Richard Mendelsohn: Sammy Marks. The
un-crowned King of the TransvaaL David Alilip,
Kaapstad,
1992. 263 pp, Prys: R45,OO
sagteband
en
R75,OO
hardeband
(inklusief). ISBN 0964861648
die lesa- se belangstelling
te frostreu:-. Die book handhaaf
basics '0 d1rooologiese
lyn, maar manipuleer dit soms om
spesifieke temas te belig, bv. Marks as familieman, of
Marks se bedrywighede roodom sy huis, Zwartkoppies.
Die voetnoot-verwysings
is omvattend en baie outtig, die
bibliografie volledig en insiggewend oak vir ander
navCW"sers
oar aanverwante
temas en die indeks van grootwaarde.
Sammy Marks se rol in die ontwikkeling van die ZAR enlater die Transvaal, word op 'n kostelike wyse aangebied. Dit herskep die figuur van Marks teal die agtergrond van die ontwikkeling van die ZAR en later Transvaal, en is 'n vetfrissenoo v~OOring van ' n oomJaat neo-marxisties ge<x"iooteeroo geskrlfte oor die geskiedenis van die Transvaal, met 'n duidelike ekonomies-detenninistiese ondertoon. MedelsOOn verleal weer reg aan die indiwidu, sy vermOOns, wense en besooOOre ~likheid. Die pef1iOOO, Sammy Marks, w<X"d gaan baal in Lithaue ten tye van die onderdrukkenOO rewind van Tsaar Nicholaas. Sammy Marks is egter reeds voordat hy agtien jaar oud geword het, weg uit Rusland en het na 'n koo verblyf in Engeland (in Sheffield) na Suid-Afrika gek<Xn in 1868 op die ouderdom van 24 jaar. Hiema wCX'd Marks gevolg van sy karwei-trdnsportbesigheid tot sy en Isaac Lewis se grootskaalse betrokkenheid by diamantontginning in Kimberley. Marks het daama horn na die Transvaal begewe om ' n distilleerbesigheid te 1O<xis onder die naam "De Eerste Fabrieken", asook die ontginning van stoonkool aangrensend aan die Vaalrivier. Marks het via BarlJerton se goudneerslae ook die goodmynbedryf betroo en 'n sleutelrol gespeel in pogings om spcxxverbindings na die Witwatersrand te kry. Marks se bydrae tot die geskieOOnis van Transvaal is nie slegs gelee in sy sake-ondememings nie, maar ook in sy rol as ges{X"ekvoorder en bemiddelaar met die Transvaalse regering en bemidOOlaar tussen Boere en Britse onderdane gedurende die s~ingsvolle jare 1895-1902. Marks se tipiese sakemanspersoonlikheid wCX'd noukeurig en kleurvol geskets in hfst. 5, wat handel oor Marks se vOOlOUding met die amptenary, hooggeplaasdes en veral pres. SJ.P. Kruger. Die gemaklike, joviale en "menslike" Sammy, wat te min in die goudmynbedryf bele het na die sin van Lewis, word gekontrastoor met die figuur van Cre;il Rhodes. MenOOlsOOn verklaar die invloed van Marks in Transvaal grootliks aan die hand van die en<X1lle persoonlikheidsverskil tussen Marks en Rhodes. Hierdie begripvolle tipering van Marks is 'n waardevolle bydrae tot die histooografie oor negentienOO eeuse Transvaal.
Hierdie publikasie gee weer perspektief aan die gebeure
in
Transvaal, v()(X'
en na die ontdekking van good.
G. Vemoef
R.A.U
P .L. MelTett
and R. Butcher
(Eds):
The
Hunting Journal of Roben Briggs Struthers in
the Zulu Kingdom and the Tsonga Regions
1852-56. Killie Campbell Africana Library publicaticns
No.6. University of Natal Press. Pietemlarltzburg. 1991.
The intrinsic value of this text and its superb scholarly
compilatioo allows readers
of Natal histcxy an appreciative
smile as we anticipate the next winn« from tOO
Killie
Campbell and U.N.P. stable.
