theater gaat maken met mensen met een verstandelijke beperking?
Hoofdstuk 7: Conclusie & aanbevelingen 7.1 Hoofdvraag
oor ons onderzoek zijn wij op zoek gegaan naar het antwoord op de vraag:
‘Op welke manier kan er aan theatergroep ’t Middelpunt vorm gegeven worden, waardoor de begeleiders de acteurs op theatergebied methodisch kunnen begeleiden?’
Dit hebben we onderzocht door verschillende interviews te houden en literatuuronderzoek te doen.
Hier zijn bruikbare theatermethodieken uit voortgekomen. Daarnaast zijn er veel tips naar boven gekomen ter verbetering van theatergroep ’t Middelpunt.
7.2 Samenvatting
Ons onderzoek gaat over theatergroep ’t Middelpunt. De cliënten van deze groep hebben allemaal een lichte- of matige verstandelijke beperking. De groep draait nu op improvisatie, wat een
krachtpunt van de groep is, en de begeleiding heeft geen theaterachtergrond. Nu het ideeënvat van de begeleiding wat leeg begint te raken, hebben de begeleiders behoefte aan meer structuur en theaterkennis. De begeleiders hebben allebei een zorgachtergrond, hoe kunnen deze begeleiders de acteurs ook op theatergebied methodisch begeleiden? Op dit ogenblik zijn de hoofddoelen van de groep ontspanning en educatie. De begeleiders werken vanuit de hulpverleningsplannen van de acteurs. Voor de theatergroep staat er nog geen visie op papier, uit interviews blijkt dat de begeleiders laagdrempeligheid belangrijk vinden op hun groep. Iedereen is welkom.
Wij hebben op andere theatergroepen gekeken en zijn met de begeleiders in gesprek gegaan om er achter te komen hoe zij hun theatergroep leidden. Daaruit bleek dat deze groepen voornamelijk draaien met mensen met een theaterachtergrond. Op die groepen wordt dan ook gewerkt met verschillende theatermethodes, ook onderwijsmethodes worden gebruikt. Als begeleider op een theatergroep ben je ook dramadocent en regisseur. Elke theatergroep heeft deze rollen anders verdeeld. Bij de ene groep heeft één persoon alle rollen en bij de andere groep zijn de rollen
verdeeld. Alle theatergroepen verschillen onderling van elkaar. Dit omdat er geen eenduidige visie en methodiek is op het maken van theater met mensen met een verstandelijke beperking. Hierdoor zetten de verschillende groepen hun eigen lijn uit, binnen hun eigen mogelijkheden en met de kennis die al in huis is.
De ontwikkeling die de acteurs doormaken, geeft volgens ons bestaansrecht aan theater voor mensen met een verstandelijke beperking. Door theater ontwikkelen de acteurs onder andere sociale vaardigheden en hun identiteit. Daarnaast brengt theater plezier en creativiteit. Ook is het goed voor de zelfwaardering van de acteur. Theater geeft de instelling een nieuwe kijk op de acteur en zijn mogelijkheden. Theater kan als communicatiemiddel werken tussen cliënt, instelling en samenleving. Een theatergroep kan bijvoorbeeld workshops geven op opleidingen. Voor ’t Middelpunt is dit nog te hoog gegrepen, omdat deze groep nog volop in de ontwikkelingsfase zit.
Een paar interessante methodieken voor ’t Middelpunt om mee aan de slag te gaan, zijn de methodieken van het Forum-theater, de theatersport, method-acting en het Episch theater. Het
V
48 | P a g i n a Forum-theater geeft de acteurs de mogelijkheid om een probleemsituatie na te spelen, te leren van het spel en nieuw gedrag in deze situatie te leren. De theatersport sluit aan bij het krachtpunt van ’t Middelpunt, namelijk improvisatie. Hierbij tekenen wij aan dat de theatersport in zijn geheel, teveel van de acteurs gaat vragen. Uit de methodieken zijn wel bruikbare elementen te halen. Method-acting gaat ervan uit dat elke acteur weet dat hij aan het acteren is en daar horen een aantal technieken bij, zoals de cirkels van aandacht. Interessant om te bekijken als blijkt dat de acteurs moeite met het concentreren hebben. Het Episch theater geeft het publiek de kans om na te denken over de problematiek die er is, hiervoor wordt gebruik gemaakt van het zogenaamde
vervreemdingseffect. Dit past bij de groep, die graag een verrassend toneelstuk neer wil zetten.
