Waardeoordelen op IMDB

4. Analyse

In dit hoofdstuk zullen de belangrijkste resultaten van de kwalitatieve inhoudsanalyse gepresenteerd worden. Met behulp van het codeerprogramma Atlas.ti zijn in zestig Nederlandse amateurrecensies op IMDB tekstdelen gecodeerd die een oordeel en bijpassend(e) argument(en) bevat(ten). De codes zijn opgesteld aan de hand van het model van kritische waardeoordelen van Peter Bosma (1991b).

In paragraaf 4.1. Waardeoordelen op IMDB wordt een globaal beeld geschetst van de wijze waarop amateurs waardeoordelen onderbouwen op IMDB. Er wordt een kwantitatief overzicht gegeven van de resultaten en deze gegevens worden vervolgens geïnterpreteerd met behulp van de literatuur. De focus in dit onderzoek ligt op de interpretatie van de resultaten. Hoofddoel is om een gedetailleerd inzicht te krijgen in de onderbouwing van waardeoordelen door amateurs op IMDB. In paragraaf 4.2. De

subnormen per perspectief bekeken wordt dieper ingegaan op de resultaten per

perspectief, uit het model van Bosma, zodat er een goed beeld ontstaat van de wijze waarop amateurs op verschillende manieren hun waardeoordelen onderbouwen. Bovendien wordt in deze paragrafen het verschil in recensies tussen Hollywoodfilms en Arthouse films besproken per perspectief. Tot slot worden in paragraaf 4.5 waardeoordelen besproken die niet onder één van de drie perspectieven van Bosma vallen.

4.1. Waardeoordelen op IMDB

In deze paragraaf worden de resultaten van de analyse globaal besproken om een algemeen beeld te creëren van de wijze waarop amateurs hun waardeoordelen onderbouwen op IMDB. De kwantitatieve gegevens die getoond worden, dienen ter ondersteuning van de interpretatie van de resultaten.

4.1.1. Een algemeen kwantitatief overzicht

Uit de algehele analyse blijkt dat amateurs op IMDB van alle drie de perspectieven uit het model van Bosma (1991b) gebruikmaken. Dit doen ze niet expliciet aan de hand van het model van Bosma. De amateurs geven enkel een oordeel dat correspondeert met één van de perspectieven uit het model.

47

Grafiek 1: Gebruikte perspectieven op IMDB door amateurs

Grafiek 1 toont dat alle perspectieven aan bod zijn gekomen in de zestig

geanalyseerde recensies op IMDB. Ook zijn er oordelen aan bod gekomen die niet corresponderen met één van de drie perspectieven uit het model van Bosma. Deze oordelen zijn in grafiek 1 te vinden onder –Anders-. In Tabel 1 worden de gegevens van

grafiek 1 nogmaals weergegeven onder de kolom Aantal. Bovendien wordt onder de

kolom Recensies weergegeven in hoeveel van de amateurrecensies argumenten worden genoemd die onder één van de perspectieven vallen.

Hollywoodfilms Arthouse films

Perspectief Aantal Recensies (van de 30)

Esthetisch perspectief 59 28 53 24 Realistisch perspectief 18 11 17 10 Emotioneel perspectief 36 18 28 18 Anders 22 15 21 13

Tabel 1: Gegevens van het aantal recensies waarin een perspectief (esthetisch, realistisch, emotioneel of anders) voorkomt. 59 18 36 22 53 17 28 21 0 10 20 30 40 50 60 70

Esthetisch perspectief Realistisch perspectief Emotioneel

perspectief ^Anders Hollywoodfilms Arthouse films

48

Wat meteen opvalt, wanneer we kijken naar grafiek 1 & tabel 1, is dat amateurrecensenten op IMDB veel gebruik maken van het esthetisch perspectief. De amateurs beoordelen zowel Hollywoodfilms als Arthouse films aan de hand van esthetische criteria. In 28 van de 30 recensies van Hollywoodfilms komt het esthetisch perspectief voor. Dat betekent dat er in slechts twee van de amateurrecensies van Hollywoodfilms geen esthetisch perspectief voorkomt. In de recensies van Arthouse films zijn slechts zes recensies niet voorzien van een argument uit het esthetisch perspectief. Battaglia (2010) claimt dat films zo in ons dagelijks leven verwikkeld zijn, dat ook amateurs ervaring kunnen hebben met de esthetische karakteristieken van film en deze als zodanig kunnen beoordelen. Volgens Bourdieu (1984), die het culturele kunstveld en het onderscheid tussen legitieme en illegitieme smaak analyseerde, is pure esthetische kennis enkel gereserveerd voor de hogere klasse die over het cultureel kapitaal beschikt. Toch tonen grafiek 1 en tabel 1 dat ook amateurrecensenten films kunnen analyseren aan de hand van esthetische criteria. Tegen de verwachtingen in maken amateurs dus juist veel gebruik van het esthetisch perspectief en beoordelen zij de film op de vorm en esthetiek in plaats van op wat de film met hen doet.

