STAD BORGLOON
GRS BORGLOON
Gecoördineerde versie
COLOFON Opdracht:
GRS Borgloon
Opdrachtgever:
Stad Borgloon Speelhof 10 3840 Borgloon
Opdrachthouder:
Antea Belgium N.V.
Roderveldlaan 1 2600 Antwerpen Tel 03/221.55.00 Fax 03/221.55.01 www.anteagroup.com
Cordacampus gebouw 6 Kempische steenweg 293/32 Tel 011 / 89 77 00 Fax 011 / 89 77 01
Antea Group is gecertificeerd volgens ISO9001
Identificatienummer:
2233683057 /wsm
Datum: Status / versie Januari 2015 Gecoördineerde versie
Vrijgave:
Jan Parys, Business Manager Ruimtelijk planner
Offertemedewerkers
Wim Smeets, Accountmanager Ruimte
Koen Janssens, senior adviseur - ruimtelijk planner Goele Schuyten, arch. stedenbouwk
Marijke Gorissen, ir. Arch. stedenbouwk
© Antea Group 2015
Zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever mag geen enkel onderdeel of uittreksel uit deze tekst worden weergegeven of in een elektronische databank worden gevoegd, noch gefotokopieerd of op een andere manier vermenigvuldigd.
2233683057 GRS Borgloon – gecoördineerde versie 3
0 Inleiding
Voorliggend document is het resultaat van het inpassen van de actualisatie van het ruimtelijk structuurplan Borloon in de tekst van het oorspronkelijk ruimtelijk structuurplan Borgloon, goedgekeurd bij besluit van de deputatie dd 15/02/2006. Het wordt daarom ‘ruimtelijk structuurplan Borgloon, gecoördineerde versie 2014’ genoemd.
De actualisatie van het ruimtelijk structuurplan Borgloon is definitief vastgesteld doorde gemeenteraad op 24/06/2014 en goedgekeurd bij bestlui van de deputatie op 17/09/2014.
Zij heeft betrekking gehad op een beperkt aantal thema’s (economische structuur en een gedeeltelijk nederzettingsstructuur). Bij de thema’s die het voorwerp hebben uitgemaakt van de actualisatie, is ook de planningscontext geactualiseerd. Zo zijn bijvoorbeeld de relevante ruimtelijke uitvoeringsplannen die sindsde goedkeuring van het ruimtelijk structuurplan Borgloon in 2006 zijn opgemaakt, in de gecoördineerde versie vermeld. Grote delen in de gecoördineerde versie zijn echter ongewijzigd gebleven. Uiteraard kunnen dan ook sommige gegevens van de planningscontext verouderd of niet meer juist zijn.
De nummering in de tekst verwijst naar deze in de teksten van het origineel goedgekeurde ruimtelijk structuurplan Borgloon (Dep. 15/02/2006). In functie van de leesbaarheid van voorliggend document worden de originele tekstdelen overgenomen met “zwarte tekst”.
Aanvullingen en wijzigingen naar aanleiding van de partiële wijziging zijn met rode tekst weergegeven.
Nieuwe en geactualiseerde kaarten worden genummerd met een letter zo dient de kaart 5a te worden ingevoegd na de bestaande kaart 5, …. (de aangepaste kaarten zijn achteraan in voorliggende nota toegevoegd) Hetzelfde geldt wanneer nieuwe tabellen worden toegevoegd. Zij worden eveneens met een letter aangeduid.
Nieuwe bindende bepalingen werden niet genummerd zoals de bindende bepalingen in het goedgekeurd gemeentelijk ruimtelijk structuurplan maar aangeduid aan de hand van een Romeins cijfer (I, II, III, …). De nummering van de originele bindende bepalingen werd behouden, geschrapte bindende bepalingen ontbreken in voorliggend document.
2233683057 GRS Borgloon – gecoördineerde versie 4 Kaarten
Als gevolg van de actualisatie zijn volgende kaarten uit het oorspronkelijk ruimtelijk structuurplan Borgloon gewijzigd en/of toegevoegd in de gecoördineerde versie (zie apart kaartenbundel):
Toegevoegde kaarten:
• Kaart 5A: Aanduiding herbevestigde agrarische gebieden
• Kaart 6A: RUP’s in de gemeente Borgloon
Nieuwe kaarten (ter vanging van):
Informatief deel:
• Kaart 11A: Watertoets– overstromingsgevoelige gebieden (Kaart 11 van nature overstroombare en recent overstroomde gebieden)
• Kaart 17A: Binnengebieden geschikt voor inbreiding (Kaart 17: Binnengebieden geschikt voor inbreiding)
• Kaart 18A: Bestaande ruimtelijk economische structuur (Kaart 18: Bestaande ruimtelijk-economische)
Richtinggevend deel:
• Kaart 1A ‘Deelruimte 1: Borgloon en dorpjes (Kaart 1 ‘Deelruimte 1: Borgloon en dorpjes ‘)
• Kaart 3a: ‘Structuurschets uitbreiding Konings-Lux en uitbreiding woon- en dagcentrum
AGO’) (kaart 3: lokaal bedrijventerrein
fruitveiling: structuurschets met zoekzone)
• Kaart 4A: Het westplateau van de Herk/Herkebeek (Kaart 4: deelruimte 2: Het westplateau van de Herk/Herkebeek )
• Kaart 7A: ‘gewenste ruimtelijke nederzettingsstructuur’ (Kaart 7: ‘gewenste ruimtelijke nederzettingsstructuur’)
• Kaart 7BB: ‘gewenste ruimtelijke structuur Hoepertingen’ (Kaart 7B: ‘gewenste ruimtelijke structuur Hoepertingen’)
• Kaart 11A: Gewenste ruimtelijk-economische structuur (Kaart 11: Gewenste ruimtelijk- economische structuur)
• Kaart 16A: Gewenste ruimtelijke structuur: synthese (Kaart 16 en legend: Gewenste ruimtelijke structuur: synthese)
Verwijderde kaarten:
• Kaart 2: strategische lovatie omgeving Stationsplein
• Kaart 8a-b: overzichtkaart van de wooninbreidingsgebieden met prioriteitenaanduiding
• Kaart9: structuurschets binnengebied Vilsterbron
• kaart 10: inrichtingsvoorstel binnengebied Graaf (A9a) (in bijlage achteraan dit document)
2233683057 GRS Borgloon – gecoördineerde versie 5
Inhoudsopgave
0 Inleiding 3
Inhoudsopgave 5
Deel 1: Informatief deel 0
0 Situering 1
0.1 Opbouw informatief deel 1
0.2 Terminologie 2
1 Situering 3
1.1 Macro- en mesosituering 3
1.2 Gemeente in cijfers 4
2 Plannings- en beleidscontext 7
2.1 Ruimtelijke beleidscontext 7
2.2 Juridische beleidscontext 17
2.3 Sectorale beleidsdocumenten 24
3 Basisstructuur van de gemeente 32
3.1 Fysisch systeem 32
3.2 Historische ontwikkeling – evolutie van de ruimtelijke structuur 33
4 Bestaande deelstructuren – ruimtelijke analyse 35
4.1 Nederzettingsstructuur 35
4.2 Ruimtelijk-economische structuur 46
4.3 Toeristisch-recreatieve structuur 53
4.4 Ruimtelijk-agrarische structuur 57
4.5 Ruimtelijk-natuurlijke structuur 60
4.6 Bestaande landschappelijke structuur 65
4.7 Verkeers- en vervoersstructuur 68
4.8 Samenvatting 71
2233683057 GRS Borgloon – gecoördineerde versie 6
5 Deelruimten 73
5.1 “Borgloon en dorpjes”, de centrale deelruimte rond Borgloon-centrum 73
5.2 “Westplateau van de Herk”,de plateauovergang naar de buurgemeente Sint-
Truiden 78
5.3 “Dorpen aan de Mombeek”, de oostelijke deelruimte op de valleirand van de
Mombeek 79
6 Sterkten – zwakten – kansen – bedreigingen 80
7 Prognoses en behoeften 86
7.1 Demografische ontwikkelingen en prognoses 86
7.2 Ruimtelijke behoeften 88
Deel 2 - Richtinggevend deel 0
0 Leeswijzer 1
1 Globale visie voor Borgloon 2
1.1 Basisprincipes 2
1.2 Doelstellingen 3
1.3 Ruimtelijke concepten 4
1.4 Structuurschets 6
2 Deelruimten 7
2.1 Deelruimte Borgloon en dorpjes 7
2.2 Deelruimte Westplateau van de Herk/ Herkebeek 14
2.3 Deelruimte dorpen aan de Mombeekvallei 17
3 Deelstructuren 20
3.1 Gewenste nederzettingsstructuur 20
3.2 Gewenste ruimtelijk-economische structuur 27
3.3 Gewenste toeristisch-recreatieve structuur 38
3.4 Gewenste natuurlijke structuur 43
2233683057 GRS Borgloon – gecoördineerde versie 7
3.5 Gewenste verkeers- en vervoersstructuur 51
3.6 Gewenste landschappelijke structuur 56
3.7 Samenvatting: structuurschets 61
Deel 3 - Bindend deel 0
1 Bindende selecties 1
1.1 Nederzettingsstructuur 1
1.2 Open ruimte 1
1.3 Toerisme en recreatie 2
1.4 Economie 2
1.5 Verkeer en vervoer 2
1.6 Landschap 3
2 Bindende acties 5
2.1 Ruimtelijke uitvoeringsplannen 5
2.2 Structuurschetsen 5
2.3 Andere studies en plannen 5
2.4 Overige 6
Bijlagen 1
Besluit goedkeuring van de gedeeltelijke herziening van het GRS – Borgloon 1
Voortoets passende beoordeling 5
Advies ANB dd 27/03/2014 18
Kaartenbundel 1
Informatief deel 1
Richtinggevend deel 2
Deel 1: Informatief deel
0 Situering
0.1 Opbouw informatief deel
Het informatieve deel (zie schema) dient ter onderbouwing van de beleidsvisie die in het richtinggevend deel wordt uitgewerkt. Dit deel bestaat uit 5 grote delen:
• Planningscontext
Zij bevat een stand van zaken van het gevoerde ruimtelijk beleid tot vandaag (planningscontext).
