PANDANGAN MASVARAKAT ACEH MENGENAI KESEHATAN

•

lAPORAN HASll PENELITIAN

I

^F-U.,),"I T LA' in;'

i

^{<I I.'E.,.} U rlhl ...

IlMU' ILMU SC.I.·L

n~II!SSII.\\1.

HI'.'11

~'''a

PANDANGAN MASVARAKAT ACEH MENGENAI KESEHATAN

Peneliti.n

..

di Kec.matan Seulimum. Aceh Besar

o

^{Ie h ,}

ALWISOL

Tenlgl Pengajar peda Universites NegerÎ J ember Fakultas IImu Pendidikan

Jember

Untuk Memenuhi Sebagian Syarat·Svarat Sebagai Peserta Pusat Latihan Penelitien IImu-lImu SOSI81, Aceh

1978

\

.

• •

j::'ngkot ini. Kesemunnya h:mya da~t te;rlaksana berk.:1.t ke~rcayaan

;'U'i Yayasan Ilmu-Ilmu SosioJ. di Jakarta d~'l untuk itu saya ucapk t.::rimn k:1Sih y.'ang sebesv.r-besarnj':t ..

Khususnya untuk Pusat latif1 .... "\!! Ilmu-Ilr'lu Sosial z1cei'l ucapen

~ _rÎlllll y .... "lsih soya ?h:iturkan kC'Fad b:::p..'lk Dirèktur PuS.:lt L·ltihon Or .. Sy.:unsuddin l1ahmud; TC!1D.f.;l .~r.J.i Ut'J.m.'l Dr. L.."!Jlce G.."\stles dan DI" .. !1iclL"lc:l Leigh, bescrtz! eemu-. dos..3.n p-f:: •• ceraoah s..::lamn pUS<:lt

Akhirnya ter~.a kasih jugo. SC:Fl uc:-.pl:an untuk pITa pejabat

.1,:;.n masyarako.t Seul i:neum, diUl sccrun sikr.l1: berso.habnt óari hZUldai t'1ule.n yang tidak d:~pnt sayo. s.;but s:\tu persatu ..

Desembc;T ^I 197E

PE.lIG.,NT.I:~ • • • • • •

•

• • • • D.'}"'I'.I.H 1;31 . .. • •

. ^{.. ..} .

• •

• • • •

B.oB I . ^PEHD.JiUW.Jl • • • • •

".. Perumusan Hasclah • • F .. Tuju!ln dan Kc 1Jn:l.:i.n Pent' li!- i ".n c. Lok!lsi

. . ^{.. .. ..}

• • • DOl HipC"tcsa . .... . • •

E .. fktode ,ion SW'lbcr ~b.ta • • F .. Crgoni&"\si

..

^~

.. .. . ^..

• • :.J •

.n

^11. iWNSEP SER..T D . ^..! Ji ~:".~'{ . ..t'l.J<"'T

•• ~ Sur.:lbcr Penc:et~huan Y.es(;h.:'lt ~n

• •

•

•

• •

• •

•

•

•

• • •

· . . ^{.. ..}

• •

• • • •

•

• • •

•

•

• • • •

•

•

• • •

• • •

i i i iii

1 1

2

3 4 4 5 6 6

TI. &::hnt Scbasai K.."\l'unia Tukl!'; .. .. .. .. .. .. .. .. .. 8

c .

^{E1cum~e dan Kramat} _{• • • •} ^~

.. .. ..

D. Kesehatan Bailim • • • •

•

E. Kesehctan dan Keturunan .. .. _{• • • •}

F .. Kesehatan d."Ul K,"bert'ih:m • • • •

•

B.IB 111. rrSl'IY"JGT D • .N PENGCH .• T .• n:rY ••

• \. Penyebo.b Penyo.kit

• •

..

^~

.. ^.. .. .. ..

• "

.. .. .. .. ..

^~

.. .. ..

B.

Jenis Penyakit • • • • • • •

C. Tabib dan Pcnb~bntannyn .. .. _{• •}

.. . ^{.. ..}

D. Puc;kcaman •

.. . ^.. .

E . .B IV. KESTr:PUL..lI

· ^.. . ^{.. .. ..}

^•

D.J'T.:R i\ZfUST.JI..I.JI •

•

^{• • .. c .. .. •}

L. JltPIR J"!-L.J·1PrR..tN

1.. t-'(>t~ K\.;carna.t~ Sculir.1t!ur.;

2 .. Kl,;r-;·;R.J1G,JI

mmr·'

JUitL..H PENrll~!~ :) .. !' n~R""' ~ l .• 11

11

15 18 19 23 23 2 7

30

36

43

1.6

KLC.J·; .• T . ..N - K!!.:mKIL.r; D •• lT. ... ,

Tt:

11 .• CEI! ' ;';.,1{ .. 48 J . PLR!SE!'.'T.,!3F. r{,,1 : P~JC .• i-I .• I'~ p .. ,:'):;~:}: D.~?"-:

'IK II .• CEH .aLS . .H:, KL:C.Ji.,· ... :';_,lJUJ'1.: ;' , 1~7r • • 4 .. P!:~nsa;rr .. SE P,~;')V')L:K KL'::; .. ,:J.IL!W~J~' Y.':H;

HZHCUrj,JUllrir PU:":K.FSH.:; ~i!:;l!TT!· ;1;;' I._.;ur 1('1'7;0;-1977 50 5. Fi::FS:':::JT"~S'"i.: PF'iI'"",:1DUK l·nnGi

~rUj:GI PUSY.l;.fl; .!~ ~'.ÄJL!! ":1"

7 .. D .... ~ . .R PSl\Y .• KIT n .. :: PEl'J(~C

i i

,"LH :.1: f .. ;.,J ..:.Y3Ui;

.. ~.!: 1"''73 - !';':":' ^v

•

,T ";j'Y .... • • • •

51

52

53

Hcalth is ane of the important f~ctors in the humxn lire.

Acehneae perceivc health fro~ two viewpoint. First it is perceivecl as a gift from God, sa beaidaG ru.waye strivin:r, to preserve on\! I 5 hel'".lth 1 on.a must alw'\j's prny 1 be i:lo:-tiV"1t and trust in God.

The second point of view is rhysical j h~:u th i~ the absence of }:nin, completenl::ss of botlily rn.;:mbcrs, f.!'ccuot:' irom

physicaJ. defecte, and thc possession of "bunJnnt encr~' :md capllcity for hard physicoJ. work. 'fhis physico.l hcû.lth i:.;.

related te food, but only to the runount anl luxuriousness of it, not to its nutritionru.. ^~ralue.

The dualisn of traditional tabib and :loc tor is the main

problem for a society "",hieh io bCgiJmint: te leé .1 o.bout medicine. Tbcy have their m.Jll traditi\,nnl concet>t a'Lout sicknest; nnd its cure, lUld now ::aceJ with thc :1l.tcrn.._ti'lc of ncw concert supported by nodcrni~ntiün.

Thic is Ol cOI!Ij:·lex ,lJl'oblem b~cuu::>e the chanL"e ::\"o~

traditional to modern medicines is not Gnly tcchnical-~dical

(providine

facilitit:s uccessiLl·.;

t o tlw cor.;rnunity)

¹

:..ut

involvos otbcr f:\.ctors lik·:- culture, 10':.::.1 custOl!ll E:~u:::ation,

comnunication ¹ sC'ci.u-eCC'lomic con:'li tiilnc ^I 1"\11'1 pcrs;'rJI.ii ty.

iii

.l . Pel"UMUGUn 1-:asalah

Hidull s. l'>.nt sC'"COI'n sadar :-~t.::l.U ti.d.:lk sadar ocl<Lü. r !1J~di kc in gin-

<lIl scti.:l.!l or.:!..'1g. Sejak manusia o.©, dcngafl caro.nyn. r.nsir.g-r.!'J.sing mere- 'kn m('nr;r.:I~·1~ngk~n kOhSe:p-konscp d-m tingk.:lt l:ûcu y.tn(: b,,;; ~,ubung;:m dengan:

tat .... -co.r~~ tl,J'dI' 5tÜolu hidup S ... h3t I dan h,::Ü-ÎL'1.1 )';1,n:- ilV'.15 dil.:lkukan apabiln kc~»rcté..:n tergan~gu .. Kesch"tan mt..rn!,uny J. .:'.r-<-i .-ar.g p.;nting k:u-Crul dcngm tubuh y.:mg s(:!1at J'i'lk.:::. or-:':lG d'p.).t r.kl.: _-1l:<-'"ll. p'--,rbuut.:m dan bcrfikir deng::1H cara tcrb<:'.ik Y'lII[; ct:~j,;..t riil .kul: la"'!;y ~~

r~g t1iM~sud den~ s~hat ad.:llnh 'n, ~:1,.: y...!i!.!.';!:.1 j .::..""""! :n.::'!!1.:l seseo- rong do.p.:~,t mcmpcrf:U1lakan .s:':C:u':l. t:fcktip }-' .. [; !uruh...r fü ... i-funl,;si fisik~

oental, drul sosi,'ll yang: àia r.liliki d'll. ... r _. ';::'U!"I[. . ^1, r.y.!l lingkungan- nya 1 schint;Ul hidupnyo berb hagia dan bcrrnar.f:lat bn i. I!IaGyarakat ..

