Vraag nr. 40 van 2 oktober 1995
van de heer LUDO SANNEN
Sociale ongelijkheid op school – Beleid
Veel onderwijsdeskundigen zijn overtuigd van de reproduktietheorie, die zegt dat de bestaande school de sociale ongelijkheid tussen leerplichtige leerlingen niet opheft, maar integendeel doet voortbestaan en zelfs versterkt. Ook de recente studie van Verhoeven en Kochuyt "Kansongelijkheid in het onderwijs", komt tot het besluit dat de school zelf moet pogen de slagbomen op te halen die de school van het groeiend aantal kans-arme kinderen scheidt.
1. Welke maatregelen heeft de minister genomen sinds 1992 om te pogen deze sociale ongelijkheid op te heffen ?
2. Acht de minister bijvoorbeeld schoolreizen van 30.000 of 40.000 frank naar exotische bestemmingen in deze zin aanvaardbaar (ook al worden deze rei-zen meestal ondernomen tijdens vakanties en wor-den ze soms gedeeltelijk "gesponsord") ?
Acht de minister het bijvoorbeeld verantwoord dat de meeste scholen de onderrichtingen in verband met schoolfotografie aan hun laars lappen en (alleen maar) individuele foto's te koop aanbieden, nochtans verboden bij juridische omzendbrief JUR/6/5-6-89, en gezinnen die het al niet breed heb-ben aanzetten om, naargelang van het aantal kinde-ren, één of meerdere malen 400 of 500 frank te spenderen aan individuele foto's, zogezegd omdat één van die foto's gebruikt wordt in het dossier van de leerling ?
Welke maatregelen heeft de minister ter zake getroffen ?
Antwoord
1. De sociale ongelijkheid op school is grotendeels een weerspiegeling van de bestaande maatschappelijke verhoudingen. De maatschappelijke verhoudingen komen tot stand als een samenspel van factoren op sociaal, economisch en cultureel vlak. Een oplossing ten gronde voor deze problematiek kan enkel via een beleid dat gelijktijdig inspeelt op de verschillen-de verschillen-deelaspecten, verschillen-de zogenaamverschillen-de inclusieve aanpak. Sedert het begin van de jaren '90 zijn een reeks maatregelen genomen om de sociale ongelijkheid via de school aan te pakken. Deze maatregelen staan echter niet op zichzelf, maar zijn een aanvul-ling op reeds bestaande voorzieningen die sedert de jaren '60 geleidelijk zijn uitgebouwd. Het gaat om de veralgemening van het kleuteronderwijs, de ver-lenging van de leerplicht, de verhoogde omkadering van het secundair technisch en vooral het beroeps-onderwijs, de PMS-werking, het buitengewoon onderwijs, de structuurhervormingen in het voltijds secundair onderwijs, de invoering van het deeltijds onderwijs, de democratisering van het universitair onderwijs en van het hoger onderwijs in zijn geheel. Deze maatregelen hebben geleid tot een massale participatie van de bevolking aan alle onderwijsni-veaus en tot een sterk verhoogde scolarisatiegraad.
Eind jaren '80 bleek evenwel dat migranten en autochtone (kans)armen nog niet voldoende partici-peerden aan het bestaande aanbod. Die vaststelling leidde tot nieuwe initiatieven die erop gericht zijn de aandacht van de scholen voor de verscheiden-heid binnen de leerlingenpopulatie te stimuleren. Zo werden in het kader van de beleidsnota "Onder-wijs ten opzichte van migranten" (goedgekeurd in 1991) meer middelen ter beschikking gesteld aan scholen om de achterstand van migranten weg te werken en hun maatschappelijke integratie te bevorderen. Dit beleid wordt zowel in het basis- en het buitengewoon onderwijs, als in de eerste graad van het secundair onderwijs uitgevoerd via extra omkadering. De extra omkadering is voorwaarde-lijk : scholen moeten een aanwendingsplan maken waarin wordt aangegeven wat ze met de extra omkadering zullen doen. Dat plan wordt voorge-legd aan de overheid die het kan goedkeuren of afwijzen wanneer het niet aan de minimale vereis-ten voldoet.
Aanvullend bij dit beleid werd nog een reeks maat-regelen genomen om de onderwijssituatie van migranten te verbeteren.
– In het secundair onderwijs werd, via onderwijs-decreet VI van 21 december 1994, in een ont-haaljaar voorzien om net aangekomen Neder-landsonkundige leerlingen van vreemde nationa-liteit een taalbad te geven zodat ze nadien in staat zijn secundair onderwijs te volgen.