Hierbij worden drie pijlers belicht: ruimtelijke, juridische en sectorale beleidsdocumenten.
• Ruimtelijke analyse – deelstructuren
Binnen dit onderzoek wordt de ruimte bekeken vanuit de sectoren wonen, recreëren, open ruimte (landbouw en natuur), landschap, economie en mobiliteit. De finaliteit is een synthesekaart van de bestaande ruimtelijke structuur van de gemeente. Hierbij gebeurt er een confrontatie van alle sectoren. Uit deze kaart kunnen ruimtelijk samenhangende gehelen binnen de gemeente afgeleid worden.
• Deelruimten
Binnen de deelruimten worden de ruimtelijk samenhangende gehelen in de gemeente op microniveau uitgewerkt.
• Deelstudies
Een aantal deelstudies dringt zich op om een onderbouwde visie te kunnen uitwerken. Het betreft o.a. een woonbehoeftenstudie en een studie rond zonevreemde woningen, bedrijven en recreatie.
• Sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen
Uit de voorgaande delen kunnen sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen gedistilleerd worden. Dit deel vormt het scharnier naar het richtinggevend deel. Een inventaris wordt opgemaakt van de belangrijkste beleidsproblemen in de gemeente. Er worden een aantal mogelijkheden (potenties) aangereikt van de wijze waarop bepaalde gebieden zich in de toekomst zouden kunnen ontwikkelen.
• Behoeften en prognoses
Hier worden een aantal berekende prognoses (o.a. woonbehoeftenstudie) en enkele ruimtelijke behoeftes (o.a. ruimte aan bijkomende bedrijventerreinen) voorgesteld. Deze prognoses en behoeften zijn gebaseerd op apart onderzoek, of op de gegevens uit het informatief deel.
Inhoudelijk is het document het resultaat van een onderzoek naar bestaande relevante gegevens die in diverse studies en documenten zijn vervat. De interpretatie van verschillende kaarten en luchtfoto’s vormde een belangrijk element bij de beschrijving van de bestaande ruimtelijke structuur. Het onderzoek is verrijkt met eigen terreinwaarnemingen.
figuur 1: schematische opbouw van het informatief deel
0.2 Terminologie
KLE
Afkorting voor Kleine LandschapsElementen: vlak-, lijn- of puntvormige elementen in het landschap die de structuur en de opbouw ervan uitmaken of versterken; voorbeelden zijn hagen, houtkanten, graften, bomenrijen, dreven, solitairbomen, enz.
RSPL
Afkorting voor het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg.
RSV
Afkorting voor het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.
Status
Geeft voor een referentiedocument uit de plannings- en beleidscontext aan hoever de procedure gevorderd is, welke stappen van de voorgeschreven procedure er tot nu toe doorlopen zijn, en/of wanneer het document werd goedgekeurd.
1 Situering
1.1 Macro- en mesosituering
kaart 1: macrosituering van de gemeente
Borgloon situeert zich in het zuiden van de provincie Limburg, midden in Haspengouw. De afstanden tot de belangrijkste nabije grote steden bedragen:
Sint-Truiden 10
km
west
Tongeren 11
km
oost
Hasselt 18
km
noord
Genk 25
km
noord
Luik 23
km
zuidoost
Maastricht 25
km
oost
Brussel 82
km
west
De E313 en de E40 (verbinding met Brussel) zijn de twee dichtstbijgelegen primaire wegen, alhoewel de afstanden tot de opritten eerder groot zijn:
• Oprit Tongeren op de E313 (afstand 14 km, gelegen op de N79 naar Maastricht)
• Oprit Hasselt-Oost op de E313 (afstand 15 km, gelegen op de N20 Tongeren-Hasselt)
• Oprit Tienen op de E40 (afstand 33 km,te bereiken via de N79-N3)
De N79 Sint-Truiden-Tongeren-Maastricht doorsnijdt de gemeente van west naar oost en vormt de belangrijkste verbindingsas voor het autoverkeer. Een tweede, bijna even belangrijke verkeersader is de N76 Borgloon-Kortessem-Diepenbeek, die noordwaarts de voornaamste verbinding vormt met midden- Limburg. De N784 is een secundaire verbinding naar het zuiden (gemeente Heers).
Borgloon behoort tot Haspengouw, waarbij een onderscheid dient gemaakt te worden tussen Droog en Vochtig Haspengouw. De in het noordwesten van de gemeente gelegen deelgemeenten Rijkel, Hoepertingen, Kuttekoven, Kerniel en de centrumgemeente Borgloon zelf liggen geheel of gedeeltelijk in Vochtig Haspengouw. Ook delen van Gors-Opleeuw en Jesseren liggen in Vochtig-Haspengouw. De rest van de gemeente ligt in Droog Haspengouw.
Op Vlaams niveau zijn de volgende structuurbepalende elementen van belang:
• stedelijke gebieden: het regionaalstedelijk gebied Hasselt-Genk ligt op ongeveer 25 km ten noorden van Borgloon; Sint-Truiden en Tongeren, beide op 10 km afstand, zijn structuurondersteunende kleinstedelijke gebieden;
• buitengebied: Borgloon ligt in het groot aaneengesloten gebied Hageland-Haspengouw;
• riviervalleien: de Herk en de Mombeek zijn zijrivieren van de Demer, die structuurbepalende rivier is op Vlaams niveau;
• lijninfrastructuren: op het grondgebied van de gemeente komen geen lijninfrastructuren voor van Vlaams belang; de dichtstbijzijnde hoofdweg is de A13-E313 Antwerpen-Luik, de dichtstbijzijnde primaire weg II is de N80 Sint-Truiden-Hasselt
Borgloon is een typische Haspengouwse fruitgemeente. De economie steunt vooral op landbouw (akkerbouw, fruitteelt), op enkele grotere plaatselijke bedrijven (Tropicana-Looza nv, Veiling Borgloon cv), en op een klein bedrijventerrein ten noorden van de centrumgemeente. De omliggende steden zijn voorname werkverschaffers. Er is een groot aandeel seizoenswerk in de fruitteelt.
kaart 2: mesosituering van de gemeente kaart 3: topografische kaart van de gemeente
Borgloon wordt begrensd door de gemeenten Wellen, Kortessem, Tongeren, Heers en Sint-Truiden.
