4. De rechtspositie van de zwangere vrouw
6.5 De noodzaak tot een wetsaanpassing?
6.5.2 Wel een eerdere beperking van het zelfbeschikkingsrecht van de zwangere
beperkt. Al voor de 24-wekengrens moet een beschermingsmaatregel kunnen worden opgelegd, omdat juist in de eerste weken van de zwangerschap veel schade kan worden toegebracht aan de ontwikkeling van het ongeboren kind. Artikel 1:2 BW bepaalt dat rekening moet worden gehouden met de belangen van het kind van wie de vrouw zwanger is. De zwangerschap begint al bij de eerste twee weken na de bevruchting. Het ongeboren kind zou daarom vanaf dat moment moeten kunnen worden beschermd. Dit doet niets af aan de mogelijkheid van de vrouw om voor abortus te kiezen. Er is mijns inziens daarom geen goede reden om vast te houden aan de 24-wekengrens.
Moet er een wetsaanpassing komen om dit te bewerkstelligen? Indien de Wvggz inwerking treedt komt er meer duidelijkheid doordat de wetgever in de Memorie van Toelichting aangeeft dat een zwangere vrouw gedwongen kan worden opgenomen in een
psychiatrisch ziekenhuis ten behoeve van de bescherming van het ongeboren kind en dat dit ook al mogelijk is in de eerste 24 weken van de zwangerschap.
Voor wat betreft de ondertoezichtstelling biedt de toepassing van artikel 1:255 BW in combinatie met artikel 1:2 BW al de mogelijkheid om het ongeboren kind in de eerste 24 weken van de zwangerschap onder toezicht te stellen. Een juiste interpretatie van 1:255 BW jo 1:2 BW brengt namelijk met zich mee dat het al mogelijk is om ongeboren kind vanaf de zwangerschap – twee weken na de bevruchting- onder toezicht te stellen. Een specifieke wettelijke bepaling, die bepaalt dat het ongeboren kind ook al in de eerste 24 weken onder toezicht kan worden gesteld, verschaft meer duidelijkheid, maar is in principe niet noodzakelijk. Het is dan echter wel van groot belang dat alle betrokken partijen -rechters, GI’s, de Raad voor de Kinderbescherming en ouders – op de hoogte zijn van het feit dat het huidige recht al de mogelijkheid biedt om het ongeboren kind bij een zwangerschap van minder dan 24 weken te beschermen. Alle partijen moeten daarom goed geïnformeerd worden over de mogelijkheid van de ondertoezichtstelling van een ongeboren kind dat minder dan 24 weken oud is. Hierbij moet benadrukt worden dat niet de grens uit het strafrecht moet worden gehanteerd, maar de grens van artikel 1:2 BW. Betrokken partijen kunnen worden geïnformeerd via een lezing over dit onderwerp of door dit onderzoek om te vormen tot een wetenschappelijk artikel, waardoor het onder hun aandacht komt.
Literatuurlijst
Beveridge e.a., JRSM 2003/96
E.A.J. Beveridge e.a., ‘What protection for the unborn child of a psychologically vulnerable adult?’, JRSM 2003/96, afl. 2, p. 92-93.
Bijlsma e.a., NTvG 2008/152
M.W. Bijlsma e.a., ‘De mogelijkheid van ondertoezichtstelling van het nog ongeboren kind bij twijfels over de veiligheid van de thuissituatie’, NTvG 2008/152, afl. 15, p. 895-898. Blaak e.a. 2012
M. Blaak e.a., Handboek Internationaal Jeugdrecht, Leiden: Defence for Children 2012. Blankman, FJR 2009/5
K. Blankman, ‘Reactie op FJR 2009, 3’, FJR 2009/5, afl. 1, p. 13-14. Boonekamp 2011
J. Boonekamp e.a., Drang en dwang in de zorg aan verslaafde zwangere vrouwen in het
belang van het toekomstige kind. Een ethische handreiking, Maastricht: Universiteit
Maastricht/CAPHRI 2011. Boonekamp e.a., TvP 2012/54
J. Boonekamp e.a., ‘Zorg voor verslaafde zwangere vrouwen: rechtvaardiging van drang en dwang’, TvP 2012/54, afl. 3, p. 257-266.
Dorscheidt, European Journal of Health Law 2010/17
J.H.H.M. Dorscheidt, ‘Developments in Legal and Medical Practice Regarding the Unborn Child and the Need to Expand Prenatal Legal Protection’, European Journal of Health Law 2010/17, afl. 5, p. 433-454.
Dorscheidt, NJB 2012/714
J. Dorscheidt, ‘Rechter laat foetaal belang onbeschermd’, NJB 2012/714, afl. 12, p. 810. Enkelaar & van der Does, FJR 2009/3
A.C. Enkelaar & A.M.I. van der Does, ‘Ouderlijke (on)verantwoordelijkheid, al voor de geboorte’, FJR 2009/3, afl. 1, p. 4-9.
Fachverband Drogen und Rauschmittel 2009
Fachverband Drogen und Rauschmittel, Positionspapier Drogen-Schwangerschaft-Kind, Hannover: Fachverband Drogen und Rauschmittel e.V. 2009.