!I

M.:.l.C;llClh k(:!>eh..'lt:'ln p:\d-.. t!éJ.S,U'nytl b.;TC-if·,t 'oi ,luc .. ":1f.1un kesehat- an d:~x:t diti!-ljo.U dnri "t"-1 '5u~i 1 J.,:,r: k,~!..u,_,y:tnr. k'.r.T:. c' rnyo.to~-

::.tou konsep tcnt.::u:'~ S<.,,1t da.:1 [' ... it ti'hl ... ,st:l.:llu sama antara

r.losy<:!I';::l1~t &'ltu dt.:ng:-:m yi".n.· luin. Perbc illill1-perbc:ln:rr. itl! ticbul kare- n., aJ:my.-:l )JOrb:.J:l::::':l k~bucl:':'y:l:m, .n.kni : !::rb;';'hun_lingn:l!Cn scb.:l(7l.i ow;;l,,, r kû:1eh .... tnn d,",,'1. tJ,:)rlol.!duan C~:l B.'rt.n k~r.-.... , U.:l.n tJ ... r.:üir dnri ^rn;:\-

- - - - - - --,..;.=-

Sil~C-:''l:\::;in,-

^{I!' ••} ::u:yo.r:lk.":!.t. .. 2/0"'!1tf1.'1 k.'lt'l ln:'n 7).-.... ·l:kmr-m :-;-

·:·"'r·::>.k~.t

^terha-

1 h_~.l';.,. "'n

;..; ... ~"",

"""

,.!.s~ . ,,1:ct...;:r, ^:k:llt}, for Ef~~iv, Li\,';n~, (c, t.:lk:-!.., y.·_li.·:l) ,

""c,;r""'- '-i.il Book Ce·npony, ikd '{ark, 197(~ Lo-.l.

r.:.

J .. J. Scl-h'f\Cr_!.:, Essentinls cf 1il:'1lthü'r L viw', (c ,i:~k'1.T. kdip,oJ,

~---:--r

'c'- :;il, .:; ~< Si.~!lC, Inc" , Ik·,,· Yl 1"1 t 19 r.. . ü. ....

y:'rlVi d L. Sil15, Intt.:rn;1.tion.:ti

ElJcvc12.r"'"

::>:. 0: Til_ Sm:.l"li- S:;ic'ncc, Th..:. r'~c!·iillall ^CC:11 • ^{~. Th~. }'rt·';-' ?rOb:';,} N. :r~ lJl~;· H-,l. ::'6/1 -170.

1

èat: k..:scha.tan Ot;;rul :\kG" bilCi~r: : .. ,:tb titLJ.: bisa '.liris.-'\h.l<1lIl dar i kehud:.tyuun BUntu m.::.cyar.:Ur-.J.t I r ~'rk.r.1h:'"' ::.c bl rs::un som.:::, dL:ngrul kehu- daya.:Ul r.lcl.::U.ui pènL:rlUaL ;.~-u - h'IE>iJ.. huJi Jilya. mazyo.rnkat dnri

,

kebwlayxm itu l3<.:nJiri fL!1 buday.:::.:m min •

.!!

"hGyarakat ,.ceh ;J':T.[3l1 k.,:·bp,hy"\·:m.tl:"'l y:'J!lB kh:tE I sudah barOOlg tentu Mt..:niliki p.:1n,lélnEi".nfrcn!"~r-k(.,nsl... h l''::' n-iiri d-:'hi:l'".P..C ke:sc-

bcrh"'l.t,rnl. bentuk hikaY'Jt ~ tehu, ~,""r:t .. m;;, ~C!1S,-; t.!!; ""ng 02ticlogi ,

itulah yOJlS menjadi puso.t : .·r~tb.n l~:\la.., ~n~'liü:nl ini.

P.:nclitian ini tl\ .. rtuju:\..'1 untu;: ""' !~'l.L'JJ1:' ronJ.:ln':'~~l ~·t!l.U konsep- konsC'l" !Jcng,-,r.::d sehat 'Lm t.:..~kit y:mc- ~~t:r:..K.u- d:-;lor: nD.s:f3.r:~klt,6Uatu

~""li~l._so_6~gl~~s_ mCt13Cr.:1.i lat~ b(!l<k

Ulr

d::=i b(rh;:::..çoi tinekah laku

--

soh.."!.!'i-hari yanG sccar1 ln.ncsun

-

^{f :}

-

c.i.::i.U tithk 1."l.n~nSl di~Ad;u-i

atau tic1.:l.k disD.da.z:i '!lcMI'unyai hubun;~-:m er:\t d(·ng.:ul keseh:lt."l.ll ...

--

Snouck Hureronjc d'1l:::.~ llukunY-1 'l'h~ hchehn. A b:-l.nynk menyinc- gunl I .Jl,l'Ulf...,'7lIl rn."I.syarok::..t '·,f:>nt.-cn.'1j kt'!;;\",·:1:;.t.:1.tl l 'd'l ·1· .... ,SU it'.!. Dik,jto.- k."I.nn:i-:l.j ^~c:mi)\!l."lj~ri jlrn.l ::.::nl~b.: U'~:'1 tr'"l.c1i.~ic: .. :ü h bi'hr:-- k....twhatan bul:::ml·.h untuk t"Jl.:r, -rold~

cr'u

i5"1

:" -m.

^r~i.r t t",hni c - .,,;.:li.s, tc.:t:i.i i i.uju'mny' .:td:Û:'l.h U:l;"U!-: (]1:-,t,,:<..h

',á;.:::.::

^L-·rr.l :1X,-'''' '-' Lu~b.ya~

J..."U1 ':u!:iyaro;ÎL"lt rico..:h

5er~\r'1

K<;óclurun.:l.n .. 2/

---- - -

Y5i"i ~z:U.b:1., Pl.'!1p-rUlLt~r l,<.:.~ud,:,.;(. o::.:....:~··i

...2l.!..:.,

^{c\ ~~~k n k,~·tiga),}

fust";';:."1 '.nt~':l., !).i·,k-rt::~1 1'11;':"0: 11 11 .. :.C - L14.

y:3!1oucl"i J-iureronj.:: ^t :'11,.; ~~~, t, r~ ^{"'l.. .}"" .-

III!X:'c·ric: ç·ldl .... \:1.0' Sul.: :'/-UI, :::.t, Dl"lJ 1, • ?

h:ll. 4r't:"

.t:-.1 ^r "'1;:-.' ⁰

t~ ^I 1 f),. ):i:..1itl I

Di samring r~.,::mf:t:tt U~U!!l se~'t!rti Y').."'~ dikt.'r.ruk'lkcm ol(;h Snouck di .J.t:.s, ^{l , •.} melitian ini jUG'0. ^~"'l: nt r.wr.;b' ri manf 1t j.'n.nr ,,(':-ti< ber- sif-;,t khuGllS. Kc1.Jijaksunan..'1 per. Tintah untuk r.H ... :1j'..;r'!),,,il'i ti!1d~;).t

keseh:l.t.::m r.'lkynt, y'lng ant::u-o. 1"in -lilokuk::m d€'n/7U1 n...:::1~ ~·rkcna1kan

ilF.iU _~cngctl'J.hu:J.11 d:m .I~lo.Y<lnan pënsob.:lt~ nodern, ü~~,c.t r.,·narik keuntunu:m-k<.:untungan dttri lusil ilcn,,;litio.n. Kons":j·'-konse; y.:mg

rti,bang-

on:

^1:t1

di:..;!':': .nillc.?n ItU 1.'1h -]i i~l::rimn ohh rnnsy:u".:uc ... ·t .l~n 1,,_. -tt 'ihinJ.~k::m

L"ûjol.::lk i>cnol:?k~ y:l .. !1.G I:,:· .. rurik.:m ..

c.