De grens met Wellen wordt ter hoogte van de deelgemeente Kuttekoven gevormd door de vallei van de Herk; in het oosten wordt de grens met Tongeren en Kortessem grotendeels gevormd door de vallei van de Mombeek. Beide beken en een aantal zijbeken stromen door de gemeente.
Het zuidelijk deel van de gemeente wordt gevormd door een omvangrijk plateau, dat eveneens terug te vinden is in Heers en Tongeren, en tot in de provincie Luik. Dit plateau is diep ingesneden door de verschillende beken. Het loopt voor een stuk door ten noordoosten van Borgloon-centrum. In het noorden loopt het reliëf geleidelijk af naar de buurgemeenten Kortessem en Wellen.
De vruchtbare bodem is hier sterk structurerend, fruitteelt is hoofdonderdeel van de agrarische activiteit, dit op de droge plateaugronden. De beekvalleien bestaan voornamelijk uit populierenaanplantingen en natte weiden. De voornaamste bosgehelen van Borgloon liggen beide op de gemeentegrens: het Bellevuebos ligt op de grens met Kortessem, en het Manshovenbos/Magneebos ligt voor een deel op het grondgebied van Heers en sluit aan op het omvangrijk kasteelpark van Heks (deelgemeente van Heers).
Borgloon is vrij goed ontsloten wat betreft wegverbindingen: de N79 Sint-Truiden-Tongeren doorsnijdt de gemeente in oost-west-richting. Deze steenweg heeft een aantal ontwikkelingen gegenereerd.
1.2 Gemeente in cijfers
kaart 4: situering en administratieve grenzen van de gemeente
Borgloon is gelegen ten zuiden van de bipool Hasselt-Genk. Borgloon is bereikbaar vanuit Hasselt via de gewestweg N76 en vanuit Tongeren en Sint-Truiden via de N79.
Administratief gezien behoort Borgloon tot het administratief en gerechtelijk arrondissement Tongeren (N.I.Snummer 73009). Borgloon is de fusiegemeente van de volgende 13 dorpen: Borgloon, Bommershoven, Broekom, Gotem, Gors-Opleeuw, Grootloon, Hendrieken, Hoepertingen, Jessseren, Kerniel, Kuttekoven, Rijkel en Voort. Bommershoven is het resultaat van een vroegere fusie van de gemeenten Bommershoven en Haren, twee kleine kernen aan weerszijden van de N79.
Er volgen enkele kengetallen met betrekking tot de gemeente. Voor een goed begrip: er is steeds uitgegaan van het referentiejaar 2001 (toestand 31/12/2001), waar recentere cijfers beschikbaar zijn, werden deze apart vermeld.1
Ruimtegebruik
tabel 1: statistisch ruimtegebruik
Ruimtegebruik
bewoning 7 %
industrie-diensten 1,3
infrastructuur 4,3
recreatie 0,5
landbouw 83,5 %
bos 2,7
woeste grond 0,7
Bron: NIS, 1991
Twee opvallende vaststellingen: het zeer groot aandeel aan agrarisch grondgebruik, ruim viervijfden van de oppervlakte van het grondgebied; en het erg geringe aandeel voor bewoning. Verder is het aandeel voor bossen (2,7%) relatief gering ten opzichte van andere delen van de provincie.
1 Bij de in 2014 geactualiseerde tekstdelen is recenter cijfermateriaal gebruikt.
Demografie
Tabel a: bevolkingssamenstelling fusiegemeente 2001-2003-2013
Gemeente Oppervlakte (ha) Inwoners 2001 Inwoners 2003 Inwoners 31/12/2013
Bommershoven 636 901 906 876
Borgloon-centrum 1.021 3.252 3.283 3691
Broekom 185 389 391 442
Gotem 214 275 285 261
Hendrieken 101 187 194 191
Hoepertingen 854 2.073 2.095 2261
Kerniel 400 711 696 688
Kuttekoven 209 82 80 97
Jesseren 383 716 714 741
Gors-Opleeuw 534 414 408 382
Grootloon 55 141 147 152
Rijkel 284 745 759 734
Voort 230 169 172 184
Totaal 5.106 10.055 10.130 10.700
Bron: GRS Borgloon; Woonplan Borgloon (gegevens dienst bevolking stad Borgloon 31.12.2013)
Borgloon-centrum is duidelijk de grootste gemeente qua inwoners, onmiddellijk gevolgd door Hoepertingen. De andere deelgemeenten zijn veel kleiner.
In totaal zien we een stijging van het totaal aantal inwoners voor Borgloon. De grootste bevolkingstoename situeert zich in de twee hoofddorpen Borgloon-centrum en Hoepertingen. Daarnaast zien we dat er zich in enkele kleinere kernen een afname van de bevolking voordoet.
In 2012 bedroeg het aantal inwoners van Borgloon 10.495 (bron: rapport sociale kerncijfers – provincie limburg (24/04/2013))
Huisvesting
Tabel b: samenstelling woningbestand 2001-2003-2007-2008-2010
2001 2003 2007 2008 2010
Aantal
wooneenheden
3.874 4.026 4.321
eengezinswoningen 3.584 3.724 3.888
Appartementen 264 275 406
andere 26 27 27
Open bebouwing 1.851 1.924 1.890
Half open
bebouwing
1.069 1.110 1.353
Gesloten bebouwing
664 690 645
Huurwoningen 401 475
eigenaars 2.659
Bron: Lokaal Woonbeleidsplan
Het aandeel eengezinswoningen ligt opvallend hoger dan het aandeel appartementen. Toch zien we de laatste jaren (periode 2003-2010) een forse toename van het aantal appartementen. In de periode 2003- 2010 werden in totaal 131 bijkomende appartementen gerealiseerd.
Daarnaast is ook het aandeel open en halfopen bebouwingen opvallend groter dan het aandeel gesloten bebouwing.
Tabel c: ouderdom gebouwen2
Gebouwd voor 1945 42,3%
Gebouwd tussen 1946 en 1981 27,9%
Gebouwd vanaf 1982 29,8%
Het aandeel oude gebouwen (ouder dan 65 jaar) te Borgloon ligt aan de hoge kant. Minder dan één derde van de gebouwen dateert van na 1982, wat zeer weinig is. De ouderdom van de gebouwen zegt uiteraard niets over de staat waarin ze zich bevinden. Hierbij dient te worden opgemerkt dat een groot deel van dit verouderde patrimonium verbouwd is, waardoor de woningen voldoen aan de hedendaagse comfort- en kwaliteitseisen.
2 Het gaat over het totaal aantal gebouwen, niet enkel over de woningen. Bron: FOD Economie – KMO, Middenstand en Energie – Ecodata (01.01.2008)
2 Plannings- en beleidscontext
2.1 Ruimtelijke beleidscontext 2.1.1 Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen
Status: goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 23/09/1997; eerste herziening goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 12/12/2003; tweede herziening trad in werking op 2 mei 2011.
Na de goedkeuring van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Borgloon (BD 15/02/2006), werd het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen nog een tweede maal gewijzigd. Zo heeft de Vlaamse Regering op 17 december 2010 een tweede herziening van het RSV definitief vastgesteld. De bindende bepalingen werden op 16 februari 2011 bekrachtigd door het Vlaams Parlement. Beide bepalingen verschenen op 18 april 2011 in het Belgisch Staatsblad. Conform de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening is de herziening 14 dagen na de publicatie, op 2 mei 2011, in werking getreden.
De tweede herziening gaat voornamelijk om een actualisering van het cijfermateriaal. Er worden ook enkele knelpunten aangepakt. De tweede herziening heeft geen rechtstreekse invloed op Borgloon, doet hieromtrent geen nieuwe uitspraken.
Buitengebied
In het RSV is Borgloon aangeduid als een gemeente in het buitengebied. In het buitengebied is het beleid gericht op het behoud, het herstel, de ontwikkeling en het verweven van de belangrijke structurerende elementen zoals landbouw en natuur. Dit kan alleen vanuit een integrale, samenhangende ruimtelijke visie op de ruimte en op het buitengebied in het bijzonder. Sectorale ontwikkelingen worden hierin gekaderd.
De bestaande ruimtelijke structuur en het fysisch systeem bieden het raamwerk waarbinnen dynamische activiteiten en functies met steeds wijzigende omgevingsvereisten op flexibele manier moeten kunnen functioneren.