One cX the reasoos why d1is volume is so valuable is the erudite w<x-k produced by Patricia Mmett in d1e various aids to the text -especially die fascinating introduction whid1 places Struthers in hist<X'icai perspective in Colonial Natal. The map, howeva-, leaves much to be desired, and one would expect at least an attempt at tracing his six expeditions on the groond.
Struthers' hunter's journal, writtoo in the fonn of field notes, is a rich mine of infonnatioo fCX' the regioo bota1ded by the Mlalazi and ~oogolo rivers to Delagoa Bay during this period. Beginning with the hunting of hiPlJ<¥>tami fCX' their ivc.oy, fat and skins, Struthers later graduates to the elephant which abota1de<i nU1h of the Mkhuze in TsoogaJand. His graphic, articulate aOO observant record is astooishing whoo ooe takes into coosideratioo the debilitating demands of loog journeys in fev~ country -pages 49-50; pp. 95-97 , with sometintes difficult
companioos:
p.20.
Hi~die book lewer '0 waardevolle bydrae tot die
evaluering van die mens in die geski~is,
teenoc.- die
meganiese strukturalisties gede~
interpretasies
van Skrywers m- die Transvaal die afgelope twintig jaar.
Mendelsohn
gee baie aandag
aan Marks se menslikheid, sy
siektes, sy patemalisme, sy gasvryheid en sy
ongekompromi~
beanda"ing
ten opsigte van '0 enkele
party in Transvaal. Hoewel Marks na die Tweede
VryheidSOCKlog
toenunend die ~
se politieke party
gesteun het, was hy steros vriendelik en grood1artig
teenm- andersgesindes.
This volume is useful ~use I doo't believe our modOOl, ina"eaSingiy cooservatioo-minded public has much unOO"standing c:i the decirnatioo causOO by d1ese rare but ma-cmary hWlt~, and particularly their native climt hunters. In their quest to enrich themselves tlU"OUgh d1e sale of ivuy, the Natal hooters endured much: ego Dr. Roba1 Mmis died wte1 he was 28 -see note 78 p.114. Tha-e is a stoical quality as Struth~, with inaeasing efficiency, learns to hoot, and kills the hapless hippo's using tl<.ts to gain access to d1eir favourite haWlts wha-e they aboonded in he-ds c:i up to 50 -p.19. But tha-e is also an anaesthetised insensitivity to msic croolty evident as he clinically inf(X1ns us 00 p.19: "Put twelve bullets into calf and did not kill it -fine shooting." "Today shot Die book is good geskryi, rnaklik leesbaar en behoo 'n blik
op die tigte sy van Marks se gekompliseerOO lewe. Mendelsohn hanteer baie besooOOdlOOe en fcite sooOOr om
CONTREE/31
elevoo out of a herd of thirteen" -p.35, makes today's
~tioo-mindOO
reader shudI:U with shock at the
devastatioo. Foounately the colooial govemrnoot
did not
encourage hunters and tra~
ootmng ZuluJand (vide
p.29).
saamgespan bet om die "vrye arbeida"S" d.m. v. wetgewing aan die landbou te bind. Sodoa1de bet die wetgewing die ekooomiese en sosiale mag in die haode van die grooooiroaars geplaas. As gevolg van die ootwikeling van die mynboubedryf ro Spo<XWOO gedurende 1870 -1900 het die sosiale ro ekooomiese verl1oudinge in die Wes-Kaap verand~ .Hierdie v~g is aangehelp de\H"dat die wyn~ getref is deur '0 algemroe resessie. '0 aksynsoolasting op lx"andewyn, phyl/oxera en '0 arreidskaarste. Hierdie fakt~ bet daartoe bygedra dat entrep-eneurs met kapitaal wat op die myne ro d.m. v . vervoelicontrakte verkry is, grood in die dis1rik van SteUrobosdl gekoop het. Die Vel'Skynsel bet bygedra tot '0 ouwe stratifikasie binne die ~gemeenskap. Vera} die ~ wat bul produksie woo kapitaliseer, bet die Zuid-AJrikilansche Boerenbeschenningsvereeniging en later die M~d gelx11ik om staatshulp vir die wyn~ te Ver"kry.
