ETE-AK-VWO-2014-1-b

Bijlage VWO

2014

Aardrijkskunde

Opgave 1

Zoetwaterreserves

bron 1

Grote voorraden water gevonden

Voor de kust van verschillende continenten hebben wetenschappers grote voorraden zoetwater gevonden onder de zeebodem: zo’n 500.000 kubieke kilometer (KM³) water met een zeer laag zoutgehalte. De voorraden (vast meteoric groundwater reserves, afgekort VMGR’s) zijn te vinden onder continentale aardplaten, zoals voor de kust van Australië, China, Suriname, Zuid-Afrika en de Verenigde Staten. De voorraden bevinden zich op dieptes van enkele honderden meters tot enkele kilometers.

De onderzeese zoetwatervoorraden zijn waarschijnlijk honderdduizenden jaren geleden gevormd toen het zeewater lager lag en sommige delen van de huidige zeebodem ‘in de open lucht lagen’ en daardoor regenwater konden opvangen in diepere grondlagen. De vondst is van groot belang, omdat wereldwijd een tekort aan drinkwater dreigt. De Verenigde Naties schatten dat in 2030 ongeveer 47 procent van de mensen leeft in een gebied met een tekort aan zoetwater.

bron: vrij naar: http://wereldnieuws.blog.nl/milieu/2013/12/05/grote-voorraad-zoetwater-onder-oceaanbodem

bron 2

bron 3

De wetenschappelijke waarde van VMGR’s

De stroom van grondwater naar de zee is een belangrijk component van de hydrologische cyclus. Er is steeds meer bewijs voor de wereldwijde

aanwezigheid van offshore reserves zoet en brak grondwater (VMGR’s). Het potentiële gebruik van deze reserves als zoetwaterbron biedt een duidelijke stimulans voor toekomstig onderzoek. De mogelijkheden voor de ‘continentale plat hydrogeologie’ zijn divers en er wordt voorzien dat het ook kan bijdragen aan de vooruitgang van andere wetenschappelijke disciplines, met name sedimentologie en mariene geochemie.

bron: vrij naar: www.nature.com/nature/journal/v504/n7478/full/nature12858.html

bron 4

Temperatuurafwijkingen van het Jura tot het heden

bron: methode Terra (Wolters-Noordhoff), Aardrijkskunde Tweede Fase VWO

bron 5

Temperatuurafwijkingen van de laatste 400.000 jaar, ten opzichte van het gemiddelde van de periode 1971-2000 ( = 0 °C)

bron: vrij naar: http://www.wetenschapsforum.nl/index.php/topic/176141-zijn-we-te-laat-met-het-afkoelen-van-de-aarde/page__st__15

Opgave 2

Bevolkingspolitiek in Chili

bron 6

Chili wil grote gezinnen belonen

Om het dalende vruchtbaarheidscijfer te keren wil de Chileense president echtparen die drie of meer kinderen krijgen extra financiële voordelen geven. De maatregel geldt voor vrouwen uit alle inkomensgroepen. Moeders krijgen voor het derde kind een bonus van 150 euro, voor een vierde kind 225 euro en voor het vijfde kind 300.

Belangrijker dan de bonus is dat het dalende vruchtbaarheidscijfer door de maatregel centraal is komen te staan in het publieke debat, vindt Catalina Siles, onderzoeker van het Instituut voor Sociale Studies. "De bonus is niet bedoeld om het onderliggende probleem op te lossen en nog veel minder om gezinnen te verplichten kinderen te krijgen. Dit is een stap in de goede richting, een

positieve maatregel."

Kritiek op het voorstel noemt zij "een beetje oneerlijk". "Dit is een poging om het probleem te keren en het is duidelijk dat het slechts onderdeel kan zijn van een breder beleid van steun voor het gezin."

Het vruchtbaarheidscijfer, dat sinds de jaren zestig jaarlijks daalt, baart de Chileense regeringen al langer zorgen. Nu krijgen Chileense vrouwen in de vruchtbare leeftijd gemiddeld 1,8 kinderen. Dat is een van de laagste

vruchtbaarheidscijfers van Latijns- Amerika en ligt fors onder de 2,3 kinderen die nodig zijn om de bestaande bevolking op peil te houden. “Wij bevinden ons midden in wat experts de ‘demografische winter’ noemen”.

De Chileense regering heeft meer ondersteunende maatregelen aangekondigd.

bron: vrij naar: http://www.katholieknieuwsblad.nl/nieuws/item/4058-chili-wil-grote-gezinnen-belonen.html

bron 7

Leeftijdsopbouw van de bevolking van Chili (in %), 2010

Leeftijd

Mannen 5% 2.5% 2.5% 5% Vrouwen

bron: http://populationpyramid.net/Chile/2010/

bron 8

Het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen

Ongeveer 25% van de wereldbevolking woont in landen met zeer restrictieve abortuswetgeving, vooral in Latijns Amerika, Afrika en Azië. In deze landen gelden de strengste abortuswetten. In sommige landen, zoals Chili, krijgen vrouwen nog altijd gevangenisstraf voor een abortus.

