 'r.:u::''''l s.:.:tem- pat do.t:>JIB dan mc,r.rukul i si r..:.:mdu:1. Rup:..ny:l k'U"' .. ::1é "l."1si L s.::g::;:1 mati nkhirnyél. si p":r.1Uh

I!Iel~iknn

/:iri.

6

1ni :n.::mbuktik'lll

b~lt'

.... '"'! 1. ht ini

sudah &."'Ul;.p.t rncngenrior, k"ll .... u bis'"'! untuk t id'lk -!ilmtnkD.1.1 ""!1lti .

Ta b e l

Perkawim:: ... '1 .lD@<.::lp 1i Kebaynk.:ul

;====================~=======~===~=======~======~==================

LotKal<l

;::; Jl Ik Gd Md Ck Li J1

Ik Gd Md Ck Li

Sn B i B 1 Bb

Gb

-

JCl 2

Jb

2

llb 2 7 2

Dil 5

Lk

Catatan :

1 1

. .

Gunus 3uki t

<in Bi

B1

Bl>

3 3

2 7

4 4 6

:

'B~bl:S-.

Jongok: :

""

Si'! Jb Bb

2

5 1

2

9

DM lu:1-1ain luo.r Keb::tynkc.n Dll, Ik.

543 kepAla kcluarga

ui

Kebnyo..ko.n 71 kcp'lla kelu<tTg.J. dicwtaranya masih berstatus on~p, baik yang bersif!lt sementaran maupun yang bersifat nasap ...

5Sycifuddin K..""!.dir, Takengon, 21 Hei 1977.

6

SunarjOt

Tak engon , 25 April 1977.

(23)

IV

BELA!i SEil.\GAI TERITORL.L DnRi KELCJ1POK PP'RSEKUTU.'i.N HIDUF

19

H.:u-us dib(.:j:"lk.-m :l..'1t~:l K;.;b.,-y.::llcu'l sebc..g:ü S:J.tu-m v~rn",rint:'lhan

(kcrnukim::..'1) don Keb:'lY'lk...---..n c;eb,,~,i lJerk...."'\r.1pungon tr.::. !iGionil G"lyo. K~­

muki.rr.:m Keb<:lyokan ajnloh s"l~ ... ~ s..~.tu riari lirn.:! km:uki!:lnJl d..unn wilayah kec:!r.rtt.:'J1 kata Takengon, m;:H:;i..'1C-'~~,5i.'1g dik€::p.:ll::.i oleh scor~g k':JKllû mukin. Kcrnukil!lDJl Keb::y:;!..1{élJl tcr":iri otna tujuh ko.mpung, y:lk."i : Lot Kolo., GununL1' B.J.kit, Jongck, Bukit MenjélJ1g:m, P:-tya Tur'lri, Pinango..n dan

Jongok Batin.1

Untuk

menyelcnggnr~ p0merint~~

tingkat kampung di- angka.t 5..:orang "kep·üa krunpunS" I Y~3 dikcmal jUf7l dengr-..n istilah keuchik, sekulipun istilah "kepala kampunsl! lehih unum :!ipnk:li dika-

1~'1g;:m ra.k;yot.

Seor",..ng yang di:l.!lgkat so.:bag::i kepala karnpunf; biosanyn b.::ro.s:tl da- ri kDl.TIlt;rul y':1ng sec:u-o. trarlisionil rnenegmg j:lb::.tm- j:lbaton pc:nting ynnp nda Ji S:1..n:l. B:-.hkon st:bn:-?"l1 fU~Gsi k~pol.:l k~~punG r.ll;:!l~ruskan

fungsi y::-.n ó pcrnQ.h :lik..:.rj,k':11 ol,

~

E..:or'mg R·',ioJ.2

Di Kebny:>.ka.n wargn k.:U':lpune; c.dd,~lh se,:erG 1 r.l.,,:>!'ck~~ m":'r:lr u..'1y:1Î hubun['U', i.."U*:'.h .:::..nlfu'll sa.tu dc--

ngun laiImya. Mungkin hal. inilah J"me I"'"ny::b:l.bk.."'..n aLldngf:!11 solid..ll'i- las yang lebih bosm' ~lur'1 ~f!srun,"\ ",'''''rG~ k3f.lpunj) juuh l~bih bes.'lr di Kebeyaltan üib.:mling lengr!l1 'h._ r,h .• c..;-n lr.inro.y:1. .. Dü;nmrinc i tu di Ke- baYf'..kan fnldor gencologi yrul"~ nenontuk,:m t~P.lr"'lt s{~:"Ieor~ng sat!.:mg di

daero.h perkampungnn .• cûh f!::.ktor té!ritori'.u .. 3

r1cnjclnng dua tahun terak .. 1.ir ini b(lrul~h liar:1f~ko.t seor:mg pcjo.- bat baru cblrun lingkungm pam~rint:t."k"lIl tingk.at k.anpunl"', iclah scorong sekretaris

knmpung.

