Welke beelden blijven er bij mij hangen?

Zoals ik aan het begin van mijn scriptie heb beschreven, kun je natuurlijk lang niet alle beelden onthouden die je op één dag tegenkomt. Van alle beelden die ik die dag gezien heb, zijn er een paar blijven hangen. Ik vraag me af waarom ik nou juist deze beelden heb onthouden. Komt het omdat ik ze overal zie en er eigenlijk niet meer omheen kan? Heeft het met een persoonlijke interesse in het onderwerp te maken? Zit er humor in het beeld? En waarom blijven sommige beelden bij meer mensen hangen en wordt er over gesproken? Zit er dan iets universeels in het beeld, wat bij ieder mens iets oproept? Of is het beeld gewoon zo bijzonder, zo uniek dat het opvalt omdat niemand zoiets ooit heeft gezien? Ik heb geprobeerd te analyseren waarom bepaalde beelden mij zijn bijgebleven.

Om te beginnen deze foto uit de krant:

Deze foto viel me op, omdat het een beeld is wat je niet dagelijks in een krant ziet. Het is een vrolijke foto met veel kleur en straalt iets positiefs uit. Ook zit er een esthetisch mooi perspectief in de foto. De bomvolle trein met mensen ziet er daarentegen niet echt comfortabel uit en het lijkt alsof hij het ieder moment gaat begeven. Ook heeft de trein iets weg van een transporttrein uit de tweede wereldoorlog, waarmee ze joden vervoerden omdat hij zo volgepropt zit. Toch zijn de mensen die op de foto staan allemaal vrolijk aan het zwaaien, alsof ze verlost zijn van een gevangenschap. Het is dus een beetje een tegenstrijdig beeld, wat het voor mij interessant maakt.

Vervolgens bleef het affiche van het nationaal ballet bij mij hangen. Ik heb zelf veel aan klassiek ballet gedaan vroeger en ik vind het nog steeds heel erg mooi om te zien. Ik vind het heel sierlijk en het heeft ook iets nostalgisch, als iets wat niet meer bestaat, niet meer van deze tijd is. Ook straalt het een bepaalde rust uit. Ik heb er een tijdje naar zitten kijken. Deze poster is mij dus bijgebleven vanuit een

fascinatie voor hetgeen wat er werd afgebeeld. De C&A affiches zijn mij bijgebleven omdat ik ze zo vaak tegen ben gekomen. Weliswaar telkens een andere variant, maar toch vielen ze me iedere keer op. Misschien was het nog erger geweest als ik een man was, want de vrouwen staan er sexy op en dat voor een reclame voor het degelijke

merk C&A! C&A is dus duidelijk bezig hun stoffige imago op te vijzelen. Ook vallen ze op door het rode in de achtergrond, waaraan je ze meteen weer herkend als een C&A affiche. De affiches bleven hangen door de herhaling. Overal waar je kwam zag je telkens weer dat affiche, maar dan nét iets anders. Doordat je deze zo vaak ziet worden ze onthouden. In de Rails staan ook altijd interessante beelden, die mijn

aandacht trekken: Dit beeld, dat komt uit een modeserie van een vrouw op

een vreemde plek waar ze zich absoluut niet op haar gemak voelt en gespannen om zich heen kijkt, heeft iets afwijkends, iets mysterieus en ook wel kunstzinnigs. Het zijn beelden die je niet dagelijks tegenkomt, die je ook niet zo snel zou verwachten als je een tijdschrift in een trein openslaat. Je verwacht denk ik niet zulke enge beelden. Je verwacht minder ‘zware’ beelden. Toch zijn deze beelden niet alleen

zwaar, maar ze hebben ook iets esthetisch.

De tweede serie van twee vechtende vrouwen in het water vond ik opvallend door het onderwerp. Ook het heldere, contrastrijke zwart-witbeeld spreekt me aan. Eerst denk je dat het gaat om 2

vrouwen die lol hebben in het water, maar als je goed kijkt zie je aan hun gezichtsuitdrukkingen dat ze ruzie hebben. Een niet alledaagse serie, die opvalt door de thematiek en de vormgeving. Ook heeft het wel een beetje humor. Waarom beeld je in godsnaam een serie over vechtende vrouwen af? Zoals het affiche van het nationaal ballet me opviel, zo worden er heel veel posters gemaakt. Deze kom je overal tegen. Bij mij viel het op door een persoonlijke voorkeur voor hetgeen wat er op werd afgebeeld. Maar wat zijn nou affiches die bij iedereen opvallen? Iemand die opvallende affiches maakt is grafisch ontwerper Anthon

Beeke. Hij drukt al decennia zijn stempel op het vormgeven in Nederland. Hij ontwierp affiches voor onder andere Toneelgroep Amsterdam en het Stedelijk Museum. Ook ontwierp hij boekomslagen en heeft hij bladen vormgegeven zoals het culturele magazine Hollands Diep, Forum, Quote en Partner. Op deze manier heeft hij zich kunnen opwerken tot één van de meest gevraagde ontwerpers van Nederland.

