Vraag nr. 226 van 9 juli 2002
van mevrouw MARIJKE DILLEN AIDS-preventie – Projecten en middelen
De onwetendheid bij jongeren over aids is alarme-rend Een grote meerderheid heeft er geen besef van hoe het HIV-virus wordt overgedragen of hoe ze zichzelf ertegen kunnen beschermen. Dit blijkt uit een grootschalig onderzoek uitgevoerd door de Verenigde Naties (VN).
Elke dag raken wereldwijd 6.000 jongeren besmet. Maar volgens het Instituut voor de Vo l k s g e z o n d-heid stijgt ook in ons land het aantal besmettingen. Preventie is hierbij van cruciaal belang : dat is zowel kostenbesparend als realiseerbaar.
De minister is ongetwijfeld op de hoogte van de alarmerende cijfers van het V N-o n d e r z o e k . O o k wat de situatie in Vlaanderen betreft.
1. Hoeveel middelen worden uitgetrokken voor de preventie van aids ?
Worden er bijkomende financiële middelen vrij-gemaakt voor aids-preventie ?
2. Welke projecten worden dit jaar uitgevoerd in het kader van aids-preventie ?
Op welke wijze worden de jongeren zelf hierbij betrokken ?
Antwoord
1. Voor de preventie van aids in strikte zin werkt de Vlaamse Gemeenschap in de eerste plaats met de VZW Sensoa, waarmee een convenant werd afgesloten voor een termijn van vier jaar ( 0 1 / 0 1 / 2 0 0 2-3 1 / 1 2 / 2 0 0 5 ) . Voor het jaar 2002 wordt voor Sensoa in 495.790 euro als D-v o o r-ziening en 1.177.493 euro als subsidie uit het convenant voorzien.
Als service- en expertisecentrum inzake seksu-ele gezondheid werkt Sensoa vanuit een model waarin preventie een rode draad vormt door de actieplannen en concrete activiteiten heen. D e aanpak is gesitueerd op diverse niveaus : – het moment van interventie v o o r a f g a a n d a a n
een gebeurtenis, daad of activiteit
(informa-t i e c a m p a g n e s, sensibiliserende ac(informa-tivi(informa-tei(informa-ten, interactieve informatieoverdracht,...) ; – het moment van interventie v o l g e n d op een
g e b e u r t e n i s, daad of activiteit (informatie, counseling, advies, begeleiding, ... ) ;
– het moment van interventie ter v o o r k o m i n g van recidivisme, terugval of (-vergroting van het probleem.
Aangezien alle actieprogramma's en concrete activiteiten van Sensoa passen in dit operatione-le model (gebaseerd op het theoretische model van Frits De Cauter), kunnen alle uitgaven van Sensoa beschouwd worden als ressorterend onder de noemer "preventie". Het luik "hulp-verlening" in strikte zin is in het kader van het bestaande convenant ondergeschikt gesteld aan "preventie" en beoogt onder andere de preven-tie van vergroting en vermenigvuldiging van be-staande problemen, zowel op individueel als op maatschappelijk vlak.
In het ontwerpdecreet betreffende het preven-tief gezondheidsbeleid heb ik gekozen voor de uitbreiding van het thema "preventie van aids en seksueel overdraagbare aandoeningen" naar het "seksuele gezondheid", waarbij ruime aan-dacht besteed wordt aan seksualiteit, relaties en geboorteregeling.
Vooruitlopend op dit ontwerpdecreet omvat het huidige convenant tussen de Vlaamse Gemeen-schap en de VZW Sensoa een inhoudelijk deel waarin de te realiseren resultaatsgebieden en doelstellingen geformuleerd zijn in overeen-stemming met het uitgebreide concept van "seksuele gezondheid". Dit noodzaakt een inte-gratie van de VZW Sensoa en het CGSO Tr e f-punt (koepelorganisatie van de vereniging Cen-trum voor Geboorteregeling en Seksuele Op-voeding en het Vormingscentrum Jos Va n U s s e l ) , dat zich richt op de bevordering van sek-suele gezondheid op basis van informatie- e n a d v i e s v e r s t r e k k i n g, o p l e i d i n g, v o r m i n g, b i j s c h o-ling en hulpverlening. Die integratie zal worden afgerond op 1 januari 2003. Tijdens dit over-gangsjaar verleent het CGSO Trefpunt al zijn volledige inhoudelijke medewerking aan de VZW Sensoa bij de uitvoering van het inhoude-lijke gedeelte van het convenant.
