theater gaat maken met mensen met een verstandelijke beperking?
6.3 Welke werkvormen zijn geschikt voor theatergroep ‘t Middelpunt?
De vraag of bovenstaande methodieken gebruikt kunnen worden door theater ’t Middelpunt, gaan we hieronder beantwoorden. Hierbij is het belangrijk om te kijken naar de beperkingen van mensen met een verstandelijke beperking, zoals beschreven staat in deelvraag 6.1. Ook is het goed om de mening van de dramadocenten, die wij hebben geïnterviewd mee te nemen. En wat misschien wel het belangrijkste is, past die methodiek bij theatergroep ’t Middelpunt? De methodieken hebben wij ook naast het interview gelegd dat wij met de begeleiders van ’t Middelpunt hebben gehouden.
Er zijn een aantal criteria waarvan wij vinden dat ze aan moeten voldoen willen deze methodieken goed ingezet kunnen worden door theatergroep ’t Middelpunt. Deze criteria hebben wij
geformuleerd naar aanleiding van hoofdstuk 3 en hoofdstuk 6.1. Daarbij gaat het om de volgende punten:
Past de methodiek bij acteurs met een verstandelijke beperking en daarbij ook bij de mogelijkheden en beperkingen van deze acteurs?
Sluit de methodiek aan bij de visie en de doelen van ’t Middelpunt?
Is de methodiek in te passen binnen de mogelijkheden van ’t Middelpunt?
Brengt deze methodiek ontwikkeling bij de acteurs en / of begeleiding?
Versterkt de methodiek de krachtpunten van de theatergroep?
Augusto Boal – Forumtheater: Het forumtheater van Boal sluit aan bij één van de doelen van ’t Middelpunt, namelijk educatie. Het forumtheater is daar prima geschikt voor dit omdat je situaties die op de werkvloer voorkomen (zoals te laat komen, hoe ga je met elkaar om, etc.), kan je door middel van het forumtheater uitspelen en er kan alternatief gedrag worden bedacht en geoefend, hieruit blijkt gelijk dat deze methodiek ook past bij ’t Middelpunt. Dit omdat het uitspelen en oefenen van alternatief gedrag, educatief is en dat is één van de doelen van ‘t Middelpunt. Wel lijkt het ons goed om dit wel met de acteurs na te bespreken. Dit ook omdat mensen met een
verstandelijke beperking vaak moeite hebben om te leren vanuit ervaringen. Door het na te bespreken kan je kijken op welke manier de nagespeelde situaties zijn binnengekomen en welke leerwinst de acteurs daar uit kan halen. Brug naar werk is daarom goed te koppelen aan het
Forumtheater. Concluderend kun je zeggen dat deze methodiek deels bruikbaar is voor ’t Middelpunt door de educatieve ondergrond van het Forumtheater.
Keith Johnstone – Theatersport: De methodiek van de theatersport is dynamisch en de theatersport zorgt bij de toeschouwers vaak voor veel hilariteit. Wij denken dat theatergroep ’t Middelpunt deze methodiek niet in zijn geheel kan gebruiken. De opdrachten zijn ingewikkeld omdat ze bestaan uit verschillende elementen (een wedstrijdelement, een cognitief element van wat er op dat moment moet gebeuren en daarnaast moeten de acteurs in staat zijn om direct te kunnen inspringen op een verhaal). Wij denken dat dat in zijn totaliteit teveel is gevraagd voor acteurs met een verstandelijke beperking. Deze acteurs hebben vaak moeite met het snel doorzien van een situatie en daarnaast zorgt het wedstrijdelement waarschijnlijk voor teveel druk. Wel kunnen uit
45 | P a g i n a deze methodiek verschillende aspecten gehaald worden, die juist bruikbaar zijn voor theater ’t Middelpunt. Dan gaat het over de uitgewerkte begrippen accepteren, associëren, fouten durven maken en samenwerken. De begeleiders van ’t Middelpunt merken dat de acteurs het lastig vinden om veel tekst te onthouden. Daarom werken zij met improvisatie binnen van te voren vastgelegde verhaallijnen. Deze vorm van improvisatie vraagt van de acteurs bijvoorbeeld dat zij goed kunnen samenwerken met hun medespelers. Als één acteur vandaag bij de voorstelling iets anders zegt dan gisteren bij de repetitie, moeten de andere acteurs daar op kunnen inspringen. Peters vindt
samenspel één van de belangrijkste competenties voor een acteur. Zij gebruikt de methodiek van theatersport dan ook om de acteurs te leren improviseren, bijvoorbeeld als er iets anders gaat dan dat er van te voren is afgesproken (Peters, 2012, label 6.021). Voor de acteurs zou het goed zijn om te oefenen met deze begrippen. Hierdoor wordt de kwaliteit van de improvisatie waarschijnlijk beter.
