110314_Lange.pdf

Voordracht te houden tijdens de themabijeenkomst van de Afdeling Letterkunde der Koninklijke Nederlandse  Akademie van Wetenschappen op maandag 14 maart 2011    DE POPULISTISCHE ZEITGEIST IN WEST­EUROPA      Mw. dr. Sarah L. de Lange  universitair docent Politicologie, Universiteit van Amsterdam        Samenvatting    Het populisme is zo oud als de (representatieve) democratie. Lange tijd was het echter een fenomeen  waar met name nieuwe democratieën, bijvoorbeeld in Latijns‐Amerika en Rusland, mee te maken kregen.  Het populisme wist tot de jaren tachtig niet of nauwelijks voet aan de grond te krijgen in West‐Europa. De  populistische partijen die tussen 1945 en 1970 doorbraken waren electoraal relatief zwak en verdwenen  na één of twee verkiezingen van het politieke toneel (zie de kortstondige carrières van Pierre Poujade in  Frankrijk en Boer Koekoek in Nederland).       Sinds begin jaren zeventig zijn populistische partijen echter sterk in opkomst in West‐Europa. Van de  Vooruitgangspartijen die in 1973 in Denemarken en Noorwegen werden opgericht via de vele radicaal  rechts populistische partijen die sinds de late jaren tachtig in menig West‐Europees land zijn  vertegenwoordigd tot de sociaal populistische partijen die de laatste twee decennia tot parlementen  toetraden in onder andere Duitsland en Nederland, populisme lijkt de West‐Europese politiek te  karakteriseren. De Nederlandse politicoloog Cas Mudde spreekt daarom ook wel van het ontstaan van een  populistische Zeitgeist.    Maar zijn er wel voldoende aanwijzingen voor het bestaan van een dergelijke Zeitgeist? Wat hebben  hedendaagse neoliberaal populistische, radicaal rechts populistische en sociaal populistische partijen met  elkaar gemeen? En wat zijn de belangrijkste (ideologische) verschillen tussen deze partijen? Het antwoord  op deze vragen is van groot belang, omdat een belangrijke verklaring voor de recente opkomst van  populistische partijen in West‐Europa is gelegen in de ideologische boodschap die deze partijen uitdragen.  Met andere woorden, de stem op populistische partijen is doorgaans ideologisch gemotiveerd en komt  maar gedeeltelijk voort uit politieke onvrede en wantrouwen.