De resultaatsgebieden zijn de volgende :
– deskundigheidsbevordering (advies- en in-f o r m a t i e v e r s t r e k k i n g, vorming) : hierbij staat de klantgerichte functie centraal. Het ver-strekken van informatie en advies en het be-vorderen van de deskundigheid via bijeen-komsten en vorming vormen de doelstellin-gen ter realisatie van het eerste resultaatsge-bied ;
– operationaliseren van een Vlaams concept omtrent seksuele gezondheid: dit resultaats-gebied wil een Vlaams concept omtrent sek-suele gezondheid ingang doen vinden bij het p u b l i e k , de intermediaire personen en de m e d i a . Sensibiliserende campagnes en acties zullen hier prioritair zijn ;
– o n t w i k k e l e n , valideren en promoten van we-tenschappelijk onderbouwde en aan de wer-kelijkheid getoetste concepten, m e t h o d i e k e n en werkinstrumenten met betrekking tot het bevorderen van de seksuele gezondheid en de ondersteuning van de implementatie e r v a n : op basis van een wetenschappelijke onderbouw worden concepten, m e t h o d i e k e n en werkinstrumenten ontwikkeld en geva-l i d e e r d , om deze daarna te promoten en de implementatie ervan te ondersteunen bij de intermediaire personen;
– counseling : het begeleiden van mensen met HIV/aids en hun directe omgeving maakt deel uit van de opdracht van de VZW Sen-s o a . De rol van het CGSO Trefpunt in dit laatste resultaatsgebied zal veeleer minimaal zijn.
Andere organisaties waarvoor ik middelen vrij-maak ter preventie van onder meer HIV/aids zijn de volgende :
– aids-preventie onder de Subsaharaanse be-volking in V l a a n d e r e n , via een convenant met het Instituut voor Tropische Geneeskun-d e. BeGeneeskun-drag voor 2002 : 205.752 euro (een deel hiervan wordt ook besteed aan preven-tie van reisziekten) ;
– bevordering van de seksuele gezondheid van prostitué(e)s (zowel vrouwelijke als manne-lijke sekswerkers) via convenants met de or-ganisaties Pas Op (bedrag voor 2002 : 126.426 euro) en Gezondheidshuis A n t w e r p-se Prostitutie (bedrag voor 2002 : 7 9 . 3 2 6 euro) ;
– spuitenruil/-verdeling ter preventie van in-fectieziekten (hepatitis, H I V, ...) overdraag-baar via het gemeenschappelijk gebruiken van intraveneuze naalden. Bedrag voor 2002 : 272.683 euro.
Deze organisaties zijn, in tegenstelling tot Sen-soa dat een expertisecentrum is, meer uitvoe-rend van aard, en hun contact met de doelgroep is directer.
Hierbij aansluitend worden een aantal organisa-ties door de Vlaamse overheid gesubsidieerd die binnen hun reguliere werking ook aandacht hebben voor dit thema, ik denk bijvoorbeeld aan de autonome centra voor algemeen wel-zijnswerk en de centra voor leerlingenbegelei-ding.
Om de werking van deze convenanthouders te kunnen opvolgen en een Vlaams concept om-trent seksuele gezondheid mee te helpen opstel-l e n , werd op de administratie Gezondheidszorg ook één voltijds equivalent dossierverantwoor-delijke "seksuele gezondheid" aangeworven. 2. Het recente VN-rapport "Young People and
HIV/aids : Opportunity in Crisis" verwijst in de eerste plaats naar landen in Subsaharaans A f r i-ka waar de kennis van jongeren over HIV/aids ondermaats is.
Deze vaststelling kan echter niet zomaar door-getrokken worden naar V l a a n d e r e n . In V l a a n-deren is de situatie niet optimaal, maar er wor-den dan ook de nodige inspanningen gedaan om jongeren te informeren en hun gedag te b e ï n v l o e d e n . De huidige inspanningen van de Vlaamse Gemeenschap met betrekking tot de aanpak van aids zijn in overeenstemming met de suggesties die gemaakt worden in dit rapport en ook in de Unaids-publicatie "Report on the global HIV/A I D S 2002" met betrekking tot de nadruk op preventie (Unaids : Joint United Na -tions Programme on HIV/AIDS – red.).