Konstantin Stanislawsky - Method acting: Het volledig inleven in je rol, zoals Stanislawsky dat beschrijft in zijn methodiek, vinden wij niet geschikt voor theatergroep ’t Middelpunt. Het
identificeren met je rol, dat koppelen aan gevoelens en gebeurtenissen uit je eigen leven, is
interessant maar ook erg zwaar. Het spel en de werkelijkheid lopen doorelkaar heen. De begeleiding van ’t Middelpunt geeft aan juist behoefte te hebben aan tips om een duidelijke scheiding te kunnen gaan maken tussen spelwerkelijkheid en werkelijkheid. Ze merken dat de acteurs de nagespeelde emoties meenemen in de werkelijkheid (2012, label 1.121). Daar is de methodiek van Stanislawsky dus niet geschikt voor. Oefeningen om je beter in je rol te kunnen inleven, zouden wel geschikt zijn voor de acteurs van ’t Middelpunt. Hierbij is het belangrijk dat dat onder begeleiding van de
begeleiders gebeurt. Dit zodat de begeleiders de acteurs kunnen ondersteunen om uit de emotie te komen, als zij merken dat dat de acteur zelf niet lukt. Dit kan door een kleine oefening zoals het losschudden van emoties. Peters (2012, label 6.016) gebruikt de cirkels van aandacht van Stanislawsky bij haar theatergroep, ook om de acteurs te leren doseren in hun spel. Peters: “Dat gebruik ik veel, ook om het doseren. Zit je in 3 of op 10 in je spel, qua emoties?” De cirkels van aandacht zijn op die manier ook bruikbaar voor ’t Middelpunt. De cirkels van aandacht draaien verder ook om de concentratie van de acteur. Het je richten op jezelf, je directe omgeving of je hele omgeving. Als een acteur dat onder de knie heeft, kan hij het spel beter uitspelen. Bij theatergroep ’t Middelpunt is hier nog winst op te halen en daar zijn de cirkels van aandacht bruikbaar bij.
Bertolt Brecht – Episch theater: Het vervreemdingseffect, zoals bij het Episch theater, kan door ’t Middelpunt gebruikt worden. Brecht gebruikte dit onderdeel om het publiek juist aan het nadenken te zetten. Hiervoor kan de theatergroep dit effect ook gebruiken. Daarnaast past het bij de
theatergroep. Dit omdat de begeleiders en acteurs altijd op zoek zijn naar een manier om een leuk, maar ook verassend toneelstuk neer te zetten. Daarnaast vraag dit minder van het inlevingsgevoel van de acteurs dan bijvoorbeeld de methode van Stanislawsky. Natuurlijk gebruikte Brecht het om de toeschouwers tot nadenken te dwingen, maar dit kan ook een methode zijn in een luchtig
toneelstuk. Hierbij draait het er dan om dat de acteurs plezier hebben in wat ze doen. Dat plezier, ervan genieten en ontspanning zijn ook belangrijke doelen van ’t Middelpunt.