In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wordt Borgloon geselecteerd als kern van het buitengebied. De voornaamste gevolgen van deze selectie handelen over woningdichtheid (min. 15/ha), het aansnijden van de woonuitbreidingsgebieden (nieuwe omzendbrief van de Vlaamse Minister RO/2002/03 van 25 oktober 2002), en de mogelijkheid tot het creëren van bijkomende bedrijventerreinen (max. 5 ha per hoofddorp, met bepaalde randvoorwaarden).
Het buitengebied is hier het groot aaneengesloten landbouwgebied van Haspengouw met de vallei van de Demer en haar zijrivieren als structurerend element op Vlaams niveau.
Gebieden voor economische ontwikkeling
Borgloon is niet geselecteerd als economisch knooppunt. Dit houdt in dat bijkomende extra bedrijventerreinen enkel gecreëerd kunnen worden in een hoofddorp of een structuurondersteunend hoofddorp. De nood moet aangetoond worden. Deze mogen de oppervlakte van 5 ha niet overschrijden en moeten gericht zijn op lokale bedrijven.
Lijninfrastructuren
De verkeersontsluiting gebeurt op Vlaams niveau door autosnelwegen (hoofdwegen) en primaire wegen die buiten de gemeente gelegen zijn. Hiervan is de N80 Hasselt-Sint-Truiden de dichtstbijzijnde primaire weg II. De dichtstbijzijnde spoorontsluiting wordt gevormd door de stations van Tongeren (lijn Luik- Antwerpen) en Sint-Truiden (lijn Hasselt-Brussel-Kust). Er zijn geen kanalen of bevaarbare waterwegen op het grondgebied van de gemeente Borgloon.
2.1.2 Ruimtelijk structuurplan Provincie Limburg
Status: het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg werd op 12 februari 2003 door de Vlaamse Regering goedgekeurd. Op 23 juli 2012 werd een partiële wijziging van het RSPL bij ministrieel besluit goedgekeurd.
Na de goedkeuring van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Borgloon werd het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg gedeeltelijk herzien. Het doel van deze herziening betreft een effectieve aanpassing of aanvulling van het bestaande document.
In zitting van 19 mei 2010 heeft de provincieraad beslist om over te gaan tot de gedeeltelijke herziening van het ruimtelijk structuurplan provincie Limburg. De aanleiding voor deze herziening was de tweede herziening van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) waarbinnen de provinciale structuurplannen kaderen. De herziening van het RSV actualiseert een aantal behoefteberekeningen voor wonen en bedrijvigheid, de planhorizon wordt verlengd tot 2012 en er wordt een oplossing geboden om een aantal actuele knelpunten aan te pakken. De herzieningen van het RSV hebben een doorwerking op het ruimtelijk structuurplan provincie Limburg en daarom werd besloten om ook het ruimtelijk structuurplan provincie Limburg te herzien.
Daarnaast wordt de herzieningsprocedure aangegrepen om het ruimtelijk structuurplan provincie Limburg op een aantal punten te actualiseren. Maar het betreft hier voornamelijk een beperkte actualisatie. Een grondige herziening van het ruimtelijk structuurplan provincie Limburg wordt op lange termijn verschoven naar de periode 2013-2019.
Borgloon is gelegen in de deelruimte Droog Haspengouw, in de hoofdruimte ‘Haspengouw en Voeren’
De hoofdruimte ’Haspengouw en Voeren’ omvat het zuidelijk deel van de provincie ten zuiden van de Demervallei en het Albertkanaal. De hoofdruimte loopt door in het noorden van de provincie Luik en in het zuidoosten van de provincie Vlaams-Brabant. De hoofdruimte heeft in het bijzonder een belangrijke open ruimte betekenis voor de provincie. Vooral grondgebonden landbouw en fruitteelt in landschappelijk waardevolle gebieden zijn dragers. Daarnaast zijn natuurwaarden en het watersysteem te ondersteunen functies. Ten slotte kan recreatief medegebruik op provinciaal niveau - bij voorbeeld onder de vorm van plattelandstoerisme - worden gestimuleerd.
Volgende ruimtelijke concepten staan er voorop:
• beekvalleien als natuurlijke ruggegraat: Hier worden Herk en Mombeek geselecteerd, die op het grondgebied van Borgloon stromen;
• Sint-Truiden en Tongeren: structuurondersteunende kleinstedelijke gebieden als centra: beide kleinstedelijke gebieden functioneren als centra voor heel de hoofdruimte en de kleine kernen daarin;
• raster van linten in Vochtig-Haspengouw: de gewenste ruimtelijke structuur bouwt voort op de vele linten die zich vanwege het fijnmazig netwerk van beekvalleien met hun overstromingsgebieden hebben ontwikkeld;
• structuurbepalende landbouwgebieden met landschappelijke waarden: rond de as Sint-Truiden- Borgloon-Tongeren blijven belangrijke landbouwgebieden bewaard in de vorm van het heuvelend boomgaardenlandschap, verweven in het waardevol landschap;
• toeristisch-recreatief netwerk van hoeven en kastelen: dit is gebaseerd op het recreatief medegebruik van het landschap met zijn boomgaarden, holle wegen, graften, bosjes en op de aanwezigheid van het cultuurhistorisch patrimonium, o.a. vierkantshoeven en kastelen; de Romeinse Kassei en de voormalige Fruitspoorlijn kunnen als lineaire dragers gebruikt worden door dit netwerk om de polen Tongeren en Sint-Truiden met elkaar te verbinden.
• Voerstreek waardevol landschap onderdeel van een grensoverschrijdend drielandenpark: De Voerstreek met haar typische graftenlandschap wordt ontwikkeld als waardevol landschap;
kleinschalig toerisme en landschappelijk ingepaste landbouw en natuur zijn te ondersteunen.
Ontwikkelingsperspectieven voor de deelruimten Droog Haspengouw:
Droog Haspengouw heeft een te versterken open ruimte rol voor de provincie. Landbouw, landschap, natuur en laagdynamisch toerisme en recreatie moeten worden ondersteund. De agrarische activiteit is de belangrijkste economische drager en ook het meest bepalend voor het ruimtelijk beeld. De ruimtelijke structuur van deze deelruimte is vergelijkbaar met die van het zuidoosten van de provincie Vlaams- Brabant (Hageland). Visie en concept worden bij voorkeur grensoverschrijdend uitgewerkt.
Tot deze deelruimte behoren (delen van) de gemeenten Sint-Truiden, Borgloon, Halen, Hoeselt, Gingelom, Heers, Tongeren en Riemst.
Volgende ruimtelijke principes worden voorgesteld:
• bovenlopen van beekvalleien van het Demer- en Herkbekken als groene linten in het landschap
• Tongeren en Sint-Truiden als regionale centra met een breed uitrustingsniveau en draagvlak
• een evenwichtig hiërarchisch patroon van kernen
• herkenbare en afzonderlijke kernen van elkaar gescheiden door beekvalleien en natuurlijke buffers
• heuvelruggen en beekvalleien als dragers van een waardevol landschap
• open landbouwgebieden scherp gescheiden van stedelijke gebieden en kernen.
Herk en Gete:
Deze deelruimte heeft in de provincie een rol inzake landbouw (fruitteelt), natuurontwikkeling en waterbeheersing. Daarnaast heeft zij een beperkte residentiële functie door het dicht netwerk van linten.
Klein- en regionaalstedelijke voorzieningen horen binnen in dit gebied niet thuis. Zij worden verwezen naar de stedelijke gebieden aan de rand: Hasselt - Genk en Sint-Truiden. De ruimtelijke structuur van deze deelruimte is vergelijkbaar met die van het zuidoosten van de provincie Vlaams-Brabant. Bij de uitwerking van visie en concept is overleg met deze provincie aangewezen.
Tot die deelruimte behoren (delen van) de gemeenten Lummen, Halen (noordelijk deel), Herk-de-Stad, Hasselt, Diepenbeek, Nieuwerkerken, Alken, Sint-Truiden, Wellen, Kortessem, Bilzen, Hoeselt.3
Volgende ruimtelijke principes worden voorgesteld:
• een netwerk van te vrijwaren beekvalleien en overstromingsgebieden van Demer, Herk, Mombeek, Gete en Velpe
• Sint-Truiden als regionaal centrum en concentratie van voorzieningen
• een netwerk van beperkte kernen en linten tussen de beekvalleien
• de N3 als ontsluiting van Sint-Truiden naar het hoofdwegennet, niet als ontwikkelingsas
• open ruimte verbindingen over N2.