Belangrijke lessen vanuit het internationale ni-v e a u , die ook opgesomd worden in datzelfde r a p p o r t , zijn verwerkt in de convenants die de Vlaamse Gemeenschap afsloot met de reeds vermelde organisaties. Ik som er enkele op : – kennis alleen is niet genoeg, maar moet
– inspanningen moeten worden toegespitst op en aangepast aan de meest kwetsbare groe-pen met verhoogd risico ;
– tegelijk moeten er ook sensibiliseringspro-gramma's bestaan naar de gehele bevolking en in het bijzonder voor jongeren, ik denk hierbij aan de campagne "Veilig genieten" ; – het samenwerken van verschillende actoren
is cruciaal om de problemen te kunnen bena-deren vanuit verschillende hoeken tegelijk.
(Report on the global HIV/AIDS 2002, blz. 81).
Ook uit de cijfers van HIV-prevalentie onder jongeren die gepubliceerd werden in hetzelfde rapport blijkt dat de situatie vooral dramatisch is in Subsaharaans A f r i k a . In België is het per-centage seropositieve jongeren niet alleen veel lager dan het gemiddelde in Subsaharaans A f r i-k a , maar ooi-k lager dan het gemiddelde op we-reldvlak en zelfs lager dan het gemiddelde voor West-Europa :
HIV-prevalentie (%) bij jongeren (15-24) – Unaids 2002
Bij mannen Bij vrouwen
Lage schatting Hoge schatting Lage schatting Hoge schatting
Op wereldvlak 0,59 1,05 1,00 1,78
Subsaharaans Afrika 3,13 5,56 6,41 11,39
West-Europa 0,15 0,27 0,10 0,17
België 0,09 0,14 0,10 0,14
Het percentage jongeren van 15 tot 24 jaar dat seropositief is, is ook lager dan het percentage seropositieven in de volledige groep van 15 tot 49 jaar, aangezien de HIV-prevalentie in de groep van 15 tot 49 jaar 0,2 % bedraagt.
Wat de kennis van jongeren betreft met betrek-king tot HIV/aids en seksuele gezondheid in het a l g e m e e n , zijn de volgende studies en hun resul-taten van belang om een correct beeld te hebben omtrent de nood aan informatie onder jongeren in Vlaanderen.
– Jo n g e r e n , seks en aids herbekeken. Erik Va n H o v e, Nico Carpentier en Nicole Knops, 1995.
Grootschalige telefonische bevraging in 1993 van 3.733 personen die in België verbleven tussen 15 en 59 jaar.
Globaal besluit : jongeren beschikken wel over de basiskennis maar er zijn nog heel wat m i s v a t t i n g e n , vooral inzake het correcte con-d o o m g e b r u i k . Bovencon-dien overschatten jonge-ren zichzelf wel als ze oordelen over de ken-nis die ze hebben over aids en aanverwante zaken.
– G e zondheidsenquête 1997. De gezondheid in België, zijn gemeenschappen en zijn gewesten De eerste Belgische nationale gezondheids-enquête waarbij onder meer de kennis van de overdrachtswijzen en van de beschermings-maatregelen bevraagd werd.
Hieruit blijkt dat in de groep -25-jarigen een kwart van de bevraagden slecht geïnformeerd is over de overdrachtswijzen van HIV.
– S e k s u a l i t e i t , anticonceptie en preventie van S OA bij laatstejaarsleerlingen uit de regio Brugge. Vermoere, M. & Van Hevel J., 1997 Een schriftelijke bevraging (tijdens medisch onderzoek) bij 1.235 laatstejaars uit de regio Brugge.
De onderzoekers concluderen op basis van dit onderzoek dat de kennis over vruchtbaar-h e i d , anticonceptie en SOA-preventie ver-hoogd dient te worden.