– In september 1993 werd een project doorstro-ming opgestart in 20 secundaire scholen. Dit project is erop gericht migranten in het TSO of ASO in de tweede graad van het secundair onderwijs aan te trekken en hen te ondersteu-nen, zodat zij de derde graad kunnen aanvatten. – Eveneens sedert september 1993 loopt er in drie
pedagogische hogescholen een project alterne-rend leren om migranten op te leiden tot kleu-t e r o n d e r w i j z e r e s s e n . Hekleu-t richkleu-t zich kleu-tokleu-t allochkleu-to- allochto-nen met een diploma van secundair onderwijs die reeds als GECO tewerkgesteld waren in kleuterscholen of PMS-centra. Een gelijkaardig project, maar dan in het kader van het onderwijs voor sociale promotie, richt zich tot migranten die reeds als GECO tewerkgesteld waren in kleuterscholen of PMS-centra, maar zonder diploma secundair onderwijs. Een grotere aan-wezigheid van allochtone leerkrachten in het onderwijs zou ertoe moeten leiden de kloof tus-sen de migrantenbevolking en de school te ver-kleinen.
– De belangrijkste aanvulling op het migrantenbe-leid van 1991 is evenwel het opstarten van een non-discriminatiebeleid. Dit beleid is gericht op de veralgemening van het intercultureel onder-wijs en het wegnemen van drempels bij scholen om een vrije toegang en een meer evenredige aanwezigheid van migranten over alle scholen te bereiken. De uitwerking van het toelatingsbeleid gebeurt via het afsluiten van lokale overeen-komsten tussen alle betrokken inrichtende
machten van gemeenten met een significante migrantenbevolking.
Ook de projecten die werden opgezet met het doel een gericht aanmoedigingsbeleid te voeren naar jongeren uit groepen die relatief weinig participeren aan het onderwijs, sluiten aan bij dit beleid.
– Enerzijds werden in het basisonderwijs projec-ten opgezet voor kinderen van trekkende bevol-king. Die projecten zijn gericht op het onthaal, de alfabetisering en de socialisering van de kin-deren. Omdat dit niet te realiseren is zonder medewerking van de betrokken ouders, werden samenwerkingsakkoorden afgesloten met wel-zijnsorganisaties die met deze groepen werken. De projecten tonen aan dat, mits de nodige inspanningen, (sterk) marginale groepen beter kunnen betrokken worden bij de school.
– Anderzijds werd met de inzet van interculturele medewerkers (GECO's) in 50 kleuterscholen een reële inspanning gedaan om jonge migran-tenmoeders ertoe aan te zetten hun kleuters naar de school te brengen. Op die manier wordt geprobeerd om zo vroeg mogelijk aan de inte-gratie te werken.
Verder zijn er maatregelen genomen om zittenblij-ven en schoolmoeheid in het lager en secundair onderwijs tegen te gaan. Uit onderzoek blijkt dat deze fenomenen vooral voorkomen bij sociaal zwakkere bevolkingsgroepen.
– Het probleem van het zittenblijven wordt in het basisonderwijs sinds het schooljaar 1993-1994 aangepakt via een extra omkadering voor de derde kleuterklas en voor het eerste leerjaar, om zo te werken rond de vlotte overgang derde kleuter-/eerste leerjaar. Bedoeling is om via een preventieve aanpak van leermoeilijkheden, leer-bedreigde kinderen tijdig te herkennen en te helpen. Scholen die een actieplan indienen en daarmee aantonen dat zij ernstige inspanningen zullen doen omtrent deze problematiek, kunnen extra lestijden krijgen. Sedert dit schooljaar krij-gen scholen met kansarme kinderen voorrang. – In het secundair onderwijs zijn geen specifieke
maatregelen genomen rond zittenblijven. D e i nspecti e neemt het pr obleem wel op en bespreekt het bij elke schooldoorlichting met de directie.