^Lo~5i

M...'1.syo.rakat •• c,~h s(:hn.i.n.n b·.:S<'lr ti!"!'1-.J. li'1.·!~·r·~h· _s.~:-m

SCbllGli pûtnni (lih.."!t 1."Vnj irnn 2) .. Knr 'nn. Hu ~J('l '"'ti'.r' 1,::lya nkon mcng::unbil "des.,," scbar;:ll d'l"r.'lh : .11 .... 1_ i __ ^lII. s..:cn~-'1. i'ur"1()sip di;ilih K,JctlID:'ltaTI S0ulirr.cun, K ... i!uf\<'1.te:n .• Cl.:h Be:str, :;re!'l': r.1'l.:':';: '1.k mcr.tbC,.;ri C;:!J"ib.::u-.'1.11 .'J.G""J.: 1cl1i~kT tl'il'i ::;WI.I3[>n~ r':>:!' ",;."\'m !";~[;.'1 k.ini ..

""C"~"t" .. ' ui,'- ',r" terl.t .... · J ... ~ I-,r,' '·.c .. t",r ""\,,"" ?"'.".~"

h.,.; ... , ... ~: ,.,0,.;,., . <.:: ·u. '"tV r., .. • ^~'-' _ .• ' ....

.. c.:-h, dibc1o.h olt.;h j:Ul!r j.:.l~"l B:-_"100. .,ceh - M.::·l:~·l. I\ n.:u.luknya

16.641 or.lIl!;

<3 ..

490 k;:~éUE. k~lu·':lTc:r ) , t~r::(.jar li 6~ r"'ï·ön.-~

GerC'rti tcrliro.a: r"r'b. jX't:t ::i~·cr:\.h (l:lr.ll inn 1) ,hn t.,"h"l

kCf'C:ldudu.l<rul (lru:'l il.:-.n 2 &. 3), <'"13 ~ hrJ j~:1.~U .• uk b'~k·: rj.1. ~:;;bOi'7:Ü r~t=u1i, •. nfi.l.~. lu.~s t:m-:h QU'ilZ"'lJ1 r ... t.,_r-:';". ti .... : 1: 1:... tr + 1.6 hn ..

!kul:....-: ... u. .• ... _" ':'11' ... lr: GUr..Cl.· :. Ü' :f:', :rt1···;,~; •

J:r.pct didugo., pen@3r\;;. p:'!nd'.::n(rtn tr~làisi() ~l U~: bid<l.Ilg

kÛGcho..Lrut d..-unm kehidup...· .. '.ll {;c-h .... tl'i-h.~i V~c.:-: r.uS.1. kin i FI.!Cnra rel.'lti~ mnsih cukup kur>;t.. ;·i..-:.::y::r:':û-:.t J~l"lr.l pros, ~ pr.:rkenbangan ilknn m:.fl@wmbillilSik1lI1 kCJl!'q.,-konsep tradisional m(;r, k,"'l. d,.:nean pc-ns.:.tahuan-pengetaht.:an ';.:rru, t .. rutarl·:t. ::-.nB d.:lt::.tng (.;<,'·i kébudayuan

Isl~ .!.:Hl '.c;:.: .. udaya.'1n B~ra.t~

D.,.1<..:J.'1 hubunc;annj'n d{mi.~!: r~tIlrl_<.~nG"J.n t~nb.nt: pcr:.:;~:it -l.Zl.!I

p·.r.i!obat:lIllIy;': akhirnj'D,. ..::..I.::ru, til"ibul ,lunl ~ !:J;:\\;; I 'ènto.r:1 ta!:Jib sebug<l.i wu.kil .r':'cuisi .lar:. Jol-t,'r ~tau r.l."l:lt ri I: Gt.:1. '"a!1 C;vi fihak pt"ngobatan modt:rn, F:û:tor y:mc t~t'lioat -Ji d-llar.:l:"" oJ rr.Ic:l.c.:lll1-t:1.:lc/l."", Gcperti füktor rwm~idikO!l, "kOllO~i, kor.uni~ns:i I :..,;o';i:l1 stat\::"':, d:m fd< tor keprib::1dinn.

knku untuk kemudian diuji l{eb.;:,n:J.l':J.lmy~. 3~;tu-p':.;r.::::atu ':..:n31'lo d,~tn

data yrul[; diperolch, tctapi hirot .sn disusun scbrl;.:i!, ·tunjuk ara.h sccar~ Bru"is bes:tr di :tlar.: p ... ·n •. liti·U1 .. i-;ipotl.:';:;a i~_ ~w5uD.L

dènr;r:.n net ode pcnl.;litül1:' y .. mc ci.ip;' .. !'6'UII:--Jc.:m, 5 ... 1<1in diuji juga nkn.n tlikl::T'lbangJ-;:u.n uerdru::w.rk'Ul f~t:l.-:::-·:klu n:lT\t y."lnt: dip..::rolt:h

~clar.v~ pcnelition berlûng~nb.

E. r·l..:todc ~bn Suribcr Da.tn

lktodc y·-.nr di~!''''llnnY •. :m "!::.l~ p: n.-li ti:m ini ."")j: I;:!'. "' ... :mcara do.n "'--T.!;~Jl'lb.T: l:lCgt3u:lC' tyrh.:l.d..,,:j.J ~ur.:;:;~·r-sur:1b, r d;:!.-.;.a. m"~y~r:..E.nt des:!, t'~)ib/Jl:.\\'.";jl·, dan puskc:cma:;,: .. \." .... I"mc~lI"~ Jan p"r:p:::u~ ~t .. ;:n ':; t..!lp-lh- t .... n:"=.il r.t:"~,,:U"·.!kat diar,hk~ un ",:- "lI\oUtJ.:""( lE"h [7!tf1L·u·'al k .... :.i:lui' .. m R",h~ .. ri·· ···.ri, t .... rul·:I':""'1. ;n .

.n:

bp.rhu·:" .. :.t: Jl :"nl-\n k ~~, ~l-f :..;' .• ~t,·: yanG Jiï,·,rcl.'!. li:mclio..:.:J. 1J~f·'::'n:l-;j"'l!·l I!t.-.<:-'::~ ..- ~t ~.:-.... '::!.!:C:I:;:·"l ... r:l.1.,bJ:

!".y""\ki t I

untuk r': "oË!hml).ln k,'r"nd,:t k,n:'" :'!'"' y~,n, 1'1 .. ~ T: ._..!' b ' .~~'"""a i Tl,,') rlt:l.tn...'1.

St"d'l:U i _ho rj r..·'~;yur"II(."1t it''' .• " ... l.nc . .. -~ 1!'1"'- r, . i'~ ~'.t Ul .:;. L\.:":p:lt

puGke:-.,.:::.!,, ml!l1bcr ,l"lta dC.ktt.:l", r'L;I.t'rj.:l mvlü:; dÁ! ;1{'\.5,}":u'.'lk'lt ;:.rurakûi jus.:!. puskcsmn,.-; yc.n_b m..:l1er.::mek-"n arti peneobat."1.'1 l'!\od..;r~, ui J;·êSy.::u-élY.at

a}'.an lJ~nj...,11l51a:ul ~'1I:f::.ir.1O.na r...o.syarakot r:;\'!'-'illJa.'1.3 ki.;!:>(;h~!tcn 1~nü?n cara rnereJt"..o. s..:..'!ldiri. Sebagci. data pel~n~p, l.ipr:lujari rul::. hahan-bahan atau catat.:lI! t",rtulis yanG bl.:rhubunp,an denfPn pokok }X:rsoru.a'1 ~ne­

litia.l ..

Sistematik lapor.":"ill rcne2.itian, Gcsud,ü. di:lw"lli oleh p,'nrJMuluan (oa!) I), a.kan di'!:laM,. du:lf.; nu.,. pvkok hah ,s.~: Ba::) I:!: ~-~T_ ';(;r.;bah"ls tcntzmr Konscp-imns.:-;-- Sdl t ,~tl[l: oosy·l.. ... t.K~t, .. hl. U:) ,-'!"ikutn.ya (b:..b II1) r.:€mban..~s ~_ 'L _:IlGC'Jl 1:"1" :far:Uc~t ;r.n- ·"e .... !rJ.bunC~! L:~nUJ.T.

penya..1d. t b n pcngok!.t.:mnyr. :'1::.:,) j':.ng .," er:U-" .. hÜ (' , . .:.0 I'.') ~.''': risi kesi..-npul.:ln c:ari ki..;seluruha;.~ 11.:si1 pcnc:li~i'_"'l ... t"t",.;rUr.3. t::l' -1 yang:

pdlting disLrtaJron se1',a(}li lru:piran ..

il. ~er Pengetnhunn KeSefu"!tD.ll

Sc'bn!folirn.:ma halnya d~ng:.m penl~,_·tnhu:m yang dimiliki masyarakat p'ld::- umUJ:tnya, sumber dari pcnSétilhu.:ul ~: -sehûte.n di Aceh dD.pat

d:Jt01or,!pokk.:m menj.:\di du'1 (YlonC'1!l hCf;:u' 1 y,:litu : :rengetahuan yang dipt::roleh dnri ho.6il bucii-d.c"l.y'"! j.:t'11l;U-&~ tLn m~sy:!.rnknt itu sendiri uccru-.:.\ tl1run t<.:q!Urun 1 ^d~'J:' pe::gct::Uiunn :,rt~lg diperolC'h d.:xi luur, y.:tkni ^~sil nkultur'lsi kebudnyc.'"ll1 Gf~b:lg~i .':!kib.1.t saling pengarub denf]\n kebuday&'Ul lirin ..