Een ander opvallend gegeven in grafiek 1 en tabel 1 is dat amateurs bijzonder weinig gebruik maken van het realistisch perspectief bij het onderbouwen van hun waardeoordeel. Verwacht werd dat amateurs films veelvuldig zouden recenseren vanuit de populaire cultuur. In de populaire cultuur, die volgens Bourdieu (1984) verband houdt met de illegitieme smaak, staat de verbintenis tussen kunst en realiteit centraal. In de illegitieme smaak hangt de vraag of een film geslaagd is af van of de film logisch en realistisch is (De Putter, 1991). Beerekamp ziet dat bij amateurs de verbintenis tussen film en realiteit vaak centraal staat. Uit de analyse van amateurs blijkt dat deze verbintenis tussen film en realiteit, die volgens Bourdieu verband houdt met illegitieme smaak, relatief weinig gemaakt wordt op IMDB in zowel recensies van Hollywoodfilms als recensies van Arthouse films.

Het emotioneel perspectief wordt in recensies van beide typen film (Hollywood en Arthouse) achttien keer toegepast (binnen 30 recensies). Amateurs beoordelen de film dus in net iets meer dan de helft van de recensies op basis van wat voor emoties de film in hen losmaakt. In de ‘hoge’ cultuur en de legitieme smaak ligt er vaak een taboe op deze sentimentaliteit en wordt er een verstandelijke rechtvaardiging voor het oordeel gezocht (Bosma, 1991b). Deze verstandelijke rechtvaardiging kan gemaakt worden door

49

de acht technieken van Baumann (2001), benoemt in paragraaf 1.2.5. toe te passen. In de populaire cultuur daarentegen, zijn emotionele behoeften erg belangrijk en hoeven deze behoeften niet per sé te worden rechtvaardigt (Van Venrooij & Schmutz, 2010).

De focus van deze scriptie ligt op de interpretatie van kwalitatieve gegevens. Het kwantitatieve overzicht dat in deze paragraaf is gegeven, dient dan ook enkel als ondersteuning voor de interpretatie van kwalitatieve gegevens. De belangrijkste algemene bevindingen uit de analyse zullen in onderstaande paragraaf 4.1.2. De amateur

in een hokje gepresenteerd worden. 4.1.2. De amateur in een hokje

Zoals in de vorige paragraaf 4.1.1. Een algemeen kwantitatief overzicht staat beschreven, recenseren amateurs zowel Hollywoodfilms als Arthouse films veelal vanuit de legitieme smaak en dus de ‘hoge’ cultuur. Amateurs maken namelijk vaak gebruik van het esthetisch perspectief en beduidend minder van het emotioneel perspectief en het realistisch perspectief, die verband houden met de populaire cultuur (Bourdieu, 1984; Baumann, 2001; Van Venrooij & Schmutz, 2010). Gesteld kan worden dat amateurs de vorm van een film, zoals de esthetiek, verkiezen boven de functie van een film, zoals het creëren van een realistisch wereldbeeld of de emoties die een film losmaakt.

Uit de kwantitatieve gegevens blijkt dus dat amateurs veelal vanuit de ‘hoge’ cultuur hun waardeoordelen onderbouwen in recensies op IMDB. Toch zijn de recensies van de amateurs niet te vergelijken met de recensies van de culturele elite, waar ook de professioneel recensent onder geschaard kan worden. De kwalitatieve resultaten in deze analyse laten namelijk zien dat de onderbouwing van waardeoordelen door amateurs niet altijd gerechtvaardigd wordt. De amateurs maken namelijk veelvuldig gebruik van zwakke claims. Dit betekent dat er weinig argumenten worden gegeven om het waardeoordeel te ondersteunen (Prammagiore & Wallis, 2011). In onderstaande voorbeelden van tekstgedeelten uit de analyse, die illustratief zijn voor het gehele sample, is te zien dat de waardeoordelen niet tot weinig worden ondersteund met argumenten.

“I really loved the rest of the cast as well. How on earth did Richard Curtis get a bunch of actors like that in one film. It was just unbelievable. The story-lines are great.”

50 “I cannot describe how wonderful this movie was. From the very beginning you are drawn into the movie. At first I thought the movie a little silly, but the longer the movie going on the more i was going to love it.”

H1

“The first thirty minutes of the movie, shot in mock documentary style, are actually very refreshing, interesting, and poignant.”

A13

“Anyway, i liked the movie, but its not the kind of movie you watch with friends for your pleasure. Its too slow for that.”