Onderzoek bij 302 jongeren tussen 15 en 21 jaar naar de plaats die SOA's en aids in het bijzonder innemen in hun seksuele leven. Uit dit onderzoek blijkt dat op het moment dat jongeren seksueel actief worden, z e slecht geïnformeerd lijken te zijn over S OA ' s. Uit een vergelijking met vorig onder-zoek blijkt dat jongeren hieromtrent duide-lijk achter staan ten opzichte van oudere ge-n e r a t i e s, ege-n sowieso wetege-n ze mige-nder af vage-n S OA's dan de gemiddelde Belg. Verder blijkt ook dat de "oudste" jongeren (19-21-jarigen) beter geïnformeerd zijn dan de jongere. – M a r k t o n d e r zoek rond contraceptie en seksu
-eel gedrag bij jongeren tussen 15 en 20 jaar in het kader van het opzetten van een communi -c a t i e -c a m p a g n e. In opdra-cht van S-chering, 2001
Een telefonische bevraging van 300 respon-denten tussen 15 en 20 jaar.
Het is belangrijk om de huidige inspanningen met betrekking tot aids-preventie voort te zet-t e n , omdazet-t alleen een volgehouden sensibilise-ring ervoor kan zorgen dat het algemene be-wustzijn en de kennis rond veilig vrijen – en in het bijzonder het bewustzijn en de kennis van jongeren die seksueel actief worden – niet af-n e m e af-n . Niettemiaf-n toaf-neaf-n de boveaf-nvermelde cij-fers aan dat de situatie in België met betrekking tot HIV/aids, zowel bij jongeren als in het alge-m e e n , niet gedraalge-matiseerd alge-mag worden. D a a r-om zijn er ook geen plannen r-om bijkr-omende fi-nanciële middelen vrij te maken voor aids-pre-ventie.
3. Diverse organisaties, waaronder jeugdhuizen en j e u g d b e w e g i n g e n , kunnen van de V Z W S e n s o a voor p r e v e n t i e a c t i e s (zoals een Safe Sex-party) gratis twee reuzencondooms ontlenen. Ze krij-gen daarbij 250 gratis condooms en 250 gratis exemplaren van het Veilig V r i j e n - z a k b o e k j e, speciaal ontwikkeld voor jongeren en samen met jongeren (illustraties). Jaarlijks worden er ongeveer 10.000 zakboekjes en 35.000 con-dooms gratis verspreid.
In samenwerking met het CGSO Trefpunt en met medewerking van jongeren (focusgroepen, illustraties) ontwikkelt Sensoa een actualisatie van het Veilig V r i j e n - z a k b o e k j e, omgedoopt tot het Veilig Genieten-zakboekje, waarin naast a i d s, soa's en veilig vrijen ook thema's als anti-conceptie en seksualiteit aan bod komen. Va n
die publicatie worden 50.000 exemplaren ge-drukt.
Voor jongeren wordt een specifieke website w w w.condomobiel.be onderhouden. Deze web-site behandelt diverse aspecten van seksualiteit en veilig vrijen. Jongeren kunnen er vragen stel-len die binnen 48 uur beantwoord worden door v r i j w i l l i g e r s, allen jongeren. Meer dan 800 vra-gen kwamen sinds de start in november 2001 b i n n e n , en er waren meer dan 40.000 websitebe-z o e k e r s. Jongeren kunnen er via diverse fora hun opinie over discussie-items kwijt. De actu-alisatie van de inhoud gebeurt in samenspraak met jongeren. Sensoa onderzoekt ook de moge-lijkheden om via w e b s i t e s jongeren bepaalde vaardigheden rond veilig vrijen aan te leren via een werkgroep "e-learning".
Sensoa organiseert, onderhoudt en promoot w w w. s e n s o a . b e, waar iedereen, inclusief jonge-r e n , tejonge-recht kan voojonge-r basis- en meejonge-r diepgaande info over aids, s o a ' s, veilig vrijen, het condoom, en zo meer.