Gezondheidsraad 2009
Gezondheidsraad, Zorg voor het ongeboren kind. Signalering ethiek en gezondheid, Den Haag: Centrum voor ethiek en gezondheid 2009.
De Graaf e.a. 2008
J.H. de Graaf e.a., Rechten van het kind en ouderlijke verantwoordelijkheid, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2008.
Hendriks e.a. 2013
A.C. Hendriks e.a., Thematische wetsevaluatie. Zelfbeschikking in de zorg, Den Haag: ZonMw 2013.
Hondius e.a. NTvG 2012/158
A.J.K. Hondius e.a., ‘Wet Bopz toegepast bij vroege zwangerschap van verslaafde’ NTvG 2012/156.
Huygens, FJR 2009/4
A. Huygens ‘Preventie van prenatale schade; reactie op FJR 2009, 3’ FJR 2009/4, afl. 1, p. 10-13.
Jungschleger, AA 2002/51
M.K. Jungschleger, ‘de onveilige baarmoeder’, AA 2002/51, afl. 5, p. 339-344. Korf 2006
D. Korf, Human rights handbooks, no. 8. The right to life: A guide to the implementation of
article 2 of the European Convention on Human Rights, Belgium: Council of Europe 2006.
Kottenhagen, TvGR 2008
R.J.P. Kottenhagen, 'Botsende rechten van moeder en ongeboren kind', TvGR 2008, afl. 9, p. 492-503.
Leenen 2007
H.J.J. Leenen, Handboek gezondheidszorg. Deel 1 Rechten van mensen in de
gezondheidszorg, Houten: Bohn Stafleu van Loghum: 2007.
Leenen 2014
H.J.J. Leenen e.a., Handboek Gezondheidsrecht, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2014. Legemaate, TvGr 2004
J. Legemaate, ‘De verhouding tussen de WGBO en de Wet Bopz’, TvGr 2004, afl. 7. p. 492- 504.
Masson & Dickens, Child abuse Review 2015
J. Masson & J. Dickens, ‘Protecting unborn and Newborn Babies’ Child abuse Review 2015, afl. 24, p 107-119.
Nuytinck & Grapperhaus, AA 2008
A.J.M. Nuytinck & J.J.M. Grapperhaus, ‘Bescherming van zwakkere personen, de zogenaamde ‘personae miserabiles’, in het familie(vermogens)recht, in het bijzonder het belang van het kind’, AA 2008, p. 861-875.
Peters e.a., 2009
J.A. Peters e.a., Het recht op leven in de Nederlandse Grondwet, een verkennend onderzoek, Alphen aan den Rijn: Kluwer 2009.
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming 2015
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Prenatale kinderbescherming en de
Rimpl, Schriftenreihe der Stiftung Eine chance fur kinder 2010/6
L. Rimpl, ‘Der rechtliche Schutz des Menschen vor und nach seiner Geburt’ Schriftenreihe
der Stiftung Eine chance fur kinder 2010/6, p. 28-38.
Ruitenberg 2003
G. Ruitenberg, De doorwerking van het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind in de
Nederlandse Rechtspraak, Amsterdam: Vrije Universiteit 2003.
Schneider e.a., NTvG 2004/148
A.J. Schneider e.a., ‘Zwangere, verslaafde prostituees: soms gedwongen opname in het belang van het kind’, NTvG 2004/148, afl. 40, p. 1948-1952.
Sijmons, FJR 2009/6
J.G. Sijmons, ‘Reactie op FJR 2009, 3’, FJR 2009/6, afl. 1, p. 15-16. Staatscommissie Grondewet 2010
Staatscommissie Grondwet, Rapport Staatscommissie Grondwet 2010, Den Haag: Staatscommissie Grondewet 2010.
Steegers, NTvG 2014/158
E.A.P Steegers, ‘Embryonale gezondheid en preconceptiezorg. Belang voor huidige en toekomstige generaties’, NTvG 2014/158, afl. 17.
Swennen 2007
F. Swennen, Personenrecht in kort bestek, Intersentia: Antwerpen 2007. Van Os & Hendriks, FJR 2010/70
Van Os & Hendriks, ‘Wie is de baas over de baarmoeder? Menselijke aspecten van de bescherming aan ongeborenen’, FJR 2010/70, afl. 8/9, p.180-186.
Rechtspraak
ECRM 13 mei 1980, 8416/78 (Paton t. Verenigd Koninkrijk). ECRM 19 mei 1992, 17004/90, (Hercz t. Noorwegen).
EHRM 28 november 1988, 10929/84 (Nielsen t. Denemarken). EHRM 12 juli 2001, 25702/94 (K en T t. Finland).
EHRM 16 juli 2002, 56547/00 (P, C en S t. Verenigd Koninkrijk). EHRM 29 april 2004, 11057/02 (Haase t. Duitsland).
EHRM 8 juli 2004, 53924/00, (Vo t. Frankrijk). EHRM 20 maar 2007, 5410/03 (Tysiac t. polen).
EHRM 16 december 2010, 25579/05 (A, B & C t. Ierland). Hoge Raad 23 november 2001, NJ 2002.