3 Delen van Borgloon, met name delen van de deelgemeenten Kerniel, Gors-opleeuw en Jesseren liggen eveneens in Vochtig Haspengouw; vandaar de vermelding van deze deelruimte in de provinciale planningscontext.
Ruimtelijke deelstructuren
• Ruimtelijk-natuurlijke structuur
Borgloon behoort tot het natuurlijk systeem van het Haspengouws Demerbekken. In dit landbouwgebied is de natuur vooral geconcentreerd in beter te bufferen beekvalleien. Daarnaast wordt een netwerk ontwikkeld van ecologische infrastructuur, uitgaande van bestaande stapstenen (kle’s). De ecologische infrastructuur wordt ontwikkeld voor soortenbescherming.
Bebossing voor stedelijke recreatie en als scherm of buffer versterkt het natuurlijk systeem.
De historische loofbossen en kasteelparken in leemakkers met holle wegen en hoogstamboomgaarden in Haspengouw worden vermeld als historisch natuurlijk element in een agrarisch cultuurlandschap.
Er worden geen droge natuurverbindingen op het grondgebied van Borgloon geselecteerd. De Herk en de Mombeek worden geselecteerd als natte natuurverbinding via de beekvalleien.
• Nederzettingsstructuur
Borgloon is weerhouden als structuurondersteunende gemeente (structuurondersteunend voor de regio), de enige in zuidelijk Haspengouw, en de kern Borgloon is meteen ook structuurondersteunend hoofddorp. Verder is Hoepertingen geselecteerd als hoofddorp. Op vlak van woonbeleid houdt dit in dat bijkomende woongelegenheden bij voorkeur in beide hoofddorpen gesitueerd worden, en dat inbreiding de voorkeur geniet boven uitbreiding. De woonkernen zijn Rijkel, Kerniel, Gors-Opleeuw, Jesseren, Bommershoven en Broekom.
In functie van het bijkomend aantal te voorziene woningen wordt in de herziening van het RSPL gekeken naar de evolutie van de gezinnen volgens de natuurlijke aangroei. De evolutie betreft een gesloten prognose waarbij geen rekening gehouden wordt met inwijking. De evolutie wordt bekeken voor twee periodes, de periode 2007-2012 en de periode 2012-2017. Voor de gemeente Borgloon wordt geschat dat er in de periode 2007-2012 179 gezinnen zullen bijkomen. In de periode 2012-2017 worden er nog eens 71 gezinnen bijkomend verwacht. Deze prognoses over het aantal bijkomende gezinnen geven een indicatie over het aantal bijkomende wooneenheden dat voorzien moet worden.4
De buitengebiedgemeenten kunnen, bijkomend bij de geraamde behoefte vanuit de natuurlijke aangroei, bijkomende woningen realiseren in functie van het voeren van een woningbeleid voor specifieke doelgroepen. Gemeenten die hun bindend sociaal objectief nog niet hebben gerealiseerd, kunnen kleine woonprojecten voor sociale huur- en koopwoningen realiseren. Het is eveneens gewenst dat een minimumpercentage aan sociale woningen voor de huisvesting van doelgroepen met een specifieke zorgbehoefte wordt voorzien. Aan Borgloon worden 46 woningen in functie van het specifieke doelgroepenbeleid toegewezen, dit aandeel bijkomende woningen komt bovenop de behoefte voor de natuurlijke aangroei. 5
Conclusie: Binnen het partieel gewijzigde RPSL wordt een beperkte bijkomende woonbehoefte voor Borgloon begroot van 179 eenheden in 2007-2012, 71 in 2012-2017 en een bijkomende toewijzing van 46 woningen voor specifieke doelgroepen.
• Ruimtelijk-economische structuur
Inzake ruimtelijk-economische structuur is Borgloon opgenomen in een gebied met grondgebonden landbouw in waardevol landschap. De gemeente ligt buiten alle economische netwerken en stedelijke netwerken. In de gewenste ruimtelijk-agrarische structuur is Borgloon gelegen in een “mengregio” van fruitteelt en gemengde landbouw enerzijds en sterk grondgebonden landbouw met recreatief medegebruik in open en waardevol landschap anderzijds. Omzeggens alle op het gewestplan aangeduide agrarische gebieden worden
4 Bron: Actualisatie Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg, 5 Bron: Actualisatie Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg, 6 Bron: Actualisatie Ruimtelijke Structuurplan Provincie Limburg,
geselecteerd als groot aaneengesloten landbouwgebied van provinciaal belang. (landbouw primeert als structuurbepalend element op recreatie).
Alle gemeenten van het buitengebied hebben ook de mogelijkheid een bijkomend lokaal bedrijventerrein te ontwikkelen voor het herlokaliseren van (zonevreemde) bedrijven die binnen de gemeente voorkomen en hebben de mogelijkheid een bijkomend lokaal bedrijventerrein voor nieuwe bedrijven te ontwikkelen.
De provincie beoordeelt de intentie van gemeenten tot het realiseren van een bijkomend lokaal bedrijventerrein op basis van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan of in een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Daarbij hanteert zij volgende principes:
• Het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan bevat een behoeftestudie voor nieuwe bedrijvigheid en voor de herlokalisatie van zonevreemde bedrijven. Deze behoeften moeten worden getoetst aan het bestaand gemeentelijk aanbod.
• Het bijkomend lokaal bedrijventerrein sluit in principe aan bij de stedelijke kern of bij het hoofddorp. Indien geen ruimtelijk verantwoorde locaties bij het hoofddorp worden gevonden, is de locatie aansluitend bij een woonkern een alternatief. In dat geval sluit het lokaal bedrijventerrein zo mogelijk aan bij een bestaand bedrijventerrein of bij een bestaande grote harde ontsluitingsinfrastructuur, in de mate dat dit verzoenbaar is met de zorg voor het behoud van de open ruimte.
• Er is een goede ontsluiting, bij voorkeur ook ten aanzien van het openbaar vervoer.
• Gemeenten kunnen vijf ha (5ha) of meer ontwikkelen. Vijf hectare is echter de richtinggevende omvang.
• De kavelgrootte op het bedrijventerrein is afgestemd op lokale bedrijven. Regionale bedrijven komen niet in aanmerking.
• Het terrein wordt landschappelijk goed ingepast en duurzaam ontwikkeld.
• Om ruimtelijke spreiding tegen te gaan, wordt intergemeentelijke samenwerking gestimuleerd om meerdere lokale bedrijventerreinen samen te voegen op één locatie die voldoet aan de bovenstaande principes.6
• Toeristisch-recreatieve structuur
Borgloon is gelegen in het toeristisch-recreatief netwerk Kastelen en hoeven (Haspengouw). Deze omgeving wordt gedragen door Sint-Truiden en Tongeren, beide geselecteerd als recreatieve pool. De ontsluiting van het cultureel erfgoed in de ‘Tuin van Haspengouw’ kan gebeuren via routes langs de Romeinse kassei en de voormalige fruitlijn.
De heirbaan Sint-Truiden-Tongeren-(Maastricht) is geselecteerd als toeristisch-recreatief lijnelement, en moet worden geherwaardeerd. Zij vormt de historische draad voor Haspengouw en kan worden gebruikt voor de cultuurhistorische en toeristische ontsluiting van het gebied.
• Ruimtelijke verkeers- en vervoersstructuur
De N79 werd door de provincie geselecteerd als een secundaire weg II, dit wil zeggen een weg die gemengd verbindend en ontsluitend zal functioneren voor de regio; er zijn verder geen secundaire wegen aanwezig op het grondgebied van Borgloon. In het theoretisch verkeersmodel moet Borgloon op het primaire net aansluiten via Sint-Truiden en de N80.
De visie en de doelstellingen van de Lijn zoals uitgewerkt in het document “mobiliteitsvisie de Lijn 2020” van april 2009 worden onderschreven. De doelstelling is een gewenst net te ontwikkelen dat op conceptueel vlak weergeeft welke verbindingen moeten worden aangeboden die maximaal beantwoorden aan de vervoervraag. De ambitieniveaus, zoals geformuleerd in het mobiliteitsplan Vlaanderen, werden als operationele doelstelling gesteld en vormen belangrijke parameters.