Pejûb~t

ini

sccar~

khusus

rne~~g.ani

administrnsi

lSebe!l1U'nyn hony."l aclu

~nal!'!

k.:u:lpung suja karen:::. Jongok Bat in be- lum mcndnpat p{:'ncukuan unri Departemen D.:U..:un Negeri sd:m.g:li kampung, tetapi oleh Pemerintah Dilcrah diGahk.:m sebagai '%.ampung non status"

dibawah seor.-:mg "perwokil.:m Kepalc. Knmpung"

2rteje : Raja-rojll kecil yong jugn dikennl denGWl ist ilah penghulu.

3

C• Snouck Hurgronjc, Loc. cit., p. 87.

(24)

~dninistr~i knmpunc, disnmping tugas utornonyn s~hari-hori sebûgai

~ atau PC&'1., ... :li , n~geri rcnd.:than. Sebûgai oerkampunr;an trac!isionil, Ke!)ûynk.x:l ttOJlya mcncakup empat kru7lpunt;; -::iori tujuh kampunf' :i'1ng sud<"lh

èisebutk~~ tcrdahulu, kceopat y~~pung tersebut ialah (1) Lot Kala, (2) GQ~unG Bukit, (3) Jongok, (4) Jongok Batin, yang secara res~i ma- sib berada dibawah administratif Jongok.

Dahulu perkar:lpungan ini terè-iri atas 14 d."lcrah yang nasing-ma- sinb bcrstatu5 otonoCl den[pJ1 seorang Reje atau penghulu sclaku kepa- lanya.

c.

,snouck J.urgronje mE::nye'"o>utny:!l è,engan istilo;'l 14 miniatur republiekjes. 4

Keernpat bcln6 l1aerah ini ialah : (1) Buki t Mamat iltau Bukit Lah, (2) Bukit Jarrul ntau Bukit Iwih, (3) Gunun~t (4) Penghulu Bcruksah, (5) Peng.'>ulu Nude, (6) Pcnghulu Jalil, (7) Penghulu

Sa!li ,

(8) Penghulu eik Serule t (9) Jongok i·icluem 1 (10) Jon GOk Batin, (11) T~ansan. (12) Kala atau Kuala, (13) Buja~gan, (14) Lot. Keem- pat bcla~ daerah kekuasaan ini mnsinb-masing diduduki olch sebuah belah, yaitu kerûbat luas yanG discbutkan dal~ Bab 11. Keeopat be- las u.o.erah otonco ini mcnggabungkan diri dalan tig:l bentuk "perseku- tuan wilayah" yakni :

A .

&!.gi Onom, deng:m wil3.ynh

1. Belnh Lot 2. Belah Ko..la

Belah Jalil

4.

Bela.1-t Gadinr

5 .

Bel'lh eik

6.

Bclah Mudc

B .

Sag! Lime, dencan wilayah 1. Belah Jongelt

2. Bolah BujanGffi1

3.

Belah eik Serule

4.

Belah Penghulu Bukit

5.

Belah Timangan

4Ibid., p. 177.

tiiiät

juga: J . Jon[;ejans, Land~~~.\t1eh Vroeger~~

(Baarn : Hollandia drukkerij N. V., Tonpa angka tahun p. 289-290.

(25)

c. Gunun~ Buki t, dengnn wilayû.h 1. Gunung

2. Eukit Hnri~t '1.t~u Bukit 3 .. Dukit J.:u-::Ul ~t::.:.u ilukit !wih 4. Gunung Bcluhen.5

21

Pd:lberinn n:un:l Kebayo.kan untuk Kemukim.:m Kebayrrkan, sebenarnya s~g~t cr~t hubungonnyû l~n~ n~~ Keb~y~~un sec ar, tra1isionil, ka- rena. pt:J1:.!uJuk kt;ti~ perkamrUn0'.I. b,"lrU 'lalûm lingkull[;'"'-l1 Kemukiman Ke- bayak:m 1 y .... kni PaJ'.:l Tumpi 1 Bukit I-lcnjant;? .... '1 dan Pina.'1gru1, adalah pin- da....J.:!an dari ,iaer3.h Sagi OnOr.1, &":I.gl. Lime '..1:m Gunune Bukit di Kebûyakan. Sesuè.ah ker.:lerdekaan ketign Hpersckutuan wilayn.hll ini secar.:t resmi di- kukubkan ,s::.:bagni k....-:.mrunl'" Jal,'."!.:.: lin~un&ra .. !1 adminis.tr~tif K.::mukiman Ke- bayakon é~;;ngo.n nar:;a K:unpung Lot K>llû ur"""t

&lp

Dno!:), Kn.!:Jpung Jongok untuk Sagi Limc d.."U1 il.-unpunG 3unun,; Bukit untuk GU11ung Bukit ..