!1

Hpmi::;ah-mi ~hkAn SU:/lbt:;r pcngL-tnhuWl y:mg oda di r...asyarakut ternyata bukan pekerjaan r:rud-ili .. ;"prutam~ kQr~n'" pengetnhuan ynng munr.k-in pada mulanya diperoleh dari berbo'lgvi eumbcr ^t sesudah

diAmbil dan cenjadi cilik suatu rnasyar~~t terbaur mcnjadi satu

d~ng;:m hal-hal. yang sudnh dimilir;i sebelumny:l.. Preses waktu yang lama scdikit demi scdL~it ~cnsikis pctunjuk-pctunjuk yanG dapat dijadikan pegangan untuk oc:n,-"ntukw nstu-usul suetu konsep.

MasY-"ll'aY.at setempat akan mcwarnai lmnse-p-konsep yang mereka tiru dari luar Besuai dengpn polo berfikir mcrcku, ~ hingg.n pada nkhirnya masyarakatp!'l sudnh r.;enr;o.ngi.QlP sl>b::tgai pusaka turun

t(;~..trull basil pcmikir.:m m.:llck mO:/aIlg m,·rekr.. st:ndiri.

Snouck Hurgronje :>lcmasukl'k'1.D !-!cdicu Art dan Sickncss and its (,}~ kc da.1crn kclo:!lpok .xn3ctnhunn tr.:\disienal yang bebas d .. r i p. 'll!..>"I'I.ruh ren~""t::tah'.l:1.!l 1 d.""lr.. Surlb<~l' tr,r1diFd on"'!l p."1d:1 'Î:\sarnya

~(;'r:rmg Cttkup k.."lya, Y...J.~U-P1.!1l d::.l:l!!1 :'c.bçr ,;>:1 h,_u !'Cng-U'1.1h .:b.ri luar

tid..~: d.. ... pat di (;:J.:hckru:l. Sr!l.l?~ü :;:).-::I.t. inip;r. pcn@".!ta}ll.i..~ill tr~disional j'- -:':1 j.:-l~o .i..;jc.}~-jl.j:t..ltny d· ~~.!'1 b;:-hid\:"V:'!~ (.och-.l'i-ll<.'-l'i di desa-desa ..

S\r~h~r tr:\disionu ch~:1.t "Iik':l,,;:'::poY.k..'"'ln n,,--d~ tingk.:tt !,c:lf,Ct.?hunn Frü::iti1-'t di ~-.c!.:l s·;lP1;. ~~U.'l."U1iJ· :';{Cl;ra ur.l\lr.l dihubun.:;kan dengan

bentu.'{-c.cntuk

dan c.i..n.:tl!,isMe yar'IJ rIC.!':'· mtl·.\t kl.r:SfC·~; "';J·s...l''-lJ. t tentm:.c: :;akhluk

h~.lu5 sçl:.><..:go.i pprr:il:'k l-;:el·:u"_t.:-,·, g_iLc .ui f' .u: ... - l"':",'1Zl, t,:rci: .... pat banyak sekali ·ü1.:ïl.uk =-u.111[; ~,·D.E'; J..::r.!?"l.!1.~ar.: k. dn~pan r:Já..nur.;ia. (..arena Hu m.;rek.:"l h..."'.!"lln ciipuj:-, 'ltnu dibjn':hr':', at'l'l bà..hkan dipeli.;ara

eija~li;rL'1. se}w'Jr '..

::onsëi-' di ct,:!'; '....:...::-1.1.; ..!:-!~~! v.c:";g<1n H:o.ih lu.njut l)e:r;.adu dzmgm ajur.'"'Jl .. :.wn lsl<'.. .• :.i:. l"ü::.r y.i -,0 L:~ci .J Qt.~I~. b:\ ... .ya!: sckali rJ,iteror.;::an • .:Ksidensj {:u:i c'v\Îól' ,( hDlu.!: i",i .. 3::nw.'1r::l...YJ.y-J. Tulum mend ptak;:tn rula ji:1, st..!t-:1."l ".u;. ,ä..l,.ik<-~t, di sanpir,g rC'nciptakcn lDa..'1usi.::. ;>et::n oler.. 7uhx. ,ji~w'"Un .. ltan kt: bu-:-::' lè:t:..:.sus untuk r:;enjadi

sul . .

y

mu 1 nanusJ.::l s..:prulJ:mG r,n:-~ ..

Di l~idD.I1g obat-oba t.::m, t.èC...ll'U tr.:J.d:i.E::ion'l.l masyarc.kat reengenal

belT.Ul.ca.':I-~..:lCat:l bc:nda, tumbuh-twnbuhun, atau hewan y<:!.r.g bcrkhasiat. Ban;rC1k ihu- ibu di è~sû yang I.iea;,ili!d. kt::ranjang bulucm ~t yang berisi bahan-ba1w.n rrumxl \: !.I"tint;. "3n.hFln itu kebanyakan dapat dipE:roleh dari linOruI1J;.m sl'kit ·rn:J"', tè"t·"'pi ada lJula bo.han yang berc.sal :lari IQio.:;:, Hrnb, d.:tn ?iongkok .. 1'I''t:rt1b,J:ln KlinC IJempunyai pt.ngoruh yang eukup bt.!so.r, è.o.n keç,:li ob~t l!ilLl< orOJlg Kli ng di Banda .-I.ceh Gojnk d:'.!lUlu ~,:,;::n:;d so;;;k:!riJng :'I1crup.:U:an k,,;;<h.i yang p.:liin:- l<::njtnp.

1/11"'1\"iJ t. Sill.":, '~~ ~ ':lt.,

VA"

1"'-:>.,1,.;" " ; 1 - '":1: ..

-,'" _{_~'1gan} berbagai

,-','l!:. 'lP? n msyaraknt

c: •• ,

~ ,'--'."

t,4.""1]":.USio itu léthi:' k'lI'~-m ~~'._·_!";l~ G, ir:Ü:l .... T'uh:u, ..

A:XL>2..l: ö:'a ~: lW,'l e",,;-ur:",," ~ "t·U ru«:r. l:\l"lir ,.~ .... Cë' t

s:,,'p~nJ.":.ng hidup,_ç~ ^I ii.. \-:!. t;,',::,·-';.'_!ki dr:;.ri r.ahy yang b.?.rt, Jikcta.\;;.::' j::!\-,b .... "..r.:'.,.. :l-... '-'·~ .'.o"""~; 2-. se:~:J. r.-:':"Ja:ii ..

IJ..: .. mi¹:iê..'1 ~l:l d", .. gt".1 f;:...: .... ~ : :;;:i -1':-J .. !':.::-ti: : .r·~ sudah menjadi k<.!t ... ntua.l I"J,hr..n .. ,;[ U S·:;:"J. ,t 1. ~'':' :;em<,l".;:\-Itk"lt'"

k..<rl!.Ja .:l l'u'ba.., YP.r.e ';a!.Lo:.t St!!'":)U .10 ;,1

!kng::m d"'!'I.ildun setio.:r icli :,,"(;-",,:, --: ..r-:k: --r tent'J.ng v..I..!Sc:-utan, nou ti J31;;. ffinu al .... ".11 terbrlSR pill:.< r~:- '1-t --,:'!" '..,. r-îubt.r,rn dtJn@Il

Dasn1<.l..~ ag:u:t:l dPn ket:uhc'lr.~ ..

t~rh:-::la.p n:lsib manusie~ Tetar-i tcnta.le proses" -tdi.-r sehat dan saki \:. i tu, ter{lat'IR+' à1la pcndupr. _ ,,"-lW \). rbt;J...::l. .. FC'nJ"-l-'Ut yang pertw:::\ rocncatat~ bah'v~;, takö..ir Tt'1:~'..li I)\..; ';,:,1 ~lt. nx.':"l~, s~macatl1

paY.ct y:U1G ditt.:.ru.nkan sccarv. boro!l;,..:'"'r.. ~ji.3~ln~i;-J. p';!lLJD.pct :rang

meDy~t~ûll buhwl\ takdi r Sdl.1.t Jan .s,-uü,~ i.. .. u cii'c':-:1tL~(:tn, p.::.<la

Dnh ... .r:l.I:.>..l.1lYt.l GCg::l1.û bi.\.l~. t.:'kd.ir ,1, J1 h.1..:u.: fjublL1O.h:.

i,.I,..;. Tnalo. pa.J::t tio.l'-tinp sct.::tf.om -)1, ~ b L. -; " )\; ~. ~ ,,!.·pindah

rh::.~i 'Y1d:o. L'luh ~l:.Jlf1tdz

r-... ,.