– Om het probleem van niet-inschrijven en spijbe-len ten gronde aan te pakken, is een sluitende controle op de inschrijvingen noodzakelijk. V i a een koninklijk besluit is gerealiseerd dat de Departementale Informaticacel toegang krijgt tot het rijksregister en dat de schooldirecties het rijksregisternummer mogen ge br uiken. De bedoeling is om, door een rechtstreekse commu-nicatie tussen de Departementale Informaticacel en de scholen, op een snelle en efficiënte wijze de lijsten van de leerplichtige jongeren te verge-lijken met de lijsten van de ingeschreven leerlin-gen, zodat tijdig maatregelen kunnen getroffen worden in geval van niet-inschrijving. Dit sys-teem werd vanaf het schooljaar 1994-1995
geïn-troduceerd in het secundair onderwijs en vanaf 1995-1996 eveneens in het basisonderwijs. – Er werden projecten opgezet in Antwerpen en
Gent met de bedoeling dat de scholen, via een lokale samenwerking met het welzijnsveld, een gerichte aanpak ontwikkelen naar risicojonge-ren. In Brussel loopt een project dat via een pre-ventieve aanpak in de scholen, betere samen-spraak met de welzijnswereld en een goede opvolging, de scholen slagvaardiger wil maken om het absenteïsme te bestrijden en het veelvul-dig schoolverloop tegen te gaan. Er worden tevens afspraken gemaakt met de huisartsen. Momenteel loopt er een onderzoeksproject met als opzet indicatoren te ontwikkelen om scholen met een kansarme populatie nauwkeuriger te detecte-ren. Deze criteria zullen bruikbaar zijn voor zowel het basis- als het secundair onderwijs. Naast de ken-merken van de schoolbevolking, worden ook de inspanningen van de school inzake zorgverbreding in rekening gebracht.
2. Wat de schoolreizen naar "exotische bestemmin-gen" betreft, verwijs ik het Vlaams parlementslid naar de omzendbrief van 22 juni 1989 betreffende de extra muros-activiteiten in het onderwijs, waarbij deze materie gere glementeerd wordt. In deze omzendbrief wordt expliciet gesteld dat de extra muros-activiteiten een onderwijzend en opvoedend karakter moeten hebben en niet exclusief toeristisch of recreatief van aard mogen zijn. Het organiseren van dergelijke activiteiten zit vervat in het pedago-gisch project van de school, zodat het tot de vrijheid van de inrichtende macht behoort om de pedago-gisch-didactische inhoud van deze activiteiten te bepalen.
Aan de sociale dimensie van deze activiteiten dient voldoende aandacht te worden besteed : het streef-doel is dat alle leerlingen deelnemen aan de extra muros-activiteiten (zowel in het binnen- als in het buitenland). In de praktijk betekent dit dat ten min-ste drie vierde van de betrokken leerlingengroep er werkelijk aan moet deelnemen, anders kunnen de betrokken activiteiten niet worden georganiseerd voor die groep. Met het oog op de organisatie van deze activiteiten en op een algemene deelname eraan, moet de inrichtende macht, of bij delegatie de directie, voorafgaandelijk de oudervereniging raadplegen. Iedere extra muros-activiteit dient niet enkel voorbereid, maar ook nadien geëvalueerd te worden door de betrokken opvoedingsgemeen-s c h a p . De voorbereidingopvoedingsgemeen-s- en evaluatieveropvoedingsgemeen-slagen worden ter inzage voorgelegd aan de bevoegde inspectie die, voor zover ik weet, nog niet gestoten is op extreme initiatieven op dit vlak.
Wat de schoolfotografie betreft, mogen de scholen inderdaad niet aanzetten tot het kopen van indivi-duele foto's. Dit aspect wordt weliswaar niet nage-gaan door de inspectie in het kader van de school-doorlichtingen, maar ook hier kan ik erop wijzen dat de ouders over voldoende inspraakkanalen beschikken (de Lorgo's in het gemeenschapsonder-wijs, de participatieraden in het gesubsidieerd onderwijs) om dergelijke praktijken, indien zij zich voordoen, aan de kaak te stellen. De werking van
de inspraakkanalen wordt als dusdanig wel nage-gaan door de inspectie. Bovendien kan wegens ongeoorloofde praktijken ook klacht worden neer-gelegd bij de commissie Laakbare Praktijken, die na onderzoek maatregelen of sancties kan voorstellen tegen de betrokken school.
Ik wens het parlementslid hierbij nog mee te delen dat ik mij ervan bewust ben dat er een zekere norm-vervaging optreedt en dat scholen, soms zonder het te beseffen, steeds meer financiële bijdragen van de ouders vragen. Voor sommige ouders die het finan-cieel moeilijk hebben, weegt dit te zwaar op het gezinsbudget, zoals blijkt uit het "Algemeen verslag over de armoede". In het regeerakkoord is dan ook bepaald dat de niet-objectiveerbare verschillen in werkingstoelagen en administratieve omkadering worden weggewerkt. Zo zullen een aantal scholen meer ademruimte krijgen. Verder kan ik er het par-lementslid nog op wijzen dat, in het kader van de Vlaamse Intersectoriële Commissie Armoedebe-strijding, een werkgroep Onderwijs concreet nagaat welke extra financiële lasten de scholen aan de ouders vragen, wanneer dit gebeurt en of het om verantwoorde bijdragen gaat, om zo op een meer gerichte wijze te zoeken naar oplossingen voor deze problematiek.
