De subnormen van het esthetisch perspectief

Grafiek 2: Gebruikte subnormen uit het esthetisch perspectief door amateurs op IMDB

Zoals te zien is in grafiek 2 wordt ‘de norm van het blijk van vakmanschap’ veruit het meest gebruikt in het esthetisch perspectief. Zowel in recensies van Hollywoodfilms als Arthouse films wordt de film beoordeeld op het blijk van vakmanschap. In de ‘hoge’ cultuur worden films door de culturele elite en professioneel recensenten ook veelvuldig beoordeeld op het blijk van vakmanschap (Bourdieu, 1984, Baumann, 2001). Volgens Beerekamp beoordelen professionele critici de film hierbij op het gebruik van filmische middelen en de technische vaardigheid van de regisseur, wat hij ook wel “de geur en de

smaak” van de film noemt.

3 11 38 34 18 8 0 5 10 15 20 25 30 35 40

Hollywoodfilms Arthouse films De norm van herkenning van de mate van vernieuwing De norm van het blijk van vakmanschap

53

Uit de analyse blijkt dat in tegenstelling tot professionele critici, de focus van de amateurs juist vaak op de narratieve compositie en de uitwerking van de karakters ligt, in plaats van op de filmische middelen en technische vaardigheid. Omdat amateurs de focus, in ‘de norm van het blijk van vakmanschap’, op de narratieve compositie en de uitwerking van de karakters leggen, worden in de waardeoordelen vooral het verhaal en de acteurs beoordeeld. A10 en H3 zijn daar goede voorbeelden van:

“Let me start in a positive way and compliment the two main actors with their fantastic performance. That's the only reason that i rated this film a 5. Riva and Trintignant are wonderful actors and credible in the way they play there roles. Huppert as daughter is rather vague and I didn't feel her despair of what was happening with her mother in her performance. I am a big fan of Huppert, but i have seen her acting much better than in this movie. In fact I am rather surprised that she accepted this role. But as far as i remember she was also producing this move, that is probably the reason.”

A10

“The Notebook was from the first moment a pleasure to watch. Great acting and a story well thought !!”

H3

Zoals te zien is in A10 en H3 wordt de nadruk in de recensies voornamelijk op de uitwerking van de karakters en het verhaal gelegd. Beerekamp claimt dat professionele recensenten een enorme voorsprong hebben op amateurs, omdat professionals al veel langer systematisch naar film kijken. Hierdoor hebben ze veel ervaring in het herkennen van fenomenen. De spontane kijker daarentegen ziet vaak niets anders dan bijvoorbeeld een “liefdesverhaaltje”. De amateurs op IMDB zijn niet getraind in het herkennen van fenomenen en hechten daarom veel belang aan het verhaal en het acteerwerk van de film. Volgens Van Venrooij & Schmutz (2010) komt deze focus op het verhaal en het acteerwerk voort uit de populaire cultuur.

In plaats van de “auteur theory” te hanteren en de regisseur erkenning te geven voor het uitwerken van de karakters, krijgen de acteurs vaak erkenning voor hun acteerwerk, blijkt uit de analyse. Baumann (2001) benoemt, in zijn onderzoek naar de acceptatie van film als kunstvorm in Amerika, dat de “auteur theory” voortkomt uit de ‘hoge’ cultuur. In de ‘hoge’ cultuur wordt namelijk de focus gelegd op de onafhankelijke filmmaker. Uit de analyse blijkt dat amateurs op IMDB vrijwel geen gebruik maken van de “auteur-theory”. Een enkele keer spreken amateurs in recensies van Arthouse films over de uitwerking van de karakters door de regisseur, maar over het algemeen krijgen

54

de acteurs erkenning. Een voorbeeld waarbij een regisseur erkenning krijgt voor de uitwerking van de karakters is te zien in A4.

“The acting is great, and the script is probably the best I've seen in five years. The genius of Asghar Farhadi's story is that it piles on the tension and drama without resorting to fireworks, trickery or shock and awe plot effects. It also manages to perfectly balance the plights of several protagonists. Very few screenwriters have this capacity.”

A4

Toch wordt in Arthouse recensies van amateurs vaak gesproken over de prestaties van de acteurs in plaats van de uitwerking van de karakters door de regisseur zoals in A4. Volgens Van Venrooij & Schmutz (2010) is de focus op acteurs, in plaats van de regisseur, een typisch kenmerk van populaire cultuur.