7.3 Onderzoek
We hebben een breed explorerend onderzoek gedaan. We hebben gezocht naar verschillende theatermethodieken, of deze ingezet konden worden op een groep voor mensen met een
verstandelijke beperking en gekeken naar hoe wij de theatergroep meer vorm konden geven. We hebben hopelijk theatergroep ’t Middelpunt inspiratie kunnen bieden om aan de slag te gaan met hun groep. We hebben nu een breed onderzoek gedaan. Dat geeft ook een brede basis. De
theatergroep staat nu aan het begin, waardoor een specifiek onderzoek op een specifieke methodiek niet mogelijk was. Bij een specifieker onderzoek, zouden er verbeterpunten zijn blijven liggen, die we nu wel hebben kunnen oppakken. Ons handboek geeft handvaten om voor nu aan de slag te gaan met theater. Wanneer de groep over een jaar (of iets langer) verder ontwikkeld is in hun
basisvaardigheden, is een verdere verdieping wellicht nodig. Er zou dan één methodiek kunnen worden uitgewerkt, waardoor er bijvoorbeeld een traject kan worden ingezet die specifiek gericht is op het aanleren van clownerie, werkvaardigheden of sociale vaardigheden. ’Theater als middel’ en
‘Maak theater van je werk’ vonden wij inspirerende methodieken die ons goed te vertalen lijken naar ’t Middelpunt. Dit vinden wij aanraders voor een nieuw afstudeerproject.
7.4 Conclusies & Aanbevelingen Begeleiding en aanpak theater
De begeleiding van ’t Middelpunt heeft behoefte aan structuur en duidelijkheid. Aan een duidelijke richting en sturing. Dat dit er nu niet is heeft volgens ons een aantal oorzaken. Geen duidelijke visie, gebrek aan theaterkennis, een onduidelijke lijn in de ‘lessen’ en te weinig prioriteit bij het theater. De eerste drie punten hebben we geprobeerd te verwerken in het handboek. Wat betreft de prioriteit hebben we vernomen dat De Ruimte hier al mee bezig is door meer tijd vrij te maken en teinvesteren in cursussen. Dit juichen wij van harte toe.
’t Middelpunt heeft geen specifieke visie en doelstellingen voor de theatergroep op papier, terwijl er wel duidelijke ideeën over zijn. Daarom leek het ons goed deze in ons handboek te formuleren. Kort gezegd bevat deze visie educatie, ontspanning en laagdrempeligheid. De andere theatergroepen die we onderzocht hebben, streefden veel meer naar het neerzetten van een kwalitatief goed
toneelstuk. Bij het vergelijken van deze visies hebben we ook ontdekt dat bij hen de zorgvisie vaak ondergeschikt is aan de kunstvisie. Bij ’t Middelpunt is dit andersom.
Om de acteurs op theater gebied methodisch te kunnen begeleiden, is het belangrijk is dat de begeleiding hun theaterkennis vergroot. De eerste aanzet hiertoe geven wij in ons handboek.
Daarnaast kunnen de begeleiders theatercursussen volgen, zelf toneel gaan spelen, zich verdiepen in
49 | P a g i n a literatuur over theater en gaan kijken bij andere theatergroepen voor acteurs met een verstandelijke beperking. Want als begeleiding ben je niet slechts begeleiding, maar ook regisseur en dramadocent.
De begeleiding zou op den duur verder willen professionaliseren. Wanneer ’t Middelpunt hierin wil groeien, stellen wij voor dat ze beginnen met langzaam hogere eisen te stellen aan de acteurs, zoals twee dagen aanwezigheid in plaats van één dag.
Verder willen we adviseren om meer vrijwilligers (met theaterachtergrond) en stagiaires in te zetten op ’t Middelpunt. We hebben namelijk gemerkt dat andere groepen hier veel steun aan hebben. Zij zouden ook kunnen inspireren en ondersteunen op het gebied van theater. Ook zou er gekeken kunnen worden naar een samenwerking met een amateurvereniging om op deze manier meer kwaliteit neer te zetten. Ook zou er aangesloten kunnen worden bij Theaternetwerk Delft, omdat hier veel theatermensen bij zijn aangesloten die ondersteuning zouden kunnen bieden.
7.5 Conclusies & Aanbevelingen Methodieken
Bij het onderzoeken van verschillende methodieken hebben we ontdekt dat de theatermethodieken die wij zijn tegengekomen op zich al geschikt zijn voor een theatergroep met mensen met een verstandelijke beperking. De begeleider is degene die hierin de vertaalslag moet maken, hij is degene die moet kijken welk deel van de methodiek geschikt is en hoe hij deze methodiek kan inzetten op zijn groep.