Hoge Raad 23 september 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU0372. Hoge Raad 10 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:2937.
Hof Arnhem-Leeuwarden 28 januari 2013, ECLI:NL:GHARL:2013:BZ0232. Hof Arnhem-Leeuwarden 16 maart 2015, ECLI:NL:GHARL:2015:2079.
Rb. Amsterdam 25 april 2000, BJ 2000/47.
Rb. ’s-Hertogenbosch 11 september 2000, BJ 2001/29, m.nt. de Roode. Rb. Utrecht 3 juni 2004, ECLI:NL:RBUTR:2004:AQ9858.
Rb. Amsterdam 6 april 2005, BJ 2005/19, m.nt W. Dijkers.
Rb. Amsterdam 21 februari 2006, ECLI:NL:RBAMS:2006:BA1069, m.nt. J.K.M. Gevers. Rb. Rotterdam 9 mei 2006, ECLI:NL:RBROT:2006:AX2185.
Rb. Groningen 24 oktober 2006, ECLI:NL:RBGRO:2006:AZ4417. Rb. Breda 2 maart 2007, ECLI:NL:RBBRE:2007:BA0701.
Rb. Amsterdam 1 oktober 2007, ECLI:NL:RBAMS:2007:BW7236. Rb. Rotterdam 4 juni 2008, ECLI:NL:RBROT:2008:BD3208. Rb. Rotterdam 23 juli 2008, ECLI:NL:RBROT:2008:BD8461. Rb.’s-Gravenhage 7 oktober 2008, ECLI:NL:RBSGR:2008:BG0849. Rb. Groningen 10 oktober 2008, ECLI:NL:RBGRO:2008:BG4372. Rb. Arnhem 10 november 2008, ECLI:NL:RBARN:2008:BG3849. Rb. Roermond 26 juni 2009, ECLI:NL:RBROE:2009:BJ0644. Rb. Arnhem 20 oktober 2009, ECLI:NL:RBARN:2009:BK9430. Rb. Amsterdam 14 februari 2011, ECLI:NL:RBAMS:2011:BW7232.
Rb. Dordrecht 7 februari 2012, ECLI:NL:RBDOR:2012:BV6246, FRJ 2012/50, m.nt. P. Dorhout.
Rb. Dordrecht 7 februari 2012, ECLI:NL:RBDOR:2012:BV6246, JPF 2012/82, m.nt. P. Vlaardingerbroek.
Rb. Amsterdam 23 februari 2012, ECLI:NL:RBAMS:2012:BW6166. Rb. Overijssel 14 april 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:1796.
Rb. Amsterdam 7 februari 2017, ECLI:NL:RBAMS:2017:1340.
Rb. Rotterdam 26 april 2017, C/10/525788/JE RK 17-1346. (Ongepubliceerd) Arbitragehof (België) 19 december 1991, 39/1991.
Arbitragehof (België) 7 juni 2006, 91/2006. BVerfG (Duitsland) 25 februari 1975, 39, 1. BVerfG (Duitsland) 28 mei 1993, 88, 203.
High Court (Queen’s Bench Division) (Verenigd Koninkrijk) 24 mei 1978, Paton v. BPAS [1978] 276.
Court of Appeal (Verenigd Koninkrijk) 8 mei 1998, St. George’s Healthcare NHS Trust v. S [1998] 3 All ER 673. Parlementaire stukken Kamerstukken II 1975/76, 13 872, nr. 3. Kamerstukken II 1978/79, 15 463, nr. 2. Kamerstukken II 1978/79, 15 475, nr. 3. Kamerstukken II 1992/93, 22 855, nr. 3. Kamerstukken II 1998/99, 26 717, nr. 1. Kamerstukken II 2000/01, 27 423, nr. 3. Kamerstukken II 2007/08, 31 001 en 31 015, nr. 46. Kamerstukken II 2008/09, 32 015, nr. 3. Kamerstukken II 2009/10, 32 399, nr. 3. Kamerstukken II 2015/16, 29 323 en 32 279, nr. 97.
Overig
Factsheet Birthrights
Factsheet Birthrights: facing criticism: child protection and maternity care. Rapport TNO 2015
C.I. Lanting e.a., Alcoholgebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding, Leiden: TNO 2015. Rapport TNO 2015
C.I. Lanting e.a., Roken tijdens de zwangerschap percentages over de periode 2001-2015, Leiden: TNO 2015.
First addendum at the first drafting session of the Universal Declaration of Human Rights
First addendum at the first drafting session of the Universal Declaration of Human Rights: UN Doc. E/CN.4/AC.1/3/Add.1.
Handreiking Trimbos instituut 2014
Trimbos instituut, Handreiking Beleid voor Begeleiding Stoppen met Roken binnen het
Verloskundig Samenwerkingsverband (VSV), Utrecht: Trimbos Instituut 2014.
Report of the Working Group on a Draft Convention on the Rights of the Child 1989 Report of the Working Group on a Draft Convention on the Rights of the Child: UN Doc. E/CN.4/1989/48.
Televisie uitzending Vier handen op één buik 2016