Een ander kenmerk van de populaire cultuur is, volgens Van Venrooij & Schmutz een afkeer van originaliteit, complexheid, serieusheid en tijdloosheid. In de recensies van amateurs die Arthouse films beoordelen, komt deze afkeer geregeld naar voren. A19 en A25 zijn illustratieve voorbeelden van amateurs die een afkeer hebben van kunstfilms. Ze onderbouwen dit als volgt:

“So there's that. The shaky-cam and idiotic zooming is the worst culprit of them all. In Primer, Shane Caruth admittedly made things artificially more complex by adding unclear origins of some parallel dimensions and by introducing a red herring. Now in this movie things are made more complex because of a technical awkward implementation. The sloth of the movie becomes a challenge too as implied earlier. It wasn't implemented artsy at all: we were staring at things for too long and too many dialogs were moot.”

A19

“In my opinion the movie is still overrated. Just because it's original and 'odd', doesn't make a movie brilliant. It's professionally made all and well written but not everything is making sense and the movie makes little effort in making the movie its story understandable.”

A25

De afkeer van originaliteit, complexheid, serieusheid en tijdloosheid komt voort uit de populaire cultuur (Van Venrooij & Schmutz, 2010). Bourdieu (1984) die de populaire en ‘hoge’ cultuur onderscheidde, zag dat de culturele elite over het cultureel kapitaal beschikte. De elite bepaalde volgens de Franse socioloog wat legitieme smaak was en beschikte over pure esthetische kennis. Omdat de pure esthetische kennis en

55

legitieme smaak enkel gereserveerd zijn voor de culturele elite, kunnen amateurs uit de populaire cultuur film mogelijk niet als kunstvorm analyseren. De amateur beschikt immers niet over de kennis van film en filmkunst om gelaagdheid en esthetiek in een film te herkennen. Bovendien snapt de amateur volgens Bosma (1991b) niet dat complexe films een andere manier van kijken vergen. Bosma noemt de Godardfilms als voorbeeld. “Men zou afbreuk doen aan Godardfilms door naar een fabel of andere

conclusie te zoeken, het sujet dient men als autonoom gegeven te waarderen” (p. 29). De

amateur is volgens Bosma niet getraind in deze manier van systematisch kijken. Volgens Beerekamp vinden amateurs die niet getraind zijn in de herkenning van gelaagdheid en esthetiek iets wat simpeler is daarom vaak beter.

Uit de analyse blijkt dan ook dat veel amateurs op IMDB een afkeer hebben van complexe films. Deze afkeer komt vaker voor in Arthouse filmrecensies dan in Hollywoodfilm recensies. Dit kan verklaard worden door naar de vertelwijze van beide typen films te kijken. Volgens Bordwell (1985) is de klassieke vertelwijze van Hollywoodfilms vaak overzichtelijk. Bovendien zijn de oorzaak-gevolg relaties in een Hollywoodfilm duidelijker dan in een Arthouse film. Arthouse films zullen daarom volgens de filmwetenschapper vaker als complex worden ervaren, waardoor de afkeer van complexheid vaker voorkomt in recensies van Arthouse films dan in recensies van Hollywoodfilms.

De afkeer van films die origineel, complex, serieus of tijdloos zijn, komt ook naar voren bij het gebruik van ‘de norm van herkenning van de mate van vernieuwing’. In deze norm beoordelen critici of de film zich losmaakt van een traditie. Ze kijken bijvoorbeeld of de gelaagdheid en persoonlijke toon van de film origineel zijn (Bosma, 1991b). Het herkennen van gelaagdheid en de waardering van originaliteit is volgens Bourdieu (1984) enkel gereserveerd voor de hogere klasse, omdat zij over het cultureel kapitaal beschikken. Uit de analyse van amateurs op IMDB blijkt dan ook dat amateurs vaak een negatief waardeoordeel geven aan originele films die een persoonlijke toon bevatten. De afkeer van dit soort films kan voortkomen uit het feit dat amateurs onvoldoende kennis hebben van film en filmkunst en bovendien niet getraind zijn in het herkennen van gelaagdheid en esthetiek (Bourdieu, 1984; Beerekamp, persoonlijke mededeling, 28 februari 2017). In voorbeeld A3 is te zien dat de amateur een afkeer heeft van de pure esthetische vormen van de film.