’t Middelpunt improviseert op dit moment veel en dit is een krachtpunt. Andere theatergroepen werken hier ook mee, omdat de acteur met een verstandelijke beperking hierin het beste tot zijn recht komt. De theatersport methodiek van Johnstone is geschikt voor improvisatie. Ook wordt improvisatie gebruikt om een theaterstuk op te zetten. Om dit proces te ondersteunen, hebben we ook hier tips voor beschreven in ons handboek.
Daarnaast werkt De Ruimte met de methodiek ‘Brug naar werk’. Wij zien in het forumtheater van Boal een mogelijkheid om aan te sluiten bij deze methodiek, omdat deze vorm erg geschikt is voor het gezamenlijk oplossen van probleemsituaties en gebruikt kan worden bij het aanleren van
alternatief gedrag. Uit de methodiek van Stanislawsky zijn verschillende handige trucs te halen. Deze zijn ook terug te vinden in het handboek. Het vervreemdingseffect van Brecht is ook bruikbaar. Meer informatie over deze methodieken is te vinden in hoofdstuk 6.
Andere theatergroepen leiden in diverse disciplines (zang, dans, etc.) op. Hierdoor ligt de nadruk niet alleen op het verbale deel zoals op dit moment vooral het geval is bij ’t Middelpunt. Daarnaast kunnen de acteurs zo worden onderverdeeld zodat iedere acteur goed tot zijn recht komt binnen het maken van theater. Dit past ook binnen de visie van De Ruimte. Deze punten hebben we deels al verwerkt in het handboek, maar het lijkt ons ook een goed plan wanneer er voor deze disciplines af en toe een vakdocent wordt ingehuurd of een vrijwilliger met specifieke talenten.
7.6 Conclusies & Aanbevelingen Mogelijkheden theater
In ons onderzoek hebben we gemerkt dat theater de acteur, de instelling en de samenleving veel te bieden heeft. Ook kan het veel betekenen voor de positie van mensen met een verstandelijke beperking in de samenleving, door bijvoorbeeld de inzet van het forumtheater als spreekbuis van de cliënt. Hierover hebben we meer beschreven in hoofdstuk 5.
50 | P a g i n a Theater zorgt voor verbroedering, plezier en creativiteit. Het verbetert de kwaliteit van leven. Het is een middel tot zelfverwerkelijking en zelfwaardering. Het biedt sociale ontmoeting en een stuk waardering die de acteurs kunnen ontvangen op het podium. Theater werkt als een middel om de acteur meer zelfstandig te maken en meer autonomie te geven. Daarnaast wordt er door het maken van theater automatisch aan sociale vaardigheden gewerkt. Voor ons geven deze punten
bestaansrecht aan een theatergroep voor mensen met een verstandelijke beperking. De Ruimte zet deze punten ook al heel goed in. Onder andere door ’t Middelpunt in te zetten ten behoeve van de hele dagbesteding. Hierdoor ontvangen de acteurs waardering van hun collega’s. Hun collega’s nemen hen volledig serieus, terwijl de buitenwereld dat niet altijd doet. Tegelijkertijd heeft het ook een uitwerking naar de dagbesteding. Zij ervaren ontspanning en plezier bij de toneelstukken en feesten die ’t Middelpunt organiseert. Daarom denken wij dat dit een betere uitwerking heeft, dan spelen voor een ‘gewoon’ publiek.
De manager heeft aangegeven na te denken over de inzet van de theatergroep op andere locaties van Ipse de Bruggen als een soort contacttheater. Wij vinden dit een erg leuk idee en denken dat dit veel voor zowel de acteurs als de cliënten kan betekenen. Wel denken wij dat er goed getraind zal moeten worden op concentratie, het vasthouden van de verbeelding en het contact maken met het publiek. Dit vraagt een hoop vaardigheden, want het spel bevindt zich dan in de buitenste cirkel van Stanislawsky (hoofdstuk 6) en dit vraagt de meeste concentratie en vaardigheid.
7.7 Laatste aanrader
Wij raden ook aan over een half jaar te evalueren en een nieuwe SWOT te maken. Deze kan naast de huidige SWOT gehouden worden en hierdoor kan de groei van de groep bekeken worden en ons handboek geëvalueerd worden.
51 | P a g i n a