Hoofdstuk 2 – Theoretisch Kader
2.1 Welke arbeidsvormen zijn relevant voor dit onderzoek?
Binnen dit onderzoek zijn twee arbeidsvormen belangrijk, (1) werken in loondienst en (2) werken als zzp’er. Uiteraard is een combinatie hiervan ook mogelijk. Deze twee arbeidsvormen moeten goed gedefinieerd worden zodat binnen het onderzoek duidelijk is wat bedoeld wordt met beide arbeidsvormen.
2.1.1 Loondienst
Loondienst houdt in dat een persoon arbeid voor een ander verricht, waarvoor in ruil loon wordt betaald. Doorgaans is dit voor een langere periode. Het grootst gedeelte werkenden is in loondienst.
Ze hebben een contract met hun werkgever waarin van beide kanten verschillende zaken staan vastgelegd. (Intermediair, 2008)
Bernhard & Boonstra (2008) geven een soortgelijke beschrijving van het begrip loondienst. Zij verstaan, evenals bovenstaande definitie, onder loondienst dat iemand arbeid verricht voor een ander, waarvoor loon wordt betaald. Zij voegen hier hetgeen wat onder loon verstaan dient te worden nog aan toe: ‘de vergoeding die de werkgever verschuldigd is aan de werknemer vanwege de bedongen arbeid’.
2.1.2 ZZP
De instructeurs van GF Support worden onder de noemer zzp’er geschaard. Het blijkt dat wanneer men het heeft over het begrip zzp´er, het niet helemaal duidelijk is wie daar nu precies wel onder
Scriptie GF Support 19 vallen en wie niet. Het is dus zaak om verschillende bronnen te onderzoeken zodat er een duidelijk beeld word verkregen van het profiel van de zzp’er. Vervolgens zal gekeken worden of deze beschrijvingen en kenmerken vanuit de literatuur daadwerkelijk overeenkomen met het profiel van een instructeur van GF Support.
2.1.2.1 Definitie zzp’er inclusief kenmerken
Aan het einde van de 20e eeuw gingen steeds meer mensen hun beroep niet meer in loondienst uitvoeren, maar zelfstandig. Deze zelfstandigen voerden hun opdrachten meestal uit voor hun voormalig werkgever of voor een beperkt aantal opdrachtgevers. Deze zelfstandigen werden destijds de zelfstandigen zonder personeel genoemd. (Pleijster & Van der Valk, 2007; Vroonhof, Tissing, Swaters, Bruins, Davelaar, 2008) Andere bronnen (Meijer, Vroonhof en De Waard, 1999; De Muijnck, Overweel en Vroonhof, 2001) beschouwen zzp’ers als personen die tussen het ondernemerschap en werknemerschap in hangen. Aerts (2007) en het CWI (2008) noemen deze groep ook wel schijnzelfstandigen. Uit de beschrijving van Pleijster en van der Valk en Vroonhof et al. blijkt dat zzp’ers met name voor één of een beperkt aantal opdrachtgevers werkzaamheden uitvoeren. Een ander belangrijk punt volgens de Kamer van Koophandel (2007) is dat de zzp’ers formeel gezien niet bestaan omdat zij niet zijn terug te vinden in de wet- of regelgeving in Nederland. Regelmatig worden er ook freelancers mee bedoeld, maar ook vaak alle zelfstandigen die geen personeel in dienst hebben. De Veer & Francke (2009) noemen nog een belangrijk kenmerk van zzp’ers, namelijk dat ze individueel of met behulp van een bemiddelingsbureau (zoals GF Support) op zoek gaan naar werk/opdrachten. Dit betekent dus dat uitzendkrachten die werken voor een uitzendbureau niet tot de groep zzp’ers mogen worden gerekend. Uit onderzoek van het EIM (2001), een uitvoerder van sociaal en economisch beleidsonderzoek, blijkt dat zzp’ers drie belangrijke gemeenschappelijke kenmerken hebben:
1. Een zzp’er heeft geen mensen in dienst, want hij werkt zonder personeel 2. Een zzp’er werkt voor één of meerdere opdrachtgevers
3. Een zzp’er heeft geen of een zeer kleine bedrijfsruimte
De eerste twee gemeenschappelijke kenmerken werden al vermeld in de definities op de vorige pagina. Het derde kenmerk, het hebben van geen of zeer kleine bedrijfsruimte, is echter nog niet eerder vernoemd. Toch is het een belangrijk kenmerk voor dit onderzoek, aangezien instructeurs ook niet over een bedrijfsruimte beschikken. Ze geven immers les bij fitnesscentra en andere sportinstellingen.
Scriptie GF Support 20 Er worden onderstaand nog enkele kenmerken van zzp’ers genoemd die uit onderzoek van het Raad voor het Zelfstandig Ondernemerschap (RZO), Economisch Bureau ING en EIM (1999) naar voren zijn gekomen, maar deze zijn niet altijd van toepassing
4. Een zzp’er doet vooral werk dat in de meeste gevallen onder een arbeidsovereenkomst valt.
5. Een zzp’er doet vooral werk na het verkrijgen van een opdracht en niet op eigen initiatief.
6. Een zzp’er is verantwoordelijk voor zijn eigen werkzaamheden 7. Een zzp’er krijgt per opdracht betaald
Wanneer de kenmerken 4 t/m 7 onder de loep genomen worden, blijkt dat deze allen van toepassing zijn op de instructeurs van GF Support. Zij hebben namelijk een arbeidsovereenkomst, doen werk na het verkrijgen van een opdracht van GF Support, zijn evenals GF Support verantwoordelijk voor hun eigen werkzaamheden en krijgen per opdracht uitbetaald.