De concrete vertaling hiervan wordt uitgewerkt in kader van het Spartacusplan. Dit plan is gebaseerd op uitgebreid potentieelonderzoek naar de verkeersstromen om zo een geïntegreerd en hiërarchisch openbaar vervoersysteem te kunnen aanbieden dat maximaal aan de noden van de Limburgers voldoet.
Hoewel de volledige implementatie van het Spartacusplan niet mogelijk is binnen de planperiode tot 2012 wil de provincie de uitwerking van dit plan helpen waarmaken door de elementen ervan nu reeds in haar ruimtelijk beleid te integreren. Randvoorwaarde is evenwel dat hierdoor de basismobiliteit niet in het gedrang wordt gebracht.7
• Landschappelijke structuur
Qua landschappelijk structuur ligt Borgloon in een complex gaaf landschap van enerzijds Herk en Mombeek, en anderzijds Haspengouw.
Tussen de grote aaneengesloten landbouwgebieden van provinciaal belang liggen gebufferde valleien. Deze valleien - in Borgloon gaat het dan over de valleien van de Herk, de Herkebeek en de Mombeek - zijn tegelijkertijd open-ruimte-corridors en onderdelen van het VEN of IVON. Zij worden over de stroombekkens heen aan elkaar geschakeld via een fijnmaziger netwerk van ecologische infrastructuur.
Dit netwerk voorziet ook verbindingen met de geïsoleerde bosjes en kasteelparken. In geheel Zuid-Limburg worden de brongebieden ecologisch gebufferd, bij voorkeur door bronbossen met omgevende ecologische infrastructuur.
2.1.3 Visie streekplatform
Status: aangevat en voorlopig afgerond in 1999; dit document heeft geen bindend statuut.
Het “Streekplatform Haspengouw” is samengesteld uit 13 gemeenten: Herk-de-Stad, Nieuwerkerken, Sint- Truiden, Gingelom, Wellen, Borgloon, Heers, Kortessem, Hoeselt, Bilzen, Tongeren, Riemst, Herstappe.
Het document “Aanzet ruimtelijke visie Haspengouw” poogt een structuurplanvisie te verwoorden op niveau van de regio. Dit is geen erkend bestuurlijk niveau in Vlaanderen. Het document bevat wel een belangrijk aantal aandachtspunten voor het opstellen van een gewenst ruimtelijk beleid.
Bestaande landschappelijke en natuurlijke structuur Doelstellingen:
• het tegengaan van de versnippering van de open ruimte;
• de versterking van de beekstructuren en de natuurgebieden;
• het herstel van de hoogstamaanplantingen en de kleine landschapselementen;
• het gebruik van de ruilverkaveling als middel tot landinrichting.
Bestaand bebouwd weefsel Doelstellingen:
• het tegengaan van verlinting;
• verdichten van woonkernen;
• hergebruik van oude gebouwen als groepswoningen;
7 Bron: Actualisatie Ruimtelijk Structuurplan Provincie Limburg, 8 Het gaat over de BPA’s Centrum 1a, Uitbreidingszone 2, Tongersesteenweg nr. 3 en Dorpstraat-Hoepertingen 1a
• een aangepast woonbeleid per woonkern of woonentiteit.
Bestaande agrarische structuur Doelstellingen:
• het garanderen van ontwikkelingsmogelijkheden voor de landbouw door het afbakenen van gebieden van de agrarische structuur;
• een efficiënte bedrijfsvoering om het draagvlak van de streek te beschermen;
• de afbakening van zowel zones non-aedificandi als agrarische bedrijfszones om het kleinschalige landschap te vrijwaren;
• de algemene ruimtelijke kwaliteit van agrarische constructies verbeteren;
• streven naar een recreatief medegebruik van het landschap gecreëerd door de landbouwer;
• de bescherming van de fruitcultuur tegen een onzekere toekomst.
Bestaande economische structuur Doelstellingen:
• het principe van bundeling in stedelijke gebieden en hoofddorpen nastreven;
• de potenties van de fruitsector en de fruitverwerkende industrie verder onderzoeken (de fruitsector vormt een belangrijk onderdeel van de plaatselijke economie);
• ontlasten van het binnengebied Haspengouw van zwaar verkeer door een snelle afwikkeling ten noorden (E313) en ten zuiden (E40).
Bestaande infrastructuur Doelstellingen:
• bereikbaarheid en vlotte verkeersafwikkeling met een optimale verkeersveiligheid en - leefbaarheid;
• ondersteunen collectief en openbaar vervoer in het buitengebied;
• vlotte verkeersafwikkeling ten noorden en noordoosten van Borgloon
Bestaande toeristische en recreatieve structuur Doelstellingen:
• verdere belasting van de open ruimte voorkomen;
• stimuleren van kleinschalige, kwalitatief hoogstaande projecten en initiatieven, die inspelen op de identiteit van de ruimte;
• verweven van landbouw, natuur en toerisme in één gestructureerd geheel;
• ontwikkelen van hoeve- en plattelandstoerisme;
• uitwerken van een netwerk van fiets- en wandelroutes;
2.1.4 STAP Haspengouw
Het STAP (Strategisch Toeristisch ActiePlan) is een actieplan van de Provincie Limburg in partnerschap met Toerisme Limburg teneinde Haspengouw definitief op de toeristische kaart te plaatsen. Haspengouw moet als toeristisch product gepromoot worden. Hiertoe moet de regio aan verdere productontwikkeling doen, en een sterke communicatie uitbouwen die op de toerist gericht is.
Men vertrekt vanuit enkele themata: religieus erfgoed, Gallo-Romeins erfgoed, kastelenlandschap, fruit en Haspengouwbeleving. Rond Borgloon zou het thema fruit uitgewerkt worden. Borgloon zou trekker worden, en een aantal andere gemeenten binnen Haspengouw worden partner in dit thema.
Men streeft naar een spreiding van allerlei activiteiten in de tijd en een doorvertaling van deze activiteiten naar de markt buiten de provincie. Tweede pijler is de spreiding in de ruimte, met acties over heel Haspengouw.
Dit partnerschap loopt over twee jaar: 2005-2006.
2.1.5 Ruimtelijke structuurplannen buurgemeenten
De volgende elementen en visies werden gedistilleerd uit de verschillende structuurplannen der buurgemeenten. Het gaat over grensoverschrijdende structuren, die derhalve overleg tussen de gemeenten vergen. Deze samenvatting werd gemaakt in de periode mei-september 2003. Zij zal worden geactualiseerd bij de formele procedure.
Ruimtelijk structuurplan Wellen
Status: het GRS Wellen werd op 24/06/2004 door de Bestendige Deputatie van de provincie Limburg goedgekeurd.
Volgende elementen zijn van belang voor Borgloon:
• De Herkvallei is de ruggengraat van de natuurlijke structuur en de uitvalbasis voor de ontwikkeling van een ecologisch netwerk;
• De kasteelparken zijn onderdelen van het Haspengouwse landschap, en zullen opgenomen worden in een recreatief netwerk;
• Het behoud van holle wegen in zowel Borgloon als Wellen kan uitgewerkt worden in de ruilverkaveling Wellen;
• De samenwerking op landbouwkundig vlak met Wellen gebeurt momenteel via de ruilverkaveling Wellen;
• De wegencategorisering wordt vervolledigd en opgewaardeerd. De ontsluiting van het bedrijventerrein Herten gebeurt via de Overbroekstraat en Bosstraat, m.a.w. door de kern van Hoepertingen naar de N79.
Overleg is noodzakelijk over het laatste punt, met name tussen beide gemeenten en AWV.
Ruimtelijk structuurplan Kortessem
Status: het GRS Kortessem werd op 19 februari 2003 door de bevoegde minister goedgekeurd. Volgende elementen zijn van belang voor Borgloon:
• De Mombeekvallei zal verder uitgewerkt worden als structurerend grensoverschrijdend element;
• De conservering van het Belle-Vuebos;
• De N76: zwaar verkeer komende van Borgloon (Looza, Bedrijventerrein Ervaert) zal geweerd worden uit het centrum van Kortessem. Het zwaar verkeer dient via de N79 naar Sint-Truiden of Tongeren te rijden, om het hoofdwegennet te bereiken. Enkel personenvervoer kan via
Kortessem naar Hasselt en Genk worden afgewikkeld. Dit zorgt voor ontsluitingsproblemen voor het bedrijventerrein te Borgloon.