:!:-t. J:l:ij,-:-:.t "tni- - ;x,J:: r"'J."1.:'1 P.abu okhir Safr, ^{L'i:ll\.C I .. :;' '.1.r.~t} (lu :=-. in:~ llr.n;ç..-::t, ... ujl,....h c.:'ut l:lilko. dimim .. r.l l"!l,':'lll T ..

l:>'t

^{t-J • ,j k .. ~'}

C ' , j I) ^{J' •}

u:""

. - - ...

^{, "., ir.l?:P.F.al.72.}

Kuti~:>all fntw:l lIi at:\5 ^.J ~y-,\{ fJilKUt:-' O'l"'1.l1{"" pada jaoan dahulu •

. Uro.:::.)t '!..1?u .. Ab.:t (rul:'i ~nbt. t .. !'[u:' ~::.' bl. 1"'.1'1 S:lf<:-r) o.d.alah hari isti- m':M':' ... r"nJCl rori ~~u o.can.;-I.._·:...."'l.~; P'!-~nè:!. K2; ^{l-u~ t} SU!lb":'li cktn sumur-

sw-tl~' YCI.g r:ic.:::..nter;:ü .. Yxmi "..:.:n(?"là Mcr.'1.:>\.:.kkal1 kcrt.3.S yÛ."li; ditulisi 000 1:.:0 clalm air y,m3 Jir"'\~tDi. ur:··~J;. m~nèj,. Ada jugu y'U1;'; mcm.-:lsukkan kc.!:rt:',fI <lOU it'.1 ke ·.:'!.--uun .:...ccawan é\iV" d.:lI'! ;-~e"'1uèian airny.:l. Jiminum.

Hu,:.nC d!:!n(;::iL po-md"·11!"1tl ih:. -... .l1:.'" t rrç'û.ta titlalt sC'C"ato.-mata r.:er:.y..::r:li> kO:::!6dc;. t".lkJirr({a~ ~~au S(:~"':L ;..-.11 r. .!"_~i &fnr o:rang menjadi

~t, .• io. h-:-tnpir pusti ^~n:~ um h, -!"u:::-:-ta ;crolJaL Nanun keyakinnn tentane po:.:llgobat:>n itu h.:; ;itu

eo:,-cl:

knr....,n:'l ;: .... rl..'k.:l ccnderung

berp"nin1.:.::l.t; orMg :i3.'1g mcr.(."P ... flSiP-P ~lL~in" -1 è:lpnt s.:.:,bur.. dengan ohat ack.la.'it orWl(; yang 6o[bonc, euatu :,ti.\.;.~, Y~iiill.'kai..T:u.han ..

Pcndapot pertama ini ak..lril~n:r'l. iJ.:::rsi1.'lt sct""m(7l.h-sët~nEPht antara berobo.t clan !:I,-,nyer:'l.Jl :.::::?p:!..:l p.:lK....:':: t ...1.kc'ir.

iJleoa Isla.-:-. Y·l t: rlnju r.:J.::nola'~ m'-mdi Snf:lI' do.n semacamnya ..

&.k.arr..nG mondi-rr.a...."ldi :::ti l,:ut ")U ... ..I. '1ulnn .j:ll.:u- itu tingg-....J. menjadi seroo.c:..!l1l r.:-r--.rcasi ..

r . ...::; ....

!L"1t:..n dl. ::U.'1C :'L>r:lf.!"':'. Iel.

di t(;r.J.Il!7~..DJ! sebn..pi bc ... iku" :

kCr:ludi.o.n

rr:lll:~ yar<J; m~ngéCrt~toJ. tl~.n ;.litu diko.Jnr (:litc.k~irk.':lr., f:."':~~ t 0:'

n~" l:::.. ',mD ,jirir.y.:l

:I f1\.!.~CI t a~"lah c ... .:u:e

yJ..l11;'> rr.~r:':',:.lJk .'1 .. Ü î .'l,. rl.m::t i~;'j r:~i'. h!'i .'.'uhcn .. :'io.

ti ..,\1;: r:I..:ll~<JI'r.i .}'I}'~. ·"~i i~f" ,'"'. !",.·;.t.,t--l. r ... ~J:::l~t b:Ej1nya.I

(."'J. l:L'~ '.i In)' r,f:U l~n' ~ -; !nt:'··, 'r"lt III .. ,l.·\~ r _nj.:\uhk:tnnyn

.ir ~~ ~\~;>:.":r ~(-'T'".l: .. ~- :"u.. .e.'." ^{PU~!; -~ic} ...

di.l::...uL-... ·":.ll.;·t :~l~~, .,.,f'~ .. _"ij n.<'lr" ~ ... l.:!j.:u- '.1.' i

"itny--: j +-. ;E;.~ .... "-1" .. : ; ] 1,'-

1_/ I:.r.:';f"? ii.-' <:;~Cl!:ll.;,h, :;iL!l..,t

.f: ' .. , ro~h: _ .... _

~.:li,.: .. i ":':-,'

ei'>!1 t'-.""lkk:U.c

--- -

IC' :..-Jt. , I , ' : •

\ '- '

f)erc.oa I !.l.::k!'"'.lL!.I:"{' r.!\.;;,o!v:n k~Jp"hl ... 'l'u,-.:-.n ar,-J.r Iliri:1Yo.

"s::l clu

r^u n,~"pat kc:ru:.'i~ .. s·.;l:llu .sdut \-nl é1fi,')t.S~·suai J",-r.C'L1'l f:':"rrnon 'I'"'han : "Alm r:~rk8n'lnknn ..Ion orung-orong

yC'.J' mC'l .... o'n kq:.adDJ{ll." (Al Q:ur'.~!Jl, ;: i 166).

Tu: ^~l ju ^'1 ne,.:,.ji'Jk.::..n r~u~ill Ulltu1- -~~~:" ::alar.

~ir"'':"..!l yar.~ art.i.:lYû . "~1 u:lir.-;; .. s(·tL.p or'"'.l1g ;ûron

~ . .:n_··irn.~ ':Up.;':".a:} m(:~1\'rut. t:l-... :.h::L"l~,·.:t, l:"Jl or"'!ng itu nk.:m ml;:nd:liJélt keadil:t."l". (.tL.! Qur ^I '1!l 45 ; 22 ^{I .} C-:.t::h k'l!"C;nD i tu urm:: !'~6 ~ ,ruz~ .. h .. ; .;,...,,:c::"tl lY..:.;,l~. A::'l..iu.:tt.:mr.:·~"'.t

b·l: j::u- d<;.ri p<'!1~:U.c.w;..:r::; ·'.in!:!") ci:l,:.lu terh:"r:.·lar

u.U'~. cr.kit {llL"'! l.ûr-u. ... ~.'lC m .... nycmbuh.:w_~ :;en::'~Y.it ycmC lith;ri t my~t~

Do I '1

·:an

u$.n... harur.!E.l1 :':j 1-J.:uk...::. ·1 - ;.1 ... 1 ~X_r.U:l ":<.:-S(l.barar.

'-<...-U.;:l.." "Sl'':'Ungguhny-: 1'l..:1z..n ht!:';':Y'·:a or~' -orl.FJ.~~ ~r:'lY!C S~n.r". (,Q QurI~lJ1?. i 15; ~ -;aru ^f'" ''ll ;;':-1 :-{ ... ti~ hül ::i ... tas dij:llanl:.m _.: 'r $"_ 'l'~.;Uh-!;\Uls,:uh, or:~"1.R' keol.:aJ.i

l~~:p:!J:a tav:lkk:&l.; Ll~~yc_~.3.h_o{ar ';i!':; !.-:{;pa .. 'I1.lhan .. Serrua do

' .:1. ,

USF,~""'a, ,';a.n k.::so.b;:c--c.I111y<'l lL',",r~..DJl kCIJnda sifat r.:lilPlcn ran ^:-a~l..e Tup..a.'1.. Jalnrl t:u--jir ~·..:.n.1üh ya.n(; akan

terja.~i '1 (ji}S'..1ai at:lu ti·-:.:\k. sc:su.:._ ul.:n_71l1 lwinr;inan r.l.:lnu s~s...!../

>,.