56 “Though the premise is original, which at least should entertain a shade of interest, the whole movie is set up to be more of a painting than an actual film. What little plot they undertook to be screened not only got lost in the superabundance of superfluous scenes, it also drowned in an overall feeling of lifelessness. I got the impression that this was intentional although it boggles the mind what they felt was so interesting about the story arc that the movie could get away with the glaring lack of suspense, momentum or indeed, any respect for logic.”

A3

Baumann (2001) claimt in zijn onderzoek dat amateurs de pure esthetische vormen van film slecht kunnen onderscheiden van de simpele vormen van film. De amateur in A3 heeft dan ook een afkeer van de pure esthetische vormen van de film. De simpele vormen van film, zoals plezier, interesse en spanning, zijn volgens A3 veel belangrijker dan de esthetiek van de film. Dit beeld is illustratief voor de onderbouwing van waardeoordelen in recensies van Arthouse films, die zich op ongebaande paden betreden. In tegenstelling tot de culturele elite, heeft de amateur dus een afkeer van ‘de vernieuwende film’. Deze afkeer onderbouwen de amateurs aan de hand van ‘de norm van het blijk van vakmanschap’. Deze norm wordt vaker toegepast door amateurs in Arthouse filmrecensies dan in Hollywoodfilm recensies. Dit verschil kan verklaard worden doordat Arthouse films vaker als complex worden ervaren.

In grafiek 2 is ook nog een ander groot verschil te zien in het gebruik van de normen van het esthetisch perspectief tussen Arthouse filmrecensies en Hollywoodfilm recensies. ‘De norm van vergelijking’ wordt namelijk achttien keer gebruikt door amateurs die Hollywoodfilms recenseren en maar acht keer in de Arthouse recensies.

Beerekamp claimt dat gelouterde recensenten een enorme voorsprong hebben op amateurs, omdat ze al veel langer systematisch naar film kijken. Bij Arthouse films, of

“cinefiele films” zoals de NRC-criticus ze noemt, kunnen gelouterde recensenten

fenomenen en referenties herkennen die de leek niet snapt. Beerekamp spreekt hierbij bijvoorbeeld over herkenning van de nouvelle vague en de citaten van Godard en

Truffaut. Beerekamp ziet dat deze herkenning bij de leek op filmgebied minder

voorkomt. Het cultureel kapitaal dat nodig is om referenties uit de ‘hoge’ cultuur te herkennen is volgens Bourdieu (1984) alleen gereserveerd voor de culturele elite. Dit kan mogelijk verklaren waarom de amateurs op IMDB ‘de norm van vergelijking’ weinig gebruiken bij het beoordelen van Arthouse films. Zij beschikken immers niet over het cultureel kapitaal om fenomenen uit cinefiele films te herkennen en in een canon te plaatsen (Bourdieu 1984; Beerekamp, persoonlijke mededeling, 28 februari 2017).

57

Bij het recenseren van Hollywoodfilms wordt ‘de norm van vergelijking’ aanzienlijk vaker gebruikt door amateurs dan bij de beoordeling van Arthouse films.

H27 en H4 zijn voorbeelden van het gebruik van ‘de norm van vergelijking’ in

Hollywoodfilm recensies.

“There's a lot of action in the movie, but it's never involving. To be honest I had expected more from the director of "Dragon: The Bruce Lee Story". I suggest you watch "Driven" or "Gone In 60 Seconds" if you want to see some real exciting racing.”

H29

“Love Actually is a sappy romantic chick flick, that men probably want to skip. In the lead roles we see Hugh Grant, Emma Thompson, Bill Nighly, Colin Firth, Liam Neeson, Andrew Lincoln, Keira Knightley, Alan Rickman, Martin Freeman and Chiwetel Ejiofor. A film with an amazing cast that outperform their American colleagues from the mediocre film Valentine's Day.”

H4

In H4 en H27 is te zien dat de amateurs de Hollywoodfilms vergelijken met

andere Hollywoodfilms. De films worden vergeleken op basis van eigen inzicht en gevoel. De vergelijking wordt niet onderbouwd met sterke claims en wordt puur op eigen ervaring en gevoel gemaakt.