Overleg is noodzakelijk, ook hier is AWV betrokken partij in het overleg.
Ruimtelijk structuurplan Tongeren
Status: het definitief voorontwerp GRS wordt momenteel opgesteld, de volgende fase is de goedkeuring van het document door de gemeenteraad.
Volgende elementen zijn van belang voor Borgloon:
• Wat de beekvalleien betreft is de Mombeekvallei grensoverschrijdend met Borgloon;
• Het behoud en de versterking van het noordwestelijk hoogstamboomgaardlandschap op projectmatige basis wordt vooropgesteld om landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische redenen;
• De resterende holle wegen (deels grensoverschrijdend) zullen behouden en versterkt worden als sterke landschappelijke relicten in het open landschap.
Samenwerking op vlak van landschaps- en biotoopbeheer is hier gewenst.
Ruimtelijk structuurplan Heers
Status: de startnota werd reeds besproken met ROHM en wordt eerstdaags door het gemeentebestuur goedgekeurd.
Volgende elementen zijn van belang voor Borgloon:
• De beekvalleien worden veilig gesteld, vervolledigd en versterkt;
• Het typisch Haspengouws landschap wordt in zijn gaafheid en openheid behouden en veilig gesteld. Het wordt beschouwd als onderdeel van het toeristisch-recreatief netwerk en als economisch potentieel.
Ook hier is samenwerking op vlak van landschaps- en biotoopbeheer gewenst.
Ruimtelijk structuurplan Sint-Truiden
Status: het GRS Sint-Truiden werd op 25 oktober 2000 door de bevoegde minister goedgekeurd. Op verschillende punten is ook na de goedkeuring van dit structuurplan verder overleg aangewezen:
• tracé van de secundaire weg N79 – N718 (Rijkel / Ordingen-Zepperen);
• de concrete invulling van de bebouwingsvrije landbouwplateaus en de agrarische activiteitenzones die mogelijk voor uitbreiding in de buurgemeenten vatbaar is;
• de beperking van het doorgaande (snelle) autoverkeer op de grensoverschrijdende landbouwwegen;
• een eventuele grensoverschrijdende uitbreiding van het net van alternatieve tractorwegen;
• de omgeving van Zepperen aansluitend op Rijkel.
De stad Sint-Truiden is ondertussen gestart met de opmaak van enkele RUP’s inzake open ruimte en natuur, die plangebieden omvatten in de buurt van de gemeentegrens met Borgloon.
Overleg is hier gewenst over alle opgesomde elementen, specifiek over de onlangs opgestarte RUP’s.
2.1.6 Omzendbrief grootschalige detailhandel
Op 9 december 2011 legden Vlaams minister van Ruimtelijke Ordening Philippe Muyters en Vlaams minister van Economie Kris Peeters de omzendbrief ‘Afwegingskader voor grootschalige detailhandel’ aan
de Vlaamse Regering voor. Deze omzendbrief is een geïntegreerde uitvoering van de in de winkelnota aangekondigde omzendbrieven “Kernversterking en Winkellinten” en “Ruimtelijk afwegingselementen voor de inplanting van grootschalige detailhandel’. De omzendbrief reikt steden en gemeenten een kader aan dat zij kunnen hanteren zowel bij planningsinitiatieven (actief aanbodbeleid) als bij de beoordeling van stedenbouwkundige vergunningsaanvragen. De omzendbrief is geen nieuwe regelgeving maar geeft aan hoe binnen de bestaande regelgeving kan omgegaan worden met grootschalige detailhandel.
De afweging dient te gebeuren aan de hand van vier kenmerken: het functionele type (bv. bruto vloeroppervlakte), de verschijningsvorm (bv. solitair, lint, kleinhandelsconcentratie), het locatietype (bv.
een steenweglocatie in stedelijk gebied) en het winkelconcept (o.a. fun en/of runshoppen). Daarnaast spreekt de omzendbrief over positieve en negatieve afwegings- en inrichtingselementen. Tot slot bevat de omzendbrief een aantal praktijkvoorbeelden.
2.2 Juridische beleidscontext 2.2.1 Gewestplan
kaart 5: gewestplan Borgloon
Status: “Sint-Truiden-Tongeren” werd goedgekeurd bij KB van 05/04/1977; latere wijzigingen worden enkel vermeld indien relevant voor Borgloon.
Van dit gewestplan Sint-Truiden-Tongeren zijn de volgende kaartbladen van toepassing:
• kaartblad Alken 33/3;
• kaartblad Kortessem 33/4;
• kaartblad Heers 33/7;
• kaartblad Borgloon 33/8.
Opvallende elementen van dit gewestplan op het grondgebied van Borgloon:
• twee grote kernen met (rood) woongebied: Borgloon-centrum en Hoepertingen, waarbij in beide gebieden een gebied van cultureel, historisch of esthetisch belang voorkomt;
• bijna driekwart van de oppervlakte is agrarisch gebied, waarvan een groot deel landschappelijk waardevol agrarisch gebied;
• veel groengebieden die als park of park met agrarische functie zijn ingekleurd (rondom kastelen);
• de oude spoorweg ten noorden van Borgloon (“fruitlijn” van Tongeren naar Sint-Truiden) is praktisch volledig ingekleurd als parkgebied.
In de volgende tabel wordt dit cijfermatig verduidelijkt.
tabel 5: kwantitatieve gegevens gewestplan
Zonering gewestplan Oppervlakte in HA
Woongebied 131,4
Woongebied met historische waarde 17,7
Woongebied met landelijk karakter 312,4
Woongebied met landelijk karakter met historische waarde 2,1
Woonuitbreidingsgebied 45,7
Woongebied (9,9%)509,3
Gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen (0,25%) 13,3
Gebieden voor dagrecreatie (0,22%) 11,7
Parkgebieden 201,4
Parkgebieden met agrarische functie 32,3
Bufferzone 4,9
Natuurgebieden 220,5
Groengebieden (8,9%) 459,1
Agrarische gebieden 1925,4
Landschappelijk waardevolle agrarische gebieden 2173,7
Agrarische gebieden (79,9%) 4099,1
KMO-terrein (0,7%) 37,6
TOTAAL 5130.1
Bron: eigen verwerking GIS-systeem IRIS
Recent werden enkele wijzigingen doorgevoerd aan het gewestplan:
• de omzetting van het traject van de oude fruitspoorlijn, van reservatiezone voor wegenis (ontdubbelen N79) naar een bestemming als parkgebied, MB 21-11-1995;
• het weglaten van het tracé voor de westelijke omleiding MB 21-11-1995;
• in de gewestplanwijziging van 28 april 2001 werden grote oppervlakten aan natuurgebieden gecreëerd ten koste van agrarisch gebied; het gaat over de valleien van de Sint-Annabeek te Gors-Opleeuw-Borgloon en de Marmelbeek te Jesseren-Bommershoven, en over de omgeving van de Bollenberg ten zuiden van Borgloon-centrum; deze gewestplanwijziging is momenteel in behandeling bij de Raad van State (maart 2003).
2.2.1.1 Afbakening Herbevestigde Agrarische Gebieden
Kaart 5A: Aanduiding herbevestigde agrarische gebieden
In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen stelde de Vlaamse overheid in 2005 een ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos op voor de regio Haspengouw-Voeren.
Op 5 december 2005 nam de Vlaamse Regering kennis van deze visie en keurde ze de beleidsmatige herbevestiging van de bestaande gewestplannen voor ca. 41.000ha agrarisch gebied en een operationeel uitvoeringsprogramma goed.
In het operationeel uitvoeringsprogramma is aangegeven welke gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen de Vlaamse overheid de komende jaren zal opmaken voor de afbakening van de resterende landbouw-, natuur- en bosgebieden.
Beperkte delen van de gemeente Borgloon worden aangeduid als herbevestigd agrarisch gebied. Het betreft een relatief klein gebied in het zuidoosten en een iets groter gebied in het westen van de gemeente.