Voor de tiende maal organiseert Sensoa dit jaar het Veilig V r i j e n - zo m e r o f f e n s i e f tijdens de zo-m e r zo-m a a n d e n . Met de Condozo-mobiel en Condo-busters wordt naar festivals en evenementen ge-t r o k k e n , waar jongeren aangesproken worden om mee te doen aan condoomwedstrijdjes. Z e kunnen er hun vragen kwijt en vinden er prventiemateriaal (publicaties en condooms). G e-middeld 25 festivals en evenementen worden a a n g e d a a n , waarop vermoedelijk zo'n 15.000 jongeren persoonlijk worden bereikt. Het pro-ject loopt voornamelijk via jonge vrijwilligers. In het d o c u m e n t a t i e c e n t r u m en de shop kan ie-dereen gratis terecht voor documentatie, i n f o, publicaties en tegen betaling ook voor con-d o o m s. Jaarlijks zijn er zo'n 700 bezoekers, waarvan 90 % leerlingen en studenten. Per jaar worden gemiddeld 150.000 publicaties verspreid naar aanleiding van e-mailvragen, brieven en te-lefoontjes.
Voor holebi-jongeren onderhoudt Sensoa de Vlaamse pagina's van www. e u r o g a y w a y. o r g, d e website rond diverse aspecten van homoseksu-aliteit en veilig vrijen. Gemiddeld 3.500 surfers bezoeken de site met meer dan 180 onderwer-pen.
vrij-en vrij-en assertiviteit aan via de Vrij & Glij-school, een project dat loopt via jonge vrijwilligers. Sensoa zet s e n s i b i l i s a t i e a c t i e s op rond de Ai d s Memorial Day (elk jaar tijdens het laatste weekend van mei) en Wereldaidsdag (1 decem-b e r ) . Jongeren worden aangemoedigd en onder-steund in eigen sensibilisatieacties rond beide dagen door middel van promotiemateriaal, c o n-dooms, tips, handleiding lokale acties, ...
In 2002 wordt er ook al druk gewerkt aan een grootschalige actie voor 2003. Het gaat om een multidimensionele actie die bestaat uit verschil-lende initiatieven en die totstandkomt door een samenwerking van het CGSO Trefpunt en Sen-s o a , verSen-schillende centra voor algemeen wel-zijnswerk en commerciële sponsors. De gehele actie bestaat uit de volgende onderdelen :
Doelstelling Actie
Jongeren aanspreken in het zoeken naar goede Interactieve tentoonstelling, toerend door V l a a n d e
-ondersteuning ren
Het concept "goede minnaars" bekend maken Scholen sensibiliseren om Relationele en Seksuele Vorming op te nemen
Sensibiliseren rond Relationele en Seksuele Rondetafel met beleidsverantwoordelijken, b e t r o k -Vorming in scholen ken ministers en mensen uit het werkveld
Aanbod van diensten en organisaties bekend- Dossier in Klasse en Maks maken aan scholen
Concept "goede minnaars" bekendmaken Concepttekst uitbrengen in een Nederlandstalige folder.
Aanreiken materialen voor eerste en tweede Educatieve film "(weg)wijs in de seks" herwerken graad secundair onderwijs met educatieve bijlage
Lokale en regionale acties georganiseerd door centra voor algemeen welzijnswerk
Ondersteunen van initiatieven van Relationele Affiche met 5 rechtenposters en tips om zelf zaken en Seksuele Vorming in scholen vanuit de jon- aan te pakken
geren zelf
In de marge hiervan wordt het aanbod van de centra voor algemeen welzijnswerk geüniformi-seerd en het aanbod van alle actoren in V l a a n d e-ren overzichtelijk in kaart gebracht om de be-kendheid ervan te vergroten.
In het kader van participatie van jongeren han-teert Sensoa de procedure om steeds materiaal voor jongeren bij de doelgroep zelf uit te testen voordat de definitieve versie aanvaard wordt. Aan het invoeren van andere vormen van jonge-renparticipatie wordt momenteel gewerkt. Sensoa heeft uiteraard niet enkel programma's en projecten voor jongeren, aangezien aidspre-ventie ook belangrijk is naar oudere
leeftijds-g r o e p e n . Voor anderstalileeftijds-gen werden zes infor-matiebrochures (Ned/Fr, E n g / Fr, Tu r k s / Fr, Tu r k s / N e d , D u i t s / R u s, S p / Portug) rond veilig vrijen ontwikkeld, in een oplage van 12.000 e x e m p l a r e n . Deze worden verspreid onder vol-wassenen en jongeren via asielcentra, a i d s-r e f e-rentiecentra en het project gericht op de Subsa-haraanse allochtonen van het Instituut voor Tr o-pische Geneeskunde.