Another remaJi(;able
source of infmnatioo COOCOOlS
die
inter-relatiooship between the Zulus and the ~soogas ego
p.26: ~ Tsoogas "living in coostant fear of the Zulus
who abuse than most toribly".
Also p.St. There are
interesting details 00 Zulu. and odlU'. trade and relatioos
with Delagoa Bay ego w. 56-S7; p.S9. PowOOr
and lead
were freely available from that soorce: p.48; p.S6. A
highlight is ~ vivid desaiptioo of Lourenco
Marques:
pages
76 and 77.
A regrettable a~t
that is evi~t is the detrimmtal effoct
of the Natal climt hW1t~ 00 die local inhabitants whom
they appamltly abused. They "are a set of scoundrels,
they do a great deal of hanD amoogst the natives" p.52 and
p.75 and p.IOI. Strodlers took it upoo himself to punish
this bad OOhaviour
with up to three dazm strokes. "He
seemed
glad at getting off so easy" pp.61-63.
Gedurende 1870 tot 1890 bet die ~ as grondbesitters verskeie maatreels in wel"king gestel om die loonarbeider te va-plig om op die plase te wel"k. T~ 1890 bet bulle egter die implikasies van die proletarisering van die "IUral underclass" ervaar. Baie arbeiders bet die plase verlaat om in anda" seku.-e "0 heeokome te soek en vind daar ook '0 stratiftkasie binne hierdie arbeidersklas plaas. ~oo het die ~ hut moo~lie OCX" die arbeida" verlOCX". Die skrywer kom tot die gevolgtrekking dat as gevolg van die veranda"de sosiale 00 ekooomiese situasie tyOODS 1870 tot 1900, die wel"kgewer tyoolik sy beheer OCX" sy arbeiders verlOCX" het 00 bulle dus '0 grater mate van vryheid ervaar het. Na 1900 het die situasie van die arbeiders egter verswak en bet die boa- sy ~ OCX" bulle verstewig. Vandaar die stelling dat gedW"enOO 1870 -1900 "farm la~ in the WestmJ Cape might have sensed the bouquet of moopoodence: they have yet to savour it."
Stru1hers
also commoots 00 the astooisbing numOOrs
of
Zulus who fled to Natal 00 coontoo fifty 00 ooe wagoo
-p.63. His iOOfitificatioo
of 1he Mhlatuze flatlands as being
eminoody suitable fcr sugar 00 16 March 1853 is p-escient.
Stru1hers
makes anod1a"
interesting ~tioo
when he
points oot iliat 1he Mkhuze riv« flows into ~ St. Lucia
complex and not the sea as indicated in earli« maps
-p.50. Al1hough the journal is written in a reasooably
business-like way there are S<Xne
good desaiptioos -fcr
example that of 1he "elephant country" 00 page 80.
Through this volume R~
Briggs Strufuers has arrived
in the forefront of mid 19th century htUlter publicists, and
we welcome fuis addition to our knowledge of our rich
Zululand hEritage.
Die studie benackr die ekooomiese m sosiale ved1oudinge
in die distrik van Stellmbosd1 as ~l
van .n klassestryd.
So word lx'andstigting m diefstalle deur die arbeida-s as
deel van die stryd teen die ootwikkelmde kapitalistiese
~
geinteqx"e~.
A.E. Cubbin
University of Natal
Hia-die studie is g~ omvangryke plaaslike of ~ksgeskiedenis Die m bet oosliste gekeke, soos bYVoc.'OOeld dat daar vanuit 'n voc.-opgesette standpuntinnarne geskryi w<X"d m van va-algernmings gebuik gemaak w~d. Aangesim dit egter die eerste dieptestudie van die aard OCX' die distrik van Stellmbosch is, m dit ()(jc: inpas by aDder onOOrsoeke na die irnpak van industrialisasie op plaaslike gem~ska~, oohOCX't nav<X'SerS dit insiggewend te vind.