2.2.2 Bestemmingplannen - overzicht
2.2.2.1 BPA’S – OVERZICHT
kaart 6: BPA’s in de gemeente Borgloon
Volgende BPA’s zijn van kracht op het grondgebied van Borgloon. Vier BPA’s werden door een besluit van de Vlaamse regering van 23/02/2001 opgeheven8.
tabel 6: lijst van de nog geldende BPA’s in de gemeente
Naam en ligging Bespreking
BPA “Centrum nr. 1b” MB 01-09-1987 Ter realisatie van een zone voor wegenis, pleinfuncties en verkeersarm gebied in de centrumstraten, en ter vrijwaring van de historische bebouwingstypologie.
BPA “Uitbreidingszone nr. 2c”
(verkaveling Kogelstraat) MB 29-04-1991
Ter realisatie van een verkaveling; is een uitbreiding van een ouder BPA dat het westelijk deel van de centrumgemeente omvatte, maar door BVR 23-02-2001 werd opgeheven.
BPA “Uitbreiding fruitveiling” MB 07 06 1993
Ter realisatie van de uitbreiding van de Veiling Borgloon cv om economische en praktische redenen. De landelijke woonzone wordt omgezet naar industriezone, verdere versnippering van de open ruimte door industriële activiteit.
BPA “Dorpstraat-Hoepertingen nr. 1” M.B.
21 09 1979, wijziging MB 30 10 1991 en 20- 06-2003
Omvat de Dorpsstraat en de verkaveling Brikhof te Hoepertingen. Een wijziging van het gewestplan is de reden van een gedeeltelijke opheffing van dit BPA (BVR 23-02-2001)
BPA “Dorpstraat-Hoepertingen nr.1B”
Wijziging 20-06-2003 MB
Gewijzigd BPA voor hetzelfde grondgebied. Wijziging voor uitbreiding IGL.); dit Bpa wijzigt een deel van BPA Dorpsstraat- Hoepertingen nr. 1 en vervangt BPA DorpsstraatHoepertingen nr. 1A BPA “AGO - Hoepertingen” (voetbalveld) MB
16 12 1996
Dit BPA omvat o.a. een parkgebied en een zone voor gemeenschapsvoorzieningen ten behoeve van de uitbouw van een centrum voor gehandicapten (AGO).
BPA “Uitbreiding Looza” MB 21 09 1992 Omzetting van landschappelijk waardevol agrarisch gebied in KMO- zone, en omruiling bestaande KMO-zone tot landbouwgebied (ruiloperatie).
Sectoraal BPA “Zonevreemde bedrijven”
– fase 1: LOOZA + Lux MB 27-10-2000
Omzetting van agrarisch gebied volgens gewestplan in KMO-zone voor dit bedrijf.
Sectoraal BPA “Zonevreemde bedrijven”
– fase 2 MB 06-10-2006
Sectoraal BPA voor de bedrijven Ready Beton, Loth, Hemar Construct en Lux
BPA Graaf Lodewijk MB 27-05-2005 Realisatie van een sociaal woonproject met hoge dichtheid aan de westelijke rand van het Graaf Lodewijkplein.
Sectoraal BPA zonevreemde recreatie MB 25-03-2005
Sectoraal BPA voor een aantal zonevreemde recreatieve voorzieningen:
+ voetbalterreinen FC De Jeugd aan de Sittardstraat - Borgloon;
+ tennisterreinen aan Ervaert - Borgloon
+ herlocatie voetbalterreinen Langegrachtstraat - Hoepertingen;
+ voetbalterrein Broekstraat - Jesseren;
+ voetbalterrein Rotenstraat - Bommershoven;
Bron: Stad Borgloon, www.borgloon.be
2.2.2.2 RUP’s - overzicht
Kaart 6A: RUP’s in de gemeente Borgloon
De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) bepaalt dat het vroegere systeem van gewestplanwijzigingen vervangen wordt door zogenaamde ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP's). Deze uitvoeringsplannen vertrekken steeds vanuit de visie van een ruimtelijk structuurplan. Ruimtelijke uitvoeringsplannen worden opgemaakt door de drie bestuursniveau's. Zo zijn er gemeentelijke, provinciale en gewestelijke RUP's.
Als er voor een bepaald gebied een ruimtelijk uitvoeringsplan wordt opgemaakt en het wordt definitief goedgekeurd, dan vervalt het gewestplan en vervallen ook eventuele plannen van aanleg (BPA's) voor dat gebied.
Op het grondgebied van de stad Borgloon zijn twee provinciale en volgende gemeentelijke RUP’s van kracht. Hierna worden de verschillende RUP’s kort toegelicht.
Provinciale RUP’s
Naam Goedgekeurd Omschrijving Grafisch plan Rioolwaterzuive
ringsinstallatie Hoepertingen
M.B.
21/12/2005
Het RUP
beoogt de oprichting van een RWZI te Hoepertingen, een
deelgemeente van Borgloon.
Rioolwaterzuive ringsinstallatie Jesseren
M.B.
05/06/2009
Het RUP
beoogt de oprichting van een RWZI te Jesseren, een deelgemeente van Borgloon.
Gemeentelijk RUP’s
Naam Goedgekeurd Toelichting Grafisch Plan
Centrale begraafplaats
14/02/2008 – Volledig
goedgekeurd
Het RUP voorziet in een nieuwe begraafplaats voor de fusiegemeente Borgloon.
Uitbreiding Fruitveiling
14/02/2008 – Volledig
goedgekeurd
Het RUP biedt de fruitveiling van Borgloon de mogelijkheid om uit te breiden en geeft mogelijkheden om de verkeersveiligheid te verhogen.
Nieuw
bedrijventerrein
17/06/2009 Goedgekeurd met uitsluiting
van het
onteigeningspla n, artikel 6
“zone voor wegen”, art. 7
“ontsluitingspun
t” en de
“overdruk groene zone”
In het RUP wordt de bestemming
‘agrarisch gebied’ omgezet naar
‘bedrijvigheid’ i.f.v. een nieuw bedrijventerrein.
Functiecluster Bommershoven
04/06/2009 – Volledig
goedgekeurd
Het RUP streeft naar een functionele samenhang tussen de Mac Queen, de lagere school en het cultureel centrum.
Stationsomgeving 16/07/2009 Goedgekeurd met uitsluiting van concrete inrichtingsschet sen in het informatief deel
van de
stedenbouwkun dige
voorschriften.
In het RUP worden
randvoorwaarden geformuleerd voor de toekomstige ontwikkeling van de stationsomgeving.
Naam Goedgekeurd Toelichting Grafisch Plan WUG Vilsterbron 15/09/2010
Goedgekeurd met uitsluiting van een aantal passages in de stedenbouwkun dige
voorschriften mbt het DGPB
Het RUP omvat de ontwikkeling van een woonuitbreidingsgebied.
Centrum (in ontwerp)
in ontwerp9 Het RUP vervangt het BPA “nr. 1b centrum” om een aangepast vergunningenbeleid te kunnen voeren in de historische kern van Borgloon.
Markante zonevreemde woningen – Fase I
29/08/2013 – Volledig
goedgekeurd
Aangezien er in de gemeente Borgloon een 400-tal zonevreemde woningen gelegen zijn, is een RUP voor zonevreemde woningen dan ook niet vreemd.
De bedoeling van dit RUP is om de 12 geselecteerde markante zonevreemde panden ruimere bestemmingen toe te laten dan binnen de huidige regelgeving wordt voorzien.*
Diverse deelplannen
Marbor 05/07/2012 –
Volledig goedgekeurd
Het Rup "Marbor” heeft als doel de bestaande toestand van het bedrijf Marbor te legaliseren, er wordt geen verruiming van het bestaande bedrijfsterrein voorzien. Het betreft in principe een uitbreiding van de KMO-zone tot en met de huidige toestand in gebruik.
Daarnaast voorziet dit RUP in een waterbufferingszone
* De gemeenteraad heeft – op advies van de gecoro – besloten dat een vervolg zich opdringt en bijgevolg een tweede fase wenselijk is
9 Het RUP Centrum werd op 19/10/2011 goedgekerud, doch bij arrest van de raad van state dd 10/12/2013 vernietigd. De procedure voor een aangepast RUP Centrum wordt hernomen; voorlopige aanvaarding dd 28/01/2014