Legalisering van abortus kan onnodig lijden en sterven van vrouwen voorkomen. Restrictieve abortuswetgeving schendt het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, zoals dat is vastgelegd in akkoorden die zijn gesloten tijdens de Internationale VN-Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling in Cairo, de Vierde

Wereldvrouwenconferentie in Beijing en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (artikel 1, 3, 12, 19 en 27.1).

bron: vrij naar: http://www.womenonwaves.org/nl/page/460/abortion-laws-worldwide

Opgave 3

Bali

bron 9

De ITCZ in juli en in januari

bron:

https://courseware.e-education.psu.edu/courses/earth105new/content/lesson07/03.html

bron 10

De moessons van Indonesië

Hoe verder weg van de evenaar, des te groter de invloed van de moessons. Toch gaat deze regel voor Indonesië niet geheel op. De droge moessonwinden nemen tijdens de lange tocht over de oceaan vaak vocht op, die ze, wanneer ze een obstakel als een eiland of bergketen ontmoeten, weer laten vallen als regen. Het westen is het vochtigste deel van Indonesië. Naarmate je vanaf Sumatra dus verder naar het oosten reist, wordt de periode van de droge moessons (rond onze zomermaanden) langer, en dus intenser. Vooral aan het einde van de droge moesson kan het in het oosten, door hete winden, bijzonder warm zijn. Tussen mei en oktober is het goed toeven op Sumatra, Java, Bali en

Kalimantan, maar ook dan maak je kans op een verfrissende regenbui van een uurtje in de namiddag. De Molukken (of: Maluku) en Papua hebben weer een heel ander seizoen, vooral voor de Molukken is onze zomer niet de beste reistijd.

Bron 11

Klimaatgegevens van een plaats op Bali

Temperatuur Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec p. jr. 27.6 27.7 27.6 27.8 27.3 26.6 25.9 25.8 26.4 27.2 27.8 27.7 27.1

Neerslag Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec p. jr.

347 287 213 94 76 70 50 23 40 90 154 293 1738

bron: vrij naar:

www.travelmarker.nl/bestemmingen/azie/indonesie/klimaat/temperatuur.htm

bron 12

Hoogteverschillen op Bali

Internationale bezoekers aan Bali (x 1000), periode 2000- 2005

Opgave 4

Het regionale beeld van het Caribisch gebied

bron 14

Het regionale beeld en het vormen van een stereotype

Jouw regionale beeld is nooit volledig: niet alle informatie die op je afkomt, kan je in je opnemen. Het beeld dat tot stand komt van plaatsen, regio’s, volken en landen verschilt dus per mens. Mensen nemen zeer selectief waar en meestal pikken ze de informatie eruit die past in het beeld dat ze reeds van een gebied hebben.

Dit noem je een stereotype: een overdreven beeld van een groep mensen, een regio of een land, dat vaak niet (volledig) overeenkomt met de werkelijkheid, omdat dit beeld meestal sterk versimpeld en gegeneraliseerd is (alle … zijn …). Naast positieve associaties kunnen hierdoor ook vooroordelen en negatieve denkbeelden ontstaan, die kunnen leiden tot discriminatie en racisme.

bron: vrij naar: Boek Caribisch Gebied, HAVO en VWO

bron 15

Het Amerikaanse stereotype beeld van het Caribische gebied, 2012

Onrust op Haïti

Duizenden Haïtianen zijn maandag de straat opgegaan om het vertrek te eisen van president Michel Martelly. Het was de grootste betoging tegen de president, sinds hij in mei 2011 aan de macht kwam. De menigte liep van het drukke zakencentrum naar de rijke wijk Pétionville. Daar wierpen sommige betogers met stenen, waarop de politie met traangas reageerde. De betogers keerden zich onder meer tegen de stijgende criminaliteit in het armste land van het westelijk halfrond.

'Martelly is een vertegenwoordiger van de minderheid die ervoor zorgde dat het volk altijd in armoede en pijn leefde. Wij willen een nieuwe pagina in de

geschiedenis schrijven zodat kinderen toegang hebben tot water, onderwijs en voedsel', zei een woordvoerder van de linkse oppositiepartij Fanmi Lavalas. Die partij is door oud-president Jean-Bertrand Aristide opgericht.

De vredesmissie van de Verenigde Naties is verontrust door het groeiende geweld in de beruchte sloppenwijk Cité Soleil in de hoofdstad Port-au-Prince en in de stad Cap Haitien. 'Die criminaliteit is in het bijzonder zorgelijk’, aldus het hoofd van de missie in een verklaring.

bron: vrij naar:

http://www.parool.nl/parool/nl/225/BUITENLAND/article/detail/3547104/2013/11/ 18/Duizenden-Haitianen-eisen-aftreden-president.dhtml