In het boek ‘Affiches van Anthon Beeke, verteld aan Pieter Brattinga14_’,

expliceert Anthon Beeke hoe hij tot zijn ontwerpen is gekomen en wat de achterliggende gedachte van het affiche is. Een affiche moet volgens hem aantrekkelijk zijn. De afbeelding moet dusdanig groot en uitdagend zijn dat men al vanaf een behoorlijke afstand uitgenodigd wordt om het affiche nog beter te bekijken en eventueel te lezen. Per slot van rekening wil men dat de illustratie prikkelt om tot aanschaf over te 14 _{Pieter Brattinga is redacteur en artdirector van de}

Kwadraat-Bladen. Het boek ‘Affiches van Anthon Beeke, verteld aan Pieter Brattinga’ is het verslag van een interview met Anthon Beeke.

gaan van het aangebodene: het entreekaartje. ‘Affiches’, zegt ontwerper Anthon Beeke in 2002, ‘zijn een van de weinige dingen uit de cultuur met een grote C die op straat komen. Ze vormen een stukje fantasie op straat.’

Vele affiches van Anthon Beeke hebben nogal eens voor opschudding gezorgd als ze geplaatst werden. Een voorbeeld hiervan is zijn ontwerp voor de Toneelgroep Globe, van het stuk ‘Troilus en Cressida’ uit 1980. Hieronder legt hij uit waarom hij het affiche op deze manier heeft gemaakt.

‘Troilus en Cressida’ is een deel uit Shakespeares cyclus over de Trojaanse oorlog, verteld Beeke. Cressida en Helena zijn gevangenen van het Griekse en het Trojaanse leger. ‘De Grieken gaan naar Troje om Helena – ‘de mooiste vrouw van Griekenland’ - te bevrijden, maar deze wordt als een hoer gebruikt. Deze vrouwen laten zich ook als hoer gebruiken omdat ze geen andere keuze hebben, om te overleven moeten ze hun lichaam aanbieden. Het is het eeuwenoude beeld van de vrouw: vaak hebben ze niet meer dan hun lichaam, omdat hun andere kwaliteiten niet of nauwelijks worden bekeken en aanvaard door mannen. Maar Helena had behalve haar lichaam nog een andere mogelijkheid: ze kon verkeerde informatie geven over de Grieken.’ Dat is waar Anthon Beeke het metafoor van het Paard van Troje in zag. ‘Wellicht wás zij het Paard van Troje, maar zeker voor mij is ze het symbool daarvan.’

Dit affiche heeft hij gemaakt in de periode dat de vrouwenbeweging erg actief was en daar heeft hij ontzettend veel last van gehad. Vrouwen vonden dat het affiche helemaal niet kon. Maar Anthon Beeke vond dat het juist hét affiche voor de vrouwenbeweging van die tijd was, die altijd stelde dat ze allemaal maar ‘voor hun kont gebruikt werden, als enig recht het aanrecht hebben, dat het bed er is om kinderen te baren’ en dat ze er verder niet aan te pas kwamen. Dit is volgens hem een cliché, maar schandalig genoeg vaak waar. “Maar als dat in beeld gebracht wordt, breekt de pleuris uit, zeker als het door een man gedaan wordt,” aldus Beeke

Zodra dit beeld als affiche naar buiten gebracht werd, riep men: ‘Schandalig, zoiets kunnen we op straat niet verdragen.’ Door de actrices werden er rode stickers op geplakt. Hierop heeft Anthon Beeke zeer verontwaardigd gereageerd, omdat hij vond dat het daardoor pornografie werd, en hij daar helemaal niet mee bezig was.

De discussie over dit affiche ging eindeloos door en iedere keer werden dezelfde vragen gesteld. Zo heeft men er moeite mee dat de vrouw in riemen zit, dat vinden ze vernederend. Anthon Beeke: ‘Maar de riem is de klem van de samenleving die om haar heen zit. Dat is vernederend, maar dat willen ze niet zien. In wezen is het dus het beeld dat ze zelf beschrijven, maar dat hen tureluurs maakt als ze het zien.’

Anthon Beeke heeft dus enorm geprovoceerd met dit affiche. Zijn affiches zijn in opspraak. Op deze manier is er veel discussie ontstaan, maar wordt wel telkens zijn naam genoemd. Vaak zijn Beekes affiches nogal mysterieus en een beetje hysterisch of gestoord, wat het interessant maakt. Opvallend is dat Anthon Beeke in zijn affiches veel gebruik maakt van naakt. Dit is denk ik vaak ook een manier

om te provoceren, vooral door de manier waarop hij het gebruikt. In zijn affiches wil hij een metafoor laten zien van wat er wordt aangekondigd, vooral bij affiches voor theater. Dat is wat het ontwerpen van theateraffiches volgens hem ook zo interessant maakt. Hij wil een boodschap brengen aan de dominante stadscultuur. Als je eenmaal naar de aangekondigde voorstelling bent geweest en je bekijkt nogmaals het affiche, dan wordt je pas duidelijk wat voor statement Anton Beeke met zijn affiche maakt. Hoe val je nog op tussen al die honderden affiches en graffiti in de stad? Dat is de uitdaging die Beeke iedere keer weer aangaat.