A22

In de bovenstaande tekstdelen worden waardeoordelen beschreven over de films, maar is niet tot nauwelijks sprake van een onderbouwing met sterke claims (Prammagiore & Wallis, 2011). De amateur in H5 geeft bijvoorbeeld het oordeel dat de film goed is, omdat hij/zij onder de indruk is van de acteurs en verhaallijnen. Echter wordt niet onderbouwd waarom de acteurs en verhaallijnen goed zijn. Dit is een typisch voorbeeld van een zwakke claim. De zwakke claims zijn veelvuldig terug te vinden in de recensies van amateurs op IMDB. Beerekamp ziet deze zwakke claims vooral terug bij incidentele gebruikers. Volgens de gelouterd criticus, zijn de amateurs vaak meer bezig “met hun eigen ei kwijt te kunnen” dan dat ze met sterke claims “iets willen bijdragen aan

de filmcultuur”. Bovendien missen amateurs, volgens Beerekamp de journalistieke en/of

wetenschappelijke vaardigheden die helpen bij het schrijven van uitgebalanceerde recensies. Marc Verboord (2013) vond in zijn onderzoek naar online en offline recensies dat online critici vaak niet goed weten hoe ze een culturele evaluatie uit moeten voeren. Volgens Verboord evalueren amateurs film daardoor vaak op een geheel andere wijze dan de culturele elite. De amateurs hebben immers minder banden met wetenschappelijke en journalistieke instituties en recenseren films daardoor op een andere wijze dan is voorgeschreven door de culturele elite. De amateurs op IMDB missen dus de journalistieke en wetenschappelijke vaardigheden om een uitgebalanceerde recensie te schrijven. Daardoor wordt het oordeel van de amateurs vaak met zwakke claims ondersteund.

Het schrijven van een uitgebalanceerde recensie is volgens Beerekamp één van de belangrijkste taken van een recensent. Peter Bosma (1991b) onderscheidde twee taakopvattingen van de criticus. De criticus als “keurmeester” en de criticus als “filmgids” (p. 133). De keurmeester gaat systematisch te werk en gaat na hoe de film esthetisch in

51

elkaar zit en bekijkt hoe de maatschappelijke werkelijkheid zichtbaar is. Vervolgens wordt aan de hand van deze analyse een waardeoordeel gegeven. De filmgids schrijft een kijkverslag waarin het plot wordt naverteld en een waardeoordeel wordt gegeven. De keurmeester komt voort uit de ‘hoge’ cultuur en de filmgids uit de populaire cultuur. Uit de analyse blijkt dat er sprake is van een vervaging tussen de twee taakopvattingen bij amateurs. Enerzijds gaan de amateurs na hoe de film esthetisch in elkaar zit. Er wordt namelijk in bijna alle recensies gebruik gemaakt van het esthetisch perspectief. Anderzijds schrijven ze een kijkverslag waarin ze de lezer door hun filmervaring leiden met behulp van het emotioneel perspectief. Een goed voorbeeld van deze vervaging is te zien in het onderstaande tekstgedeelte.

“One of the other things i really hate about this work is the way that the camera's are used. It looks that Mister Haneke wants to express his knowledge how to use a camera. May times during the films i was annoyed by his long shots from a distance. Why? To make the film longer than necessary? And this symbolic crap with the pigeon, the paintings his dreams, come on.. does he want us the audience to show us that you need to be intelligent to understand his symbolic way of expression. It's arrogant and more important totally unnecessary. But yeah the happy cultural scene loves this way of directing. For me work of Haneke is like going to an premiere of an art gallery with a lot of free drinks. Nobody looks really to the works, everybody wants to be part of it and at the end everybody is full of joy about what they in fact have not seen.”

A10

De amateur beschrijft in A10 hoe de film esthetisch in elkaar zit, maar ook hoe de film ervaren werd. De film wordt niet alleen beoordeeld op het gebruik van filmische middelen, maar ook op wat voor emoties de filmische middelen bij de amateur losmaken. Uit de analyse blijkt dat dit veelvuldig gedaan wordt door amateurs. Amateurs maken op IMDB namelijk vaak gebruik van verschillende perspectieven in hun recensies. Volgens Beerekamp zou er ook niet specifiek voor één perspectief gekozen moeten worden, maar is een mengvorm noodzakelijk om een goede recensie te kunnen schrijven.

Uit de algehele analyse blijkt dan ook dat de amateur lastig in een hokje te plaatsen is. Het esthetisch perspectief, waar veel gebruik van wordt gemaakt, komt voort uit de ‘hoge’ cultuur en de legitieme smaak, maar door het gebruik van veel zwakke claims en de persoonlijke beschrijving kunnen de recensies ook binnen de populaire cultuur geplaatst worden (Bourdieu, 1984; Baumann, 2001; Van Venrooij & Schmutz, 2010). Bovendien wordt in veel recensies gebruik gemaakt van meerdere perspectieven,

52

waardoor de recensies van amateurs een tussenvorm zijn van ‘hoge’ en populaire cultuur.