~

..

t idE

scco.ra tidak

!ok~·.:r-,lt)ltlcro !kr·k.a sabar

wc!';i.:1"\,t:~. obv.t.~ t'~t~:'t,i l...$l::.l"1 :.!LU.f1:1 1l!IL··1.1 {J,: ma":l "'.,h or,alg y;:;. .... ,.; Lq .. t I:.··ny ··~bu""':·:t'nry ;

S·-!rin:;.. l ... r.in~li p.ny " i t . :n.'· ;!i ;"l'<J]:in ."n:'<,ïl" h::-::;!)uhY.E!....>"l

:{~r.:.." :;1:' ·'",n t:l. 1', ;"î. ir.I,;'). -pi~~hr. .!. '-i. .o::';(;r :.xTL,: ^k'J

-!{"l~'- y:".~.,: 1".i·1 51'~" .:.::1'" "~.'; - (", .. ~l·,r-· ~_ h.~:"Ü .• \·tli:1UPun CU':.-;l _t~r'1;:.j\::l.!1 ~\:, :U~~ .. 1 r 'j-h··-. 0 -:.t itu ~".lru~ di ''''inl1ï, '1, rt.ur·:~-tll'" ,,,::

(:T\ ::'Hmt.ik,:,; .. i! l~.l..!r .' uv' 'oh') t.:J: '~r .;:-o;!

-i 1':J?'_.

"·:-L-'~ r. .... ~-I-; "',ir..c.:Ml, w' :'~~tc.. (tUU:::':l

~~ U" h,~ ,"i \ k.-<U- l -:; hk 'Jira!.;.;'1ku.~

.,I' 1Y-tJ..it ;1'_ • .,2/

.

^~

,- r

1- , - :

_ 'I,

^~~

Keter:m3l!1 di a.to.s dib~rr:an c" '::.h dckt,:)r ?J.c.":JS~ ... ·Ul S-.:;ulilTlcum,yang

scJ.o.r:.jutn:'c. ju~ !Il~.lgel7:1.11::1kan ,-,::;.hwo. lIasyarokat cel1r1crung :1emilih obZot den.::-.n docü: y:mg ti!1ggi. ';a.:J.tl:-..k ~~t..bi:t.sailn uutuk ber.")indah pin i:-:.h 'i:é~::i'!-l - 1'1 -nc:'l.ri y,:n ""Ob.:".tan Gjo.ib I temp.. ... t di .nJ"-=:' t.Jcdir

sembu~y=.. di t(:otukan Tuh.-m ^t .3ill!!p.,i sc~:.::.r"'· .. nb ,~3.sih dib::t'." ~-bélW~

Co ElcuC!ce dan Krru.:1D.t

Jlluh 6cb~luLl d.ï.t..angnya .'gana ..L.slru"1 k".:!'f'rc,':rer~ animisme dan din . .'''!:i.3Jl'le tt-l<:.h me2._.:bJd-:'."ln 'l.1.!'lnr-fk;.: :''1' pvn ~"\.·rt::i ~ .j'.lat_~ST!",e

psikhofi.sis, yr-~'mi. e.de.::.y.:- i.!"16Ur '"1.: ... ., . ., ... u..u 'M.~ di :hl1nI'..; tubuh .'71allllsia"

Ruh '1dc.J.r..:" Lnsur g-Jo ()Cr-beri ,i, ... ~lr do....~

sifatny". abf..di. ~ûd"',. 'ge""ll'l~i\:CI. K.::r.n ti'l...J, -.

):;dun, y-m.!;.

_~iak ikut r.,at":',

po~-:poho'1 bCr,::I, :"ût .... at:lt' :"tmè',-hcnili! l·'..:.i.'1. atuu r • .::lc:.ynng- lnyang di llw & .... i~..J di ,Cj::"tr~~!' .!l...i. i<.l~ S.,:;b:.ruimnnn {cngan badan atc.u jasr:i8.:U ~ ?"}.;' • •. ''::r.l~ ~l:':' dirw... ;.1.:.::. k,ku~t.::t}. Ru.i. dap!lt kunt (sehc.;;') at.:!'..! ler"':..n :..;.-:.~.:.:: I, d~"l '~:i'P{;L:P-···l1:,i nt.i.lu "l'"!er:.;:..:mgaruhi i:lahl;;~ ~ib y:lni" :'a1L r.",ntu s:'",J" d.:l!l.;ct.l c~'_':'a t...lib pnlc.. KO!'J-5Cp trc..diEic:lO.l ncn~cncl a~+T':"l.llL·:=- u .. rr ~·::1".r ~ .: TI; d':'~t:·but ~eUl:léUlgat

ai:.au ~ 5Ct:f;C1lPt.. Dikat~.~' 'L '1','[.\01 ... ''';f""p'''-_. ,::, tu:'u:~ ;Y,gir..!l

.~.~i.at. f"C{'_~ ~"'l. ...;,Jl:ö.~ T'~-nc; '.l.~, l 'g t.h!',&- ^Jo '~i.lr._ ny~t:1.. :)r: ... 'l~

hiJup dj~cbut

'~''''' '/ jo: ·tuJ'lh bz.gio.ll

""'':J . • +.-.n l.., ..:.

'.2::..

1

_I

Hubu.:1gul antur<l. ruh dan bê'lan bersifat ti:"lbo.l balik. Tetapi k.."U'cn:l sif.:l.t (;1ib d'ln -::.badinya, makn ruil m ... mjndi lchih p..;nting. Ruh yang kuû.t akn .... '1 mep'pengarUJ~i j.::wma~i yan;;: le/llaP. I..h:n,iadi kuat ¹ seda.'1b .j:l:;rna.'1i :,o.ng sç·hn.t tidak ~"1pnt meCilÄmgar'Uhi run '! tng

2cI':'ab m.;:nj:ldi kuai:. .. Sebcliknya ruh y.:l1lg l~cah élkan r::Ieo'p:.lrl~lI'.ah

jasm:..n..i", ~dang jazmani yang lErr.:lh h."1.r.yn aka.'1 bcrDengoruh tcrhadap ruh Y:-.'lL l.'l.d.:l. jhtiarnya sud.."!.h 1:::[!!::U1 mcnj;1ni f' ~,..,,: d , ll.;~oh.

~U'cnn Hu J:1.l. .. ,J;l k\,;hidupan 5c:nri-j-I .. :~.1"i r. )...-U .. \t:"'l b~ib dari ruh n·~npunyai arti yam:, .:::;ar;ga': pcnting,.. C_',mr' Ct,nof.:TUnlS ~erusaha

untuk ml.:I'1bue.t dirin:.,a ku .... t n:cara r;aib,

r

~t."'!~ .-.!lgan :nir:jam

kekuotc.:-~ y"n:; di!:'!iliki ol .. h 'Jah.1u.t:: L7.i^h l.l. ", l':dj{ dnri ^Sé tan ¹ ooupun d.."U'i rub benà.:t-be::lUD. "t:-:.:.J ru~ f"le:':.c.-Y :0~·'Wr. !\.r;:>.l!!'l Islam

r.lcl~ngkapi EUr'O(-r kekuatan ...;.t17J in:" J...'n.;Ul r' of'.:rkcnal ... a.n. ~ber

yang paJ.L'1G ut.:lD_';l. ^I yakni : T-..tl ... ln.

Secara umum hal kckt;.at~n ,?,db itu d::"sebüt ~e~_ dan cm-a untuk Mer.lperolah €:~.2....: Jisebut ~~ elcu~e~. Dari

segi SID~bcr k~ku~t~~ ~iu~ iibc~~~ dUR ~Cl.m

cleumee ;

pcrtama

eleUr.l~ yang ^b~:rasal dari huot.'J .. go.n d,;ng:u: ::111hl.uk f:;\.ib di dunia. EletL .. Je jemiE iJ i dar.at dipc::-gunakr.ll nntuk tUjl 1-tUjUa..'1 haik

(c ... pt:rti - I':'Ic;;.bul'\ diri dar, oeno.¹ .. ong or<tlll?') ! t..::tapi ::.1g<l df':net

dipert:."m~u .. ;1.l1 untu:< tujuan-tujuan j~1a'~, ccr'T,ntt.:..'1e; keFJ.d'\ jenis

~llIlfE .. ·~' d:n l-ribé'.di ~oiliknyo., LD.lPin~~~ -]i:: ~:ln r::(::1jnlo.ni :lidupn;,"a .j'" Junirt. K .... 'U"cnD. i tu eleu.'2.2E. ;,,:-:i ,1Ü.eb~lt j~('~'1 ·je:tgRn

J'::;:1:"C ya..'11J I:cduo., io.1.:lh kd·,~rtnn ~i; ntr )!~!".,.s:1.l ·:,"'"e.'i Tuhan.