(Meijer, 2000) noemt ten slotte nog drie kenmerken:
8. Een zzp’er houdt zich vooral bezig op zijn eigen vakgebied t.a.v. kennis en vaardigheden.
9. Een zzp’er is nauwelijks bezig met werving en behoud van klanten
10. Een zzp’er is afhankelijk van zogenaamde externe economische infrastructuur.
Ook deze kenmerken sluiten aan bij het profiel van de instructeur van GF Support. Deze is namelijk louter bezig op zijn eigen vakgebied, namelijk het verzorgen van groepslessen. Daarnaast is hij/zij niet bezig met werving en behoud van klanten. Dit komt namelijk op het bordje van de fitnesscentra en sportinstellingen zelf. Bovendien zijn de instructeurs van GF Support afhankelijk van externe economische infrastructuur. Zo is een instructeur van GF Support bijvoorbeeld afhankelijk van een fitnessruimte waar hij/zij les kan geven en de materialen die hij/zij daar tot zijn/haar beschikking heeft. Een ander zeer belangrijk kenmerk van de zzp’er is dat hij/zij voornamelijk zijn of haar arbeid aanbied als product en dus geen goederen. Zelfstandigen die met name goederen verkopen in plaats van arbeid worden aangeduid met de term ozp’ers, wat staat voor ‘ondernemers zonder personeel’.
Naar aanleiding van bovenstaande definities en kenmerken kan dus geconcludeerd worden dat het profiel van een GF Support instructeur sterk overeen komt met het profiel van de zzp’er. Echter, in een rapport van het EIM (2010) noemen ze een kenmerk van zzp’ers die een deel van de groepslesinstructeurs van GF Support niet bezitten. Namelijk het kenmerk dat een zzp’er minimaal 15 uur aan zijn of haar ‘vak’ besteedt.
Kortom, het profiel van de zzp’er komt in sterke mate overeen met het profiel van de groepslesinstructeur van GF Support. Enkel het kenmerk (dat het EIM hanteert) dat een zzp’er
Scriptie GF Support 21 minimaal 15 uur per week aan zijn of haar ‘vak’ besteedt verschilt van het profiel van de GF Support groepslesinstructeur. Een deel van de GF Support groepslesinstructeurs geeft namelijk minder dan 15 uur per week groepslessen. mannelijk geslacht. Echter, in de sector zorg en welzijn zijn voornamelijk vrouwelijke zzp’ers actief.
Daarnaast zijn zzp’ers in het algemeen ouder dan werknemers. De gemiddelde leeftijd van zzp’ers is in 2011 47 jaar. De mediane leeftijd van zzp’ers is ook 47 jaar in 2011. De leeftijdsopbouw van zzp’ers afgezet tegen die van werknemers is duidelijk te zien in bijlage 1. Verder heeft het grootste gedeelte van de zzp’ers in het verleden een baan in loondienst gehad, maar liefst 81%. Een gering percentage zzp’ers was in het verleden werkgever dan wel uitkeringsgerechtigd. Slechts 5% van de zzp’ers is direct na hun opleiding zzp’er geworden (zie bijlage 2).
Tevredenheid
Wanneer gekeken wordt naar de tevredenheid van zzp’ers is te zien dat 90% van de zzp’ers de stap van het werken in loondienst naar het zelfstandig werken als positief heeft ervaren. Slechts 12% van de zzp’ers zou momenteel liever in loondienst werken. Verder geeft 20% aan dat ze zzp’er zijn geworden omdat dit de enige mogelijkheid was om betaald werk te verrichten. Voor hen is het dus geen vrijwillige keuze geweest. In sommige gevallen komt het immers voor dat werknemers door hun werkgever naar het zelfstandige ondernemerschap worden ‘gedwongen’ om op deze manier als werkgever bepaalde risico’s te vermijden. Verder factureert 44% van de zzp’ers het vaakst per uur.
Dit is ook de werkwijze van de instructeurs van GF Support. 53% van de zzp’ers werkt meestal met vooraf afgesproken prijzen.
Zzp’ers ondernemen voor zowel eigen rekening als risico en vallen daadoor buiten de werknemersverzekeringen. Dit houdt in dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het afdekken van risico’s (ziekte, arbeidsongeschiktheid e.d.) Dit geldt ook voor inkomenszekerheid op de langere termijn (pensioen). Wanneer gekeken wordt naar het feit of zzp’ers dit ook daadwerkelijk doen komt naar voren dat zzp’ers weinig verzekeringspremies betalen. Inkomstenderving bij ziekte of langdurige arbeidsongeschiktheid is maar door 20% respectievelijk 38% van de zzp’ers verzekerd. Wel heeft 76%
Scriptie GF Support 22 een aansprakelijkheidsverzekering. Ruim 50% van de zzp’ers reserveert een inkomen voor de oude dag.
In paragraaf 2.1.2.1 werd vermeld dat zzp’ers vaak voor één of meerdere opdrachtgevers werken. Uit het onderzoek van het EIM (2011) bleek dat slechts 6% van de zzp’ers werkt voor een of twee opdrachtgevers per jaar. De overige 94% werkt voor minimaal drie opdrachtgevers per jaar.
Een ander interessant gegeven voor dit onderzoek is het aantal zzp’ers dat gewerkt heeft via intermediairs aangezien GF Support een voorbeeld is van zo’n intermediair. Één op de tien zzp’ers heeft aangegeven in 2010 wel eens arbeid te hebben verricht via een of meerdere bemiddelaars.