Samenvatting en conclusie
Iemand met een verstandelijke beperking functioneert significant beneden gemiddeld en heeft daarnaast een beperking op gebieden als communicatie, sociale vaardigheden, wonen en / of werken. Wij vinden het belangrijk om hierbij te vermelden dat ieder mens uniek is, met of zonder
46 | P a g i n a een verstandelijke beperking. Op ’t Middelpunt hebben de acteurs voornamelijk een lichte of matige verstandelijke beperking. Deze mensen hebben onder andere meer moeite met het begrijpen van informatie, prikkels van buitenaf en situaties om hen heen. Voor hun begeleiders is het goed om te checken of de informatie of opdracht goed is begrepen. Daarnaast is het bieden van houvast een belangrijk iets. Dit kun je doen door aan te geven wat en wanneer er iets gaat gebeuren.
Bij het Forum-theater spelen acteurs een probleemsituaties na, dat helpt de acteurs en het publiek bij het zoeken naar een oplossing voor het probleem. Daarnaast leert het mensen emoties te uiten en nieuw gedrag te oefenen in een bepaalde situatie. Boal is geen voorstander van het uitpraten van wat er op het toneel gebeurd is, hij vindt dat iedereen in staat is om voor zichzelf te reflecteren. Op dit punt sluit het Forum-theater niet aan bij ’t Middelpunt. Wij denken dat het juist goed is om met de acteurs na te praten. Dit omdat het bekend is dat mensen met een verstandelijke beperking moeite hebben met het leren vanuit een ervaring. Door na te praten, kunnen de acteurs meer uit de ervaring halen. Verder sluit het Forum-theater goed aan bij het doel educatie en kan hiervoor dan ook goed gebruikt worden.
Johnstone wilde graag enthousiasme zien bij het theaterpubliek. Hiervoor heeft hij de theatersport ontwikkeld. Twee strijdende teams gingen al improviserend punten proberen te winnen, het team met de meeste punten, had uiteindelijk gewonnen. Volgens Johnstone kon je een goede
improvisatieacteur worden door een goede basishouding. Daar hoorde de begrippen accepteren, associëren, fouten durven maken en leren samenwerken bij. Deze methodiek is heel dynamisch en wij denken dan ook dat hij in zijn geheel teveel vraagt van de acteurs. Wel kan ’t Middelpunt aan de slag gaan met de begrippen. Het oefenen met deze begrippen zorgt voor ontwikkeling bij de acteurs, het spel en uiteindelijk de theatergroep.
Volgens Stanislawsky weet elke speler dat hij aan het acteren is. Voor zijn methodiek Method-acting, heeft hij dan ook verschillende technieken ontwikkeld. Met deze technieken kunnen de acteurs hun inlevingsvermogen vergroten. Eén van die technieken is identificatie met je karakter, wat zou ik als persoon doen als mij dit zou overkomen? Zoek overeenkomsten tussen jezelf en je karakter. Door een beter inlevingsvermogen, kun je een karakter realistischer neerzetten. Ook de cirkels van aandacht is een helpende techniek. Dit vergroot de concentratie van de acteur. Voor ’t Middelpunt zijn deze cirkels erg bruikbaar. De acteurs kunnen hiermee leren hoe zij geconcentreerd op het podium kunnen staan. Het volledig inleven in een karakter vraagt teveel van de acteurs denken wij.
Vooral als wij nagaan dat de begeleiding aan heeft gegeven dat zij ook behoefte hebben aan handvaten als het gaat over de scheiding tussen spel en werkelijkheid.
Het Episch theater van Brecht draait om het nadenken van het publiek. Brecht wilde het publiek aan het nadenken zetten over de problemen die er in zijn land waren. Dit wilde hij stimuleren door gebruik te maken van het vervreemdingseffect. De acteurs droegen vaak opvallende maskers of waren apart opgemaakt. Dit vervreemdingseffect is op verschillende manieren bruikbaar. Allereerst op de manier waarop het bedoeld is, om het publiek aan het nadenken te zetten. Ten tweede kan het ook gebruik worden in een ontspannen toneelstuk, om de mensen aan het lachen te maken. Dit past goed bij de groep die graag een leuke maar ook verrassende toneelstukken neer wil zetten.
47 | P a g i n a