EleULle~ jenit ini h~yn uuJX!t t.~'i..:r.;un"';'{r n H_-:uk b.l'-'.l"U1.-tujuan

eleu'!Ief" l.~hpl".:"\t .. , kU'<:·n1 .. :ri_ikny" or;~ .. 1'- )r:1 ':r ,·"uc, J""l.r. ... k~rrtma.t 1

dis<.:out jug:1. : r-ar.,J.t.

ad.l. Eleumc(; : Adn Ju ~Cé..rr, ~l\1ur'l .... ~on:'!.:.:'"1., jenis yang baik, uiperClUUl.kan un+:uk rri:.:no~.{ n[ ""'Ir-n -lm "7' !:11;..·.1.:1 diri, "icèrutg ~~

jheut dip-:;orgun.:J.k,::l.'1 untul~ "lr:"V":~l::tkak<:l ,-lrF.:-ti: lain. Reeeorang àapnt rnemiliki clcur.::.:c b~Li{ d"l:1 .i ^{~t.:l!; .:} tu sekali~~"I.t(ju s:ûah satu

diant~.r':'..y]y:1t ~t-:ti ~er:::tiL!.h j .lis (>lel..!.~ E..;.!';...·.'\,5UJlil, yaitu eleumee yan.::;, c.!.u.p..."\t dip<:!"gU:lO .• ~ ... ~ a~tU:·· tujuan b:"i.- ~'1n buruk berSMla-sama.

Hc.caJ'l-I1\.'lcam _~lEW:'("~ .... c..'"!." f,c··tinC Cf}:liah:

(:.)

.~~~..2::.; 1;.'u ::..::blu ^t Hr::c. U~ltu~ F.,enjD.Jil:n.n kuli"; tahan tc.rhadap tuS\!k:ill sc-nj at:" ta,jw:. Term!'!suk dnlar.: i lr.ru k<;;bc.l in':. jugo. (ii) =l . ..:~-:' d"'_~oit, (iii) elt.lwcc !,:..o'rioat beuso~

dan (iv) c:c-..ur...,;c :"c.r:t~ ~'.

(,,-) !::leut'lcc tuba : iliu urt.ul: mC:J1bu.:lt

-

^-TiJcun

^--

d;m p~na .... arnya.

jenisnya banynk! 5eperti : (vi) .clcumcc: kl:lût :r.'U1~~ tcrkenal bera.sul d.n.ri Lrur 'Ieubtl, untuJ: 1:1(,lÎlunt r:,:cun dari j::unur tertentut

(vii ) el eurnee pulut d:.lI'i JnJ'1~'}-ooi - r:"lcur 'J.'.nr, djouut dari pulut (beros ket.:m) ^t (viii) elew:!ee

.ÈEE!'!':.!.':

:~~i La;npa.kuk, ilrnu U!1tuk membuat luka menjadi tic:ak r!l.."\U 6er::!~ .. t:;.h, (ix) elC:i.l1'lce !,.E!uhat, ilmu untuk rncmbuat racU!l ya.'1.G rnt':nyejE\bka.'"l oruns uenjntli gatal, kudis.:m di~elllruh tubuhnya.

(xJ Eleuncc buroI2:-; : ilmu ba~1V11~"lt <len(;W1 mukhluk h.::.lus tertentu. UmumnJ:"-i ~lçtl1:l~e~ ini bt:rsifat jiJ'o.at .. YllllS ~rL'1.Sg:tp baik ada jU,:-'tt s€pclrti (xi) e12~ pc.ri, c1~ burong yone; dipelihara hanya <1:1 i'prsun,'t.k"ll1 u'ltuk ·!l~n.i:lrn hl~U>::/.:t riori F;~"'rn.ncnn C-.ib I flan

tentlUlG jcnis obat: d..'U'! cebaeninj'û.

~ct.2. t~rarn~.t

:

'1t"lrur:U:ar. "tlk~atu~ .. y~~_ rEk"rol __ h o ... bagai akilm.! &"'!Jljp~-;:m d:tri ke';khl·~,s~·n .;eS...:'OTê.."L7 '';..:.r; r::Ln(:~k':>.tk3.l1

diri :!Xl ncmohon k...:pad:-: ",\,"'''11 ^{"'1 ~>-;} 10.<,"_1.."::;;' n;;.l cuci.Klr l:na i 'Lu cCl~it.':':I'a tent 'l..'1.E ~:~t·:-;,.!!... :;J.::~~~-~I-:. a· .. l-.üu • r'-;::'!;.."lr r!i !:~ki tn.r

~ dnn alirr uh."'~"'... MU.,rul _frJb .. ~': 1..:1' --:) r ;!,~c-u ~ ... "\Ti Tl.Ihan kcku.:tt.::m /j"':'1.1.: ..

:ruw

lipercl 11 !!"·ly .... ti;· t·':'.. ,_ rcun.~..krlJl u.tuk

tujuru:.-tujuan ";;ailt. B,,~·b(.(la i;en~'1 .cleumûc , ^k~kuat.:m krrunat lebih bert"ifat e.,um, d~pat dip ... omak'l....'1 untuk tUjU3.11 ,"::'pa sajc ya.'lG baik, f..nr:i m, n: ,~ml.J.l...kan p~ny::!.ki t, mcn::.;.usir set;:ln ¹ ;;:t::!.ancr:.rkan usaha

r:::Jcncar.:i. re,~cY.i, bfi""r-er'1!lE", dan pt:r(? shal".t Jun'at l-;-c 1~\..J&.ah (secara [,,,,?ib). !3.:.nt'.Ll{ ilmu:lyiJ. tit:.:è.t j...:l.:16, dan tidc.k .:.'ja ar.t~~lya.

r-~ensuci.k.:m diri bukan ~'!la1êZ":. untuk 1:1.i...n~~pat ~,::!.~, tetapi mcrupakan ibaUili r:cp':1Jn TuhaJ. t drel }çc}ü.:.:r;;>n Y"n~ tip~·"J D.'1a1ah 1..~n:'Gerah Tuhan s€:mata-:.-s.::.t:-.D

Nsmun bo.tas :~t~~ :leun..E.!:. cL.tn ~~ a:mirny"" neajadi Y.abur. Cran[; nensucikan '~iri (~:,isal.nJa der g;::w ilr..u tt,rcY.L.t) ¹ tijak lagi murni 'l:-·~ ... tujuau ':""'ltt:.k Iilcndekfltlu"Ul diri kCF~..:.a ':'uhém, tetapi mcnjadi semaCElJ": ':':.,<'üan un-::.uk m·~l·_d.:~p~tknn kesaktia..'1 .. Sec:""Jl,j<an dalarn mant era eleumae jheut 5erÎI'_S t~rDLli.? l-!)tongan-?1ntonL~n ay'lt suci JU Qur'an,

dan

_ru:lalan~.y(l

ju["O. den.:;a."1 puasa ::lan "!:>é'rJ.o' a ..

11

Untuk men;Jogn diri Iari kc.ku· .. ta" j.:th-:·· ~'a!1g rnengancan;. kesehatnn ruh dar: ba !an, y l.."l.':; pa.:::""H5 sel"l?urr.il teutu saj~ .1eng.. .... 11 oemiliki

oem!iri le~ ",tau k:r;;l!1!at. Tetu:-'i b.:"l.ei c=-~g y:mg tid..:'lk rnru:1pu rnelakukan /-unru.an yang: L, rot--bC'rf't. die. d . .lrot me-f:linta perlindungan kepac"'l or:-..!l':; yn.nl!; dianQ,"Op f"leL-:iliki kcmnta.n U _.) i tu .. P.:tda ureueng iU'.:u::lr'.-t, nC'mbcri~_n r,~rl';., ~u:ll§3.n k danG-.' . .I>':':tU1g lw.:J_,',-v. Üul D..!!. bentuk oenL.o 'akan, r:;(;,r.:ohc~.I:w"! kL}.eJE' '!.\ÜCl1l i_.~'U- or.:u-:.g ~-'U1 ~ meminta

pc:-lindu~,s:m i u -. ;laroat .. Ti(~3K :l~ Urël.c.-.l-'l Cp."'l.-_2p:~, l·.cctiali pcsnn b:l.hvta c!":!!1.'; ya:·~ (~rF''-~l/::k\lta:.l :~'."'\::: t:1.a'- CI:'1 T'''lji,; h1rih~\!A.h kepadu Tuhrul.

r.'!':l.Up~ r.~:·~~1 . y~lt. r.F- 'puTl~.-&i :..J...?_~-~1 y~Üt, __ '!1:':;ll_ "'·.;mh.~ri :!,jeumat ..

rl.ie\.'r:.ut _~ .. Ü-,ll ^1"; .--:nrik 7''-lrt~~, ~" , ,~:'tl:li~·: ,t-,u l~jC"\"1h"ri d~ngan

huruf-'yntl! . r -:. I ',i!ljr.'l. ')cr:nnc·lllj-Il8.C:!W, mh :/a'$ lKT'l.l:"\ tt:.lisan

- - - - " -

sarnbung tanpa dapat dibaca sama sekali. Tuli~-tulisaii demikian diyakini ncmpunyai tuah :::.tc.u kC~~.l"'.t;:,n tertentu. Penggunaannya ; kert.'lS i tu dapat ài'..>aw.:l bacitu saj~~ di (talan saku~ atau

dan .iiil<ilt digosoklw.n

di rincgang atnu ack'1. puIn di '..lac.lan atau dim:lsukka'1

y<l.ll!: haruC' dibak:rr

dibungkus

dan abunya

Jala.!'!1 air dan diminur!.