6

Dalam

pembic~a:m selanjutnya y::m.:; . ..!inmksudkan "lengan Kebny.3k.{)]l adalah per- karnpungan tr3disionil Gnyo, bukan Kemukiman.

Pi:!'mbahugi:m dan Batas_' -t~5 B~l~h-]i Kebaynkal1

Lot K...."'Û.a o.to.u Sar,i OnO!:! \dl;lJ.'!.olnya hnmpir meliputi separuh düri Ke-

bayek~ .

Lokaai perumahannyq f'1E'liputi 90.000 m2

!cngnn pendurluk seba- nyak

971

jiwa. Penting untuk :~iketahui (~ sini bo.hwa yanG discbut de- ngEL \o.ilc.ynh f orkamp"..l:1fj:Ul, i:üah loknsi p.;rum.::..r.bI'l, tilclc t ennasuk da('!- ral} persQ..wo.hlln llin perkebunnnny~.

Sesud::t.h l;crncr'lC'kaan, terut.:u'!lc. di tahun 1950-an ht'.Dyak terjadi pe- rubilhnn terhadüp bntas-bo.t.:s.s bcl.::ili yang aJu di Lot Kn1a, h.--tJ. ini dise- babk.an karena wargD. Lot K.llo. banycl< yong meninggnlknn kampung he-Qaman- nya untu..1.;: nembuka rlD.erah pcrkebulWJl dan pcrsnwclmn uUMi di luar Keba- YRkan.7 Jonr,ok atau

f~gi L~e ,

wi1ayah perkampunr,cnnya me1iputi : 13.125 F.l2

clengtm penJuduk scbnnyak 632 jiwa. Seperti ha.l.nya dengan 5aelnh Imem tidak

à ip~ rhitu n~~

sebauni belah tcrsendiri

dnlam

Sagi Cklom,

kä'T'ëria

masih tetap liunggnp &'ltu dengan beloh Lot sebagai induk belahnya. Demikian ju~ dengnn Jongok Batin dan Jongok Meluem diperhitunc;kan satu daJ.am Sagi Lime dengrm nama belah Jongok .. (Lihat nama-nama belah untuk seluruh Tanah Gayo pllc4"l ~;unpir.:s.n 110 .. 7) ..

6Lihat lampiran No.l.

7

Libat Peta No. 111.

I

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Preses waktu yang lama scdikit demi scdL~it ~cnsikis pctunjuk- pctunjuk yanG dapa t dijadikan pegangan untuk oc:n,-&#34;ntukw nstu - usul suetu konsep... sarnbung

Panti Asuhan l-fuhammadiyah terletak di dua ternpat yaitu asrama. putera di Kampung Punge Blang Cut , sedang asrana Àteri di Kampung Merduati. Pant i Asuhan ini

ini ber beda dengan pad a waktu .yang lalu aimana kerawang kebanyokan dikerjakan oleh pria, tetapi ketrampil~n mereka belum bcsitu memadai dibandingkan dengan

Tujuan yang hendak dica- pai melalui penelitian ini ialah pendiskripsian profil pero- buat jimat sebagai orang yang dianggap memiliki ilmu gaib di.. tengah- tengah

Pengumpulan data dilakukan melalui observasi terlibat atau observasi partisipasi (participant observation), dengan peneliti seolab-olab menjadi ol'Bl18 dalam atau

Melalui pengembangan kurikulum di tingkat sekolah, para guru dapat mendalami perbedaan gen- der terkait dengan pencapaian prestasi dan mengembangkan kegiatan seperti

ini akan diukur melalui nilai-nilai hasil evaluast l.rhadap seliap pelajaran tersebut, yang di\akukan setiap caturwulan (cnwu). teori pe\ajaran-pe\ajaran pada ca\\'tJ

Walaupun dimasing-masing keresidenan ada kepala Polisi Keresidenan, dan di dalam tiap-tiap propinsi seorang kepala Penilik kepolisian (Kepala Polisi Propinsi) mereka ini hanya