Hir::'p dt:ngan ajeumat, 'Ü.lc:enal pulc. j:.Rl1:.kny, yakni b:mda yang diar.f'':tlp me:'lpunyai keku.ë:.tan yen ~ '!}·:Tsif:.tt mc 1,in\hmrj f'Cö!!iliknya. Bt::nè.<l-'!Jc!1J,a yang drt~t ,1Pil!o.t '"!.v. di'i;k""'.kai Ei:. b.l.[""<.li L~ll1;k.r.:.j' ~ermacam­

macam. Mnsyari!Y.at aW·i.l~~!1 jt:.g& rûl,;:ngen.::U. '~f..'nGlh bo.ih. khasiat dö..ri b(;ndo.-bcnUa terteI:~L, S,)fx:rti è'..icll-bw\h-'Ul tcrt~!lr!·.u, L:l!.m-naur.an

batu aJdk, ben-u:.c ' ... arna-w:u-ni :r~::'" di:.ülin ~''::',i~Ji sett:., dan lain seba:;ainya. K.s.r.::n.c.ï. ·"'nrta1:uar;. m'_:nr:".;;<~ai ta:J.gk~~ sifatnya lcoih umtun, ta:.gr depat diJu:.I..t 01-..:h ~c~:.~\P ara""", yan~

mel.:ll*rcay~-o., 5e.13 .. :1.5 p...i~umA! se:!;àu d.i:.U:lt olèh oranG-or~ .. !lg:

yanG ahli dalar; bidanr itu ..

D. K~schaten Badan

Seh..."lt jasr.-.aniah sccar,- .1:::-o.l..-: Jiartil(3!" s;;bagai tidak adanya perasaan sakit dar! seluruh ba.u:'"l .. t.dn k",cenrierun!:1Ul untuk lebih menek:mkan p..3.da "per:lS<':l.:'U!" de.n !:·uka.-o: pad!l ada ^#", .au ti:Jakn.ya

ponyalcit. Ini sesuai Jan(:."al1 :-..ar.:la.n(1;ll1 Jl'Ir.-"',rarak" t tentan[ kekuatan ruh ynn;; lebih tlipentine;k::m 1aripa:b. kd"Uo.tan jo.smani. Selama seseoranC tida1: r.:f'rasn. tergmggu ol.'h 0e!:~·.-tu pcr'lf'#:LiU1 sakit ^I dia tiJ..-u-: L1cngar:gQlp èirinya s."ticit. l"o.n~'lT,~ lpl!:iki:m sering

meni;.J~mlk:m ke:rt:.v-.,n l:U"-n~ ~X"T''' ~~:'1.:1 s:1;':i~ itt' '~aL.:-~ ... _cr.Y~ terlambat, sesud.:'!h p.:.·nyaki t!!.y::.. p.:.rnl:..

KeS::3h"1.t,.n ~ ..,,~~ jU/7! : ,.~~ ... .l.llg: :J..::' .. 1.L _~t:!sl.!!D.pUrr,Affi1 ar.ggftuta- badan. Tp.r:l..np.."\t 3I.:,:ca;..'1,n ~a.~"-Ia C'.·..;;: t t.t .• ~ ,u-ûbl:/,'1,hm, b,:!-ik cacat

- -

scjak luhil' rna,~.JU1l C:'l~:-t }(,"'.rc: k:::l:~ltt!(.:;l-..~~ f..;,;;;.;ûr;:-_'ll g;":Hilpc'_

Iilcrup."1.kun co.lu ut:!.!:'..!Y. iJo..::: .. :,":û<.iL .

_- -

_J' ,",.""·,:1.l'\i ..

^.

-t!-l~

biGU nte..u buLH'b~ C:l.~ . ..,.t (Y(""..!~IT i<~J.k ui _, :i,:-!Jilti) ^t tL·tapi s~a. itu diancrp.I' p,;-ny-·:it y.-..r:r.. .• al'U: ~iu=l!].hllhlJl pengob::ltannyn;

- ^--

SCCr;J!lr ,,r::nj to. yang bC'rusia sekitar 40 tahun, lumpuh kedua kilkir.:ya sejM Jahir (};olio 1) .. Di.1. diantar olch ibu bapaknya yan:" :.:uJ.3.i:J san~~t tua ".::rc'J<..t ké s,!orx!t;: tc,bib. Ibunyn selalu mf'mLi,:"::li.,ngny!1 d",u:r,-.J1 ~L:::.r. Secara ,;,.:pjntas orang yang tidak c..-.·l,rpr":i ilF.U }>b;lgobatanpun r:u!';'-.!ra nkan tahu Jahwa kaki itu

i~L. ...

*

rm...ngci.n til.::'ati lal"i.

B.::.paknyn r.:E'",:,·rant'"..ru1 : "Sëj3.k ntasih I. 'tyi r:ayn ~d~i!l mcngusa- h.. .. 'lk .. 'U1 pengcb ... t~Ul lmtuk :mak soya. K.:üZ'.u tj.dak ki..renf~ pera .... at

rul dokt~ .... Bt..:l.::.n::!.:l. ai Kutarnjü (maK:~_;·ld.."rJ.Y·t ::..:·bdum kernerdekaan R.:::.) MU11.ptir berjalo.n (!enrar. ronr.~t,."..:.n x.:lk itu tidak bisa.

zCaJ .. n:.1 per::i. !:iJ to.bi') sudah ratuS~lJ, ... üi. $e".ia·'· ad..., yomg

r.lensabc.r!<un tauib pond"li, saya ~C'lcl-..:. '."erusnhzi. 1":(:llg11njunginya~

'.'laktu diteny:) leb:'h lnnjut t.:mtfmg !1B.~il p..;ngr~bC';an para

"Ca~ïi yang rerml.h r¹ ia !~;mj ... nD- dan "'\kc"\..'11i.:::. :rur;ju::".Gi, q,apak i tu M(meur.~y.::l.j;kó.t1l b.,hl.".. SC~)(:u:;.r'1ya ti.1.'1.k aG.~l rnanf::.atnya

bc.ro;Jat ~e~un. BHc::l.nY~~ :>C~ kc·. ta"f:,it, ~::;3.tu .atau dUçLbulan

s~l eJlalah ;.ik:n.::k, ..tlt:D.Jenang-n:vr,rt"~:iel<.an ~t). an.."tknya, dan QC?nënuhi r.:.asr:lt men"Rlba-coba uari i.·-tcrinya •. ;/

PaudanOlli tcrÎ"'.adap cucöt bE:.daniah ini !!Iunekin dilatar - belakangi oleh suaSS'1a pedcsaaI! yane sangnt rtel'lerlukan tenaga.

tangan dan kaki un"tuk :ll<.:nc.:u-i !l;"Lf~ .. NaPlun j,l(:ngaruh ~ngetahuan

modern G~Jikit bal:.yak telah mel'u~"~h :pandanSi'.n ini. R>..lmal:. sakit dan doktc:r dapat mçr.lb~rikan l:eyak'nan bc....lt\ ... a tidak acta laei yang dapat di2.aJ~kan d~ngau SC;tSU<:.tH keku.rélllgaJl :mggauta badan tertentu.

Pendc.rito. scndiri, tcrutruna peo'Jcrita caC.:lt SCf. illh ia dewasa

(k~.rcna :cccclakaall dan la.in-lain), scearc. sndar beruscJ-o ... "'\ menerima k'l.o'tw'ann.ya dan tirjoj{ lagi r:;cngar.w·!) cac..:tnya st::':ngai pcnynkit. Tl:tn};i r~mcanat":m di tCq .. ·l~ ~:lbi"""-t;:ói~) .,.'""ih r",",r:b'~l-i buktl. yahC;

konLdt-:rit ^a.kUlyn. kCCCn0.I..L'U':ra.'1 mi nF·~~~fjJ.I" C;.Clt scbngal. }lt,nyakit ,

praktü:: ti,1nk l'lUnl:hi~l :liou.:..;.ti .. Klicn to.tilJ-tabiL i tu r:)c,r.lpunylli ceritc!-a y.::.clg !)''1nj~lng 1':" n'':l:·t"I.<.îi st:;j.::u-a~ penyr.ki -:nJêl do..'1 ^~so.h~

yr.

^~U~hl:;V!, PI..H/:":'lr.ît·m N!~.l'C't t 19', ..